Część I - Urząd Miasta Kielce
advertisement
Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA MIASTA KIELCE 1.1. Położenie fizyczno geograficzne 1. Kielce usytuowane są na zachodnim krańcu Doliny Kielecko – Łagowskiej i otoczone: od północy zalesionymi Wzgórzami Tumlińskimi, od północnego wschodu Pasmem Masłowskim, od południowego wschodu Pasmem Dymińskim, od południa Pasmem Posłowickim, od południowego zachodu Pasmem Zgórskim. 2. Przeważająca część miasta leży w lokalnej kotlinie, którą wyznaczają: od północy pasmo Masłowskie ze wzniesieniem do 317 m n.p.m. góra Buk w rejonie Skrzetli, od wschodu wododział rzek Lubrzanki i Silnicy z lokalnymi wzniesieniami w rejonie Szydłówka (310 m npm) i Zagórza (315 m n.p.m.), od południa pasmo Posłowickie i Dymińskie z partiami grzbietowymi, ukształtowanymi na poziomie 338 - 408 m npm (góra Telegraf), od zachodu lokalny wododział zlewni rzek Silnicy i Sufragańca, lewobrzeżnych dopływów rzeki Bobrzy, z wzniesieniem Bruszni (309 m n.p.m.), Karczówki i dzielnicy Czarnów – stacja Kielce Herbskie (do 303 m n.p.m.), przez obszar miasta przebiega Pasmo Kadzielniańskie: 295 m npm - Skałka Geologów i 340 m npm – Góra Karczówka. 3. Kotlina, której oś wyznacza dolina rzeki Silnicy, ukształtowana jest na rzędnych 200-240 m npm. Ogólny spadek terenu w obrębie doliny zaznacza się w kierunku południowo-zachodnim, tj. zgodnie z biegiem rzeki. Ukształtowanie topograficzne miasta wykazuje cechy położenia depresyjnego, co rzutuje na naturalny system przewietrzania miasta. Swobodny przepływ powietrza atmosferycznego w kierunku naturalnego spadku terenu (SW) ograniczony jest linią wzniesień G. Brusznia – Pasmo Posłowickie, które rozcięte jest jedynie wąskim przełomem rzeki Bobrzy w Słowiku (przedwojenna miejscowość uzdrowiskowa). 4. Kielce graniczą z następującymi gminami: od północy: Miedziana Góra, Masłów, od południa: Morawica, Sitkówka-Nowiny, od wschodu: Masłów, Górno, Daleszyce, od zachodu: SitkówkaNowiny, Piekoszów. 1.2. Budowa geologiczna 1. Miasto położone jest: na zachodnim krańcu Doliny Kielecko–Łagowskiej, rozdzielającej Góry Świętokrzyskie na część północną i południową; w obrębie trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich, zbudowanego z osadowych skał paleozoicznych, tworzących centralną część antyklinorium świętokrzyskiego. Występują tu fragmenty trzech dużych regionalnych jednostek geologiczno strukturalnych: łysogórskiej, strefy przejściowej kielecko–łagowskiej oraz dymińsko–klimontowskiej. Powstały one w wyniku deformacji kaledońsko–waryscyjskich oraz blokowej tektoniki alpejskiej. Są to elementy strukturalne złożone i genetycznie różnorodne, zbudowane ze skał staro i młodo – paleozoicznych. Głównymi jednostkami fałdowymi wyróżniającymi się na omawianym obszarze, począwszy od północy w kierunku południowym są: antyklina łysogórska, synklina kielecka, antyklina dymińska i synklina bolechowicka. Wymienione jednostki mają przebieg zbliżony do równoleżnikowego, dzieląc się na szereg drugorzędnych elementów fałdowych. Zróżnicowanie morfologiczne terenu miasta związane jest z budową geologiczną starszego 5 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce podłoża, jego tektoniką, działalnością erozyjną i akumulacyjną lądolodu oraz procesami denudacyjnymi rzek i erozją, zachodzącymi również współcześnie. 2. W obrębie miasta występują pasma i grzbiety: Pasmo Kadzielniańskie z istniejącym rezerwatem geologicznym „Kadzielnia" (otoczonym dawnym wyrobiskiem górniczym) oraz rezerwatem krajobrazowym „Karczówka", Pasma Dymińskie, Posłowickie oraz fragment Pasma Zgórskiego porośnięte lasami bukowo–jodłowymi, zachodnia część Grzbietu Szydłówkowskiego, na północy miasto sięga do zalesionego Pasma Dąbrowskiego. Równolegle do wzniesień Pasma Masłowskiego przebiegają doliny strukturalne, utworzone na wychodniach skał mniej odpornych, jak łupki i wapienie margliste. Od Kajetanowa w kierunku wschodnim biegnie Dolina Wilkowska, z której bierze początek rzeka Lubrzanka. W południowo-zachodniej części tej doliny wypływa również rzeka Silnica wpadająca w południowo-zachodniej części miasta do rzeki Bobrzy. Poprzecznie do ciągów wzniesień płynie w kierunku Bobrzy rzeka Sufraganiec. Na południe od wzniesień ciągnących się od Miedzianej Góry do Dąbrowy, biegnie dolina wyerodowana w wapieniach dewońskich i łupkach karbońskich. Równolegle, od strony południowej zaznacza się niższe pasmo Wzgórz Szydłówkowskich, z najwyższym wzniesieniem Świnia Góra (346 m npm.). Na zboczach pasm wzniesień i wzgórz zaznaczają się niekiedy załomy i stoki erozyjne, szczególnie wyraziste w partiach szczytowych w Paśmie Zgórsko–Posłowicko–Dymińskim. Powierzchnie denudacyjne występują również na wychodniach skał przedczwartorzędowych; są to obszary o znacznych spłaszczeniach, na których w drobnych zagłębieniach odbywa się sedymentacja zmywanego przez opady atmosferyczne materiału z sąsiadujących wzniesień. Pokrywy osadów wodnolodowcowych, najczęściej w formie piasków, rozciągają się na dużych przestrzeniach, głównie w obrębie dolin. Tarasy akumulacyjno–erozyjne występują w dolinach rzecznych, szczególnie w dolnych odcinkach dolin rzek Bobrzy i Lubrzanki. Powstały one przez zasypanie dolin osadami piaszczystymi, rzecznymi i deluwialnymi, pochodzącymi z rozmycia starszych osadów wodno – lodowcowych zlodowacenia południowo–polskiego. Późniejsza erozja i denudacja spowodowały rozczłonkowanie i częściowe usunięcie pokryw tarasowych. Zachowały się one we wschodnim zboczu doliny rzeki Lubrzanki k./Cedzyny oraz w dolinie rzeki Bobrzy k./Szczukowskich Górek, Białogonu i Zalesia. 