rozdział 7 wahania koniunkturalne w świetle teorii neoklasycznych.

Jakub Gazda
ROZDZIAŁ 7
WAHANIA KONIUNKTURALNE W ŚWIETLE TEORII
NEOKLASYCZNYCH.
Współczesne gospodarki podlegają permanentnym wahaniom koniunkturalnym,
dlatego też jednym z głównych zadań makroekonomii jest objaśnienie przyczyn tych wahań.
Z powodu nieregularności wspomnianych zmian współczesna ekonomia zrezygnowała z prób
interpretowania ich jako kombinacji deterministycznych cykli o różnej długości1, skupiając
się na poglądzie, że gospodarka podlega różnego rodzaju i rozmiaru zakłóceniom w mniej lub
bardziej przypadkowych odstępach czasu, przy czym zakłócenia te rozprzestrzeniają się na
całą gospodarkę2. Teorie dotyczące przyczyn tych wstrząsów oraz procesu ich
rozprzestrzeniania stały się zwyczajowym miejscem sporów głównych szkół współczesnej
myśli makroekonomicznej3.
Realny cykl koniunkturalny to najnowsze wcielenie klasycznego podejścia do
ekonomii. Paradygmat ten uwypukla optymalizację decyzji pojedynczych podmiotów oraz
efektywności mechanizmu rynkowego. Modele RBC postrzegają zagregowane zmienne
ekonomiczne jako rezultaty decyzji podjętych przez indywidualne podmioty działające w celu
zmaksymalizowania użyteczności, czy też produkcji w sytuacji ograniczonych zasobów.
Zatem modele te mają wyraźne umocowanie mikroekonomiczne. Poniekąd są odpowiedzią na
pytanie: jak racjonalne, optymalizujące swoją działalność podmioty odpowiadają na zmiany
w otoczeniu ekonomicznym i jakie implikacje odpowiedzi te mają dla stanu równowagi
zagregowanych zmiennych4. W teorii RBC zakłada się dużą liczbą przypadkowych zmian
np. technologicznych, w odpowiedzi na które indywidualne podmioty zmieniają swoją
konsumpcję oraz podaż pracy. Celem przyświecającym twórcom tej teorii jest
zademonstrowanie, że neoklasyczne modele z założeniami o doskonałej konkurencji, są
zdolne opisać wahania koniunkturalne zachodzące w gospodarce.
Celem artykułu jest prezentacja modyfikacji jakim podlegało wyjaśnienie zakłóceń
powodujących wahania koniunkturalne przez dwie szkoły współczesnej makroekonomii
należące do neoklasycznego naukowego programu badawczego tj: nową ekonomię klasyczną
oraz szkołę realnego cyklu koniunkturalnego.
Nowa ekonomia klasyczna
Nowa makroekonomia klasyczna5, wyrosła w latach siedemdziesiątych XX w. z
podejścia monetarystycznego. Miała, zdaniem jej twórców, przezwyciężyć ograniczoną moc
1
Cykle Kitchina (3 letnich), Juglara (10 letnich), Kuznetsa (20 letnich) oraz Kondratiewa (50 letnich).
Jakkolwiek istnieje wyjątek od prawidłowości, mianowicie duże wahania sezonowe zbliżone, co do cech do
tradycyjnych wahań cykli koniunkturalnych.
2
D. Romer, Makroekonomia, PWN Warszawa 2000, s.171
3
N. G., Mankiw Real Business Cycles: A new Keynesian Perspective, NBER 1989, Working Paper 2882, s.1
4
Ch, I., Plosser, Understanding Real Business Cycle, Journal of Economic Perspectives, Vol.3, No.3, Summer
1989, s.53
5
Nowe podejście klasyczne jest bez namysłu utożsamiane z laureatem Nagrody Nobla z roku 1995 Robertem E.
Lucasem Jr, oczywiście nie tylko R. E. Lucas reprezentuje poglądy tej szkoły. Do pozostały przedstawicieli tego
nurtu zaliczają się również: Thomas Sargent, Robert Barro, Edward Prescott, Neil Wallace, Patric Minford.
