MODEL MONOPOLU PEŁNEGO

MODEL MONOPOLU PEŁNEGO
Monopol pełny mamy na rynku wówczas, gdy w
danej gałęzi przemysłu istnieje tylko jedno
przedsiębiorstwo wytwarzające produkt nie
posiadający substytutów.
Model monopolu pełnego opiera się na czterech
założeniach:
(1) Produkty jednorodne lub zróżnicowane
– zakłada się, że na rynku nie istnieją bliskie
substytuty tych produktów
(2) Brak możliwości wejścia do działalności
opanowanej przez monopol pełny – może to
wynikać z uwarunkowań technicznych,
ekonomicznych
lub
administracyjno
. Wytwarzanie produktów może
być objęte ochroną patentową. Niemożność
wejścia na rynek może być związana z
koniecznością
poniesienia
ogromnych
nakładów i kosztów początkowych możliwych
do odzyskania w bardzo długim okresie czasu.
(3) Jeden sprzedający i wielu kupujących.
(4) Założenie doskonałej informacji o
rynku.
KRZYWA POPYTU
W WARUNKACH MONOPOLU
Monopol pełny jest jedynym producentem lub
sprzedającym na rynku i dlatego krzywa popytu na jego
produkty jest równoznaczna z krzywą popytu
rynkowego. Monopol pełny jest równoznaczny z gałęzią
przemysłu. W rezultacie krzywa popytu monopolu
pełnego ma nachylenie negatywne a jej elastyczności
zawarte są między 0 i ∞.
Ponieważ krzywa popytu na produkty monopolu
pełnego jest równoznaczna z krzywą popytu rynkowego
posiadającą nachylenie negatywne, zwiększenie
rozmiarów sprzedaży wymaga zmniejszenia ceny,
natomiast mniejsza sprzedaż może być realizowana po
większej cenie. W rezultacie przychód przeciętny równy
cenie nie jest równy przychodowi marginalnemu. Linia
PM znajduje się poniżej linii PP. Monopol pełny nie
będzie dostarczał na rynek swoich produktów jeśli PM
spadnie poniżej zera.
Jeżeli monopol sprzedaje każdą jednostkę produktu po
tej samej cenie mówimy o monopolu
niedyskryminującym. Jeżeli różne jednostki tego
samego produktu sprzedawane są po różnych cenach
mamy do czynienia z dyskryminacją
monopolistyczną.
KRÓTKOOKRESOWA RÓWNOWAGA
MONOPOLU
Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz kształtowanie się
przychodów monopol poszukuje optymalnej kombinacji między ceną
i wielkością produkcji, tzn. takiej kombinacji która zmaksymalizuje
zysk monopolu w krótkim okresie czasu.
Odległości między krzywymi PC i KC odpowiadające kolejnym
wielkościom produkcji mierzą zysk całkowity monopolu.
Ogólny warunek maksymalizacji zysku monopolu pełnego jest
podobny
jak
w
przypadku
przedsiębiorstwa
doskonale
konkurencyjnego: PM=KM oraz KM rosnący. Ponieważ krzywa
popytu monopolu oraz krzywa PM posiadają nachylenie negatywne,
koszt marginalny nie musi być rosnący w punkcie przecięcia się PM i
KM. W tym przypadku warunek maksymalizacji zysku monopolu
spełniony jest wówczas, kiedy KM spada wolniej od spadku PM.
Warunki maksymalizacji zysku monopolu pełnego:
(1)
Warunek konieczny: PM = KM
(2)
Warunki wystarczające: KM rosnący lub KM malejący ale
wolniej niż PM.
CENA MONOPOLOWA
Cena monopolowa wyznaczona jest w punkcie
przecięcia się krzywej popytu z wielkością produkcji
maksymalizującą zysk monopolu.
Określenie poziomu ceny monopolowej polega na
wyznaczeniu wielkości Q maksymalizującej zysk a
następnie, biorąc pod uwagę daną krzywą popytu, na
wyznaczeniu ceny maksymalnej, po której te rozmiary
produkcji mogą być sprzedane.
ZYSK I STRATA MONOPOLU
Fakt, że przedsiębiorstwo posiada pozycję monopolu
pełnego nie gwarantuje osiągania zysku pozytywnego.
