rynki finansowe * wyk*ad
advertisement
RYNKI FINANSOWE – WYKŁAD 2 marca 2010 RYNEK FINANSOWY - w szerokim ujęciu: to mechanizm alokacji zasobów pieniężnych, szczególnie oszczędności; wszystkie te działania dotyczące obiegu pieniężnego, przepływu pieniądza i rozliczeń pieniężnych między podmiotami. Alokacja – ponowne rozmieszczenie i przemieszczenie zasobów pieniężnych w sferze realnej gospodarki Funkcje makroekonomiczne rynku pieniężnego: Usprawnia wymianę towarową i obrót pieniężny Strona 1 z 39 Pozwala na wzrost efektywności wykorzystania zasobów gospodarczych Zwiększa efektywność alokowania środków pieniężnych Zwiększa racjonalność podejmowania decyzji inwestycyjnych - w wąskim ujęciu: to miejsce przeprowadzania transakcji związanych z przemieszczaniem kapitałów od podmiotów dysponujących wolnymi środkami finansowymi do tych, które zgłaszają na nie popyt; miejsce gdzie odbywa się ruch pieniądza – miejsce przeprowadzania transakcji pieniądzem gotówkowym i bezgotówkowym w celu ochrony wartości pieniądza oraz wzrostu jego wartości w przyszłości. Reasumując: Rynek finansowy to miejsce zawierania transakcji, które mają za przedmiot szeroko rozumiany kapitał finansowy; miejsce przeprowadzania transakcji na instrumentach finansowych (wszelkie zobowiązania-instrument finansowybądź roszczenia majątkowe kapitałodawcy do kapitałobiorcy). POŚREDNICTWO FINANSOWE a) Bezpośrednie: funkcje, które pełni rynek, funkcje które towarzyszą pozyskiwaniu kapitału. b) Pośrednie: pośrednikiem jest instytucja finansowa INSTYTUCJA FINANSOWA: podmiot, który świadczy usługi związane z zawieraniem transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe. Ogół instytucji finansowych dzielimy na: 1) Banki, instytucje bankowe 2) Instytucje nie bankowe a. Fundusze inwestycyjne Instytucje wspólnego inwestowania b. Fundusze emerytalne c. Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Strona 2 z 39 d. Zakłady ubezpieczeń e. Domy maklerskie FUNDUSZE INWESTYCYJNE – osoba prawna, której przedmiotem działalności jest zinstytucjonalizowane; lokowanie środków pieniężnych w różne instrumenty rynku finansowego. Środki pozyskuje od swoich uczestników. ZALETY: Profesjonalne zarządzanie środkami klienta Płynność udziałów klienta (wichajster) (można w każdej wyjść z funduszu) Możliwość dywersyfikacji (rozproszenia) portfela inwestycyjnego Możliwość wyboru funduszu odpowiadającego naszym wymaganiom Możliwość wykorzystani udziału w funduszach jako zabezpieczenia przy kredycie WADY: Ryzyko poniesienia straty (można go ograniczać, ale nie zniwelować) Koszty inwestycji (ponosimy nawet wtedy, gdy fundusz ponosi straty) o Opłaty manipulacyjne (np. za dystrybucję przy transferze, przy umarzaniu) o Opłaty operacyjne (opłata za zarządzanie naszymi pieniędzmi – opłata za doradztwo inwestycyjne) Brak bezpośredniego wpływu na politykę inwestycyjną funduszu W Polsce fundusze tworzy Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych – odpowiada za tworzenie, zarządzanie funduszem, reprezentuje fundusz na zewnątrz, podejmuje decyzje inwestycyjne oraz je realizuje. Zgodę wydaje KNF na tworzenie funduszu. Musi być w formie spółki akcyjnej. TWJ pomagają: depozytariusz i agent transferowy. Strona 3 z 39 DEPOZYTARIUSZEM może być bank, który ma co najmniej 100mln PLN kapitału własnego lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Prowadzi rejestr aktywów funduszu inwestycyjnego, zapewnie by wartość netto aktywów funduszu inwestycyjnego (aktywa – zobowiązania) i wartość jednostek uczestnictwa było obliczone zgodnie z prawem, rozlicza umowy dotyczące aktywów, zapewnie by obrót jednostkami uczestnictwa i certyfikatami był zgody ze statutem i przepisami prawa. AGENT TRANSFEROWY - prowadzi rejestr uczestników funduszu, rejestr zmian danych osobowych, oblicza i przesyła dywidendy, przygotowuje informacje o składakach, aktualizuje salda, rejestry, archiwizuje dokumenty związane z członkostwem. DYSTRYBUTORZY jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego: a) Placówki bankowe b) Domy maklerskie c) Osoby fizyczne FUNDUSZE INWESTYCYJNE wg ustawy: a) Otwarte (FIO) – sprzedaje jednostki uczestnictwa , które reprezentują jednakowe prawa majątkowe o charakterze udziałowym, zbywane bez ograniczeń; wielkość kapitałów zmienna, liczba uczestników zmienna i wysoka. Wysoka płynność jednostek. Wycena: aktywa netto/jednostki uczestnictwa (codziennie) b) Specjalistyczne Inwestycyjne Fundusze Otwarte – od otwartych różni je, się: Istnieje możliwość określenia warunków odkupienia jednostek uczestnictwa (w statucie funduszu) Powołuje się organ kontrolny – Rada Inwestorów c) Fundusze Zamknięte – emitują papiery wartościowe udziałowe o nazwie certyfikaty inwestycyjne, są przedmiotem obrotu giełdowego, nie są odkupywane przez fundusz. Wielkość kapitału i emisja jest stała. Zazwyczaj emisja jest jednorazowa. Cena certyfikatów od 1 000 do 10 000zł. Wycenia: zależy od wartości rynkowej, odbywa się podczas sesji giełdowych. Musimy zakupić certyfikat, założyć rachunek w domu maklerskim i go opłacać. Polityka inwestycyjna jest swobodniejsza i agresywniejsza. Strona 4 z 39 Rodzajów funduszy inwestycyjnych jest wiele. W Polsce: 24 TFI, 313 FI (2008r.) – tendencja wzrostowa, dominują fundusze inwestycyjne zamknięte (174), 101 – otwarte, 38 – specjalistyczne; 83mld – aktywa. FUNDUSZE EMERYTALNE W Polsce ma charakter indywidualny. Są to 2 konta: jedno o ZUS, drugie w OFE. ZUS nie wykorzystuje rynków finansowych do pomnożenia kapitału OFE – Otwarte Fundusze Emerytalne – korzystają z rynku finansowego, mają ograniczone pole manewru przy wyborze instrumentów (60% to instrumenty skarbowe – bezpieczne), finansują deficyt państwowy. 40% mogą inwestować w akcje spółek na giełdzie. Inwestycje w OFE są długoterminowe. Powszechne Towarzystwo Emerytalne – tworzy, zarządza i reprezentuje OFE. OFE nie mają zdolności upadłościowej; majątek jest odrębny od PTE. Aktywa OFE mają największy udział w PKB (11%). UBEZPIECZENIOWE FUNDUSZE KAPITAŁOWE – firmy ubezpieczeń na życie; największe AVIVA; ponad 300. Uczestnicy rynku finansowego: Pośrednicy finansowi (instytucje finansowe) Inwestorzy o Indywidualni o Instytucjonalni Emitenci Podmioty dyscypliny rynkowej i regulacyjnej INWESTOR: uczestnik rynku finansowego, który dokonuje aktów kupna, sprzedaży instrumentów finansowych Indywidualny – samodzielnie lokuje swoje zasobna rynku finansowym; skala jest ich niewielka, brak systematyki inwestowania, jest ich wiele Instytucjonalny – duże kapitały, duże transakcje; z reguły jest to instytucja finansowa bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz Skarb Państwa Strona 5 z 39 16 marca 2010 PODMIOTY DYSCYPLINY RYNKOWEJ – to głównie kapitałodawcy, np. akcjonariusze, klienci banków. Sprawują dyscyplinę rynkową korzystając z poza formalnych narzędzi, informacji. PODMIOTY DYSCYPLINY REGULUJĄCEJ – orany nadzoru finansowego, banki centralne, instytucje gwarantujące depozyty. Sposób i