Powstanie i funkcjonowanie państwa w Starożytnym Egipcie

Powstanie i funkcjonowanie państwa w Starożytnym Egipcie
1.Kształtowanie się państwa – czynniki
państwotwórcze
2.Ustrój państwa – monarchia despotyczna
3.Struktura społeczna
4.Religia i rola kapłanów
Hapi - Wielki Bóg Żywności i Pan Ryb. Hapi strzeżony przez węże, siedział w jaskini na dnie gór Asuanu
i jego głównym zajęciem było wylewanie wody z dzbanu na brzeg Nilu. Raz do roku dokonywano rytuału
ofiarnego, który miał na celu prośbę do Hapiego, aby trzymał dzban pod odpowiednim kątem. Jeżeli kąt
był za duży mogłoby dojść do powodzi, a jeśli za mały to mogłaby nastąpić susza i co się z tym łączy
wielki głód.
Hymn do Nilu
Chwała Ci, Nilu!
Błogosławimy Cię i dziękujemy Ci
Za te dobrodziejstwa, co dajesz nam co dzień
Odświętna pieśń ku Tobie się wznosi
Niech pieśniarz wysławia Twą chwałę
Swej harfy trącając struny.
Pozdrawiamy Cię, Nilu, który wynurzasz się z ziemi, który przybywasz, by dać
życie ludowi Egiptu.
Niech żyje ta potęga doskonała,
Ukochana pramoc pierwotnej energii
-Hapi, Ojciec bóstw Enneady, które rezydują w rzece
I pozwalają każdemu żyć z jej odżywczej mocy!
Za Twoim powrotem, wszyscy ludzie zaznają radości i szczęścia!"
Hymn do Nilu-Napisany przez nieznanego egipskiego skrybę
za czasów Faraona Ramzesa II około 2050-1750 p.n.e..
Gdzie w Egipcie znajdowały się tereny uprawne
mapa s.34
Duża ilość kamienia
( bazalty, piaskowce, wapienie);
złoto na Pustyni Arabskiej
i w Nubii;
srebro na Półwyspie Synaj
Brak rud żelaza,
miedzi, cyny, drewna
Warunki naturalne
Egipt leży w pn. –
wsch. Afryce.
Pn. granica – Morze
Śródziemne;
wsch. – Morze
Czerwone;
pd. – pierwsza
katarakta Nilu;
zach. Pustynia
Libijska
Klimat suchy
Pod uprawę nadaje
się tylko
obszar doliny Nilu
POŁOŻENIE I WARUNKI NATURALNE
Warunki naturalne
Egipt leży w pn. – wsch. Afryc
Pn. granica – Morze Śródziem
wsch. – Morze Czerwone;
pd. – pierwsza katarakta Nilu
zach. Pustynia Libijska
Klimat suchy
Pod uprawę nadaje się tylko
obszar doliny Nilu
Duża ilość kamienia
( bazalty, piaskowce, wapienie
złoto na Pustyni Arabskiej
i w Nubii;
srebro na Półwyspie Synaj
Brak rud żelaza,
miedzi, cyny, drewna
Okres
daty
dynastie
Najważniejsze wydarzenia
Wczesne dynastie
Od XXXI
Do XXVII
Ok..3100-2675 p n.e
I,II
* jednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu
* istnienie poboru podatków
* symbolika władzy
kamienna paleta ozdobiona z obu stron płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny symbolizujące zwycięstwa
króla Narmera (utożsamianego z Menesem - władcą, który ok. 3100 p.n.e. połączył oba państwa egipskie
i zał. I dynastię); ob. w Egipskim Muzeum w Kairze;
• Triumf króla Narmera (ok.
3100 rok p.n.e. wys. 63,5 cm).
Paleta upamiętnia
zjednoczenie Górnego i
Dolnego Egiptu przez
pierwszego dynastycznego
władcę. Narmer w koronie
Górnego Egiptu zabija wroga
maczugą co symbolizuje
władztwo. Zoomorficznym
symbolem władcy jest święty
ptak Horus-sokół triumfujący
nad ludem dolnego Egiptu. Za
królem pomywacz stóp z
sandałami. Pod stopami
dwóch padających Azjatów.
• W triumfalnym pochodzie ze
sztandarami odbywającym się
przed ciałami pokonanych
wrogów o odciętych głowach, król
nosi koronę Dolnego Egiptu.
Przed faraonem kroczy kapłan, za
nim pomywacz stóp. Wielkość
władcy świadczy o hierarchii
społecznej.
• Poniżej plastyczną wizją
zjednoczenia kraju jest para
zwierząt spleciona szyjami.
Postać krowy to bogini Hator,
karmicielka faraonów.
DESPOCJA TEOKRATYCZNA
NEMES
UREUSZ
*Nieograniczona władza
faraona.
*Religijny (sakralny)
charakter jego władzy.
*Podział państwa na okręgi
(nomy), zarządzane przez
naczelników posiadających
dużą niezależność.]
BICZ
LASKA
PSZENT
Okres
Stare Państwo
daty
Od XXVII
Do XXII
2675-2170 pne
dynastie
III-VI
Najważniejsze wydarzenia







