Wykład 3. Rynek pracy - zakotwiczenie w polskim społeczeństwie
advertisement
Wykład: Rynek pracy jako społecznie zakotwiczony Plan Praca jako dobro rynkowe i nierynkowe Normatywne podstawy funkcjonowania rynku pracy Rynek pracy jako dobro rynkowe i nierynkowe Praca jako dobro rynkowe: Cena Wymiana Zmiana wartości pod wpływem koniunktury, popytu, podaży, kwalifikacji kandydata do pracy i pracownika Język opisu pracy na rynku sprzedaję swoją pracę? sprzedaję „siebie”? kupuję pracę? (by mieć wolny czas) sprzedaję swoje kwalifikacje szukam pracownika zatrudniam pracownika, zwalniam pracownika szukam pracy szukam etatu Co sprzedaje pracujący na rynku i tego konsekwencje Kwalifikacje Wysiłek Czas Niepewność co do faktycznych obowiązków, zatrudnienia, momentu zwolnienia Rzeczywisty wkład pracy Ocena przyszłego pracodawcy Co kupuje pracodawca na rynku i tego konsekwencje Czas Kwalifikacje Problem wydajności pracownika, jakości doświadczenia socjalizującego, zaangażowania, motywacji, morale pracowniczego Obawy przed oszustwami ze strony kandydata Kontrakt o pracę nie jest zwykłym kontraktem Różnice akceptacji stanowiska, że praca nie jest czystym towarem W teorii ustroju pracy wielu państw uznaje się, że indywidualny pracownik jest wyraźnie słabszą stroną kontraktu o pracę Pogląd podzielany w ramach polskiego ustroju pracy Powody i konsekwencja tego poglądu Asymetria zasobów pracodawcy i pracownika Prawo pracy jako regulator indywidualnych interesów pracownika i pracodawcy Prawo pracowników do reprezentowania interesów poprzez prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych, protestu w formie strajku, prawa do konsultacji i poinformowania. Pogląd Richarda Swedberga na różnice między rynkiem pracy i innymi rynkami Rynki: kapitałowy, konsumencki, przemysłowy, pracy Rynek pracy jako szczególny W aspekcie konkurencji rynek pracy: występuje wielu sprzedawców (jednostki) w obliczu nielicznych i silnych nabywców (pracodawcy) W aspekcie konkurencji: regulowana przez organizacje pracobiorców, przez związki zawodowe i system praw W aspekcie mobilności: brak silnej mobilności po stronie sprzedających, jej lokalny charakter W aspekcie wymiany: centralizacja w formie zorganizowanego mechanizmu rozliczeniowego, co daje niskie koszty poszukiwań; mechanizm ten wspomaga wymianę, ale tylko na poziomie narodowym. Pogląd Marka Granovettera zakotwiczenie rynku pracy w sieci społecznych interakcji o demograficznych presjach rynek pracy działa w sytuacji nierównowagi związanej z właściwościami tej presji Pokolenia na rynku pracy Pokolenia jako kohorty demograficzne Pokolenia jako wspólnoty ludzi w zbliżonym wielu i tzw. znaczących doświadczeniach (np. powojenny wyż demograficzny, baby boomers, pokolenie Solidarności, pokolenie Jana Pawła II???, pokolenie no future, pokolenie hippi) Pokolenia jako kohorty demograficzne Liczne i nieliczne kohorty demograficzne Nacisk na rynek pracy lub luka pokoleniowa, niebezpieczeństwa fluktuacji wielkości kohort demograficznych Wentyl bezpieczeństwa – migracja zarobkowa wieś - miasto lub zagraniczna Pokolenia w Polsce Pokolenie X (baby-Boomers, the postwar Baby Boom Generation), Pokolenie Y (urodzeni w latach 70. -80. u.w.) zwane pokoleniem transformacyjnym (echo demograficzne Pokolenia X) Pokolenie Z , zwane pokoleniem Millenijnym Pokolenie X na rynku pracy Początek pracy w latach 70. u.w. Zagospodarowane przez inwestycje przemysłowe epoki Gierka Socjalizowane w ramach socjalistycznych zakładów pracy Zbuntowane, twórcy Solidarności Zmuszone na nowo szukać pracy w nowej sytuacji tj. rynku Typowe