Zygmunt I Stary
advertisement
Co to jest dynastia Jagiellonów. DYNASTIA JAGIELLONÓW: władała państwem polsko-litewskim przez następne dwieście lat, tworząc w pewnym momencie (II połowa XV wieku) jedno z największych imperiów europejskich - Jagiellonowie rządzili w Polsce, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. Panowanie Władysława Jagiełły powszechnie kojarzy się z wielkim militarnym sukcesem – rozgromieniem wojsk Zakonu Krzyżackiego pod Grunwaldem (1410). Niestety, zwycięstwo to nie zostało wykorzystane - Krzyżacy zdołali obronić Malbork i, mimo kolejnych porażek w polu, potęga Zakonu nie została złamana. Kilkadziesiąt lat później doszło do kolejnego starcia (wojna trzynastoletnia 1454-1466) i dopiero wtedy udało się odzyskać Pomorze Gdańskie i zlikwidować zagrożenie, jakie dla państwa polskiego stanowił Zakon Krzyżacki. Z czasem państwo zakonne uległo sekularyzacji i stało się lennem polskim. Pojawiło się jednak kolejne niebezpieczeństwo. Na wschodzie wyrosła potęga, która przez następne 500 lat miała być nierozerwalnie związana z dziejami Polski - Wielkie Księstwo Moskiewskie. Nie udało się też Jagiellonom uratować Węgier, które na 200 lat znalazły się pod panowaniem tureckim. Jagiellonowie. • • • • • • • Władysław II Jagiełło Władysław III Wawreńczyk Kazimierz IV Jagiellończyk Jan I Olbracht Aleksander Jagiellończyk Zygmunt I Stary Zygmunt II Stary Władysław II Jagiełło Rys okresu historycznego... Po śmierci króla Ludwiga Węgierskiego, królem została w 1384 r. jego najmłodsza, jedenastoletnia córka, Jadwiga (1384-1399), po uprzednim zerwaniu zaręczyn z księciem Wilhelmem Habsburgiem, wymuszonym przez możnowładców małopolskich. Jagiełło zgodził się zostać królem Polski, zawarto unię w Krewie, Jagiełło przyjął chrzest i imię Władysław, wziął ślub z Jadwigą, po ślubie został koronowany na króla polskiego i opierając się na duchowieństwie polskim w 1387 wprowadził wiarę katolicką w całym księstwie litewskim. Próbował temu przeciwdziałać brat stryjeczny Jagiełły, Witold, prowadzący w Wielkim Księstwie Litewskim samodzielną politykę, lecz niepowodzenia w wojnie z Tatarami i Krzyżakami zmusiły go do współpracy z Koroną. Ciąg dalszy... Powrót Władysław II Jagiełło Wielka wojna... Powstałe z ziem Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego państwo stało się największym w ówczesnej Europie. Jagiełło zaczął przygotowywać się do rozprawy z zakonem krzyżackim, zajmującym nad Bałtykiem zdobyte ziemie pruskie, polskie i litewskie (Żmudź). Wojna z nim rozpoczęła się w 1409. Pierwsi uderzyli Krzyżacy, zajmując szereg polskich miast przygranicznych, w tym Bydgoszcz. W dniu 15 lipca 1410 doszło na polach pod Grunwaldem do wielkiej bitwy pomiędzy wojskami zakonu, wspomaganymi przez Marchię Brandenburską króla niemieckiego i węgierskiego Zygmunta Luksemburskiego i rycerstwo zachodniej Europy, a połączonymi siłami polsko-litewskimi, wspartymi oddziałami ruskimi, czeskimi i tatarskimi. Krwawa rozprawa "dwóch światów" zakończyła się rozbiciem wojsk krzyżackich. Na placu boju padł kwiat rycerstwa krzyżackiego wraz z wielkim mistrzem zakonu Ulrichiem von Jungingenem. Wojnę zakończył w 1411 pokój w Toruniu, zobowiązujący Krzyżaków do zwrotu Ziemi Dobrzyńskiej, Żmudzi i zapłacenia wysokiej kontrybucji 100 tys. grzywien za wykup jeńców. Ciąg dalszy... Powrót Władysław II Jagiełło. Po zwycięstwie grunwaldzkim... Po zwycięstwie grunwaldzkim Jagiełło odbył dwuletnią triumfalną podróż po rozległych terytoriach Litwy od Żmudzi po Czerkasy nad dolnym Dnieprem. W 