Scharakteryzuj i oceń stosunki polsko-węgierskie w XIV i

Scharakteryzuj i oceń stosunki polsko-węgierskie w XIV i XV w.
Na przełomie XIII i XIV wieków sytuacja polityczna w Polsce i na Węgrzech była
odmienna. Polska po rozbiciu dzielnicowym (1138 r.) składała się z drobnych księstw,
rządzonych przez poszczególne linie Piastów i niewiele liczyła się na arenie
międzynarodowej. Sytuację słabych i skłóconych księstw pogarszała ekspansja
Brandenburgii, Litwinów i Prusów, a także narastające zagrożenie ze strony Krzyżaków.
Polska była krajem niejednolitym językowo i wyznaniowo.
Na początku XIV wieku królami Polscy byli Czesi - Wacław II i III. Rozpoczęło się
więc zjednoczenie państwa polskiego, chociaż pod rządami obcego władcy. Kiedy zmarł
Wacław III król Czech, Polski i Węgier na króla Polski wybrało Władysława Łokietka (1320).
Rok ten uznano za zakończenie okresu rozbicia dzielnicowego Polski.
Węgry w tym okresie rządzone przez ród Arpadów były państwem dobrze
zorganizowanym z dużymi swobodami szlachty. Już od wieku XIII podbili wiele sąsiednich
państw i przeciwstawiali się potędze mongolskiej. W 1301 roku po wygaśnięciu rodu
Arpadów tron węgierski objął Karol Robert (1308-1342) z dynastii Andegawenów włoskich.
Przeprowadzone przez niego reformy gospodarcze, administracyjne i wojskowe wzmocniły
państwo węgierskie, które zaczęło rozwijać się i później za rządów jego syna Ludwika
Węgierskiego (1342-1382), stało się największą potęgą w Europie.
Nawiązanie stosunków polsko-węgierskich zapoczątkowane zostało przez
Władysława Łokietka. Koronowany w 1320 r. na króla Polski dążył do zjednoczenia kraju
oraz przyspieszenia jego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Potrzebni mu byli
sprzymierzeńcy, a takich znalazł na Węgrzech. W 1320 r. Łokietek zawarł sojusz z Węgrami
przypieczętowany małżeństwem jego córki Elżbiety Łokietkówny z Karolem Robertem
Andegaweńczykiem. Król Węgier udzielił Władysławowi wsparcia zbrojnego w walce o tron,
wspierał go też w walkach z Zakonem i w wyprawach na Ruś. Łokietek zjednoczył państwo,
umiejętnie wykorzystując pomoc Andegawenów, ale doprowadził do wojny z Krzyżakami.
Przyjazne stosunki z Węgrami kontynuował syn Łokietka, Kazimierz Wielki. Chętnie
korzystał z pomocy swego szwagra króla Karola Roberta. W czasie zjazdów królów Czech,
Węgier i Polski w Wyszehradzie w 1335 i 1339 r. Kazimierz doprowadził do zrzeczenia się
roszczeń Czechów do korony polskiej. W 1340 r. w zamian za pomoc zbrojną w wyprawie na
Ruś, Kazimierz zawarł z Karolem Robertem układ o sukcesji. W razie jego bezpotomnej
śmierci tron Polski miał objąć albo Karol, albo jeden z jego synów W 1351 r. obaj królowie
polski i węgierski wyruszyli przeciwko Litwie.
W 1368 r. bezdzietny Kazimierz usynowił swojego wnuka - Kaźka Słupskiego, jednak część
polskich magnatów nie uznała go za pretendenta do korony.
Kazimierz odnosił sukcesy dyplomatyczne, dlatego m.in. wybrano Kraków na miejsce
międzynarodowej konferencji na temat krucjaty przeciwko Turkom w 1364 r. w której wzięło
udział wielu władców w tym Ludwik król Węgier.
Za panowania Kazimierza Wielkiego Polskę zaczęto uznawać za lokalne mocarstwo.
Paweł Jasienica w swojej „Polsce Piastów” opisuje niechlubną historię z życia Kazimierza,
która miała miejsce na dworze węgierskim. Kazimierz jeszcze jako królewicz uwiódł córkę
szlachcica węgierskiego Klarę Zách. Oburzony ojciec dowiedział się o tym, wpadł do sali
zamkowej i ciął w ramię króla Karola Odciął też cztery palce królowej Elżbiecie, która
zasłoniła sobą króla.
Zgodnie z wcześniejszymi postanowieniami, 17 listopada 1370 r. na tronie polskim
zasiadł Ludwik Węgierski. Polskę i Węgry połączyła unia personalna (1370 – 1382). Nowy
król ponad sprawy Polski stawiał wzmocnienie własnej pozycji na Węgrzech. Władzę w jego
imieniu sprawowała matka - Elżbieta Łokietkówna. Niestety nie była ona sprawnym
politykiem. Polska straciła liczne lenna (np. Mazowsze). Ruś dostała się pod władzę Węgier.
Ludwi, jako król Polski zrzekł się pretensji do Śląska i Pomorza.