70
Jakub Gazda
wyjaśniania teorii keynesowskiej, zwłaszcza w analizie zjawisk koniunkturalnych6. Tak jak w
monetaryzmie, podmioty gospodarcze działają w warunkach niepewności i doskonałej
konkurencji. Różnica natomiast tkwi w pozostałych, poniżej omówionych, założeniach.
Modele budowane przez nowych klasyków opierają się na jednoczesnej akceptacji
trzech hipotez7. Kluczowym z założeń jest to, że oczekiwania podmiotów gospodarczych są
racjonalne8. Co zasadniczo sprowadza się do wysuniętej w artykule J. Mutha9 hipotezy
racjonalnych oczekiwań: „oczekiwania, będąc opartymi na informacjach predykcjami
przyszłych zdarzeń, są w zasadzie takie same, jak predykcje wynikające z trafnej teorii
ekonomicznej”. Ze względu na fundamentalne znaczenie dla omawianego podejścia bywa, że
nowa ekonomia klasyczna, choć nie do końca trafnie, nazywana jest szkołą racjonalnych
oczekiwań.
Należy zwrócić uwagę na rozróżnienie mocnej i słabej wersji tej hipotezy. Za słabą kryje
się myśl, że w kształtowaniu przewidywań lub oczekiwań co do przyszłej wartości zmiennej,
racjonalne podmioty gospodarcze wykorzystują jak najlepiej wszelkie dostępne informacje o
czynnikach, które według nich określają daną wielkość. Zatem, zakłada się, iż oczekiwania
kształtują się „racjonalnie”, stosownie do maksymalizowania celów gospodarczych przez
poszczególne podmioty gospodarcze.
Mocna wersja hipotezy racjonalnych oczekiwań zawarta jest w cytacie pochodzącym z
wspomnianego artykułu Mutha i właśnie ten wariant był wykorzystywany przez
przedstawicieli nowej ekonomii klasycznej do budowy modeli. W mocnej wersji oczekiwania
podmiotów gospodarczych w odniesieniu do zmiennych ekonomicznych są zbieżne z
rzeczywistymi, czyli obiektywnymi, matematycznie uwarunkowanymi oczekiwaniami co do
tych zmiennych, co można zapisać:
t −1
X
∗
t
gdzie:
∗
t −1 Xt
E ( X t I t −1 )
= E (X
t
I t −1 )
(1)
- racjonalne oczekiwania w czasie t-1 co do kształtowania się zmiennej X w
czasie t,
- warunkowa wartość oczekiwana zmiennej losowej X t przy danym w okresie t-1
zbiorze informacji I.
Wartość błędu prognozy ε w hipotezie racjonalnych oczekiwań określa różnicę
pomiędzy faktyczną realizacją zmiennej losowej a jej warunkową wartością oczekiwaną, stąd:
ε
t
= X
= E (X
t
t
I t −1 )
(2)
Najistotniejszą cechą hipotezy racjonalnych oczekiwań, w jej mocnej wersji, jest
własność błędu prognozy. Zakłada się, że warunkowa wartość błędu prognozy równa się zero,
tj. :
E
(ε
t
I
t −1
)=
0
(3)
Obok wyżej wspomnianej zerowej wartości oczekiwanej błędu prognozy, ów błąd prognozy
6
Barczyk R., Główne teorie współczesnych wahań koniunkturalnych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w
Poznaniu, Poznań 1997, s.137
7
B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN Warszawa 1998, s. 199
8
L. G., Arnold Business Cycle Theory, University Press, Oxford 2002, s.51-52
9
por. J.F. Muth, Rational Expectations and the Theory of Price Movements, Econometrica, 1961/3,
Wahania koniunkturalne w świetle teorii neoklasycznych
71
nie jest skorelowany z żadnymi dostępnymi podmiotom, w czasie t-1, informacjami10.
Mimo iż kwestia oczekiwań w teorii ekonomii poruszana była wielokrotnie, głównie
za sprawą P. Cagana i oczekiwań adaptacyjnych, zasadniczy przełom nastąpił dopiero wraz z
krytyką krzywej Philipsa autorstwa E.S. Phelpsa i M. Friedmana, chociaż stanowisko
wspomnianych było dość dalekie od racjonalnych oczekiwań11. Właściwie dopiero po
dziesięciu latach od publikacji wspomnianego artykułu Mutha hipoteza ta zaczęła być
uwzględniana w modelach budowanych przez nowych klasyków.