zakres określają akty prawne. Podmioty te mają charakter administracyjny. W UE ukształtowały się 3 modele organizacji nadzoru nad rynkiem finansowym: 1. Nadzór zintegrowany 2. Nadzór częściowo zintegrowany (tweonpeaks, mieszany) 3. Nadzór sektorowy NADZÓR ZINTEGROWANY – nad całym rynkiem nadzoruje 1 instytucja, kompetencje nadzorcy są szerokie. Obecnie występuje w większości krajów w UE (Austria, Belgia, Niemcy, Finlandia (najpóźniej), Wielka Brytania, Czechy i Słowacja (Bank Centralny), Polska, Dania, Estonia, Irlandia, Łotwa, Malta, Szwecja, Węgry poza Czechami i Słowacją nadzór pełnią różne instytucje). NADZÓR CZĘŚCIOWO ZINTEGROWANY – występują 2 instytucje nadzorcze na rynku finansowym danego kraju. Podstawą podziału jest przedmiot nadzoru (Nadzór rodzajów aktywności instytucji finansowych). Obecnie: Bułgaria, Luksemburg, Włochy, Holandia, oprócz Luksemburgu jedną z instytucji jest bank centralny. NADZÓR SEKTOROWY – są 3 lub więcej instytucji nadzorujących rynek finansowy danego kraju (najczęściej bank centralny, nadzór nad ubezpieczeniami i nadzór nad rynkiem finansowym). Obecnie: Cypr, Francja, Słowenia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Portugalia, Rumunia. Oprócz Cypru wszędzie jest bank centralny jednym z nadzorów. Zmiany nadzorcze chcą wprowadzić głownie kraje mające nadzór zintegrowany: Belgia: przeniesienie nadzoru ostrożnościowego do banku centralnego Wielka Brytania i Niemcy: całkowite odebranie nadzoru bankowego niezależnym instytucjom i przekazanie do banku centralnego Irlandia: nadzór nad całym sektorem finansowym do banku centralnego Strona 6 z 39 Zasady architektury nadzoru w UE: a) Separacja banku centralnego i nadzoru – rozdział funkcji monetarnych i nadzorczych, gdyż ich cele mogą być sprzeczne b) Decentralizacja – nadzór pozostawiono na poziomie państw członkowskich zgodnie z zasadą właściwości państwa macierzystego (np. nadzór nad bankiem zagranicznym z siedzibą w kraju sprawuje nadzorca krajowy) c) Segmentacja – nadzór finansowy na szczeblu unijnym sprawowany jest w ujęciu sektorowym, tzn. że funkcjonują 3 komitety: a. Komitet Europejskich Organów Nadzoru Bankowego b. Komitet Europejskich Organów Nadzoru ds. Ubezpieczeń i Emerytur Pracowniczych c. Komitet Europejskich Organów Nadzoru ds. Rynkiem Papierów Wartościowych Ad. a Doradca Komisji Europejskiej w kwestiach bankowych i nadzoru Prowadzi działania promujące wzajemną współpracę pomiędzy krajowymi organami nadzoru oraz wymianę informacji Ocenia rozwój sektora bankowego, wskazujące pojawiające się zagrożenia i problemy pomagając jednocześnie je rozwiązać Skład: przedstawiciele Europejskiego Banku Centralnego, narodowych banków centralnych państw członkowskich UE oraz krajowych instytucji nadzorczych Ad. b Skład: wysokiego szczebla przedstawiciele krajowych organów nadzoru nad rynkiem ubezpieczeń i emerytur pracowniczych. Cele działania: Doradztwo na rzecz KE w zakresie ubezpieczeń, reasekuracji i emerytur pracowniczych. Jego zadaniem jest także praca na rzecz wdrożenia jednolitego prawodawstwa w zakresie ubezpieczeń na obszarze UE, nie ma jednak uprawnień regulujących na poziomie unijnym. Może zatem, podobnie jak pozostałe Komitety, wydawać jedynie rekomendacje, standardy, wytyczne, zalecenia i protokoły. Dbałość o uszczelnianie wzajemnej współpracy nadzorów krajowych Monitoring, analiza i ocena europejskiego sektora ubezpieczeń Strona 7 z 39 Ad. c Wykrywa zagrożenie stabilności rynków papierów wartościowych