3. Duże zmiany w rzeźbie terenu wystąpiły w wyniku odkrywkowej eksploatacji kopalin: rud metali oraz surowców skalnych. Powstały głębokie kamieniołomy i hałdy urobku kopalnianego lub odpadów przemysłowych. W granicach miasta eksploatacja kopalin została zaniechana, a dawne kamieniołomy – Kadzielnia i Ślichowice częściowo zagospodarowano. 4. W ostatnich latach notuje się nowe zjawisko w zakresie zmian naturalnej rzeźby terenu. Rozwój budownictwa powoduje przemieszczanie dużych ilości odpadowych mas ziemnych i usypywanie z nich tarasów i nawierzchni nowych działek budowlanych na terenach dolin rzecznych – zwłaszcza Silnicy i Sufragańca. We współczesnych badaniach geologicznych obszaru świętokrzyskiego, zwraca się uwagę na przejawy aktywności tektonicznej w Dolinie Kielecko-Łagowskiej, mającej wpływ na układ sieci wodnej. Aktywizowane są neotektonicznie, paleozoiczne jednostki blokowo-fałdowe zarówno w synklinie kieleckiej, jak i w antyklinie dymińskiej, w granicach miasta. 1.3. Warunki klimatyczne 1. Miasto znajduje się w wyżynnym regionie klimatycznym śląsko–małopolskim, krainie Gór Świętokrzyskich. Warunki topoklimatyczne Kielc: średnioroczna temperatura powietrza 7,0°C, najcieplejszy miesiąc lipiec – śr. temp. 17,2°C (17,9°C w sierpniu 1997 r.), 6 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce najzimniejszy miesiąc styczeń – śr. temp. – 5,2°C (w styczniu 1997 r.), okres wegetacji 265 dni, wilgotność względna powietrza 80%, wysokość opadów 724 mm, (657 mm w 1997 r.), najwięcej w lipcu 96 mm, (198 mm w lipcu 1997 r.), najmniej w październiku – 34 mm (8,2 mm w styczniu 1997 r.), burze: 23 dni w roku, pokrywa śnieżna zalega przez 86 dni. 2. Kierunki i rozkład wiatrów w ciągu roku modelowane są ogólną cyrkulacją powietrza atmosferycznego, oraz topografią terenu: przeważają: – wiatry zachodnie 16,5% (V=3,3 m/s), – z kierunku południowego 12,5%, – południowo–wschodniego 12,9%, (V=3,l m/s), najrzadsze są wiatry z kierunku północnego 4,1%. cisze stanowią ok.. 15,8% w skali roku, 3. Średnie roczne nasłonecznienie wynosi 4,44,5 godzin dziennie. 4. Klimat Kielc cechują parametry charakterystyczne dla obszarów wyżynnych śląskomałopolskiego regjonu klimatycznego, którego część stanowią Góry Świętokrzyskie. Przedstawiane dane meteorologiczne dla m. Kielce są ustalane na podstawie wieloletnich badań prowadzonych w stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Sukowie na wys. 260 m n.p.m. Z uwagi na odległość ok. 8 km od miasta i położenie w obrębie pozamiejskim i otwartym, parametry te nie odzwierciedlają specyfiki mikroklimatu Kielc. Przykładowo: w zakresie wielkości opadów: średnioroczny opad w 1998 r. w Sukowie wynosił 776 mm, a mierzony w Kielcach – 826,6 mm. Podobnie w zakresie średniomiesięcznych temperatur czy kierunków i rozkładu wiatrów. 5. Kierunki i ruchy mas powietrza w Kielcach są modelowane ogólną cyrkulacją powietrza w obszarze wyżynnym (czyli całym regionie) jak i topografią terenu, co przy deniwelacjach (240408 m n.p.m.) ~168 m n.p.m. i zabudowie miasta, stwarza lokalny mikroklimat. Udokumentowały to liczne prace wykonane w Akademii Świętokrzyskiej i innych placówkach (np. „Ocena tendencji zmian warunków bioklimatycznych w Kielcach” w zakresie topoklimatu i bioklimatu różnych obszarów miasta). Prace te powinny być kontynuowane, głównie ze względu na zagrożenie powodziowe w dolinie Silnicy (ważny jest bieżący i aktualny komunikat meteorologiczny, w zakresie spodziewanej wysokości opadów). 6. Ocena terenów pod zabudowę w aspekcie warunków klimatycznych: tereny bardzo dobre o ekspozycji: południowej, południowo-zachodniej i południowowschodniej: Karczówka, Na Stoku, Świętokrzyskie, na wschód od Szydłówka, południowe zbocza pasma Zgórskiego, Posłowickiego oraz Dymińskiego, tereny dobre dla obszarów płaskich, na których występuje większa część Kielc, tereny mało korzystne na zboczach o dużym nachyleniu i ekspozycji północnej, tereny skontrastowane z uwagi na naturalne czynniki klimatyczne w obszarze zabudowanym, zwiększone zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego oraz gorszy klimat akustyczny, tereny zalesione nadające się do rekreacji, tereny dolin rzecznych o płytkim występowaniu wód gruntowych nie nadające się pod stałą zabudowę osiedleńczą i lokalizację miejsc wypoczynku. 7 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 1.4. Zasoby przyrody i walory krajobrazowe 1. System przyrodniczy miasta Kielce ma układ pierścieniowo-pasmowy, przy czym układ zieleni miejskiej charakteryzuje się strukturą pasmowo–klinową. Na układ pierścieniowo– pasmowy składają się: pierścień otaczających miasto terenów otwartych w postaci zieleni wysokiej i korytarze ekologiczne, będące dolinami rzek łączącymi duże obszary terenów zielonych z zielenią wewnątrzosiedlową oraz terenami zieleni miejskiej. Elementem łączącym pierścienie i pasma są zbiorowiska zieleni pól i łąk. Pierścienie stanowią: Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy, Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu. Pasma omawianego układu tworzą korytarze ekologiczne dolin rzek: Bobrzy z Sufragańcem, Silnicy na odcinku górnym i dolnym, Lubrzanki. 2. Na zieleń miejską składają się: parki miejskie, parki osiedlowe, zielone skwery, zazielenione ciągi przyuliczne, tereny ogródków działkowych, zieleń cmentarna, system terenów rekreacyjnych wzdłuż Silnicy na odcinku od Zalewu do rezerwatu „Kadzielnia”, tereny niezagospodarowane stanowiące tzw. zieleń nieurządzoną, zieleń towarzysząca zabudowie jednorodzinnej, wielorodzinnej i innym obiektom usługowym, kompozycje zieleni przy AGROCENTRACH, stanowiących wzorce dla kształtowania kierunków urządzania zieleni. 