Drugim z elementarnych założeń w nowym klasycznym podejściu do makroekonomii
jest twierdzenie, że wszystkie rynki oczyszczają się w sposób ciągły. W każdym momencie w
wyniku optymalnych dostosowań popytu i podaży wszystkie obserwowane rezultaty
postrzega się jako oczyszczanie się rynku. Gospodarka traktowana jest jako będąca w
permanentnej równowadze. Ceny są na tyle elastyczne, że mogą dostosowywać się
natychmiast, aby oczyszczać rynki.
Trzecim z podstawowych założeń występującym w pracach nowych klasyków jest
hipoteza łącznej podaży, odwołująca się do mikroekonomii. Po pierwsze, racjonalne decyzje
podejmowane przez robotników i przedsiębiorstwa odzwierciedlają ich optymalizacyjne
zachowania, oraz, po drugie podaż pracy oraz produktów ze strony producentów zależy od
względnych cen12. Podobnie jak w przypadku hipotezy racjonalnych oczekiwań tak również
w odniesieniu do kategorii łącznej podaży w literaturze występują dwa podejścia. Pierwsze,
prostsze13, ma swoje źródła w artykule R. E. Lucasa i L. A. Rappinga z 1969, roku który jest
rozwinięciem idei zawartych u M. Friedmana 14. Istotą jego jest decyzja pracowników o
podziale czasu pomiędzy czas wolny i pracę. Zakłada się, że mają oni wyobrażenie dotyczące
poziomu normalnej oraz oczekiwanej płacy realnej. W sytuacji kiedy płaca realna przewyższa
poziom normalny, pracownicy będą pracować więcej obecnie przewidując, że czas wolny
odzyskają w przyszłości, kiedy to zgodnie z oczekiwaniami realna płaca będzie niższa.
Zasada ta działa również w drugą stronę, jeżeli płaca jest niższa od poziomu normalnego
robotnicy więcej czasu przeznaczają na odpoczynek. Tak więc podaż pracy reaguje na
postrzegane przejściowe zmiany płacy realnej. Reakcja taka nazywana jest substytucją
międzyokresową.
W tym podejściu oczekiwaną ceną dla "następnego okresu" jest obserwowana
długookresowa średnia zapłata dla odpowiedniego typu usługi, pracy albo innego dobra,
traktowana jako poziom normalny. Zmiany w aktualnej cenie rynkowej względem
oczekiwanej ceny długookresowej wywołują substytucję międzyokresową po stronie podaży.
Podobna substytucja międzyokresowa nie powstałaby w przypadku zaobserwowania trwałej
zmiany płacy realnej. Wszelkie zmiany zatrudnienia w ramach modelu międzyokresowej
substytucji mają charakter dobrowolny i są odpowiedzią na zmiany płacy.
Drugie podejście do hipotezy łącznej podaży sprowadza się do założenia, że
przedsiębiorstwa znają ceny swoich dóbr, natomiast o innych cenach dowiadują się z pewnym
opóźnieniem15. W sytuacji gdy bieżąca cena produktów przedsiębiorstwa rośnie musi ono
stwierdzić, czy wzrost cen produktów przedsiębiorstwa to wynik realnego wzrostu
zapotrzebowania na jego produkty, czy skutek powszechnego wzrostu cen. Przedsiębiorstwo
10
T. Kowalski, Proces formułowania oczekiwań a teoria cyklu wyborczego. Implikacje dla polityki
gospodarczej, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Prace Habilitacyjne, Poznań 2001, s.130