UE Jest to Komitet doradczy i konsultacyjny KE Przygląda się praktykom nadzorczym w krajach unijnych Monitoruje stan rynków papierów wartościowych Proponuje określone działa łania naprawcze Zacieśnia współpracę nadzorczą Tworzy instrumenty wspierające rozwój wspólnotowych zasad sprawowania nadzoru Skład: przedstawiciele krajowych organów nadzoru odpowiedzialnych za rynek papierów wartościowych, przy czym każde państwo wyznacza jednego przedstawiciela. UNIJNE, NADZORCZE WNIOSKI LEGISLACYJNE Powołanie do życia w 2010roku 2 instytucji, które będą odpowiadały za nadzór finansowy na szczeblu unijnym Europejski System Organów Nadzoru Finansowego (ESFS) – tworzyć ją będą krajowe organy nadzoru finansowego oraz europejskie organy nadzoru (3 Komitety) Cel: wzmocnienie procedur pozwalające kwestionować decyzje krajowych nadzorów w relacjach trans granicznych (mikroostrożnościowe). Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB) Skład: prezesie banków centralnych wszystkich krajów UE, prezes i wiceprezes EBC (Europejski Bank Centralny), unijny komisarz, który odpowiada za wspólną politykę makroekonomiczną, szefowie 3 sektorowych komitetów nadzorczych Cel: (makroekonomiczne) ocenienie zagrożenia stabilności rynku finansowego wspólnoty, wzmocnienie wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami, opracowanie europejskiego systemu oceny ryzyka (makroostrożnościowego), oprowadzić aby oceny ryzyka miały odzwierciedlenie w działaniach organów nadzorczych. KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO Przewodniczący – powoływany przez premiera na 5 lat 2 zastępców powoływanych przez premiera na wniosek przewodniczącego Komisji Minister finansów lub jego przedstawiciel Minister ds. zabezpieczenia społecznego lub jego przedstawiciel Prezes NBP lub delegowany przez niego wiceprezes NBP Strona 8 z 39 Przedstawiciel prezydenta RP Nadzór na rynkiem finansowych w Polsce obejmuje: Nadzór bankowy Nadzór emerytalny Nadzór ubezpieczeniowy Nadzór nad rynkiem kapitałowym Nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego Nadzór uzupełniający nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego Zarząd KNF-u – organ wykonawczy, kieruje nim Przewodniczący Komisji przy pomocy Zastępców Przewodniczącego, dyrektorów zarządzającymi pionami oraz dyrektorów komórek organizacyjnych. W Polsce: tylko integracja (organizacyjna – instytucjonalna; nie ma scalonego prawa). d) Kooperacja – na szczeblu unijnym powołano Komitet ds. Konglomeratów Finansowych. SEGMENTACJA RYNKU FINANSOWEGO – kryteria podziału: 1. Funkcje rynku finansowego: a. Rynek walutowy (dewizowy) b. Rynek pieniężny c. Rynek kapitałowy d. Rynek kredytowy e. Rynek pozabilansowych instrumentów finansowych 2. Przedmiot transakcji: a. Rynek walutowy b. Rynek instrumentów o charakterze wierzytelnościowym c. Rynek instrumentów o charakterze własnościowym d. Rynek pochodnych instrumentów finansowych 3. Wartość pojedynczej transakcji: a. detaliczny Strona 9 z 39 4. 5. 6. 