1413 między Litwą i Polska zawarta została unia horodelska, potwierdzająca i uściślająca wspólnotę obu państw. Za udział w walkach z Zakonem i za uznanie męskich potomków Jagiełły następcami tronu, Jagiełło przyznał szlachcie szereg przywilejów: niedopuszczalność konfiskaty majątków szlacheckich bez zgody sądu, nietykalność osobistą i inne. Znacznie wzrósł też autorytet państwa polsko-litewskiego w całej Europie. Na wielkim soborze biskupów i uczonych świeckich w Konstancji (1414-1418) odrzucono oskarżenia Zakonu wobec pogańskiej Litwy i odmówiono Krzyżakom prawa do nawracania tego kraju. Po bitwie grunwaldzkiej Jagiełło nie wykorzystał jednak zwycięstwa, by zająć całe terytorium wroga. Krzyżacy nadal stanowili istotne zagrożenie, zwłaszcza dla Litwy. Dopiero w 1422 po kolejnych zbrojnych akcjach Polski, w których Polacy nie potrafili zdobyć warownych zamków, a Krzyżacy unikali bezpośrednich starć - zrzekli się oni ostatecznie swych roszczeń do litewskiej Żmudzi. Konsekwencją klęski Krzyżaków pod Grunwaldem było też powstanie tzw. Związku Pruskiego, to jest związku szlachty i miast Pomorza i Prus, będącego w opozycji wobec rządów Zakonu. Po Władysławie II Jagielle, który zmarł w 1434 królem polskim został jego syn Władysław III Warneńczyk (1434-1444). Powrót Władysław III Wareńczyk. ur. 31 października 1424, zm. 10 listopada 1444 - król Polski od roku 1434 i król Węgier jako Ulászló I od 1440. Po śmierci Władysława II Jagiełły (13861434), królem został jego najstarszy syn Władysław III. Ponieważ w chwili wstąpienia na tron miał zaledwie 10 lat, więc przez kilka lat w jego imieniu rządy sprawowała Rada Opiekuńcza i regent, którym był kardynał Zbigniew Oleśnicki. W 1440 r., po wygaśnięciu panującej w Czechach i na Węgrzech dynastii Luksemburgów, Władysław III został także królem Węgier, liczących bardzo na pomoc Polski w obronie przed zagrażającym im bezpośrednio pochodem islamskiej Turcji. ciąg dalszy... powrót Władysław III Wawrzyński i wyprawa przeciwko Turcji... Faktycznie Władysław III podjął w 1443 r. zbrojną wyprawę przeciwko Turcji, zakończoną zwycięstwem i 10-letnim rozejmem w Segedynie. Jednak za usilną namową legata papieskiego J. Cesariniego, dwudziestoletni król zerwał rozejm, po czym w 1444 r. poprowadził przeciw Turcji źle przygotowaną krucjatę chrześcijańską, złożoną z ok. 25 tys. wojsk węgiersko-polsko-wołoskich. Po początkowych sukcesach skończyła się ona wielką klęską i śmiercią Władysława III 10 listopada w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym. Głowę polskiego króla sułtan turecki przechowywał potem, jako trofeum wojenne, w garnku z miodem przez wiele lat. ciąg dalszy... powrót Władysłwa III Wareński i jego stan cywilny... Władysław III nigdy się nie ożenił, wolał, podobnie jak królowie Anglii Edward II i Jakub I czy król Polski i Francji Henryk Walezy męskie przyjaźnie od romansów z kobietami. Po śmierci Władysława III Warneńczyka koronę królewską przejął, po trzechletnim bezkrólewiu, jego młodszy brat, wielki książę litewski, Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492), powrót Kazimierz IV Jagiellończyk. ur. 30 listopada 1427, zm. 7 czerwca 1492 w Grodnie - wielki książę litewski od 1440 r., król Polski od 1447 r. Kazimierz Jagiellończyk był młodszym synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Po śmierci brata, Władysława w wojnie z Turkami pod Warną w 1444 r., przejął koronę królewską, po trzechletnim bezkrólewiu. Wcześniej od kilku lat był już wielkim księciem na Litwie. Wielkie Księstwo Litewskie