Królowie Polski z dynastii Jagiellonów

Królowie Polski
z dynastii Jagiellonów
Wykonawca:
Dominika Smutek
Menu
Historia Jagiellonów
Drzewo genealogiczne
Jagiellonowie
Historia Jagiellonów
Dynastia Jagiellonów, panująca w XIV-XVI wieku w Polsce, Wielkim
Księstwie Litewskim, na Węgrzech i w Czechach, została zapoczątkowana przez
wielkiego księcia litewskiego Jagiełłę.
Pod rządami Jagiellonów powstawały ważne instytucje państwowe i
parlamentarne, szerzyła się tolerancja religijna, rozwijała się nauka oraz
wielojęzyczna kultura, a stopniowo umacniające się związki Polski z Litwą
doprowadziły do przeobrażenia tych państw w jedno mocarstwo polityczne
i militarne. Od schyłku XV wieku Jagiellonowie, skoligaceni z wieloma
rodzinami monarszymi i rywalizujący z Habsburgami, zaliczali się do
najznaczniejszych dynastii europejskich.
Wstęp
WŁADYSŁAW II
JAGIEŁŁO
(1352-1434)
ZOFIA (SONKA)
HOLSZAŃSKA
(ok. 1405-1461)
WŁADYSŁAW III
WARNEŃCZYK
(1424-1444)
JAN OLBRACHT
(1459-1501)
Drzewo
genealogiczne
KAZIMIERZ
JAGIELLOŃCZYK
(1427-1492)
ELŻBIETA
HABSBURŻANKA
(1436-1505)
ALEKSANDER JAGIELLOŃCZYK
(1461-1506)
ZYGMUNT I
STARY
(1467-1548)
BONA SFORZA
(1494-1557)
ZYGMUNT II
AUGUST
(1520-1572)
Władysław Jagiełło
Po śmierci Ludwika Andegaweńskiego, władającego w
Polsce w latach 1370-1382, państwo pozostało na dwa lata bez
władzy monarszej. W 1384 roku spośród dwóch córek Ludwika
wybrano jedenastoletnią Jadwigę, którą koronowano na króla (!)
Polski. W wyniku układów polsko-litewskich mężem Jadwigi został
dotychczasowy wielki książę litewski Jagiełło. Według pierwotnych
ustaleń Litwa miała zostać wcielona w obręb Królestwa Polskiego,
jednak później zagwarantowano jej odrębność państwową i prawną,
a stanowisko wielkiego księcia litewskiego objął brat stryjeczny
Jagiełły, Witold.
Integrację obu państw przyspieszyła wielka wojna z
Krzyżakami, podczas której (1410 r.) stoczono jedną z największych
bitew średniowiecza. Władysław Jagiełło, dowodząc pod
Grunwaldem wojskami polskimi, litewskimi oraz ruskimi, odniósł
nad nieprzyjacielem zdecydowane zwycięstwo. W latach 20 XV
wieku zaistniała możliwość poszerzenia władztwa Jagiellonów o
tron czeski, jednak szansa ta nie została wykorzystana ze względu
na panujący w Czechach ruch husycki. Władysław Jagiełło nie
chciał wchodzić w konflikt z Kościołem, przeciw któremu ruch ten
był wymierzony.
Król zmarł w 1434 r., pozostawiając synów (z
czwartego małżeństwa – z Zofią, księżniczką holszańską)
Władysława i Kazimierza.
Jadwiga Andegaweńska
W chwili koronacji Jadwiga miała
niespełna 11 lat; rzeczywistą władzę w kraju
sprawowali możnowładcy polscy i to z ich
inicjatywy odstąpiono od wcześniejszych,
niezgodnych z polską racją stanu, planów
wydania Jadwigi za mąż za Wilhelma Habsburga.
W 1386 r. Jadwiga poślubiła starszego od niej o
20 lat Jagiełłę, co ze względu na powstałą w ten
sposób unię personalną Polski i Litwy było
sukcesem politycznym polskiej szlachty, jednak
okupionym wielką ofiarą – źródła historyczne
zdradzają, że młodociana królowa do ostatka
opierała się przeciw temu małżeństwu.
Z czasem rozwinęła się indywidualność
polityczna królowej, która zdobyła sobie
niezwykłe przywiązanie i miłość narodu, przeszła
do polskiej tradycji historycznej jako obrończyni
polskiej
racji
stanu
i
jako
jedna
z
najpiękniejszych postaci naszych dziejów. Tuż
przed śmiercią (w 1399 r.) Jadwiga przeznaczyła
znaczne środki na odrestaurowanie Akademii
Krakowskiej.