panowanie Dżesera – pierwsza piramida schodkowa
budowa największych piramid
Teksty Piramid
Utrwalenie podziału państwa na nomy
Rozwój religijnej doktryny heliopolitalnej (kult Słońca)
Uformowanie struktury państwa
Powstanie centralnego aparatu państwa
Piramida Cheopsa
Piramida Dżesera
STRUKTURA SPOŁECZNA EGIPTU
FARAON
Był on nie tylko władcą absolutnym, wyznaczonym przez bogów,
ale też zarazem najwyższym kapłanem, pośredniczącym między
Egiptem i jego ludem a bogami. Po śmierci stawał się w drugim
życiu-wcieleniu od razu bogiem. W czasach Starego Państwa
obserwujemy nawet tendencje ubóstwiania żyjącego faraona.
Jeśli nawet odstąpiono od nich w późniejszych epokach, to nie
ulega wątpliwości, że dla przeciętnego Egipcjanina
nierozróżniającego takich subtelności teologicznych, jak
ubóstwienie i boskość, stawał się on po prostu żyjącym bogiem.
Faraon był również naczelnym wodzem, jednak poszczególni
władcy w różnym stopniu spełniali wszystkie wymienione funkcje
w rzeczywistości.
M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna,
Warszawa 1999, s. 99.
Posąg Chefrena
WEZYR
W jego obowiązkach doczesnych, takich jak zarządzanie krajem
i nadzór nad administracją, wyręczał faraona już w czasach
Starego Państwa najwyższy urzędnik, stojący na czele całej
hierarchii urzędniczej – wezyr. Przykładem wybitnej jednostki
pełniącej tę funkcję był [...] Imhotep, nadworny lekarz i architekt
[faraona] Dżosera. W okresie Nowego Państwa z uwagi na
zwiększony zakres obowiązków, a także zapewne z obawy
przed kumulowaniem zbyt dużej władzy w jednym ręku
ustanowiono dwóch wezyrów: Wezyra Północy rezydującego w
Memfis i zajmującego się sprawami Egiptu Dolnego i Środkowego oraz Wezyra Południa, który z Teb kontrolował
administrację Górnego Egiptu. Bezpośredni nadzór sprawowali
oni nad nomarchami [...].
M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna,
Warszawa 1999, s. 99
.
Statua przedstawiająca Hemiunu,
wezyra faraona Cheopsa
KAPŁANI
[...] warstwę panującą współtworzyli kapłani, których pozycja
systematycznie rosła nawet kosztem suwerenności władzy
faraona. [...] Ekonomiczną podstawą potęgi kapłanów były
wielkie majątki świątynne obejmujące pola uprawne, pastwiska,
zakłady rzemieślnicze i przetwórcze. Z czasem kapłani zajęli się
operacjami finansowymi i wydzierżawianiem pól świątynnych.
Wyjątkowa pozycja kapłanów wypływała z jednej strony z
wszechstronnego wpływu religii na życie państwowe i codzienne
Egipcjan, z drugiej zaś z absolutnego charakteru
scentralizowanej monarchii, w której władca w równym stopniu
pochłonięty był sprawami politycznymi co kultowymi, a wielu
spośród najwybitniejszych nawet faraonów już od początku
swego panowania myślało o zabezpieczeniu się na swoje
przyszłe, pośmiertne życie (np. budowa piramid).
M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna,
Warszawa 1999, s. 100.
RZEMIEŚLNICY I CHŁOPI
Pozostałą masę Egipcjan tworzyły różne grupy zawodowe ludności
wolnej, wśród których oprócz dominujących liczebnie chłopówrolników byli rzemieślnicy, drobni handlarze, a także urzędnicy
niższego szczebla, nadzorcy i żołnierze. Pierwsi, stanowiący
zdecydowaną większość całego społeczeństwa egipskiego,
znajdowali się w przedziwnej sytuacji ludności wolnej z punktu
widzenia formalnego, lecz zobowiązanej do pracy w konkretnie
wskazanych majątkach państwowych lub świątynnych. Większość
chłopów miała jednak niewielkie działki własnej ziemi, z których
częściowo utrzymywali swe rodziny. Reszta dochodu rodzinnego
pochodziła ze skromnej zapłaty za pracę dla króla lub świątyń.
Rzemieślnikom [...] prawie całą ich aktywność zawodową
pochłaniała praca na zlecenie państwowe lub świątynne. [...] ich
pozycja społeczna i majątkowa była zapewne wyższa niż chłopów
[...].
M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna,
Warszawa 1999, s. 101
RELIGIA EGIPSKA - CECHY
1.Różne kulty związane z różnymi ośrodkami:
POLITEIZM
a)system heliopolitański – Heliopolis - kult
solarny(Atum bóg wschodzącego śłońca
Amon bóg zachodzącego słońca, Re – bóg
słońca, stwórca wszechświata, Ozyrys
bóg śmierci i inni)
b) System hemopolitański – Hermopolis –
cztery pary bogów( Nun i Naumet –
uosobienie oceanu; Huh i Hauhet –
uosobienie wody i ruchu; Kuk i Kauket –
uosobienie ciemności; Nat i Niau prasubstancja
c) System memficki – triada Bogów (Ptah –
bóg stwórca; Sechmet – bogini wojny;
Nefertum – bóg ziemi
d) Próba wprowadzenia monoteizmu przez
Echnatona – kult Atona ( 1375-1360)
Inne bóstwa powszechne: Anubis – bóg
zmarłych, Horus – bóg nieba,Tot – bóg
księzyca
Ra
Atum
Ozyrys
Horus
RELIGIA EGIPSKA - CECHY
2. SYNKRETYZM – łączenie dwóch lub więcej
bóstw w jedną postać
3. Zoomorfizm – przedstawianie bogów w
postaci zwierząt lub ludzi z głowami
zwierząt, bądź ludzi ( antropomorfizm)
Ptah
Apis
Anubis
WIARA W ŻYCIE POZAGROBOWE
Nie grzeszyłem przeciw ludziom, nie szkodziłem poddanym, nie
czyniłem nieprawości w miejscu prawdy, nie znałem zła,
nie popełniłem grzechów. [...]Nie oczerniałem sługi wobec
przełożonego, nie stałem się przyczyną głodu, nie stałem
się przyczyną płaczu, nie zabijałem sam ani nie kazałem
zabijać, nie zadawałem cierpienia nikomu. Nie
pomniejszałem ofiar w świątyniach, nie umniejszałem
chlebów bożych, nie zabierałem placków duszom
zmarłych. [...]Nie pomniejszałem miary, nie fałszowałem
odważników, nie stałem się przyczyną czyjejś nędzy za
pomocą języczka u wagi, nie odjąłem mleka od ust
niemowlęcia, nie przepędzałem bydląt z pastwisk ich
[...].Nie zatrzymywałem wody, gdy płynęła, nie
przerywałem tam na wodzie wzburzonej, [...] nie
odstąpiłem od dni składania ofiar z mięsiwa wybranego,
nie związałem bydła przeznaczonego na pokarm boży, nie
zatrzymywałem boga podczas procesji jego.
Księga umarłych, [w:] Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i
zagadnienia do historii
Ramzes II
Średnie Państwo
Od XXI
Do XVIII
(część)IX – XII
dynastii
Senuseret III
Muzeum w Nowym Jorku