było wtedy u szczytu potęgi, sięgając od Bałtyku po limany dniestrowe nad Morzem Czarnym. Nie obawiając się już Krzyżaków, Litwini wojowali o tron moskiewski. Kazimierz zgodził się na przyjęcie korony polskiej, po zaakceptowaniu przez polskie poselstwo, któremu przewodził kardynał Zbigniew Oleśnicki, jego warunków pełnego równouprawnienia Litwy wobec Polski. W 1447 r. król ożenił się z Elżbietą z Habsburgów, zwaną Rakuszanką lub "matką królów". ciąg dalszy powrót Kazimierz IV Jagiellończyk. I wojna z krzyżakami... W 1454 r. Kazimierz Jagiellończyk, wykorzystując bunt miast pruskich przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu, wznowił wojnę z Krzyżakami, zajmując prawie całe Prusy. Obronili się oni tylko w Malborku i kilku zamkach, wkrótce jednak otrzymali wsparcie dobrze zaopatrzonego i wyszkolonego wojska zaciężnego z Rzeszy Niemieckiej, a na Związek Pruski, który wywołał powstanie przeciwko Zakonowi, papież rzucił klątwę. Wojna się przeciągała, trwała z przerwami 13 lat, prowadzona była bez wsparcia Litwy, tylko siłami Korony, i zakończyła się odzyskaniem w drugim pokoju toruńskim w 1466 r. Prus Królewskich, to jest Pomorza Gdańskiego oraz Warmii i ziemi chełmińskiej. Z pozostałych ziem Prus Wschodnich Zakon Krzyżacki musiał płacić Polsce lenno. Zwycięstwo to król okupił przyznaniem szlachcie szeregu przywilejów w tzw. statutach nieszawskich (1454), które stanowiły, że król nie może nałożyć nowych podatków i zwołać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty. Oparł się głównie na średniej szlachcie, natomiast podjął starcie polityczne z przywódcą rządzącej oligarchii małopolskiej kardynałem Zbigniewę Oleśnickim. Po długiej walce odsunął go od władzy i uzyskał od papiestwa możliwość obsady katedr biskupich. Dzięki dobrym układom z królem Czech, zagwarantował dla syna Władysława tron czeski (1471), a następnie wymógł także tron węgierski (1490). ciąg dalszy... powrót Kazimierz IV Jagiellończyk i jego panowanie... Panowanie Kazimierza Jagiellończyka było pomyślne dla rozwoju kultury i sztuki w Królestwie. Ważnymi ich ośrodkami były dwory królewski i magnackie oraz większe miasta. Upowszechniała się oświata, prowadzona przez szkoły parafialne. Głównymi przedstawicielami polskiego piśmiennictwa byli: historyk Jan Długosz, pisarz polityczny Jan Ostroróg, pisarz i dyplomata Filip Kallimach. Rzeźbiarz Wit Stwosz w 1489 r. ukończył prace nad ołtarzem głównym w Kościele Mariackim w Krakowie. Rozwijało się budownictwo w stylu gotyckim, zwłaszcza kościelne (katedry na Wawelu i w Gnieźnie), powstało też wiele zamków królewskich i magnackich, ratusze w Gdańsku i Toruniu. powrót Jan I Olbracht ur. 27 grudnia 1459, zm. 17 czerwca 1501 syn Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki z Habsburgów, 14921501 król polski, 1491-1498 książę głogowski. Poszerzając przywileje, jakie ojciec, Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492) nadał szlachcie w statutach nieszawskich, Jan I Olbracht ogłosił w 1496 r. tzw. statuty piotrkowskie, które zwalniały szlachtę od cła, ograniczały wychodźstwo chłopów oraz zabraniały nabywania przez mieszczan majątków ziemskich i piastowania urzędów państwowych. ciąg dalszy... powrót Jan I Olbracht. Wojenna klęska, skutki polityczne itp.... W 1497 r. Olbracht zorganizował wielką wyprawę wojenną 40 tys. pospolitego ruszenia na pomoc księciu Mołdawii w wojnie z Turkami, i by pomścić klęskę warneńską. Mimo że od 1485 r. Mołdawia była lennem Polski, jej hospodar, Stefan Wielki, opowiedział się po stronie Turcji