11
J. Wallusch, Inflacja i produkcja w drugim etapie polskiej transformacji, Wokół inflacji, J. Tarajkowski (red.)
Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2002, s.160
12
B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk, op. cit., s.202
13
R. J.,Barro, Intertemporal, Substitution and the Business Cycle, NBER 1980, Working Paper No. 490, s.2
14
por. R. Lucas, Jr, L.A. Rapping, Real Wages, Employment, and Inflation, Journal of Political Economy,
September/October 1969
15
R. E., Lucas An Equilibrium Model of Business Cycle, Journal of Political Economy, Vol. 83, No. 6,
December 1975, s.1140
72
Jakub Gazda
staje zatem przed problemem interpretacji sygnału: czy chodzi o względną czy absolutną
zmianę cen. W zapisie formalnym sytuację taką określaną mianem „niespodzianki podażowej
Lucasa” przedstawić można następująco:
Y
− Y
n
= α
(P
− Pe
)
(4)
Zatem produkt (Y) odchyla się od potencjalnego poziomu ( Yn ) jedynie w reakcji na
odchylenie aktualnych cen (P) od ich oczekiwanej wielkości ( Pe ), tzn. w odpowiedzi na
niespodziewany wzrost cen. Nieprzewidziane zmiany łącznego popytu, wywołane zazwyczaj
przez nieoczekiwane zmiany podaży pieniądza, powodujące błędy w racjonalnym
kształtowaniu oczekiwań przenoszą się na całą gospodarkę. Błędy popełniane są przez
podmioty działające na rynku, a spowodowane są niedoskonałą informacją
Jednoczesna akceptacja trzech wyżej wymienionych założeń jest podstawą do budowy
modelu opisującego gospodarkę. W tłumaczeniu fluktuacji zarówno produkcji jak i
zatrudnienia przez nowych klasyków istotne miejsce zajmuje teza, iż łączna podaż zależy od
względnych cen. W nowej analizie klasycznej nieprzewidziane wstrząsy łącznego popytu,
wywołane zazwyczaj przez nieprzewidziane zmiany podaży pieniądza, które odbijają się na
całej gospodarce, powodują błędy w racjonalnie kształtowanych oczekiwaniach co do cen i są
przyczyną odchyleń produkcji i zatrudnienia od naturalnych poziomów odpowiadających
warunkom równowagi długookresowej. Przyjęcie rygorystycznych mikropodstaw, zwłaszcza
hipotezy racjonalnych oczekiwań, oznacza odejście od sytuacji, kiedy podmioty mogą być
systematycznie wprowadzane w błąd przez politykę rządu. Tak więc zmiany w poziomie
produkcji pojawią się dopiero wtedy, kiedy pracownicy i przedsiębiorstwa nie będą w stanie
rozróżnić zmian cen względnych od realnych. Informacja jest niedoskonała, nie tylko w
sensie nieznanej przyszłości, ale również bieżącego stanu gospodarki16. Istotne jest to, że
przedsiębiorstwa znają lepiej ceny swoich dóbr niż ceny dóbr dostarczanych przez inne
przedsiębiorstwa, zatem występuję asymetria informacji.
Podsumowując, nowa teoria klasyczna sprowadzała się do modelu niespodzianki
Lucasa, łącząc w sobie jednocześnie trzy wyżej wymienione hipotezy. Największym
osiągnięciem tego podejścia było wyjaśnienie dlaczego pieniądz jest aktywny, i w
szczególności dlatego zaburzenia pieniężne odgrywają główną rolę w wahaniach cyklicznych.
W modelu Lucasa np. PKB zbacza ze swojego naturalnego poziomu wtedy i tylko wtedy,
kiedy podaż pieniądza zbacza z ustalonego na podstawie racjonalnych oczekiwań poziomu.
Dlatego też zbawiennym jest posiadanie stabilnej oraz przewidywalnej podaży pieniądza17.
Niestety głęboka recesja początku lat osiemdziesiątych, a przede wszystkim jej
długotrwałość, sprawiła że koncepcje Lucasa znalazły się w impasie. Zgodnie bowiem z
modelem błędnych oczekiwań przyczyną wahań cyklicznych jest brak pełnej elastyczności
cen i płac wynikający z tego, że nawet racjonalnie działające podmioty gospodarcze nie
potrafią wychwycić sygnałów pozwalających na „rozszyfrowanie” charakteru recesji. Teza ta
jest przekonująca w odniesieniu do krótkotrwałych łagodnych recesji. Znacznie trudniej jest
ją natomiast zaakceptować w odniesieniu do sytuacji, kiedy duże bezrobocie i spadek
produkcji utrzymują się przez kilka lat. Należy przy tym podkreślić, że słabość koncepcji
Lucasa nie wynika z hipotezy racjonalnych oczekiwań, ale z dodatkowego założenia o
niedoskonałej informacji, czyli prawdziwej wiedzy co jest przyczyną wzrostu cen. Wyniki
testów empirycznych, przeprowadzonych głównie przez Nelsona i Plossera, przemawiały
wyraźnie za koniecznością odrzucenia hipotezy, że szoki monetarne są przyczyną wahań
16
17
Ibidem.,s.1113
L. Arnold, op. cit.,s.66
Wahania koniunkturalne w świetle teorii neoklasycznych
73
koniunkturalnych18.
