NARZĄDY ZMYSŁÓW

NARZĄDY ZMYSŁÓW
Receptory czuciowe
Wyspecjalizowane
narządy
odbierające
bodźce
środowiska
zewnętrznego i wewnętrznego, przekazujące w postaci impulsów
nerwowych do różnych poziomów integracyjnych CUN.
1. Zakończenia dendrytyczne czuciowych komórek nerwowych
Ø
wolne zakończenia nerwowe
Ø
związane ze złożonymi strukturami torebkowymi (otorbione)
receptory bodźców bólowych, termicznych i mechanicznych (dotyk,
ucisk)
Receptory czuciowe
2.
Wyspecjalizowane
komórki
czuciowe,
przekształcające
środowiskowy bodziec na potencjał receptorowy przekazywany do
zakończeń przez system synaps chemicznych – kubki smakowe,
narząd spiralny Cortiego.
Komórki
czuciowe
Receptory czuciowe
3. Wyspecjalizowane komórki nerwowe, których wypustki osiowe
przekazują impuls do CUN – pole węchowe jamy nosowej
(odbierające bodźce chemiczne) i narząd wzroku.
Komórki nerwowe bipolarne
Nerw węchowy
Narząd słuchu i równowagi. Ucho
Ucho zewnętrzne
Małżowina uszna
Ø Małżowina uszna
Cieśń
Trąbka Eustachiusza
Przewód
słuchowy
zewnętrzny
Błona bębenkowa
Chrząstka elastyczna, pokryta
ochrzęstną. Na zewnątrz ochrzęstnej
– skóra bez tkanki podskórnej.
(oprócz płatka)
ØPrzewód słuchowy zewnętrzny
Ucho środkowe
Ø Błona bębenkowa
ØJama bębenkowa (komunikuje się z wypełnionymi
powietrzem przestrzeniami – zatoki sutkowe)
Kowadełko♠, młoteczek*, strzemiączko♦ – kość grubowłóknista,
połączone stawami, pokryte od zewnątrz nabłonkiem
ØTrąbka słuchowa (Eustachiusza), łączy jamę bębenkową
z jamą nosowo-gardłową.
Funkcja – wyrównanie ciśnienia między jamą bębenkową a atmosferą.
♠
Kosteczki
słuchowe
♦
*
Ucho wewnętrzne
Błędnik kostny
ØPrzedsionek
ØKanały półkoliste
ØŚlimak
Otwór okrągły
Otwór owalny
*
Błędnik błoniasty
ØWoreczek
ØŁagiewka
ØPrzewody półkoliste
ØWorek i przewód śródlimfatyczny*
Ucho wewnętrzne
Kanały półkoliste
Łagiewka
Przestrzeń
podtwardówkowa
Worek i przewód
Śródchłonkowy
mózg
3 cm dłg
2,5 x wokół
wrzecionka
Bańki
Woreczek
Przewód słuchowy
zewn.
Przedsionek
Błona bębenkowa
Grzebienie bańkowate
Plamka łagiewki
Plamka woreczka
Plamka statyczna
Ślimak
Ślimak kostny:
Ø oś – wrzecionko (kość
gąbczasta)
Ø blaszka spiralna na całej
długości - część górna i dolna
Błędnik kostny
Ø Błona przedsionkowa –
ü Przedsionek
podział górnej części na 2
ü Kanały półkoliste
przedziały
ü Ślimak
1. Przewód górny (schody
przedsionka – przestrzeń
Błędnik błoniasty
przychłonkowa
ü Woreczek
2. Przewód pośredni , schody
ü Łagiewka
środkowe - śródchłonka
ü Przewody półkoliste
3. Przewód dolny , schody
ü Worek i przewód
bębenka
śródlimfatyczny
4. Przestrzeń przychłonkowa
Okienko
owalne
Ucho wewnętrzne
Grzebienie bańkowate (bańki) - przewody półkoliste
Osklepek
Ruch
śródchłonki
Kinetocylium
30-100 mikrokosmków
Komórki
podporowe
II
II
II
Komórki rzęsate (włoskowate)
Typu I i typu II
Przyspieszenie i ruch wykrywane przez komórki
rzęsate grzebieni bańkowatych. Ruch rotacyjny głowy
powoduje ruch śródchłonki wewnątrz labiryntu
błoniastego (zgięcie stereociliów – otwarcie kanału dla
jonów).
Informacja o kierunku i prędkości ruchu głową.