drogi radzenia sobie: praca, dezaktywizacja zawodowa, doświadczenie bezrobocia Wartości: wysoka wartość pracy w systemie wartości, raczej praca odtworzeniowa Pokolenie Y (urodzeni w latach 70. -80. u.w.) na rynku pracy Pierwsze pokolenie doświadczające pracy w warunkach rynku Masowe doświadczenie bezrobocia i trudności z uzyskaniem stabilnego miejsca pracy Nowa mentalność: akceptacja samozatrudnienia, elastyczności w zatrudnieniu, zdolność do zwiększania ekstensywnego zaangażowania, mobilność zawodowa, mniejsza lojalność w stosunku do pracodawcy Nowe umiejętności: znajomość języków obcych, umiejętności komunikacyjne w zakresie nowoczesnych technologii, zdolność do i chęć doskonalenia zawodowego poprzez kursy i studia Migracja zagraniczna za pracą jako wybór Pokolenie Z na rynku pracy (urodzeni w latach 90.u.w.) Socjalizowani, wychowani, kształceni w warunkach społeczeństwa rynkowego i nowoczesnych mediów komunikowania się Zorientowani na bardziej indywidualistyczne wartości: „moja kariera”, „czy będę tu mógł/a się tu rozwijać?” Mobilni w każdym wymiarze Akceptujący niepewność rynkową Pracujący przez Internet, zdolni do budowania nowych enklaw gospodarczych Pogląd Roberta Solowa po obu stronach transakcji rozwinięte poczucie tego, co jest sprawiedliwe sprawiedliwa płaca pracodawcy preferują pracowników już zatrudnionych, kosztem bezrobotnych ukryte normy charakteryzujące strony transakcji bezrobotni zatrudniani w formach subsydiowanych mają tendencję do przeszacowywania wartości swojej pracy Normy na rynku pracy Normy włączenia i normy obowiązku pracy Normy są regułami z sankcją kary lub nagrody Problem kary na rynku pracy Problem nagrody Normy włączenia w pracę obowiązek społeczeństwa i jego podmiotów w stosunku do jednostek poszukujących pracy i pracujących „rząd ma obowiązek zabiegać o zatrudnienie każdego obywatela” „jeśli kwalifikacje pracownika stały się przestarzałe, pracodawca jest odpowiedzialny za jego przekwalifikowanie i ponowne zatrudnienie”, „system edukacyjny powinien przygotować każdą młodą osobę do dobrej pracy, o ile ta osoba wykazała znaczący wkład w uczenie się”, „jeśli zmiany w metodzie pracy stały się konieczne, kierownictwo powinno spytać pracowników o ich sugestie przed podjęciem decyzji co robić”, „każda osoba w społeczeństwie powinna być włączona do pracy interesującej i znaczącej”, „powinno się umożliwić pracę wszystkim tym, którzy chcą pracować”. Silne normy włączenia Państwo i pracodawcy jako promotorzy zatrudnienia Bogata infrastruktura rynku Finansowanie z funduszy publicznych licznych programów rynku pracy (np. doradztwo i pomoc osobom bezrobotnym) Rząd wspiera tworzenie nowych miejsc pracy System edukacyjny traktowany przez władze publiczne jako narzędzie budowania kapitału ludzkiego danego społeczeństwa Pracodawcy definiują swoją misję społeczną w kategoriach utrzymania miejsc pracy Możliwe są wzajemne ustępstwa stron w celu chronienia miejsc pracy Słabe normy włączenia budowanie kapitału ludzkiego ujmuje się jako indywidualną inwestycję jednostek edukacja na wyższych poziomach kwalifikacyjnych odpłatna szkolenia, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy domeną firm prywatnych publiczne służby zatrudnienia mniej „profesjonalne” niż prywatne agencje zatrudniania, zasiłki od bezrobocia poniżej poziomu minimum egzystencji lub oparte na indywidualnych planach ubezpieczeniowych Ewolucja normy włączenia w pracę w UE nowoczesne społeczeństwa europejskie zdają się ewaluować w kierunku akceptacji silnej normy włączenia. z funduszy publicznych inwestuje się w wiele przedsięwzięć