i wyprawa zakończyła się wielkimi stratami polskich wojsk, co utrwaliło powiedzenie: Za króla Olbrachta wyginęła szlachta. Jeszcze gorsze od wojennej klęski były skutki polityczne nieudanej wyprawy mołdawskiej. W jej następstwie zawiązał się cały szereg przymierzy i koalicji państw ościennych przeciwko Królestwu Polsko-Litewskiemu. W walkach przeciwko wojskom koronnym, Wołochów wsparła Turcja, a nawet Węgry, rządzone przez króla Władysława II Jagiellończyka, wiosną 1498 r. Tatarzy najechali południowo-wschodnie terytoria Litwy, a car Rosji Iwan III Srogi próbował opanować Kijów. Zaś na zachodzie cesarz niemiecki Maksymilian Habsburg przejął część Śląska z Głogowem i zażądał zwrócenia zakonowi krzyżackiemu Prus Królewskich, w związku z czym komtur krzyżacki odmówił złożenia należnego hołdu królowi polskiemu. Wówczas, wiosną 1501 r., Olbracht zarządził koncentrację wojsk koronnych w Toruniu i sam tam pojechał, ale złożony ciężką choroba zakaźną zmarł wkrótce i wyprawa wojenna na Prusy Zakonne nie doszła do skutku. ciąg dalszy... powrót Jan I Olbracht.... Za pierwszych Jagiellonów coraz większą rolę w zarządzaniu państwem odgrywała Rada Królewska, powoływana przez króla. Zaś od połowy XV w. znaczną część władzy przejęły ogólnopolskie zjazdy szlachty i dzielnicowe sejmiki. Ostatecznie Rada Państwa, za panowania Olbrachta, przekształciła się w Senat, a ogólnopolski zjazd stanu szlacheckiego, złożony z przedstawicieli sejmików, w Sejm. Tak więc, poczynając od XV w., Rzeczpospolita stała się szlachecką monarchią parlamentarną. Szlachta, zwłaszcza bogatsza i magnaci, stała się odtąd stanem panującym, skupiając w swych rękach ziemię, przywileje i urzędy. Zgodnie z Sejmem radomskim z 1504 r. administrację państwową stanowili: marszałek koronny i nadworny, podskarbi, kanclerz i podkanclerzy oraz starostowie, reprezentujący lokalną szlachtę. Uprzywilejowaną pozycję uzyskał również w Koronie Kościół katolicki, a na Litwie i Rusi Cerkiew prawosławna. Należały do nich wielkie majątki ziemskie, otrzymywały one dziesięcinę ze wsi i liczne fundacje kościelne i klasztorne ze strony możnowładców, przy czym duchowieństwo nie płaciło podatków. powrót Aleksander Jagiellończyk ur. 5 sierpnia 1461, zm. 19 sierpnia 1506 - od 1492 r. wielki książę litewski, od 1501 r. król polski. Aleksander Jagiellończyk, czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka, brat króla Jana Olbrachta, od 1492 r. władał Wielkim Księstwem Litewskim, co równoznaczne było z zerwaniem unii personalnej pomiędzy Litwą i Koroną. Starając się o ułożenie pokojowych stosunków Litwy z Rosją, ożenił się z córką wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III Srogiego. Jednakże w 1500 r. wojska rosyjskie zajęły część Zadnieprza i zagroziły Smoleńskowi. Gdy więc w następnym roku zmarł Jan Olbracht, pilnie podążył do Krakowa po koronę polską, licząc na polskie wsparcie w wojnie z Moskwą. ciąg dalszy... powrót Aleksander Jagiellończyk otrzymuje koronę... Koronę polską uzyskał po podpisaniu dwóch aktów ustrojowych, przygotowanych przez możnowładców polskich: o zrzeczeniu się swych praw dziedzicznych do Litwy i zacieśnieniu unii polsko-litewskiej oraz przyznaniu władzy w kraju senatowi, co rychło nastąpiło. Było to równoznaczne z poddaniem króla kontroli magnatów. Sobiepańskiej władzy magnaterii przeciwdziałała jednakże szlachta, uchwalając na Sejmie w Radomiu w 1504 r. ustawy, zabraniające łączenia wysokich urzędów w jednym ręku i ograniczające rozdawnictwo dóbr królewskich. Sejm ten ustalił też organizację