Monopol pełny może być nierentowny, czyli przynosić
straty.
Zysk monopolu odpowiada różnicy między PC i KC.
Na wykresie A, PC wyznacza płaszczyzna prostokąta
0PCQe, KC zaś płaszczyzna 0ABQe. Zysk monopolu
jest dodatni.
Na wykresie B mamy do czynienia ze stratą monopolu.
Ponieważ KC jest (prostokąt 0ACQe) jest większy od
PC (prostokąt 0PBQe) monopol osiąga zysk negatywny.
Jeżeli cena jest mniejsza od KZP w punkcie
maksymalizacji zysku wówczas monopol powinien
zamknąć przedsiębiorstwo i zaprzestać produkcji. Jeśli
P>KZP monopol może w dalszym ciągu wytwarzać
produkcję Qe, mimo że nie pokrywa ona całości
kosztów stałych monopolu.
KRZYWA PODAŻY MONOPOLU
W KRÓTKIM OKRESIE CZASU
Podaż przedsiębiorstwa definiujemy jako zależność
funkcjonalną między ceną rynkową i wielkością
produkcji, którą przedsiębiorstwo oferuje.
W przypadku monopolu nie istnieje jedyna zależność
między ceną a oferowaną ilością produkcji – nie istnieje
więc krzywa podaży monopolu w krótkim okresie
czasu.
W odniesieniu do monopolu pełnego oraz do
wszystkich rynków niedoskonale konkurencyjnych
można pominąć analizę funkcji podaży. Zasadnicze
znaczenie dla analizy rynków niedoskonałych mają
kształtowanie się popytu oraz kosztów produkcji.
DYSKRYMINACJA CENOWA
Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, kiedy ten
sam produkt sprzedawany jest, w tym samym miejscu i
czasie, po różnych cenach.
Możliwość stosowania dyskryminacji cenowej przez
monopol wymaga spełnienia dwóch warunków:
(a) Przedsiębiorstwo monopolistyczne musi mieć
możliwość dzielenia rynków, a popyty
kupujących na różnych rynkach muszą posiadać
różne elastyczności cenowe.
(b) Monopol posiada możliwości zapobiegania
praktykom odsprzedawania produktu (usługi)
przez kupujących, którzy nabywają go po
niższej cenie, tym którzy kupują go po cenie
wyższej.
Monopol stosujący dyskryminację cenową zmierza do
tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem
marginalnym na wszystkich rynkach, na których
sprzedaje swój produkt.
Monopol stosujący dyskryminację cenową sprzedaje ten
sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym
popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na
rynku o popycie bardziej elastycznym.
INGERENCJA RZĄDU NA RYNKU
MONOPOLISTYCZNYM
Ingerencja rządowa dotyczy najczęściej ustalania taryf i
opłat za usługi przedsiębiorstw publicznych.
W danym momencie czasu istnieje określony popyt na usługi
monopolu – dana jest krzywa popytu (DD) oraz odpowiadająca jej
krzywa przychodu marginalnego (PMp). Optymalna wielkość
świadczonych usług, która maksymalizuje zysk monopolu wynosi Qe.
Wyznacza ją pkt. przecięcia PMp z KM. Cena monopolowa ustalona
zostaje na poziomie Pe.
Gdy cena okazuje się za wysoka organy rządowe obniżają ją do
poziomu Pmax. Dla ilości od 0 do Q’e krzywa PM przybiera postać linii
poziomej (od Pmax do A). Po przekroczeniu Q’e monopol napotyka
ponownie na poprzednią krzywą popytu odpowiadający jej odcinek
poprzedniej krzywej PMp. W przypadku kontroli cen przez instytucje
rządowe krzywa PMp jest nieciągła dla wielkości Q’e. Jeżeli krzywa
KM przecina linię przerywaną między A i B tak aby PMp zrównał się
z KM, wówczas rozmiary sprzedaży monopolu po cenie Pmax będą
wynosić Q’e.
Jeżeli krzywa KCP monopolu znajduje się powyżej ustalonej ceny
Pmax, wtedy w długim okresie czasu monopol zbankrutuje. O ile
produkcja monopolu jest uważana za niezbędną, wtedy jedynym
rozwiązaniem jest subwencjonowanie działalności monopolu.