3. Położenie Kielc w terenie pagórkowatym i górzystym, pod względem krajobrazowym pozwala zaliczyć je do najkorzystniej położonych miast w kraju. W jego granicach znajdują się ochronne lasy jodłowo–bukowe typu regla dolnego, kilka oznakowanych tras turystycznych oraz rezerwaty przyrody: Kadzielnia, Karczówka, Ślichowice, Biesak–Białogon oraz Wietrznia. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta położony jest leśny rezerwat Sufraganiec. 4. Za główny walor krajobrazowy Kielc i jednocześnie główny wyróżnik przestrzenny miasta, uznać należy ekspozycje pasm wzgórz zorientowanych równoleżnikowo, wokół których (w dolinach między nimi) następuje rozwój miasta – idąc od północy: fałd Kielecki, fałd Dąbrowy i Wzgórza Szydłówkowskie, Skałkowe Pasmo Kadzielniańskie (góry Stokowa, Brusznia, Grabina, Dalnia, Karczówka, Kadzielnia, Psie Górki, Wietrznia i Międzygórze), wzgórze Zamkowe oraz pasmo gór Posłowickich i Dymińskich. 5. Zewnętrzny krajobraz miasta kształtują wspomniane wyżej pasma wzgórz. O krajobrazie wewnętrznym miasta i jego unikatowym charakterze stanowią głównie naturalne i częściowo przekształcone kulturowo pozostałości pasma Kadzielniańskiego, z górami: Stokową, Brusznią, Grabiną, Dalnią, Karczówką, Kadzielnią, Wzgórzem Centralnym, Psimi Górkami, Wietrznią i Międzygórzem, nie licząc w całości ukształtowanego przez człowieka obszaru kulturowego śródmieścia. 8 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 1.5. Demografia i procesy społeczne 1.5.1. Liczba ludności 1. W Studium uwarunkowań i kierunków m. Kielce z 2000 r. przyjęto dwie wersje prognoz demograficznych wg GUS 2000 - 2020. Prognozy te zamieszczone są w tab.1.1. na tle rzeczywistej liczby ludności w 2002 r. a zmiany zaludnienia dla wybranych lat: 1939, 1945, 1962, 1964, 19752002. Liczbę mieszkańców wg danych rzeczywistych i prognozowanych przedstawiono równolegle na wykresach słupkowych dla zobrazowania trendów liczebności ludności Kielc. Tab. 1.1 Zmiany w zaludnieniu Kielc w wybranych latach prognozowane Ludność dane Kielc faktyczne wersja I wersja II 1939 1945 1962 1964 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2005 71 580 53 662 89 800 103 000 151 185 156 936 162 127 164 643 181 000 185 307 188 822 192 487 196 955 200 497 203 340 205 885 208 102 211 077 213 012 214 202 215 005 213 651 214 086 213 782 213 777 213 748 212 596 212 383 211 727 210 956 210 266 211 810 Wykres 1 Liczba mieszkańców Kielc w latach 19392002 z prognozą do 2020 wersja I Wykres 2 Liczba mieszkańców Kielc w latach 19392002 z prognozą do 2020 wersja II 214 400 214 400 216 300 218 800 2010 218 700 224 900 2015 2020 219 900 219 500 229 600 233 200 źródła informacji: roczniki statystyczne województwa kieleckiego za lata 19751998, woj. świętokrzyskiego 19892002 r. materiały własne za lata 19391945 „Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju” prognoza GUS na lata 20002020, wersja I i II, 2000 r. 9 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce Prognozy w wersji 1 i 2 dla lat 20002020 można uznać za optymistyczne, wobec rzeczywistych trendów spadku liczby ludności Kielc w okresie 1992 2002. 2. Dane statystyczne jednoznacznie wskazują, że do roku 1990 saldo migracji pozostawało na poziomie dodatnim, a ujemne wielkości salda notuje się od 1995 r. Wynik ten jest konsekwencją przemian społeczno ekonomicznych, które spowodowały odpływ ludności z miasta, podobnie jak w województwie świętokrzyskim. 3. W prognozie sporządzonej przez Akademię Świętokrzyską nt. „Struktura regionalna Polski w świetle powiązań migracyjnych miasta” Witold Wilczyński KTN nr 4-2000 przedstawiono mniej optymistyczną wersję. W oparciu o liczbę ludności ze styczniu 1997 r. (213 700 mieszkańców) dokonano prognozy migracyjnej pomiędzy 49 miastami wojewódzkimi (przed reformą administracyjną), określając współczynnik metropolitarności. Z badań tych wynika, że Kielce mają współczynnik 0,375, a porównywalny ludnościowo Toruń +0,451. Wynik dodatni uzyskało 14 miast, w tym: Warszawa + 0,837, Opole + 0,090. Wynik tej analizy potwierdza występowanie migracji ludności z Kielc na kierunku Kraków, Katowice oraz, w mniejszym stopniu, do Warszawy. 4. W prognozie wojewódzkiej uzyskano podobne rezultaty i sformułowano wniosek o „drenażu kadry wykształconej do lat 24, w tym z wyższym i średnim wykształceniem” i ujemnym wpływie braku tej kadry na aktywność gospodarczą w procesie urbanizacji ekonomicznej. Potwierdza to tezę, że do pełnienia funkcji ośrodka regionalnego Kielce powinny dochodzić po zahamowaniu niekorzystnego zjawiska migracji ludności poza województwo. 5. Ruchy migracyjne miały kilka faz: początek lat 90 to emigracja zagraniczna i powrót tzw. „dwuzawodowców” na wieś w obrębie województwa, stworzenie przez gminy sąsiednie dobrego „klimatu budowlanego”, który zapoczątkował zjawisko znane z USA i Europy - odpływu bogatej klienteli do gmin: Masłów, Miedziana Góra, Morawica, Piekoszów i Sitkówka-Nowiny. 6. Pełna ocena zjawiska migracji wskazuje, że generalnie ma ona wymiar wojewódzki, co świadczy o silnych więziach z miejscem pierwotnego osiedlenia (pochodzenia). Podstawowym wnioskiem analizy demograficznej przeprowadzonej bez pełnej charakterystyki strukturalnej jest potrzeba przeprowadzenia aktualizacji prognozy demograficznej. Dane ludnościowe są bowiem podstawowym wskaźnikiem do obliczeń m.in.: zapotrzebowania na wodę, ścieki, ilość odpadów, szkół, itd. 1.5.2. Struktura ludności 1. Wg danych Rocznika statystycznego województwa świętokrzyskiego (stan na 31.12.2002 r.): liczba ludności w Kielcach wynosiła ogółem 211 810, w tym: – 100 648 mężczyzn – 111 162 kobiet, na każdych 100 mężczyzn przypadało 100,4 kobiet, gęstość zaludnienia 1 136,1 na km2. 