Plamki statyczne
Ucho wewnętrzne
Plamka łagiewki i plamka woreczka
ØKomórki podporowe, walcowate z krótkimi
mikrokosmkami (błona kamyczkowa –
otolitowa, otolity)
ØKomórki rzęsate (włoskowate) I typu
ØKomórki rzęsate (włoskowate) II typu
Plamki wykrywają ciążenie bezpośrednio przez
wyczuwanie nacisku otolitów i błony otolitowej na
komórki zmysłowe, powstające w wyniku ruchów
głową do przodu i tyłu (plamka łagiewki) lub z boku
na bok (plamka woreczka)
Kamyczki błednikowe
(węglan wapnia)
Przeciążenie i ułożenie ciała wykrywane
jest przez komórki rzęsate plamek
łagiewki
i woreczka
Narząd słuchu
Schody środkowe
S
Schody
przedsionka
Schody przedsionka
Prążek
naczyniowy
Schody bębenka
Schody bębenka
Narząd spiralny Cortiego
Komórki zmysłowe
v rzęsate (włoskowate) zewnętrzne (3)
v rzęsate (włoskowate) wewnętrzne (1)
Komórki podporowe
v Komórki Klaudiusza
v Komórki graniczne zewnętrzne
v Komórki falangowe zewnętrzne
v Komórki filarowe zewnętrzne
v Komórki filarowe wewnętrzne
v Komórki falangowe wewnętrzne
v Komórki graniczne
Błona przedsionka
Komórki
Falangowe
Droga przenoszenia fal głosowych
Gałka oczna – błony
Zewnętrzna
ØTwardówka
ØRogówka
v
v Środkowa
ØNaczyniówka
ØCiało rzęskowe
ØTęczówka
v Wewnętrzna
ØSiatkówka receptorowa
(wzrokowa)
ØSiatkówka niereceptorowa
(ślepa)
Gałka oczna
Warstwy siatkówki
Rogówka
Ciało szkliste
Ø Błona zewnętrzna
• twardówka
• rogówka
Tęczówka
Nerw wzrokowy
ØBłona środkowa
Naczynia krwionośne
Otwór
źreniczny
Część przednia
Twardówka
Część tylna
• naczyniówka
• ciałko rzęskowe
• tęczówka
ØBłona wewnętrzna
• siatkówka
1. Rogówka i twardówka
2. Ciałko rzęskowe i tęczówka
3. Część ślepa siatkówki
Komora przednia oka (rogówka a tęczówka ) i komora tylna oka (tęczówka a soczewka)
Soczewka
Gałka oczna – schemat struktury wewnętrznej
Rąbek zębaty – granica pomiędzy siatkówką receptorową a niereceptorową
Tylna część oka
Ciało szkliste
Blaszka podstawna
Brucha
Naczyniówka
Twardówka
Błona wewnętrzna - Siatkówka
Ø Część ślepa siatkówki
a) część rzęskowa b) część tęczówkowa
b
a
b
Ø Część wzrokowa siatkówki
a
Komórki nerwowe w części wzrokowej siatkówki
Komórki pręciko- i czopkonośne
*
*
*
Komórki nerwowe zwojowe
ØKomórki wzrokowe pręciko- i czopkonośne
ØNeurony dwubiegunowe *
ØNeurony poziome (horyzontalne) *
ØNeurony amakrynowe *
ØKomórki nerwowe zwojowe
Błona wewnętrzna - Siatkówka
9
W-wa zwojowa
8
W-wa Splotowata wewn.
7
W-wa Ziarnista wewn.
6
Odpowiednik neurogleju
CUN
Ø
Część wzrokowa siatkówki
W-wa Splotowata zewn.
5
W-wa ziarnista zewn.
1. Warstwa barwnikowa
2. Warstwa pręcików i czopków
3. Błona graniczna zewnętrzna
4. Warstwa ziarnista (jądrowa) zewnętrzna
5. Warstwa splotowata zewnętrzna
6. Warstwa ziarnista (jądrowa) wewnętrzna
7. Warstwa splotowata wewnętrzna
8. Warstwa zwojowa
9. Warstwa włókien nerwowych
10. Błona graniczna glejowa wewnętrzna
4
3
2
Warstwa pręcików i czopków
Warstwa
barwnikowa
Naczyniówka
Pręcik
Czopek
Komórki wzrokowe siatkówki
Komórki pręcikonośne i czopkonośne
Komórki
warstwy
barwnikowej
Segment zewnętrzny
Przewężenie
(struktura rzęskopodobna)
Segment wewnętrzny
Włókno wewnętrzne
z buławką końcową
Filament wewnętrzny z wypustką końcową i
licznymi wypustkami (brodawkami)
ØKomórki wzrokowe pręcikonośne (ok. 120 mln ) – odbierają
słabe światło, bez odróżniania kolorów. Barwnik – rodopsyna
(purpura wzrokowa).
ØKomórki wzrokowe czopkonośne (ok. 7mln) – odbierają silne
światło oraz barwy. Barwnik – jodopsyna.
1. Czopki S – czułe na barwę fioletową i niebieską.
2. Czopki M – czułe na barwę zieloną.
3. Czopki L – czułe na barwę żółtą i czerwoną.
Komórki wzrokowe siatkówki
Podział neuronów dwubiegunowych ze względu
na rodzaj połączeń z komórkami wzrokowymi:
1. Łączące się z kom. pręcikonośnymi
2. Łączące się z 1 kom. czopkonośną za pomocą
synapsy wpuklonej
3. Łączące się z 1 kom. czopkonośną za pomocą
synapsy płaskiej
4. Łączące się z kilkoma kom. czopkonośnymi
*
Neurony poziome
Dendryty i neuryty biegną ku w-wie splotowatej zewn.