i kompetencje najwyższych urzędów państwowych. ciąg dalszy... powrót Aleksander Jagielloński..... Z kolei w 1505 r. kolejny sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw „Nihil novi”, według której król praktycznie nie mógł nic nowego postanowić bez zgody izby poselskiej i senatu. Na tymże sejmie zatwierdzono również tzw. "Statuty Łaskiego", stanowiące zbiór przywilejów szlacheckich i kościelnych oraz praw miejskich, obowiązujących w Królestwie. Wiele kłopotów sprawiały także Aleksandrowi Prusy Zakonne, lenna Mołdawia, a zwłaszcza Tatarzy krymscy, którzy kilkakrotnie najeżdżali Litwę. W 1506 r. doszli oni aż pod Lidę, gdzie pod Kleckiem zostali rozbici przez Litwinów. powrót Zygmunt I Stary. ur. 1 stycznia 1467, zm. 1 kwietnia 1548 - od 1506 król polski i wielki książę litewski. Przedostatni z dynastii Jagiellonów. Był przedostatnim z sześciu synów Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, ojciec m.in. Zygmunta II Augusta. Dwukrotnie żonaty - z Barbarą Zapolyą 1512, a po jej śmierci z Boną z rodu Sforzów 1518. Zanim został królem, zarządzał w imieniu swego brata, króla czeskiego Władysława Jagiellończyka, księstwem głogowskim (1499) i opawskim (1501). W 1504 został namiestnikiem całego Śląska i i Dolnych Łużyc. ciąg dalszy... powrót Zygmunt I Start Sprawując rządy korzystał z rady senatorów i kompetentnych ministrów kierujących kancelarią królewską, urzędem podskarbińskim i wielkorządcami krakowskimi. Pomimo że był niechętny systemowi parlamentarnemu i niezależności politycznej szlachty, zwoływał coroczne sejmy, z reguły uzyskując uchwały podatkowe (pobory) na obronę potoczną. Jednakże niepowodzeniem skończyły się próby stworzenia stałego funduszu na obronność z podatków zależnych od dochodów. Do sukcesów można zaliczyć częściowe oddłużenie skarbu. Zygmunt I Stary oddzielił rachunkowość dotyczącą podatków publicznych od skarbu królewskiego. Wzmocnił działalność mennicy krakowskiej, zabiegał o uporządkowanie przepisów dotyczących dochodów z eksploatacji żup solnych i kopalni, wydał statut dla Ormian (1519), zasady procesowe (1523), zamierzał ujednolicić prawo w całym kraju (correctura iurium, zwana korekturą Taszyckiego, 1532, odrzucona przez sejm 1540). ciąg dalszy... powrót Zygmunt I Stary Uporządkował gospodarkę celną ("nowe cło"), dbał o rozwój miast królewskich, odzyskał dla skarbu liczne kompleksy dóbr koronnej domeny królewskiej, znajdujące się pod zastawem. W działalności finansowej króla wspierała królowa Bona, dążąca do powiększenia dóbr królewskich, także w drodze zakupów i poprawy efektywności gospodarowania. W rokoszu lwowskim (wojna kokosza) 1537 wysunięto postulaty egzekwowania praw średniej szlachty niezadowolonej z działań dworu (tzw. Egzekucja Praw). Żądania szlachty skierowane były przeciw hegemonii elit senatorsko-ministerialnych (co wiązało się z nieprzestrzeganiem zakazów łączenia określonych urzędów świeckich i kościelnych, tzw. Incompatibilitas), oraz z pomijaniem przy nominacjach na urzędy ziemskie zasady zamieszkiwania na obszarze jurysdykcji urzędu (tzw. "osiadłości"), sprzeciwiano się również wydatnej roli w życiu politycznym królowej i jej akcji wykupu w Koronie zastawionych królewszczyzn, wychowywaniu Zygmunta Augusta na dworze matki (bez zapewnienia mu edukacji politycznej i rycerskiej) oraz zbyt wysokiemu "nowemu cłu". Z powodu braku stanowczej postawy wśród przywódców szlachty, po długotrwałych rokowaniach, rokosz zakończył się kompromisem. Szlachta rozjechała się do domów, nie angażując się w wyprawę wojenną