2. Struktura wiekowa ludności w 2002 r. przy ogólnej liczbie 211 810 04 lat – 8 379 59 lat – 9 800 914 lat – 12 780 1519 lat – 17 363 2024 lat – 19 853 2529 lat – 17 436 10 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 3039 lat – 26787 4049 lat – 34 192 5059 lat – 30 438 6064 lat – 9 320 Najwięcej, 16,1% ogółu mieszkańców, stanowi grupa wiekowa 4049 lat, najmniej – 3,9% grupa wiekowa 04 lat. Tab. 1.2. Struktura wiekowa ludności Kielc w 2002 r. Ludność 1 liczba ogółem w tym kobiety Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 2 3 4 40 607 19855 140 431 70 620 30 772 20 687 razem 5 211 810 111 162 Z powyższego zestawienia wynika, że na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 50,8 osób w wieku nieprodukcyjnym 3. Ruch naturalny ludności: małżeństwa – 1153, urodzenia – 1649, zgony – 1686, w tym niemowlęta 9, przyrost naturalny –37 przyrost naturalny na 1000 ludności – 0,2 4. Migracja ludności: napływ (zameldowania na pobyt stały): 1353 odpływ (wymeldowania z pobytu stałego): 2337 saldo migracji (ogółem): –984 saldo migracji na 1000 ludności –4,6 5. Struktura zawodowa mieszkańców pracujący w gospodarce narodowej rolnictwo i łowiectwo przemysł budownictwo handel i naprawy transport i gospodarka magazynowa edukacja ochrona zdrowia i opieka społeczna 65 804, w tym kobiety 32848 201 15 178 5 642 9 169 4 736 7 183 7 915 6. Zatrudnienie i wynagrodzenie w gospodarce narodowej: przeciętne zatrudnienie w osobach 67 067 przeciętne miesięczne wynagrodzenie 2 154,27 zł brutto 7. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku: bezrobotni ogółem: bezrobotni w wieku 24 lata i mniej bezrobotni w wieku 25 34 bezrobotni w wieku 35 44 bezrobotni w wieku 45 54 bezrobotni w wieku 55 i więcej 17 292 4 042 4 682 3 949 4 108 529 11 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce Największą grupę stanowią bezrobotni w sile wieku produkcyjnego tj. 2534 lata, co stanowi 27%; grupę najmniej liczną stanowią bezrobotni w grupie wiekowej55 i więcej lat tj. 3,05%. Bezrobotni wg poziomu wykształcenia: bezrobotni z wyższym wykształceniem stanowią 12,2 %; średnim zawodowym stanowią 29,6 %; najmniej liczną grupę zawodową stanowią bezrobotni ze średnim ogólnym wykształceniem 8,4 %. 1.6. Gospodarka 1.6.1. Przemysł i rzemiosło 1. W latach 19701980 dominował przemysł metalowy i branże specjalistyczne, w tym: Fabryka Samochodów Specjalizowanych „SHL” S.A. „NSK” ISKRA „Chemar” S.A. Kielecka Fabryka Pomp „Białogon” Centrum Produkcyjne Pneumatyki „PREMA” S.A. Fabryka Maszyn Pralniczych „PRAMA” 2. W branży spożywczej dominują Zakłady Mięsne S.A., Zakłady Zbożowo - Młynarskie „PZZ”, Przedsiębiorstwo Przemysłu Chłodniczego S.A., Browar „Belgia” Sp. z o.o. 3. W innych branżach dominuje Elektrociepłownia Kielce S.A., a w zakresie produkcji tektury i opakowań „David Smith” Kielce S.A. Przemysł metalurgiczny, głównie bazujący na produkcji dla celów obronnych, przeżywa regres, o czym świadczy lawinowy spadek zatrudnienia w dawnych zakładach przemysłu metalowego. 4. Rzemiosło skupiające ok. 650 zakładów, prowadzi działalność usługową i produkcyjną w 1340 specjalnościach; stanowi to około 20% ogólnej liczby zakładów na terenie miasta. 1.6.2. Rolnictwo 1. Rolnictwo w Kielcach i terenach przyległych ma charakter marginalny, chociaż historycznie było to właśnie miasto rolników i eksploatatorów surowców mineralnych. 2. Aktualnie użytki gruntowe zajmują: grunty orne – 2 979 ha (27,22%), sady – 74 ha (0,68%), łąki – 631 ha (5,77%), pastwiska – 381 ha (3,48%), nieużytki – 84 ha (0,77%). 3. Rolników posiadających gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha jest ok. 1054. 4. Dominuje uprawa zbóż i ziemniaków oraz hodowla bydła, trzody chlewnej i drobiu. 5. W chwili obecnej prawie połowę gruntów rolnych stanowią odłogi. Zjawisko to (niekorzystne rolniczo) jest korzystne dla retencji wodnej w dolinach rzek - zmniejsza się zanieczyszczenie środowiska wodnego, spowodowanego przez stosowane w rolnictwie nawozy i środki ochrony roślin. 6. Grunty rolne są także przekształcane na działki budowlane i zajmowane pod przemysł. 12 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 1.6.3. Usługi 1. Ostatni okres cechuje silny rozwój i koncentracja usług w postaci centrów handlowych, banków, hoteli oraz instytucji z otoczenia biznesu, w tym na szczególną uwagę zasługują: Centrum Targowe Kielce Sp. z o.o. zajmuje się organizacją krajowych i międzynarodowych targów i wystaw gospodarczych. Z racji ilości i branżowości imprez targowych, Centrum wyrasta na drugi ośrodek w kraju po Targach Poznańskich, Centrum Handlu Hurtowego ukształtowało się w dzielnicy Niewachlów z funkcjonującym Centrum Zaopatrzenia Makro Cash and Carry. 2. Intensywnie rozwija się sieć hoteli i pensjonatów, zapewniających obsługę systematycznie wzrastającego ruchu turystycznego i targowego. 1.6.4. Budownictwo 1. Z początkiem lat 90-tych powstały i rozwinęły się ponadregionalne firmy budowlane: EXBUD S.A. – wielobranżowy potentat w zakresie projektowania, produkcji i stolarki materiałów budowlanych oraz wykonawstwa, Mitex S.A. – Usługi budowlano – montażowe, „PiaPiasecki” – generalne wykonawstwo budowlane, konserwacja zabytków, Przesiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego BICK S.A. – produkcja, usługi budowlane, handel materiałami, Kieleckie Przedsiębiorstwo Robót Montażowych S.A. wchodzące w skład koncernu EXBUD S.A. 2. W końcu lat 90-tych, a na początku 2000 r., zaznaczył się wyraźny spadek działalności tych firm z uwagi na przekształcenia własnościowe i ograniczenie ekspansji na rynki budowlane dużych miast (Warszawa) oraz wzrastającą konkurencję firm zagranicznych. 3. Świadectwem upadku branży budowlanej w Kielcach jest ocena struktury zatrudnienia w latach 19802000 r. podana w tab. 1.4. 