Budżet państwa - Ekonomicznie.pl

Budżet państwa - funkcje, zasady
Budżet państwa, plan finansowy
państwa, zestawienie
prognozowanych na następny rok
budżetowy dochodów i wydatków
rządowych, sporządzone przez rząd
(projekt budżetu) i zatwierdzone (po
wprowadzeniu ewentualnych
poprawek) przez parlament,
najczęściej w formie ustawy
budżetowej.
Budżetowa ustawa, jeden z
najważniejszych aktów prawnych
obowiązujących w państwie,
określający jego roczny plan
finansowy obejmujący dochody i
wydatki zwane budżetem państwa.
Projekt ustawy budżetowej
opracowany przez ministra finansów
(minister), uchwalany jest przez
Radę Ministrów i przedstawiany
sejmowi i senatowi do 31 X każdego
roku. Jeżeli rząd nie jest w stanie
przedstawić go w tym terminie, to
zobowiązany jest do przedłożenia
projektu ustawy o prowizorium
budżetowym, która określa dochody i
wydatki państwa na określoną część
roku i traci moc z chwilą uchwalenia
ustawy budżetowej.
Budżet państwa może być
zrównoważony (gdy kwoty dochodów
i wydatków są sobie równe) lub
niezrównoważony. W tym drugim
przypadku może mieć miejsce deficyt
budżetowy lub nadwyżka budżetowa.
Budżet państwa musi zawierać także
określenie sposobów pokrycia
deficytu lub rozdysponowania
nadwyżki. Charakter i wewnętrzna
struktura budżetu państwa jest
wyrazem kompromisu pomiędzy
ścierającymi się interesami
gospodarczymi i politycznymi.
Deficyt budżetowy, niedobór
dochodów budżetu państwa w
stosunku do jego wydatków (inaczej nadwyżka wydatków nad
dochodami). Źródłami finansowania
deficytu budżetowego mogą być
kredyty bankowe udzielane przez
bank centralny, emisja papierów
wartościowych, podwyższenie stopy
podatkowej, a w ostateczności
dodatkowa emisja pieniądza.
Nadwyżka budżetowa, dodatnia
różnica pomiędzy wpływami budżetu
państwa gromadzonymi głównie z
podatków i innych opłat o podobnym
charakterze (np. opłaty celne),
uzupełnianymi okresowo pożyczkami
wewnętrznymi (np. w drodze emisji
obligacji i zewnętrznymi, a jego
wydatkami związanymi głównie z
koniecznością finansowania tzw.
sfery budżetowej oraz
zabezpieczenia obsługi zadłużenia
wewnętrznego i zewnętrznego.
Funkcje budżetu:
- rozdzielna - polega na rozdzielaniu
części dochodu narodowego.
Zewnętrznym wyrazem tej funkcji jest
gromadzenie i dzielenie przez budżet
określonych zasobów pieniężnych.
Skutkiem działalności jest
przesuwanie siły nabywczej
pieniędzy równymi podmiotami gosp.
narodowej. Budżet państwa jest
podstawowym narzędziem
redystrybucji dochodu narodowego;
- kontrolna - polega na wykorzystaniu
informacji o gromadzeniu i podziale•
zasobów budżetowych do kontroli
procesów gospodarczych;
- bodźcowa - polega na
wykorzystaniu stosunków
ekonomicznych budżetu z różnymi
podmiotami gospodarczymi
zwłaszcza - przedsiębiorstw do
wywołania u nich określonych
zachowań;
- fiskalna - funkcja budżetu polega na
przejmowaniu dochodów podmiotów
działających poza państwem na
rzecz budżetu.
Ogólne zasady i tryb gromadzenia
środków pieniężnych objętych
budżetem państwa oraz
przeznaczania tych środków na
finansowanie zadań wynikających z
funkcji państwa oraz formy
organizacyjnoprawne jednostek,
które realizują zadania objęte
budżetem jest zawarta w ustawie
prawo budżetowe.