Ponowne zjednoczenie(stolica Teby) przez Mentuhotepa II

Opanowanie złotonośnych obszarów Nubii przez Senusereta

Szczyt potęgi Średniego Państwa za Senusereta III
- widoczny wzrost zamożności
kupców
- wpływy egipskie w Syrii i Palestynie
* Panowanie Amenemhata III –
zagospodarowanie Fajum
Amenemhat III
Muzeum w Berlinie
Nowe Państwo
XVI-XI
XVIII-XX
dynastia
1565-1085 pne
Ramzes II
pod Kadesz

Zjednoczenie Egiptu przez władców Teb

Panowanie Totmesa I
- podbój państwa Kusz (po IV
kataraktę)
- wyprawa do Syrii
- dotarcie do Eufratu
- wzrost znaczenia Memfis
* Rozkwit budownictwa grobowców
w Dolinie Królów
* Powstanie wielkiej świątyni królowej
Hatszepsut

Pokonanie przez Totmesa III państwa Mitanni oraz
opanowanie Syrii, Palestyny, dotarcie do Eufratu – szczyt
potęgi państwa

Próba wprowadzenia religii monoteistycznej (Aton) przez
Amenhotepa IV Echnatona

Przywrócenie tradycyjnej religii przez Tutanchamona

Panowanie Ramzesa II
- podział stref wpływów z Hetytami
w Syrii) BITWA POD KADESZ ok.1300
- wzniesienie świątyni Abu Simbel
* najazdy „ludów morza” i Libijczyków
SZTUKA OKRESU NOWEGO PAŃSTWA
ŚWIĄTYNIA W LUKSORZE
ŚWIĄTYNIA HATSZEPSUT
SZTUKA OKRESU NOWEGO PAŃSTWA
ŚWIĄTYNIA ABU SIMBEL
SZTUKA OKRESU NOWEGO PAŃSTWA
Ramzes II w Karnaku
OSIĄGNIĘCIA KULTURY EGIPTU - PISMO
Hieroglify ze świątyni w Kom Ombo
Pismo demotyczne fragment kamienia z
Rosetty, British Museum
OSIĄGNIĘCIA KULTURY EGIPTU
• matematyka: wprowadzenie systemu
dziesiętnego (bez zera), ułamki, rozwój
geometrii koniecznej do obliczania wymiarów
piramid; określenie liczby π (stosunek długości
okręgu do jego średnicy)
• astronomia: określanie terminów wylewu Nilu
oraz zaćmień; kalendarz słoneczny –
początkiem roku był dzień, w którym gwiazda
Syriusz pokazywała się rano na horyzoncie
razem ze Słońcem
• medycyna: badanie pulsu i bicia serca,
znajomość anatomii człowieka