1.6.5. Transport i komunikacja 1. Miasto Kielce posiada rozwiniętą sieć powiązań drogowych zewnętrznych i tranzytowych. Podstawowy układ tras komunikacyjnych Kielcach jest ukształtowany i utrwalony w około 8085%; oparty jest na trzech drogach krajowych [7, 74, 73]. Układ ten tworzą ulice główne stanowiące dwa wzajemnie prostopadłe wiązki ciągów komunikacyjnych o przebiegu: wschód – zachód i północ – południe. Ukształtowany w ten sposób schemat krzyżowo–pasmowy, umożliwia przejmowanie narastającego ruchu przez trasy równoległe, zastępcze. 2. Sieć dróg publicznych w mieście liczyła wg stanu na 1999 r. – 371,55 km w tym: drogi krajowe - 23,12 km, drogi wojewódzkie - 25,50 km, drogi powiatowe - 114,51 km, drogi gminne - 223,94 km. Nawierzchnię twardą posiadało 73,42% dróg, nieulepszoną 6,6%, a gruntową 20,27%. 3. Miasto posiada dobrze rozwinięty podsystem miejskiej komunikacji zbiorowej, której głównym ogniwem jest Miejski Zakład Komunikacji, zapewniający jednocześnie komunikację z sąsiednimi gminami. Łączna długość tras komunikacyjnych MZK wynosi 658 km, co daje wskaźnik 3,07 km na 1000 mieszkańców. Przewozy realizowane przez innych przewoźników w mieście tj. PKS, PKP i prywatnych busów – mają wymiar marginalny. Ogółem przewozy 13 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce dobowe szacuje się na 212 000 pasażerów (211 810 ludność – stan na 31.12.2002 r.). Zapewniona jest gęstość sieci w mieście i bezprzesiadkowe połączenia z centrum, dworcami PKS i PKP oraz terenami uprzemysłowionymi; relacja Białogon–Piaski, ma zapewnioną łączność kolejową. 4. Ruch ciężarowy związany jest głównie z wywozem materiałów sypkich, kruszyw, cementu i wapna z zakładów wydobywczych, usytuowanych na obrzeżach Kielc. Udział ruchu ciężarowego w całości ruchu kołowego jest zmienny – zależny od lokalizacji trasy i przyległego zainwestowania. Brak wyznaczonych w mieście tras przejazdowych i parkingów na obrzeżach miasta. 5. Podsystem komunikacji kolejowej w ruchu pasażerskim funkcjonuje niezależnie od miejskiego systemu transportowego. Kolejowe połączenia mają wymiar połączeń lokalnych i ponadregionalnych, zapewniając dogodne bezpośrednie połączenia z różnymi częściami kraju, poszerzane w okresie ustawowych świąt i wakacji o nowe relacje. Ruch towarowy ma istotne znaczenie z uwagi na tranzytowa trasę kolejową relacji północ – południe z odgałęzieniami na wschód i zachód. Dominuje wywóz surowców i produktów przemysłu skalnego i cementowo – wapienniczego z rejonu Białego Zagłębia. Ruch towarowy ma znaczenie ekonomiczne dla regionu świętokrzyskiego. 1.7. Charakterystyka przemian społeczno-gospodarczych na tle przemian w województwie świętokrzyskim 1. Województwo świętokrzyskie położone jest w południowo-wschodniej części Polski na obszarze Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej. Powierzchnia województwa świętokrzyskiego, jednego z najmniejszych w kraju – 11 672 km2, co stanowi 3,7% obszaru kraju (15 miejsce przed opolskim). Region zamieszkuje 1 323,7 tys. osób, co stanowi 13 miejsce przed lubelskim, opolskim i podlaskim. Na każdy km2 przypada 114 osób, przy średniej w kraju 124 osoby. Województwo świętokrzyskie otoczone jest przez 6 województw o dużej liczbie ludności z największymi aglomeracjami w kraju warszawską, krakowską, łódzką i katowicką. Odległość od stolicy województwa Miasta Kielce do centrum tych aglomeracji waha się w granicach 120180 km, co stwarza dogodny układ komunikacyjny. 2. Warunki urbanizacyjne województwa świętokrzyskiego należy ocenić jako korzystne z punktu widzenia możliwości rozwoju przedsiębiorczości, a zatem i przestrzeni ekonomicznej. Sieć osadniczą w regionie stanowi 29 miast oraz 73 gminy z 2842 wsiami. Sieć miejska jest dobrze rozmieszczona na całym obszarze, natomiast cechuje ją mniejsza gęstość niż w skali kraju. Przeciętnie jedno miasto w regionie przypada na 204,5 km2, podczas gdy w Polsce 357,4 km2. Natomiast sieć wsi charakteryzuje się większą od przeciętnej gęstością na jedną wieś przypada 4,1 km, a w kraju 5,5 km2. Wyniki te świadczą o wyższym stopniu urbanizacji województwa świętokrzyskiego. 3. Województwo świętokrzyskie ma charakter przemysłoworolniczy o wysokim stopniu koncentracji istotnych działów przemysłu. Cechą charakterystyczną jest wyraźny podział na przemysłową północ i rolnicze południe, stanowiące zaplecze dla produkcji żywności ekologicznej. Ośrodki miejskie skupiające największą ilość miejsc pracy w przemyśle, znajdują się na obszarze dawnego Staropolskiego Obszaru Przemysłowego, późniejszego od przed wojny, tzw. Centralnego Okręgu Przemysłowego. Współczesny przemysł ma solidne podstawy w przemyśle wydobywczym i przetwórstwie lokalnych surowców skalnych. Zaplecze rolnicze południowej części województwa ma przyzwoite warunki glebowe w postaci rędzin, wykształconych na bazie rozległych obszarów wychodni skał węglanowych oraz gleb lessowych Wyżyny KieleckoSandomierskiej. Obszar ten posiada mniejszą koncentrację przedsiębiorczości, dysponuje natomiast znaczącym potencjałem 14 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce ludnościowym w największych miastach i przyległych gminach. W ośrodkach tych istnieje możliwość podejmowania różnych form przedsiębiorczości zarówno usług na rzecz rolnictwa, jak i przedsiębiorczości pozarolniczej, ale o technologiach nieuciążliwych dla środowiska. 