Władysław III Warneńczyk
Starszy syn Władysława Jagiełły, Władysław, został
koronowany na króla Polski, gdy miał zaledwie 10 lat (w 1434 r.).
Do czasu osiągnięcia przez niego pełnoletności rządy
(regencyjne) sprawował biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki i
popierająca go grupa możnowładców. Władza biskupa była tak
samowolna, że powodowała wewnątrz kraju liczne konflikty,
nawet zbrojne, a młody król wobec tej sytuacji był bezsilny.
Samodzielne działania mógł Władysław III podjąć, gdy pojawiła
się możliwość reaktywowania unii polsko-węgierskiej. Zagrożone
ekspansją turecką Węgry potrzebowały sojusznika i znalazły go w
osobie króla polskiego. W 1440 roku Władysław III został
powołany na tron węgierski. Węgrzy pod jego zwierzchnictwem
wkrótce pokonali Turków i zawarli z nimi dziesięcioletni pokój w
Szegedynie.
Jednak Władysław, uzyskawszy zapewnienie, że
papież zwalnia go od danej niewiernym przysięgi pokojowej,
ponownie wyprawił się przeciw Turkom, przekonany, że jest w
stanie ostatecznie pokonać armię turecką, wciąż zagrażającą
chrześcijańskiej Europie. 10 listopada 1444 roku doszło do
starcia obu armii pod Warną. W przegranej przez chrześcijan
bitwie zginął także 20-letni król. Zwany odtąd Warneńczykiem
Władysław III przeszedł do historii jako obrońca chrześcijaństwa
przed barbarzyńskimi muzułmanami.
Kazimierz Jagiellończyk
Młodszy syn Władysława Jagiełły, Kazimierz, w
1440 roku został wysłany na Litwę jako namiestnik
Władysława III. Wkrótce możnowładcy litewscy zerwali unię
z Polską i ogłosili Kazimierza wielkim księciem. Trwające w
Polsce po śmierci Władysława Warneńczyka bezkrólewie
przerwał Kazimierz. Przyjmując koronę zastrzegł, że Litwa
pozostanie państwem równorzędnym w stosunkach z Polską.
W 1454 roku wybuchła wojna trzynastoletnia z Krzyżakami, w
której wyniku król przyłączył do Polski Pomorze Gdańskie i
ziemię chełmińską. Monarcha dokonał wielu zmian w
polityce wewnętrznej; m.in. rozszerzył przywileje szlacheckie
(w Cerekwicy i Nieszawie), które stały się podstawą systemu
parlamentarnego i demokracji szlacheckiej. Nie udało mu się
natomiast zreformować skarbowości i sił zbrojnych.
Kazimierz Jagiellończyk zmarł w 1492 roku, pozostawiając
liczne potomstwo, które miał z Elżbietą Habsburżanką (zwaną
Matką Królów). Aż czterech spośród sześciu synów
Kazimierza i Elżbiety zasiadło na tronie królewskim:
Władysław Jagiellończyk objął rządy w Czechach i na
Węgrzech, pozostali – Jan Olbracht, Aleksander i Zygmunt –
kolejno byli królami Polski.
Natomiast korzystne małżeństwa córek tej pary
królewskiej sprawiły, że Jagiellonowie weszli w koligacje z
wieloma dynastiami w Europie.
Jan Olbracht
Jan Olbracht został wybrany i koronowany na
króla Polski w 1492 roku. Był człowiekiem starannie i
gruntownie wykształconym. Wychowywali go Jan
Długosz
i
włoski
humanista
Kallimach
(Filip
Buonaccorsi). Dzięki dobrze prowadzonej polityce
wewnętrznej król zyskał całkowite poparcie szlachty i w
czasie swych rządów nie natrafił na opozycję, z jaką
borykali się poprzedni Jagiellonowie. Był władcą
zdecydowanym i ambitnym, swoje wysiłki skierował na
przekształcenie Polski w państwo prawdziwie nowożytne
(za jego panowania w 1493 r. ukształtował się ostatecznie
dwuizbowy sejm walny).
Jednym z najważniejszych przedsięwzięć
króla była wyprawa przeciw Turkom. Nie zdołał on jednak
zrealizować swoich zamiarów, tj. uzyskać dla Polski
dostępu do Morza Czarnego i przejąć zwierzchnictwa
nad Mołdawią, wcześniej zależną od państwa polskiego.