Realny cykl koniunkturalny
Artykuł R. Barro z 1980 rozpoczął proces włączania szoków realnych, szczególnie
implikowanych przez wydatki rządowe, do standardowego modelu nowoklasycznego. Praca
ta pełniła funkcję pomostu łączącego paradygmat nowej klasycznej makroekonomii z
neoklasyczną teorią realnego cyklu koniunkturalnego19. Modele RBC to w gruncie rzeczy
neoklasyczne modele wzrostu gospodarczego oparte na założeniach nowej klasycznej
makroekonomii. Idea ta pojawiła się na gruncie teorii ekonomii przez nowatorski artykułu
Kydlanda i Prescotta20, gdzie mechanizm impulsów poprzednich modeli, czyli
nieprzewidziane zmiany pieniężne, zostały zastąpione losowymi wstrząsami od strony
podażowej. Natomiast utrzymane i rozwinięte zostały mechanizmy transmisji występujące w
poprzednich modelach nowoklasycznych. Wobec tego od początku lat osiemdziesiątych
przodujący sposób tłumaczenia ogólnej niestabilności koncentruje się nie na pieniężnych, lecz
realnych wstrząsach.
Teoria realnego cyklu koniunkturalnego oferuje „czyste” wyjaśnienie fluktuacji
gospodarczych od strony podażowej. Zakłada ona że gospodarstwa domowe maksymalizują
międzyokresową użyteczność, przedsiębiorstwa maksymalizują zyski działając racjonalnie
oraz że nie istnieją ułomności rynku. W rezultacie zakłada się że równowaga rynkowa jest
efektywna i nie jest potrzebna interwencja ze strony rządu21. Zatem modele realnego cyklu
koniunkturalnego stanowią pierwszy niezbędny krok w ocenie i zrozumieniu Hicksowskiego
„idealnego stanu równowagi dynamicznej”22. Teoria realnego cyklu koniunkturalnego
zbudowana jest na założeniu, że tempo postępu technologicznego podlega dużym
fluktuacjom. Wstrząsy podażowe poprzez funkcję produkcji, wywołują wahania ogólnej
produkcji i zatrudnienia, ponieważ racjonalnie działające jednostki odpowiadają zmianami
podaży i decyzji konsumpcyjnych na zmiany względnych cen. Zatem stochastyczne szoki
technologiczne, przy założeniu stałego kapitału i liczby godzin pracy, powodują fluktuacje w
gospodarce.
Chcąc w formalny sposób przybliżyć podstawy teorii realnego cyklu koniunkturalnego
można posłużyć się uproszczonym modelem, zaprezentowanym w pionierskim artykule
Longa i Plossera: „Real Business Cycle”, mimo iż nie oddaje pełnej istoty omawianego
podejścia23, może posłużyć jako wprowadzenie do RBC. Model gospodarki, który będziemy
rozważać jest zaludniony przez stałą liczbę identycznych podmiotów24, posiadających zasoby,
możliwości produkcji oraz dane preferencje.
Wszelkie zdarzenia w modelu gospodarki traktowane są jako powtarzający się, jedno
okresowy cykl. Na początku każdego z okresów podmiot wybiera zbiór towarów, które
będzie konsumował w ciągu tegoż. Ustala również ilość czasu wolnego. Wreszcie podejmuje
decyzję co do produktów i zajęć, które będą wykonany do końca okresu. Powyższe wybory
18
A. Wojtyna, Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN Warszawa 2000, s.137
E. S., Phelps Seven Schools of Macroeconomic Thought, Clarendon Press, Oxford 1998, s.42
20
Ów nowatorski artykuł, czyli, Time to Build and Aggregate Fluctuations, opublikowany w Econometrica
50,1982, autorstwa F. E. Kydlanda oraz E.C. Prescotta, był niewątpliwie przełomowy w stosunku do
ówczesnego poglądu na cykl koniunkturalny. Jakkolwiek myśl, że siłą napędową cykli koniunkturalnych są siły
realne, a nie pieniężne nie była nowa to zwolennicy pieniężnego wyjaśniania fluktuacji ogólnogospodarczych
występowali przed pojawieniem się w większości.