4. O potencjale rozwojowym regionu decyduje jeden z podstawowych czynników, tj. czynnik demograficzny. W roku 2000 liczba mieszkańców województwa świętokrzyskiego wyniosła 1 322,8 tys. osób, co stanowiło 3,4% mieszkańców kraju przy 3,7% udziale w powierzchni kraju. Analiza wskaźników ludnościowych wskazuje na niekorzystne trendy procesów demograficznych. Uwidacznia się wyraźnie wpływ transformacji ustrojowej rozpoczętej na początku lat dziewięćdziesiątych. W województwie świętokrzyskim, podobnie jak w całym kraju, zaznacza się wyraźny spadek naturalny, maleje liczba zawieranych małżeństw, na co ma wpływ niska mobilność przestrzenna ludności. Wyraźną granicą demograficzną jest rok 1995, od którego tendencje spadkowe są już czytelnie zarysowane i trend ten utrzymuje się do chwili obecnej (2002 r.).W procesie tym uwzględniono nowy podział administracyjny kraju. W miastach województwa świętokrzyskiego zamieszkuje tylko 45,8% ludności, podczas, gdy w kraju wskaźnik urbanizacji jest wyższy o 16 punktów i wynosi 61,8%. Malejąca liczba mieszkańców województwa od 1995 r. spowodowana była bardzo niskim przyrostem naturalnym, podobnie niskim saldem migracji - napływ ludności był niższy niż odpływ poza województwo. Kolejnym czynnikiem negatywnym jest wskaźnik przyrostu naturalnego, który w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł 0,13 (1998 r.), a w 2002 r. 1,3. Istnieje silna zależność pomiędzy wielkością migracji a możliwością zatrudnienia, poziomem bezrobocia, kondycją przemysłu i budownictwa mieszkaniowego, relacjami cen mieszkań i wysokości dochodów w stosunku do, np. stolicy czy województw ościennych. Najbardziej niekorzystnym i niepokojącym jest fakt, że wśród migrujących dominują ludzie młodzi w wieku do 24 lat, którzy stanowią 48% ludności odpływowej. Z tych 48% migrujących blisko 28% to ludzie z wyższym wykształceniem, a ponad 30% migrujących legitymuje się wykształceniem licencjackim, policealnym i średnim nabytym w szkołach i uczelniach w Kielcach. Układ taki można uznać za modelowy „drenaż mózgów”, mający miejsce w dawnych krajach postkolonialnych. Na ogólną liczbę 17292 bezrobotnych mieszkańców Kielc w 2002 r. 12,2% (2112 bezrobotnych) ma wyższe wykształcenie, a 29,6% wykształcenie średnie zawodowe. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększył się z 14,8% w 1990 r. do 16,1% w 1998, a w 2002 r. wynosi 14,5%. Trend malejący uwidacznia się przy analizie ludności w wieku przedprodukcyjnym z 30,2% w roku 1990 do 25,6% w 1998 r. i 19,2% w 2002 r. 5. W rozwoju województwa świętokrzyskiego daje się zauważyć spektakularny upadek przemysłu z kieleckim na czele, a także w regionie północnym (Skarżysko Kamienna, Końskie, Stąporków, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice). Drastyczne obniżenie liczby miejsc pracy, skala bezrobocia powyżej średniej krajowej to widoczny efekt transformacji przemysłu na podstawach przemysłu obronnego. W niezłej kondycji pozostał zrestrukturyzowany przemysł wydobywczo-przetwórczy Białego Zagłębia będący w rękach kapitału zagranicznego, podobnie jak przemysł energetyczny, którego przedstawicielem jest Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu. Upadłość grozi firmom wydobywczym: Wiśniówka i Bukowa Góra, które nie przeszły procesu restrukturyzacyjnego. W latach 20012002 podobny los połączył sztandarowe, bo ponadregionalne firmy budowlane - budownictwa ogólnego i przemysłowego; przejęcie kapitałowe firm EXBUD i Mitex, upadłość Piasecki S.A., ograniczenie do minimum możliwości budowlanych w zakresie budownictwa przemysłowego BICK S.A. Miasto Kielce, z potencjałem 1/6 ludności, mieści się dokładnie w prognozie rozwojowej województwa świętokrzyskiego i ze wszystkimi jego konsekwencjami: 15 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce niekorzystne zmiany demograficzne z uwidaczniającym się „drenażem mózgów” ludzi niezbędnych dla dalszego rozwoju miasta regionalnego, znacznym udziałem bezrobotnych w grupie z wyższym wykształceniem, spektakularny upadek podstawowych gałęzi przemysłu metalowego i specjalizowanego (Chemar, KZWM SHL, Kielecka Fabryka Pomp), przejęcie kapitałowe ISKRY - obecnie NSK ISKRA, ograniczenie funkcji rejonowych kolejnictwa przez permanentne zmiany strukturalne PKP w stosunku do Kielc, upadłość lub przejęcie kapitałowe ponadregionalnych przedsiębiorstw budowlanych: Piasecki SA (upadłość w 2003 r.], Mitex, EXBUD - Skanska. Podane przykłady wskazują obecnie na konieczną niezbędność zracjonalizowania działań planistycznych opartych na prognozach demograficznych i rozwojowych, nie przewidujących ujemnej skokowej zmiany w rozwoju ekonomicznym i społecznym miasta. Niezbędne jest podkreślenie faktu, że wszystkie prognozy z lat 19971998 wykonywane były przed zmianą podziału administracyjnego kraju w 1998 r., który nie przewidywał kontynuacji istnienia województwa kieleckiego, a miasta Kielce - jako stolicy województwa. Ważniejsze prognozy mogły mieć charakter „optymistyczny” dla udokumentowania celowości pozostawienia województwa, a Kielc jako miasta wojewódzkiego. 6. Istotny wpływ na kształtowanie przemian społeczno-ekonomicznych miały procesy migracji, które w znaczący sposób oddziaływały na rozwój ludnościowy i przestrzenny miasta Kielce. W aspekcie historycznym, w kształtowania się tych procesów widać wyraźnie powtarzalne periody prosperity i upadku miasta, ważne dla kształtowania współczesnego i perspektywicznego obrazu miasta. 