Dendryty – synapsy z wypustkami końcowymi kom.
czopkonośnych.
Neuryt – synapsy z buławką końcową kom.
pręcikonośnej.
Neurony amakrynowe (brak neurytu):
1. O gęstej sieci krótkich dendrytów
2. O skąpym w wypustki drzewie dość długich dendrytów
3. Typ pośredni
Neuromediatory wydzielane przez komórki
amakrynowe:
1. Kwas g-aminomasłowy
2 .Acetylocholina, serotonina, dopamina
3. Mediatory peptydowe
Modulowanie bodźców nerwowych przepływających drogą nerwową wzrokową
Błona wewnętrzna - Siatkówka
Droga nerwowa wzrokowa
I neuron
Komórki pręciko- i czopkonośne
II neuron
Komórki nerwowe dwubiegunowe
III neuron
Komórki nerwowe zwojowe
I
Komórki
glejowe
II
III
(MAG)
Myelin
associated
glycoprotein
Plamka żółta
Dołek środkowy
Zagłębienie siatkówki – miejsce, w którym oś
optyczna rogówki i soczewki przecina się z
siatkówką, umiejscowione w odległości 2,5 mm
skroniowo od tarczy nerwu wzrokowego.
Największa rozdzielczość . Wokół owalne żółte
pole (szerokość ok. 1 mm) – plamka żółta.
W centrum dołek środkowy.
Budowa:
• w większości komórki wzrokowe czopkonośne
• wytwarzają połączenia z jedną komórką
dwubiegunową
• w dołku środkowym siatkówka składa się
z nabłonka barwnikowego i komórek
wzrokowych czopkonośnych
Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) – zaburzenia widzenia centralnego
Bariera krew-siatkówka
ü Zewnętrzna
Ø Komórki nabłonka barwnikowego (połączenia zmykające)
Ø Błona podstawna naczyń krwionośnych naczyniówki
ü
Ø
Ø
Ø
Wewnętrzna
Śródbłonek naczyń włosowatych siatkówki (połączenia zamykające)
Błona podstawna
Błony graniczne glejowe
Rozwój oka
Połowa 3 tygodnia rozwoju zarodka
ØZagłębienia w cewie nerwowej (przyszłe przodomózgowie) – rowki wzrokowe
ØPęcherzyki wzrokowe (po zamknięciu cewy nerwowej) na zewnętrznej powierzchni
zawiązka CUN
ØKoniec 4 tygodnia – światło pęcherzyka szerokie i łączy się ze światłem przedmózgowia
ØPoczątek 5 tygodnia – odcinek dystalny pęcherzyka wpukla się – kubek wzrokowy o
podwójnej ścianie
ØIntensywne różnicowanie obu ścian. W-wa zewnętrzna cieńsza , w 6 tygodniu –
melanina (warstwa barwnikowa siatkówki). W-wa wewnętrzna grubieje - wzrokowa
część siatkówki (blaszka nerwowa).
ØRóżnicowanie w polu środkowym ku obwodowi.
§ Spongioblasy ® komórki tkanki glejowej
§ Neuroblasty ® komórki nerwowe siatkówki
Najpóźniej ok. 7 m-ca życia ostatecznemu różnicowaniu ulegają komórki pręcikonośne
i czopkonośne.
Soczewka
ØWraz z kubkiem wzrokowym – zawiązek soczewki.
Ø4/5 tydzień rozwoju – ektoderma pokrywowa – płytka soczewki, zagłębiając się do
światła kubka – pęcherzyk soczewki.
Ø5 tydzień – pęcherzyk soczewki zamyka się i oddziela się od ektodermy.
ØKoniec 6 tygodnia – komórki tylnego bieguna – włókna soczewki, wypełniają wnętrze
pęcherzyka soczewki.
ØKomórki bieguna przedniego – w-wa komórek sześciennych.
ØKomórki okolicy równikowej – zachowana zdolność do podziału (warstwa rozrodcza) –
wzrost przez apozycję.
ØBrak własnych naczyń, odżywiana przez naczynia otaczające.
Ciało szkliste
ØKomórki zrębu siatkówki wysyłają cienkie wypustki.
ØWłókienka + galaretowata wydzielina komórek siatkówki – ciałko szkliste
ØTętnica centralna siatkówki – tętnice ciała szklistego.
Rozwój oka
• Mezenchymatyczne składniki gałki ocznej
Mezenchyma otaczająca kubek wzrokowy – przedłużenie mezenchymy opon mózgowych
Warstwa mezenchymy pokrywająca szypułę i blaszkę barwnikową siatkówki – błona
naczyniowa
Zewnętrzne warstwy mezenchymy otaczające kubek wzrokowy – twardówka, rogówka,
komora przednia oka – ok. 8 miesiąca, później komora tylna oka.
• Narządy pomocnicze oka
Rozwój powiek – 2 miesiąc rozwoju. Dwa fały skóry zarodkowej powyżej i poniżej oka.
Fałdy zrastają się ze sobą. 5 m-c rozluźnienie zrostu, 7 –8 miesiąc rozwoju otwarcie
powiek.