21
L. Arnold, op. cit.,s.74-75
22
Ch, I., Plosser, op. cit., s.53
23
W szczególności kiedy decyzje ad hoc stosowane są zamiast „optymalnego planowanie w świecie
racjonalnych oczekiwań”.
24
Lub też jeden nieskończenie długo trwający podmiot.
19
74
Jakub Gazda
ograniczone są przez ilość dóbr dostępnych na rynku na początku okresu oraz przez całkowitą
ilość czasu dostępną podczas analizowanego przedziału czasu. Na produkcję wpływają
egzogeniczne szoki, które wraz z wyborami początkowymi determinują zasoby dostępne na
początku następnego okresu. Zakłada się, że wszystkie dobra i produkty występujące w
gospodarce zostały w niej wyprodukowane. Generalnie każdy z nich może zostać użyty jako
surowiec do produkcji innego. Produkcja każdego z produktów wymaga dodatniej wielkości
innego produktu. W modelu gospodarki nie występuje pełne zatrudnienie czynników
produkcji. Wreszcie zakłada się, że wszystkie produkty podlegają zużyciu. Zasób produktów
na początku okresu n składa się z wyrobów finalnych z okresu n-1. Zakłada się, że kapitał jest
całkowicie deprecjonowany w ciągu jednego okresu.
Każdy z podmiotów maksymalizuje swoją użyteczność, U, biorąc pod uwagę dostępne
zasoby i możliwości produkcyjne. W t=0, zakładamy że U przyjmuje następującą formę:
U
∞
∑
≡
t= 0
β t u (C t , Z
t
),
0 <
β
< 1
,
(5)
gdzie:
U – użyteczność całkowita osiągana przez podmiot
C t – wektor dóbr konsumpcyjnych N x 1 w okresie t,
Z t – czas wolny w okresie t,
β – czynnik dyskontujący.
Zasadniczą cechą równania (5) jest to, że preferencje są stałe i niezależne od
losowych, egzogenicznych szoków.
Możliwości produkcyjne w modelowej gospodarce, dla N towarów, opisane są za
pomocą funkcji produkcji, o stałych korzyściach skali:
Y
t + 1
=
F ( L t , X
t
; λ
t + 1
) ,
(6)
gdzie:
Yt +1
≡ wektor N× 1 dóbr produkcyjnych dostępnych w czasie t+1,
F (⋅,⋅,⋅) ≡ wektor N× 1 wartości funkcji, która jest wklęsła i liniowo jednorodna
względem Lt oraz Xt,
Lt
≡ wektor nakładu czynnika pracy w okresie t . Wektor N× 1, którego ity
element, Lit odzwierciedla liczbę godzin przeznaczonych w czasie t do
produkcji dobra i,
Xt
macierz
N× N dóbr przeznaczonych na nakłady w czasie t, której elementy i,j
≡
Xij są ilością dobra j przeznaczoną w czasie t na produkcje dobra i,
wektor
nieskorelowanych wstrząsów losowych o nieznanej, na początku
λt +1
≡
okresu, wartości25.
Do budowy podstawowego matematycznego odwzorowania gospodarki niezbędne są
jeszcze dwa założenia. Niech H oznacza całkowity czas przypadający na analizowany okres t,
wobec tego wybory pomiędzy pracą a czasem wolnym ograniczają się do:
N
Z t + ∑ Lit = H ,
t= 0,1,2,.......
(7)
i =1
25
W modelu zakłada się stałość technologi, wszelkie zmiany wynikają jedynie z przypadkowych
zmian { λ t } oraz Lt i Xt mają niezależny rozkład.
Wahania koniunkturalne w świetle teorii neoklasycznych
75
Zatem czas wolny i praca nie mogą przekroczyć czasu rozporządzalnego. Alokacja dóbr
produkcyjnych ograniczona jest w następujący sposób:
N
C jt + ∑ X ijt = Y jt , j=1,2,..., N; t=0,1,2,.....