7. Struktura zatrudnienia Na podstawie danych Roczników statystycznych województwa świętokrzyskiego przeanalizowano strukturę zatrudnienia w mieście w latach 1980 2002. Generalnie w latach 1980 2002 liczba zatrudnionych zmalała z 98622 osób do 65804, tj. o ok. 33,3%. Tab. 1.4. Zatrudnienie w Kielcach 1980 - 2002 wg działów gospodarki narodowej Rok 1 ogółem 2 98 622 1980 97 333 1985 99 549 1989 78 407 1991 70 194 1992 71 198 1993 75 860 1994 76 624 1995 79 860 1996 78 478 1997 79 249 1998 78 023 1999 71 644 2000 65 804 2002 Źródło: WUS Kielce. Zatrudnienie: w tym: w przemyśle w budownictwie w handlu 3 4 5 33 178 29 625 29 027 21 502 20 292 19 357 21 634 21 401 22 505 21 529 20 670 19 492 17 025 15 178 16 153 14 439 15 657 10 619 9 318 9 593 8 506 8 120 8 264 9 453 9 746 9 593 7 898 5 642 10 904 11 438 12 315 9 150 6 984 7 340 9 058 9 628 11 210 10 653 11 187 10 539 9 678 9 196 Analiza struktury zatrudnienia wskazuje na spadek zatrudnienia (głównie w wyniku likwidacji lub restrukturyzacji wiodących zakładów): w przemyśle: 16 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce z 33178 zatrudnionych w 1980 r. do 17025 w 2000 r. (ok. 49%), z 33178 zatrudnionych w 1980 r. do 15178 w 2002 r. (ok. 54%), w budownictwie: z 16153 w 1980 r. do 7898 w 2000 r. (ok. 51%), z 16153 w 1980 r. do 5642 w 2002 r. (ok. 65%), w handlu: z 10904 zatrudnionych w 1980 r. do 9678 w 2000 r. (ok. 11%), z 10904 zatrudnionych w 1980 r. do 9169 w 2002 r. (ok. 16%). Stabilność zatrudnienia w okresie 20 lat występuje w handlu i w szeroko rozumianych usługach. Formą usług jest również transport i gospodarka magazynowa zatrudniająca 8797 osób. Podobnie jak w województwie, nastąpił upadek firm branży metalowej (przemysłu zbrojeniowego) i jest mało prawdopodobne jego odtworzenie w poprzednim kształcie. Identyczna sytuacja występuje w budownictwie po upadku trzech regionalnych firm, ale tu należy spodziewać się ekspansji firm z zewnątrz, wyłanianych w ramach przetargów publicznych. 8. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON wg stanu na 31.12.2002 r. (wskaźnik aktywności gospodarczej): ogółem 27 545, w tym: w sektorze publicznym 648, w sektorze prywatnym - 6897, przedsiębiorstwa państwowe 28, spółdzielnie 103, spółki handlowe - 1770, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - 21 516. 9. Struktura branżowa podmiotów gospodarczych: ogółem 27 545, w tym: przetwórstwo przemysłowe: - 2396, budownictwo - 3028, handel i naprawy 9808, transport, gospodarka magazynowa, łączność - 2118, obsługa nieruchomości - 4708, pozostałe sekcje - 5487. 10. Struktura zatrudnienia: pracujących w gospodarce narodowej ogółem 65 804, w tym: rolnictwo, łowiectwo: 201 (0,31%), przemysł: 15178 (23,06%), budownictwo: 5642 (8,57%), handel i naprawy: 9169 (13,93%), transport, gospodarka magazynowa, łączność: 4736 (7,19%), edukacja: 7183 (10,92%), ochrona zdrowia: 7915 (12,03%). 11. Potencjał siły roboczej – ludność w wieku: przedprodukcyjnym 40607 (19,2%), produkcyjnym 14431 (66,3%), poprodukcyjnym 30772 (14,5%), ogółem 211810 (100%). Bezrobotni zarejestrowani: ogółem 17292, w tym: kobiety: 8797, absolwenci: 1498, 17 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce bez zasiłku: 13666. Stopa bezrobocia 16,0 %. 12. Usługi turystyczne: baza noclegowa: 14 obiektów w mieście w tym: – 9 hoteli, moteli i pensjonatów, – 5 pozostałe obiekty i – 44 obiekty w powiecie kieleckim, dysponujących 2814 miejscami noclegowymi, miejsca noclegowe: 1386 w tym: – 605 w hotelach, motelach, pensjonatach oraz – 781 w pozostałych obiektach, korzystający z noclegów (ogółem): 71982 w tym: 66528 stanowili turyści krajowi, a 5454 turyści zagraniczni. Brak danych o zatrudnieniu w szeroko rozumianych usługach turystycznych: obsługa hotelowa, gastronomia, przewodnicy, transport, podmioty o specjalizacji turystycznowystawienniczej. 1.8. Specyficzne cechy kierunkujące rozwój miasta 1. Na podstawie diagnozy stanu rozwojowego miasta Kielce przeprowadzono wstępną analizę SWOT, uwzględniającą czynniki społeczno–ekonomiczne i wskazującą dla określonej dziedziny rozwoju miasta. wewnętrzne mocne i słabe strony oraz zewnętrzne szanse i zagrożenia . Kategorie diagnostyczne przyjęte do diagnozy: atut zjawisko pozytywne z punktu widzenia możliwości kształtowania rozwoju miasta, na występowanie którego bezpośredni wpływ ma samo miasto (mieszkańcy, instytucje, władze samorządowe); słabość zjawisko ograniczające możliwości rozwoju miasta, na które bezpośredni wpływ ma samo miasto (mieszkańcy, instytucje, władze samorządowe; szansa zjawisko korzystne z punktu widzenia możliwości kształtowania rozwoju miasta, występowanie którego jest uwarunkowane czynnikami leżącymi poza możliwościami bezpośredniego wpływu miasta; zagrożenia zjawisko negatywne mogące stanowić przeszkodę dla rozwoju miasta, występowanie, którego jest uwarunkowane czynnikami leżącymi poza możliwościami bezpośredniego wpływu samego miasta. 2. Mocne strony miasta Kielce: wybitnie korzystne położenie geograficzne i komunikacyjne, dogodne połączenia drogowe i kolejowe we wszystkich kierunkach, atrakcyjne ukształtowanie terenu o doskonałych walorach krajobrazowych, nagromadzenie dóbr kultury o znacznych walorach kultury materialnej, w tym unikatowe z zakresu historycznego górnictwa, kopalnictwa, geologii i początków wyższego szkolnictwa geologiczno-górniczego, otwarty układ przestrzenny miasta na określonych kierunkach, duży udział powierzchni przyrodniczo cennych, terenów leśnych i zieleni urządzonej, korzystne warunki topoklimatyczne o znacznym zróżnicowaniu wewnątrzmiejskim, zakończona w obrębie miasta eksploatacja surowców mineralnych, która powodowała powstawanie szkód górniczych, budowlanych i geologicznych, obecnie ustabilizowanych, występowanie wód podziemnych o dobrej jakości, nie wymagających stałego uzdatniania, dobrze rozwinięta sieć masowej komunikacji miejskiej, uzupełnianej transportem PKS, prywatnym oraz transportem kolejowym, 18 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce funkcjonowanie silnego ośrodka badawczo-naukowego o specjalności laserowej i pneumatyki; występowanie licznych szkół wyższych i średnich, mocny ośrodek rzemiosła ludowego i rzemiosła sztuk budowlanych dla rekonstrukcji, rewaloryzacji i konserwacji zabytków, ponadregionalny ośrodek kultury, centrum targowe, ośrodek szkolenia wojsk ONZ, trwałe urządzenia infrastruktury technicznej, rezerwy terenów pod zabudowę do 2050 r., rezerwy terenów pod trasy komunikacyjne, restrukturyzacja przemysłu i ograniczenie uciążliwości do poziomów wydajności technicznej, ponadregionalne połączenia drogowe i kolejowe, w ograniczonym zakresie lotnicze, postępująca likwidacja obszarów o naruszonych standardach jakości środowiska, postępująca budowa bazy dla rozwoju turystyki, rekreacji, lecznictwa uzdrowiskowego, w oparciu o lokalne i ponadlokalne obszary przyrody ożywionej i nieożywionej – w tym powstanie GEOPARKU o funkcji oddziaływania krajowego i międzynarodowego, postępująca edukacja ekologiczna, szczególnie wśród młodego społeczeństwa miasta, rozwinięta baza dla rekreacji i sportów wodnych, zimowych – jako ośrodka regionalnego, rozwinięte usługi lecznicze, szczególnie w dziedzinie onkologii i kardiologii. 