Budżetowe prawo, dział prawa
wyodrębniony z prawa finansowego,
obejmujący wszelkie przepisy
regulujące zasady i procedury
tworzenia i funkcjonowania budżetu
państwa i budżetów samorządowych,
określające w szczególności
strukturę wewnętrzną budżetu, tj.
zakres dochodów i wydatków oraz
zakres odpowiedzialności za
niewykonanie ustawy budżetowej.
Obowiązujące obecnie w Polsce
prawo budżetowe zostało uchwalone
1991.
Główne zasady budżetowe:
- zasada jedności - wymaga objęcia
całości dochodów i wydatków
państwa jednym tylko budżetem
(jedność formalna) oraz
przeznaczenia wszystkich dochodów
budżetowych na pokrycie całości
wydatków budżetowych (jedność
materialna),
- zasada powszechności
(zupełności) - polega na objęciu
budżetem państwa działalności
finansowej wszystkich jednostek
państwowych, niezależnie od formy,
w jakiej rozliczają się one z
budżetem,
- zasada roczności - zapewnia
periodyczność uchwalanego przez
parlament budżetu,
- zasada szczegółowości - oznacza
takie usystematyzowanie dochodów i
wydatków budżetowych, aby
właściwie wyrażały działalność
rządu, pozwalając na pełną jej ocenę
przez parlament.
- zasada - uprzedniości zobowiązuje do uchwalenia budżetu
przed rozpoczęciem nowego roku
budżetowego, - zasada
przejrzystości - wymaga
przedstawiania budżetu w możliwie
jasnym układzie, - zasadę jawności wymaga, aby klasyfikacja dochodów i
wydatków ułatwiała kontrolę polityki
finansowej rządu przez parlament i
opinię publiczną. - zasada równowagi
budżetowej - zgodnie z którą
przewidywane wydatki z budżetu
powinny Formy organizacyjne
gospodarki budżetowej.
Gospodarowanie publicznymi
zasobami finansowymi oprócz
tego, że powinno odbywać się z
przestrzeganiem przepisów
prawa finansów publicznych oraz
przestrzeganiem zasad finansów
publicznych wymaga
funkcjonowania odpowiednich
form organizacyjnych jednostek
sektora finansów publicznych. W
polskim systemie
gospodarowania funduszami
publicznymi istnieją 4 takie
formy
Jednostki budżetowe:1. Jednostka
finansów publicznych:
dysponuje środkami publicznymi 



nie prowadzi działalności
gospodarczej (instytucja o
charakterze non-profit, nie
skupia się na maksymalizacji
zysków) 
reprezentowana przez Skarb
Państwa lub przez jednostki
samorządu terytorialnego 
regulowana ustawami
Wyróżniamy 3 rodzaje jednostek
finansów publicznych:1) podmioty
prowadzące gospodarkę finansową w
oparciu o budżet własny
2) podmioty prowadzące działalność na
podstawie rocznych planów finansowych
określonych w ustawie o finansach
publicznych
3) państwowe osoby prawne działające
na podstawie ustaw, które sporządzają
plany finansowe zgodne z przepisami
powołanymi przez te ustawy
Jednostkami finansów publicznych nie są
jednostki prawne jedynie wyposażone w
mienie państwowe oraz państwowe
osoby prawne, które spełniają zadania
publiczne, a ich dochody z finansów
publicznych są częścią dochodu
całkowitego (np. KRUS, ZUS).
Zakresem działania jednostki finansów
publicznych obejmują Skarb Państwa
oraz gminy, powiaty i województwa, a
także te osoby prawne, które wypełniają
zadania publiczne państwa lub
samorządu o charakterze władczym lub
niewładczym i których działalność jest
finansowana ze środków publicznych w
części lub w całości.