organizowaną przez króla (magnaci twierdzili, że jedynym wynikiem rokoszu miało być wyjedzenie drobiu w okolicy obozu, stąd pogardliwa nazwa "wojna kokosza"). ciąg dalszy... powrót Zygmunt I Stary. Jego benar.... Benar z podobizną Zygmunta I Starego... Ciąg dalszy Powrót Zygmunt I Stary Za namową swojej żony - Bony, uzyskał przyznanie, za swego życia, swemu małoletniemu synowi Zygmuntowi Augustowi tronu wielkoksiążęcego na Litwie (1522), jak i tronu polskiego (1529) (w wyniku elekcji vivente rege). Był to pierwszy i zarazem ostatni, tego typu wybór władcy na tron królewski w Polsce. Osiągnięciem było włączenie Mazowsza do Polski (po wygaśnięciu w 1526 męskiej linii książąt czerskowarszawskich) jako województwa mazowieckiego (1529), oraz wprowadzenie do sejmu posłów mazowieckich sejmików ziemskich. Zygmunt Stary przede wszystkim przeciwstawiał się okrążeniu przez wrogów. Wielkie Księstwo Litewskie było zagrożone atakiem ze strony Moskwy, w wyniku wojen 1507-1508 i 1512-1522 utraciło 1514 Smoleńsk (mimo świetnego zwycięstwa polsko-litewskiego pod Orszą), a w 1522 Nowogród Siewierski. Wasyl III sprzymierzył się z cesarzem Maksymilianem I, a brak akceptacji przez cesarstwo postanowień pokoju toruńskiego (1466) dopomagał wyłamywaniu się wielkich mistrzów krzyżackich z lenniczej zależności względem Polski. Obawiano się przymierza między nowym wielkim mistrzem, Albrechtem Hohenzollernem, a Moskwą. Współdziałając z Władysławem Jagiellończykiem, doprowadził do rozbicia antypolskiego sojuszu państw habsburskich i państw skandynawskich pod panowaniem dynastii oldenburskiej. zjazd wiedeński 1515, zakończony cofnięciem przez cesarza poparcia dla Moskwy i uznaniem praw Polski do lenna Prus, rozwiązał ręce Zygmuntowi Staremu na północy. W wyniku ostatniej wojny z zakonem krzyżackim (1519-1520) doszło w 1525 do podpisania traktatu krakowskiego. Zygmunt Stary zaakceptował przejście majątków i urzędów krzyżackich spod władzy kościelnej pod świecką i przyjął hołd lenniczy Albrechta (jako luterańskiego księcia Prus). Polsce zaś traktat zapewnił prawo aneksji Prus Książęcych po wygaśnięciu rodu Albrechta po mieczu. Trzecia wojna z Moskwą, mimo sukcesu pod Starobudem (1535), nie przywróciła Wielkiemu Księstwu Litewskiemu Smoleńska. Walki trwały również na pograniczu z Tatarami krymskimi (ich najazdy odpierano przy pomocy obrony potocznej i "podarków") i Mołdawianami (zwycięstwo hetmana Jana Tarnowskiego pod Obertynem w 1531 roku uregulowało stosunki na Pokuciu). ciąg dalszy... powrót Zygmunt I Stary... Zygmunt I Stary był wybitnym mecenasem sztuki. Jego zasługą jest bardzo wczesne wprowadzenie sztuki renesansowej do Polski, która (pomijając Węgry) wyprzedziła w tym względzie inne kraje europejskie. Nie będąc jeszcze królem, ufundował renesansowy nagrobek swego brata, króla Jana Olbrachta w katedrze wawelskiej (ok. 1505). Za czasów jego panowania przybył i osiedlił się w Polsce Zybult Ajchigier. Za jego rządów między innymi przebudowano w tym samym stylu Zamek Królewski na Wawelu, który może się poszczycić największym renesansowym dziedzińcem w Europie, a ufundowana przez niego Kaplica Zygmuntowska przy katedrze wawelskiej jest nazywana "perłą toskańskiego renesansu na północ od Alp". Rozwaga i pokojowe usposobienie Zygmunta Starego sprawiły, że w chwili śmierci cieszył się ogólnym szacunkiem w kraju i za granicą. Okres jego panowania określany jest jako złoty wiek w Polsce. ciąg dalszy... powrót Zygmunt I Stary Kaplica Zygmuntowska... powrót Zygmunt II Stary ur. 1 lipca 1520, zm. 