mających na celu ułatwienie włączenia w sferę pracy powszechność publicznych służb zatrudnienia Pojęcie aktywnej inkluzji w rynek pracy dla grup szczególnego ryzyka tzw. aktywna polityka rynku pracy ujmowana jako obowiązek nowoczesnego społeczeństwa idea workfare state w miejsce welfeare state Normy obowiązku pracy obowiązek świadczenia pracy ze strony jednostki w stosunku do danego społeczeństwa. każdy zdolny do tego powinien pracować „jest obowiązkiem każdego zdrowego obywatela dać wkład w społeczeństwo poprzez podjęcie pracy” „nawet przy wysokiej wygranej w grę liczbową, zapewniającą godziwy dochód do końca życia, należy pracować dalej”, „praca monotonna i prosta jest do akceptacji, dopóki wynagrodzenie za nią jest sprawiedliwe”, „pracownik powinien myśleć o tym jak lepiej wykonać swoją pracę”. Silne normy obowiązku społeczeństwo „pracocentryczne” socjalizacja do pracy silnym procesem społecznym praca nie jest traktowana czysto instrumentalnie jej znaczenie w budowaniu tożsamości, sensu życia, powinności moralnych grupy zawodowe z etosem pracy, pracą opartą na powołaniu, ważności służby „publicznej” wysokie aspiracje w dziedzinie zatrudnienia studenci łączą chętnie pracę z nauką, matki podejmują pracę choćby w niepełnym wymiarze czasu pracy urlopy macierzyńskie są krótkie wiek emerytalny wysoki. Słabe normy obowiązku Na czele wartości społecznych znajdują się takie sfery życia jak życie rodzinne, religijne, polityczne, zdrowie, rozrywki i wypoczynek, praca w mniejszym stopniu Uznanie prawa ludzi do zróżnicowanych stylów życia, pomocy od innych i transferów socjalnych Akceptuje się fakt, że w przebiegu życia jednostek okresy pracy są przeplatane okresami pozostawania bez pracy, długich studiów, podróży, poszukiwań własnej drogi życia, okresów pozostawania w statusie osoby chorej i leczącej się. Nie ma oczekiwań, że będą pracowali ludzie młodzi uczący się lub studiujący, kobiety opiekujące się małoletnimi, osoby chore, niepełnosprawne, osoby w starszym wieku. Ewolucja normy obowiązku w krajach UE społeczeństwa „pracocentryczne” w kryzysie wartości pracy anomijna sytuacja, gdy wysoka norma obowiązku pracy - kontekst strukturalnego bezrobocia: starsi, absolwenci, kobiety Wzrost populacji „bez pracy”: on the dole, under social assistance, na socjalu Słabe normy obowiązku pracy i słabe normy włączenia w pracę Czy jest to możliwe? Jak by funkcjonowało takie społeczeństwo? Silne normy obowiązku pracy i normy włączenia w pracę Kto nie pracuje, ten nie je Państwo jest odpowiedzialne za bezrobocie a nie pracodawcy lub pracownicy Praca jest obowiązkiem jednostki i jej prawem Silna norma obowiązku i silna norma włączenia: masz obowiązek pracować, a społeczeństwo powinno się tak urządzić by wesprzeć jednostkę w realizacji tego Praca jest obowiązkiem jednostki lecz nie jej prawem Silna norma obowiązku i słaba norma włączenia w pracę: masz obowiązek pracować lecz radź sobie sam, nikt nie będzie się za ciebie starał Praca nie jest obowiązkiem jednostki i jej prawem Praca nie jest obowiązkiem jednostki i nie jej prawem Słaba norma obowiązku i silna norma włączenia czyli: nie masz obowiązku pracować, lecz społeczeństwo musi tworzyć warunki włączenia jednostki w sferę pracy Słaba norma obowiązku i słaba norma włączenia czyli: nie masz obowiązku pracować i a społeczeństwo nie musi tworzyć warunków włączenia w sferę pracy Normy obowiązku i włączenia a zmiany pokoleniowe Normy Pokolenie X Poklenie Y Pokolenie Z Obowiązku pracy Wysoka Wysoka Niska Właczenia w pracę Wysoka Wysoka lecz malejąca Niska Dziękuję bardzo za uwagę!