Zdecydowane stanowisko zajął Jan Olbracht wobec
zakonu krzyżackiego i konsekwentnie egzekwował jego
zobowiązania. Zmarł w Toruniu po niespełna dziewięciu
latach rządzenia, podczas wyprawy wojennej przeciw
Krzyżakom.
Aleksander Jagiellończyk
Czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka,
Aleksander, w 1492 roku objął rządy na Litwie. Dwa
lata później zawarł związek małżeński z córką cara
moskiewskiego Iwana III, a na króla Polski został
wybrany po śmierci Jana Olbrachta. Monarcha ten,
panujący w Polsce zaledwie pięć lat, nie dorównywał
swojemu poprzednikowi ani wykształceniem, ani
talentem
politycznym.
Jednak
w
sprawach
wewnętrznych kraju wiele problemów rozwiązał
pomyślnie,
korzystając
z
rad
świetnych
współpracowników, m.in. Erazma Ciołka i Jana
Łaskiego.
Za panowania tego króla uchwalono (w
1505 r. w Radomiu) konstytucję Nihil novi (łac. – ‘nic
nowego’), jedno z największych osiągnięć polskiego
parlamentaryzmu. Odtąd król na swoje działania
polityczne musiał uzyskiwać zgodę sejmu i senatu. Na
sejmie radomskim król zatwierdził też tzw. Statut
Łaskiego, czyli zbiór praw obowiązujących w
królestwie.
Aleksander
zmarł
bez-potomnie;
pochowano go w Wilnie, gdyż tam spędził większość
dorosłego życia.
Zygmunt I Stary
Po Aleksandrze Jagiellończyku na obu
tronach, litewskim i polskim, zasiadł Zygmunt I zwany
Starym. W chwili obejmowania rządów Zygmunt miał
już czterdzieści lat, a panował przez kolejne
czterdzieści dwa lata. Do najważniejszych wydarzeń z
okresu jego panowania należy zaliczyć hołd pruski
(1525 r.), słynną ceremonię, która odbyła się na Rynku
krakowskim – wielki mistrz zakonu krzyżackiego
Albrecht Hohenzollern po przegranej wojnie z Polską
uznawał zwierzchnictwo polskiego króla nad
zsekularyzowanym (przekształconym w państwo
świeckie zwane Prusami Książęcymi) państwem
zakonu krzyżackiego.
Istotnym dokonaniem Zygmunta I Starego
było włączenie do Korony reszty Mazowsza oraz
powstrzymanie na pewien czas ekspansji Rosji. W
wewnętrznych sprawach kraju współpracował przede
wszystkim z przedstawicielami senatu, co sprawiało,
że wśród szlachty nie cieszył się popularnością.
Nazywano go „senatorskim królem”. Małżeństwo z
Włoszką Boną Sforzą dało królowi następcę tronu,
Zygmunta Augusta.
Zygmunt II August
Jeszcze za życia Zygmunta I Starego, ukoronowano
na króla Polski Zygmunta II Augusta, który faktyczne rządy
objął po śmierci ojca. Początkowo zjednywał sobie poparcie
możnowładztwa, później jednak zabiegał o względy szlachty, od
której zgody uzależniona była możliwość wyasygnowania
środków na prowadzenie wojny z państwem moskiewskim o
dominium Maris Baltici (łac. – ‘panowanie nad Bałtykiem’) i o
Inflanty. Utworzono wówczas stałe wojsko zaciężne, tzw.
kwarciane (opłacane kwartą, tzn. ¼ dochodu z królewszczyzn),
oraz pierwszą polską flotę wojenną. Dzięki wspólnym walkom
Polska i Litwa coraz bardziej zacieśniały współpracę.
W 1569 roku w Lublinie zawarto unię realną –
powstało wtedy najpotężniejsze państwo w Europie
Środkowowschodniej: Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Zygmunt II August był władcą wykształconym i
tolerancyjnym, otaczał opieką wybitnych twórców, goszcząc ich
na swoim dworze, kolekcjonował dzieła sztuki, m.in. kunsztowne
tkaniny – arrasy. Z żadną z trzech żon nie doczekał się
potomstwa, pozostał ostatnim z męskich przedstawicieli dynastii
Jagiellonów.
Prezentację
przygotowała:
Dominika Smutek