Zakład budzetowy
2. Zakład budżetowy jest wyodrębnioną
jednostką organizacyjną, nie posiada
osobowości prawnej. Odpłatnie
wykonuje swoje zadania, a ponadto co
odróżnia go od jednostki budżetowej, to
fakt, iż może on finansować swoje
wydatki własnymi dochodami. W
zasadzie powinien być
samowystarczalny. Jednakże może on
otrzymywać dotację przedmiotową z
budżetu oraz dotację celową na
dofinansowanie kosztów realizacji
inwestycji. Ponadto nowo utworzony
zakład budżetowy może otrzymać
jednorazową dotację z budżetu na
pierwsze wyposażenie w środki
obrotowe. Łączne dotacje dla zakładu
budżetowego nie mogą przekroczyć 50
% jego dochodów własnych.
Podstawą gospodarki finansowej zakładu
budżetowego jest roczny plan finansowy
obejmujący:
a) przychody
b) wydatki, stanowiące koszty
działalności
c) stan środków obrotowych
Podstawą gospodarki finansowej
gospodarstwa pomocniczego jest plan
finansowy obejmujący:
1.
2.
3.
4.
przychody
wydatki ? koszty
rachunek wyników
stan środków obrotowych i
rozliczenia z budżetem
W planie finansowym gospodarstwa
pomocniczego wyszczególnia się:
d) wpłaty do budżetu
a) przychody własne
Ponadto w planie finansowym winny być
wyszczególnione:
1.
2.
3.
4.
przychody
dotacje
wydatki na wynagrodzenia i
składki naliczane od
wynagrodzeń
wydatki inwestycyjne (
majątkowe)
b) dotacje
c) wydatki na wynagrodzenia i składki
naliczane od wynagrodzeń
W formie gosp. pomocniczego
prowadzone są zazwyczaj: ośrodki
szkoleniowe, warsztaty szkolne.
Państwowe zakłady budżetowe ? tworzą,
łączą i likwidują ministrowie, kierownicy
urzędów centralnych i wojewodowie.
Samorządowe zakłady budżetowe ?
tworzą, łączą i likwidują organy
stanowiące samorządu terytorialnego.
3. Gospodarstwa pomocnicze.
Gospodarstwo pomocnicze ? jest
wyodrębnioną organizacyjnie i
finansowo częścią jednostki budżetowej
( tzw. działalnością uboczną). Winno być
ono samowystarczalne chociaż może
otrzymywać dotacje przedmiotowe z
budżetu.
Gospodarstwo pomocnicze tworzy
kierownik jednostki budżetowej po
uzyskaniu zgody:
a.
b.
w przypadku gospodarstwa
pomocniczego państwowej
jednostki budżetowej właściwego ministra,
kierownika urzędu
centralnego lub wojewody
w przypadku gospodarstwa
pomocniczego samorządowej
jednostki budżetowej ?
zarządu jednostki samorządu
terytorialnego.
Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do
budżetu 50 % osiągniętego zysku.
4. Środki specjalne.
Środki specjalne ? to wyodrębniona
finansowo cześć podstawowej
działalności jednostki budżetowej, środki
te gromadzone są na wyodrębnionym
rachunku bankowym.
Środki specjalne mogą być tworzone:
1.
2.
3.
4.
na podstawie ustaw lub
uchwał organów
stanowiących samorządu
terytorialnego,
z tytułu spadków, zapisów i
darowizn w postaci pieniężnej
na rzecz jednostki
budżetowej,
z tytułu odszkodowań i wpłat
za utracone lub uszkodzone
mienie oddane jedn.
budżetowej w zarząd bądź
użytkowanie,
z tytułu sprzedaży zapasów
środków materiałowych
przechowywanych w celach
mobilizacyjnych.
Środki specjalne przeznacza się na cele
wskazane w ustawi, uchwale, na cele
wskazane przez darczyńcę lub
spadkodawcę lub też na odtworzenie
mienia wymienionego w punkcie 3 i 4.
Podstawą działalności środków
specjalnych jest plan finansowy, w
którym wyodrębnia się w szczególności:
a) wynagrodzenia i składki naliczane od
wynagrodzeń,
b) wydatki inwestycyjne