3. Słabe strony miasta Kielce: nie rozwiązane do końca problemy w systemie komunikacyjnym miasta, niedrożności na skrzyżowaniach i rondach, mały udział zieleni towarzyszącej w obszarze śródmieścia, duży udział zdegradowanych terenów poprzemysłowych, szczególnie w strefie ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych, zanieczyszczenie wód powierzchniowych, stwarzające zagrożenie dla jakości wód podziemnych, zanieczyszczenie powietrza, naruszenie klimatu akustycznego na podstawowych ciągach komunikacyjnych miasta, przejazdy przez miasto transportów z materiałami niebezpiecznymi, stwarzającymi zagrożenie dla zbiorników wód podziemnych GZWP 417 i 418, zmiany w lokalnych ekosystemach w dolinach rzecznych – szczególnie Silnicy, niska emisja – uciążliwa szczególnie w Centrum, wibracja i zjawiska parasejsmiczne w pobliżu szlaków kolejowych i głównych ciągów drogowych, ograniczona przepustowość kanalizacji sanitarnej i deszczowej w określonych dzielnicach miasta, brak docelowego rozwiązania dla odbioru i podczyszczania ścieków deszczowych w zlewni Silnicy, niewystarczająco rozwinięta świadomość ekologiczna społeczeństwa Miasta, migracja młodych ludzi z wyższym wykształceniem do ośrodków zewnętrznych, przy jednocześnie wysokiej stopie bezrobocia wśród ludności z wyższym i średnim zawodowym wykształceniem, dezintegracja środowiska naukowego, uniemożliwiająca utworzenie Uniwersytetu. 4. Szanse rozwoju miasta Kielce: przystąpienie kraju do Unii Europejskiej, korzystna sytuacja województwa świętokrzyskiego w kontekście pomocy przedakcesyjnej oraz szansa na uzyskanie funduszy pomocowych i strukturalnych z UE, wzrost gospodarczy kraju i województwa, usytuowanie w niszy ekologicznej pomiędzy największymi aglomeracjami: Warszawa, Łódź, Kraków, Katowice, Lublin, 19 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce dogodny układ komunikacyjny i położenie względem największych aglomeracji, posiadanie i sąsiedztwo terenów o wybitnych walorach przyrodniczych, kulturowych i historycznych, sąsiedztwo terenów atrakcyjnych turystycznie, rekreacyjnie i leczniczo (uzdrowiska), wzrost uprawnień samorządowych w wyniku dalszej decentralizacji państwa, modernizacja i rozbudowa krajowych węzłów drogowych o przebiegu N-S i W-E, ogólnokrajowe i międzynarodowe regulacje prawne – ustawy i dyrektywy - zobowiązujące do podniesienia jakości środowiska, procesy decentralizacji i demokratyzacji zarządzania środowiskiem, postęp naukowy, społeczny, technologiczny, istnienie licznych stowarzyszeń regionalnych i lokalnych pracujących na rzecz ochrony środowiska. 5. Zagrożenia rozwoju miasta Kielce: napływ zanieczyszczeń z poza terenu miasta, szczególnie z Białego Zagłębia, jak również transgranicznych ze Śląska, Czech i Bełchatowa, brak wystarczającej współpracy gmin w kwestiach ponadlokalnych, mała świadomość własnej roli mieszkańców w budowaniu przyszłości miasta, słaba świadomość ekologiczna społeczeństwa – szczególnie starszego pokolenia, prymat wąsko pojmowanych interesów ekonomicznych zagrażających środowisku, brak spójnych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie ochrony środowiska. 6. Obraz przyszłościowy w polityce społecznoekonomicznej miasta Kielce: :w zakresie funkcjonowania przemysłu istniejącego - prowadzenie polityki wymuszania wdrażania rozwiązań modernizacyjnych proekologicznych nie dopuszczania do przyjmowania zleconej działalności o dużej wodo-energochłonności, z powstawaniem odpadów niebezpiecznych, emisji pyłów czy hałasu, ścieków przemysłowych, wprowadzanie zakazu uruchamiania zakładów, warsztatów i przedsięwzięć naruszających standardy jakości środowiska, preferowanie rozwoju „przemysłu turystycznego, rekreacyjnego i leczniczego” w oparciu o lokalną i ponadlokalną bazę przyrodniczą; usługi rozwijające się w Kielcach stwarzają możliwość zatrudnienia bezrobotnych, gdyż w usługach tych człowieka nie zastąpi automatyzacja czy robotyzacja, usługi targowe, szkoleniowe – w tym sił militarnych krajowych i zagranicznych – mają szansę stać się specjalnością miasta, preferowanie rozwoju bazy usług hotelowych, gastronomicznych, agroturystyki, sportów wodnych i zimowych – jako, że określona baza już istnieje i ma szansę być specjalnością ponadregionalną, zachowanie trwałej tendencji powiększania nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w mieście, które w roku 2002 przedstawiały się następująco: ochrona środowiska – nakłady ogółem: 11 828,4tys. zł przy budżecie: 421 071,2 tys. zł, w tym: dochody własne: 5 579,0 tys. zł, z budżetu centralnego: 431,7 tys. zł, z budżetu wojewody: 0 z zagranicy: 0 fundusze ekologiczne: 4 854,4 tys. zł, kredyty i pożyczki krajowe: 421,5 tys. zł, inne środki: 541,8 tys. zł, gospodarka wodna – nakłady ogółem: 6 158,7 tys. zł, w tym: ujęcia i doprowadzenie wody: 5 798,2 tys. zł zbiorniki wodne: ---------------regulacje i obwałowania rzek: 94,6 tys. zł. 20 Program ochrony środowiska dla miasta Kielce 21