Społeczeństwo jawnie nie popierało rządów andegaweńskich. W 1376 r. pospólstwo
wymordowało kilkudziesięciu dworzan Elżbiety. Zbrojnie dwukrotnie występował pretendent
do korony kujawski książę Władysław Biały (wówczas zakonnik cysterski w Dijon). Zbrojnie
przeciwstawiali się również Janko z Czarnkowa i Bartosz z Odolanowa. W czasie jej rządów
osłabły: władza wykonawcza i polityka zagraniczna. Ludwik przekupywał więc polską
szlachtę przywilejami. Jeszcze w 1355 r. w Budzie obiecał szlachcie nie pobierać
nadzwyczajnych podatków, w zamian za umożliwienie mu objęcia tronu Polski.
Najważniejszym był przywilej wydany w Koszycach w 1374 r. Zobowiązał się uszanować
przywileje szlachty i mieszczaństwa, odzyskać terytorialne straty królestwa, zwolnić szlachtę
od wszelkich podatków za wyjątkiem dwóch groszy od łana, wypłacać jej odszkodowanie w
razie powołania na wyprawę poza granicami kraju lub dostania się do niewoli, obsadzać
urzędy w Polsce jedynie Polakami. Za cenę tak znacznych przywilejów szlachta zgodziła się
na wybór na króla jednej z córek królewskich, żądając jednak zerwania unii z Węgrami.
Po śmierci Ludwika w 1382 r. rozpadła się unia polsko-węgierska, a w kraju rozpoczęła się
walka o tron. Podobnie jak Kazimierz Wielki, także i ten władca nie doczekał się syna.
Ostatecznie tron polski przypadł córce Jadwidze (1384 r.). Faktycznie została obrana królem
i gdyby miała syna, on zostałby później dziedzicem korony. Brutalnie zerwano jej zaręczyny
z księciem Wilhelmem Habsburgiem i za męża wybrano jej władcę Litwy księcia Jagiełłę.
Oczywiście było to małżeństwo czysto polityczne, opatrzone dość istotnymi warunkami.
(Unia w Krewie 1385 r.). Wybór Jagiełły był pierwszą wolną elekcją, czyli wyborem władcy
spoza dynastii. Po jego śmierci w 1434 roku, królem Polski został starszy syn Władysław.
Został on w 1440 r. wybrany też na króla Węgier. Zawarto drugą unię polsko-węgierską,
ponieważ Węgrzy spodziewali się, że Polacy pomogą im w walce z Turkami. Władysław III
mimo, że w 1444 Węgry zawarły na 10 lat pokój z Turcją (pod naciskiem nuncjusza
papieskiego Cesariniego), złamał dane słowo i wznowił wojnę. W XI 1444 r. doszło do klęski
w bitwie pod Warną, w której zginął Władysław. Śmierć króla spowodowała zerwanie unii.
Tron węgierski objął Władysław Pogrobowiec, po jego śmierci w 1457 r. Maciej Korwin.
Wybuchł wówczas konflikt polsko – czesko – węgierki, niszczący ziemie pograniczne i skarb
Polski, zakończony pokojem niekorzystnym dla Polski. Po śmierci Korwina o tron w Budzie
rywalizowali dwaj bracia: Władysław II Jagiellończyk i Jan Olbracht. Walka zbrojna do
której doszło w 1492 roku, zakończyła się zwycięstwem Władysława. Jan Olbracht wycofał
się z Węgier, i po śmierci ojca objął tron Polski.
2
Polska pod koniec XV wieku była najsilniejszym i najprężniej rozwijającym się
państwem Europy Środkowowschodniej. Mimo że wyszła z rozbicia dzielnicowego bardzo
osłabiona i okrojona terytorialnie, to w następnych dziesięcioleciach, a zwłaszcza za
pierwszych Jagiellonów stała się mocarstwem, zdecydowanie górującym nad Czechami
i Węgrami.
Związki Polski z Węgrami miały w XIV i XV wiekach różnorodny charakter. Były to
związki polityczne, gospodarcze w tym zwłaszcza handlowe. Dwukrotnie oba kraje łączyły
unie personalne, czyli osoba króla. Często władza królów węgierskich była
podporządkowaniem polityki Polski interesom Węgier. Prawdopodobnie w danej sytuacji
było to dobre rozwiązanie, ale na dłuższą metę nie zawsze okazywało się korzystne, tak jak to
było np. z polityką wobec Polski Ludwika Węgierskiego.
Zwłaszcza okres rządów Łokietka i Kazimierza Wielkiego to czas ścisłej współpracy w walce
z wrogiem, jakim był dla Polski Zakon Krzyżacki.
Później za panowania dynastii Jagiellonów przymierze z Węgrami było jednym z
fundamentów polityki zagranicznej. W wieku XV role się odwróciły i królowie polscy
obejmowali tron węgierski (w 1440-44 i w 1490-1516).
Wzory obce, w tym i węgierskie wpływały też na rozwój gospodarczy i kulturalny kraju.
Zwłaszcza w XV wzrósł handel między Polską a Węgrami: z Węgier kupowano metale
kolorowe i wina węgierskie, z Polski sól, śledzie, wosk, skóry i tkaniny.
Związki węgierskiego państwa Andegawenów z sąsiadującym z nim od północy
Królestwem Polskim trwały niedługo, ale dla poddanych obu państw stały się zaczątkiem
związku, który przetrwał o wiele dłużej, a właściwie trwa do dziś dnia.
3