7 lipca 1572) - od 1529 r. wielki książę litewski, od 1548 r. król Polski. Zygmunt II August, jedyny żyjący syn króla Zygmunta I Starego był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Przebywał on od 1528 r. w Wilnie, jako wielki książę Litwy i już w 1529 r. został koronowany na króla, choć władzę tę sprawował jego ojciec jeszcze przez 19 lat. ciąg dalszy... powrót Zygmunt II Stary Zygmunt II August, podobnie jak ojciec, oparł swe rządy na współdziałaniu z Senatem i magnaterią. Po śmierci w 1545 r. swej pierwszej żony Elżbiety Austriaczki z Habsburgów, zawarł w 1547 r. potajemnie małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną, przymuszony do niego przez jej braci, a wbrew woli swej matki Bony. Gdy małżeństwo to zostało ujawnione, zostało uznane przez magnaterię za mezalians, godzący w powagę korony polskiej. Mimo to Barbara została koronowana na królową Polski w 1550 r., ale już w następnym roku zmarła, pochowana została w katedrze wileńskiej. Zygmunt ożenił się jeszcze trzeci raz, z księżniczką austriacką, młodszą siostrą swej pierwszej żony – Katarzyną. Natomiast Bona, skłócona z synem i dworem królewskim, wyjechała do Bari we Włoszech, skąd pochodziła, i tam w 1557 r. zmarła, otruta przez zausznika hiszpańskich Habsburgów. W 1561 r. do Polski przyłączone zostały, jako lenno, Inflanty, od XIII w. opanowane przez Krzyżaków z Zakonu Kawalerów Mieczowych. Zagrożone przez Moskwę i Szwecję poddały się królowi polskiemu. Rozpoczęła się wtedy pierwsza wojna północna o panowanie nad Bałtykiem (1563-1570). Między innymi z uwagi na problemy, związane z ciężką wojną o Inflanty, prowadzoną z carem Rosji Iwanem IV, król Zygmunt II August, szukając szerszego wsparcia wśród szlachty, zdecydował się na wprowadzenie postulowanych przez nią reform, m.in. podatkowych, gospodarczych i utworzenia stałego wojska. Skarb państwa zasiliła zwłaszcza tzw. "egzekucja dóbr", tj. zwrot części majątków rozdanych magnatom. ciąg dalszy... powrót Zygmunt II Stary Zygmuntowi II nie udało się zrealizować wszystkich zamierzonych reform, w tym zwiększenia stanu wojska, wobec braku zgody szlachty na podwyższenie podatków. Pozytywnie natomiast przebiegła unifikacja państwa. Objęła część ziem Śląska, Mazowsza i Prus Królewskich, zaś przede wszystkim 28 czerwca 1569 r. w Lublinie zawarta została unia, która połączyła ostatecznie Koronę i Litwę w jedno państwo Rzeczpospolite Obojga Narodów ze wspólnym królem, sejmem, pieniądzem i polityką zagraniczną. Odrębne pozostały prawa, wojsko, skarb i urzędy. Podlasie, Wołyń, Kijowszczyzna znalazły się w Koronie. Unia przyspieszyła rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny Wielkiego Księstwa Litewskiego, prowadziła do polonizacji szlachty litewskiej i ruskiej oraz rozszerzała wpływy kultury polskiej aż na państwo rosyjskie. Pierwsza wojna północna zakończyła się pokojem w Szczecinie, w którym dokonano podziału państwa inflanckiego Zakonu Kawalerów Mieczowych pomiędzy Szwecję, Danię, Rosję i Rzeczpospolite. Polsce i Litwie przypadły Kurlandia i znaczna część Inflant. Za panowania Zygmunta II miał miejsce rozkwit literatury i sztuki renesansowej. Od jego imienia pochodzi nazwa miasta Augustów. Zygmunt II August zmarł bezpotomnie w 1572 r. w Knyszynie, jako ostatni polski monarcha z dynastii jagiellońskiej. Kolejnym królem polskim, wybranym przez sejm elekcyjny był Henryk Walezy (1573-1574). powrót Tą prezentacje wykonywała Ania Turzyńska z klasy II b. Źródła z jakich korzystała: • Internet • Książki historyczne • Encyklopedie