(8)
i =1
Ostatecznie, alokacje w czasie t dotyczące (Ct, Zt, Lt, Xt) zależą jedynie od informacji
dostępnych w czasie t.
Jak wcześniej wspomniano jest to jedynie uogólnienie, zawierające najprostszą z możliwych
prezentacje modelu realnego cyklu.
Wobec tego, zaprzestano akcentowania czynników pieniężnych jako przyczyn fluktuacji
koniunkturalnych, zachowując i poprawiając jednocześnie inne elementy struktury
nowoklasycznej. Nowy rodzaj teorii równowagi charakteryzują następujące cechy ogólne26:
1. Podmioty gospodarcze dążą do maksymalizacji użyteczności lub zysków w ramach
ograniczonych zasobów.
2. Oczekiwania kształtowane są racjonalnie, podmioty nie odczuwają asymetrii w informacji.
3. Ceny dostosowują się elastycznie, zatem równowaga istnieje zawsze – ciągłe opróżnianie
rynków.
4. Fluktuacje łącznej produkcji i zatrudnienia wywoływane są przez duże, nieregularne
zmiany technologiczne, a niejednorodne mechanizmy transmisji przesuwają w czasie efekty
impulsów.
5. Istnieje międzyokresowa substytucja pracy. Wahania zatrudnienia odzwierciedlają
dobrowolne zmiany liczby godzin, które ludzie są skłonni przepracować.
6. Pieniądz jest neutralny, tym samym polityka pieniężna jest nieefektywna. Nie wpływa na
zmienne realne.
Najistotniejsze zmiany w stosunku do koncepcji Lucasa dotyczą mechanizmu
impulsów, zastąpiono wstrząsy pieniężne wstrząsami realnymi. Po stronie podaży można
wyróżnić następujące przyczyny, które mogą wywołać zmiany w produkcji: klęski
żywiołowe, znaczne zmiany cen podstawowych czynników produkcji, np. ropy naftowej czy
też wojny. Zaniechano również uwypuklania doskonałej informacji w zakresie ogólnego
poziomu cen, która odgrywała istotną rolę w poprzednim podejściu opartym na błędnym
odbiorze zjawisk pieniężnych. Brak dowodów na przyczynową rolę pieniądza w powstawaniu
wahań gospodarczych stał się przyczyną przesunięcia zainteresowania w kierunku modeli,
których istotę stanowiły czynniki realne.
Podsumowanie
Powyższe porównanie to jedynie zarys obu, pomimo że wyrosłych z jednego nurtu,
jednakże różnych teorii. Rozbieżności pomiędzy nimi zasadniczo sprowadzają się do
wyjaśnienia przyczyn fluktuacji.
26
B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk, op. cit., s.257
76
Jakub Gazda
Tabela 1
Wybrane obszary zgodności i niezgodności w analizowanych szkołach makroekonomii
Szkoła w
makroekonomii
Przeważające źródło
niestabilności
Oczekiwania
Dostosowania
Cen
Rynku
Nowi klasycy
Zakłócenia pieniężne
Racjonalne
Nadzwyczaj giętkie
Bardzo
mocne
Realny cykl
koniunkturalny
Wstrząsy podażowe
(głównie
technologiczne)
Racjonalne
Nadzwyczaj giętkie
Bardzo
mocne
Pojęcie
równowagi
Opróżnianie się
rynku przy stopie
naturalnej
Opróżnianie się
rynku przy
ruchomej stopie
naturalnej
Dominujące
ramy czasowe
Długi okres
=krótki okres
Długi okres
=krótki okres
Źródło: B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne nurty teorii makroekonomii,
PWN Warszawa 1998, s.436
W nowej szkole klasycznej niespodziewane zmiany podaży pieniądza uważane były
za przyczyny fluktuacji. Natomiast RBC upatrywała owych przyczyny w stochastycznych
zmianach np. technologii.
Twórcy RBC opierając się na tych samych podstawowych założeniach, zbudowali w
oparciu o neoklasyczny model wzrostu teorię pozbawioną słabości zarzucanych nowym
klasykom. Tabela 1 przedstawia wybrane obszary zgodności i niezgodności pomiędzy
analizowanymi szkołami makroekonomii