7. b. hurtowy Sposób wykorzystania instrumentów finansowych: a. pierwotny b. wtórny Okres zapadalności zobowiązania finansowego: a. pieniężny b. kapitałowy Charakter instrumentów finansowych: a. Bankowy b. Papierów wartościowych c. Poza bankowych instrumentów finansowych Stopień formalizacji: a. Zinstytucjonalizowany b. Nie zinstytucjonalizowany 30 marca 2010 TRANSAKCJE FINANSOWE – umowa, którą zawierają strony (kupujący i sprzedający) o świadczeniu usług finansowych Rodzaje: Wg okresu zapadalności Krótkoterminowe – na rynku pieniężnym Długoterminowe – na rynku kapitałowym Wg sposobu realizacji transakcji finansowych Natychmiastowe – na rynku kasowym (spot) Terminowe: a. Arbitrażowe b. Zabezpieczające (hedging) c. Spekulacyjne Ad. a Strona 10 z 39 Polegają na zakupie instrumentu finansowego po obniżonej cenie na jednym rynku i jednoczesnej sprzedaży tego samego instrumentu bądź zbliżonych instrumentów finansowych po wyższej cenie na drugim rynku. Ad. b Polegają na zawarciu umowy, w której następuje transfer ryzyka danej transakcji na osobę trzecią. Rodzaje hedgingu: Sprzedażowy – polega na zabezpieczeniu ryzyka spadku ceny instrumentu finansowego poprzez sprzedaż tego instrumentu w transakcji terminowej Zakupowy – polega na ochronie ryzyka wzrostu ceny instrumentu finansowego poprzez zakup tego instrumentu w transakcji terminowej Ad. c Rodzaje: Spekulacja na spadek cen – polega na sprzedaży danego instrumentu finansowego, gdy spodziewamy się spadku cen tych instrumentów i ponownym ich odkupieniu, gdy ceny spadną rzeczywiście Spekulacja na zwyżkę cen – kupujemy instrumenty finansowe, gdy są tanie, a sprzedajemy je, gdy ceny ich wzrosną. Każdy uczestnik rynku finansowego przyjmuje jedną z pozycji (każda musi być zamknięta) Pozycja długa – mamy zobowiązanie do nabycia instrumentu finansowego w przyszłości Pozycja krótka – zobowiązanie podmiotu do sprzedaży określonych bazowych instrumentów finansowych w przyszłości Zamykamy by pozbyć się ryzyka; wtedy przyjmujemy przeciwną pozycję. INSTRUMENT FINANSOWY – środek realizacji celów finansowych i narzędzi aktywizacji mechanizmów ich realizacji. Podział ogółu instrumentów finansowych: Wierzycielskie (dłużne) Udziałowe (własnościowe) Pochodne Nowoczesne instrumenty finansowe Strona 11 z 39 Klasyfikacja papierów wartościowych: Nie przeznaczone do obrotu np. bilety, losy cegiełki, konosamenty, dowody składowe, bony Przeznaczone do obrotu: o Publicznego o Prywatnego NOWOCZESNY INSTUMENT FINANSOWY – te aktywa finansowe, które cechuje wysoka innowacyjność ich formalno – prawnej konstrukcji. Można do nich zaliczyć: Sekurytyzację aktywów Fundusze Venture Capital i Private Equity Nowe konstrukcje w ramach funduszy inwestycyjnych Usługi Assets Management Transakcje tzw. Sprit Training SEKURYTYZACJA – przekształcenie wyodrębnionych aktywów podmiotu o sparametryzowanej charakterystyce w papiery wartościowe, które stają się przedmiotem obrotu, a których zabezpieczeniem są strumienie generowane przez te aktywa. Podmioty biorące udział: Aranżer (inicjuje sekurytyzację) Spółka celowa, na którą aranżer przenosi aktywa, a ta emituje papiery wartościowe Pierwotni dłużnicy – realizują płatności z tytułu zobowiązań wobec aranżera na rzecz spółki Inwestorzy Agent płatniczy (bank) – organizuje emisję papierów wartościowych i administruje płatnościami związanymi z sekurytyzowanymi aktywami Agencja ratingowa – ocenia aranżera, spółkę i agenta oraz jakość wierzytelności, nadaje rating papierom wartościowym. Gdy uzna, że ryzyko jest za wysokie powinna nie dopuścić do emisji. Rodzaje sekurytyzacji: a) Pozabilansowa (właściwa) – aranżer sprzedaje swoje wierzytelności spółce celowej dzięki czemu następuje oddzielenie ryzyka kredytowego tych aktywów od ryzyka kredytowego aranżera. b) Bilansowa (niewłaściwa) – spółka celowa przejmuje od aranżera ryzyko sekurytyzowanych wierzytelności a nie same wierzytelności. Strona 12 z 39 PRIVATE EQUITY i VENTURE CAPITAL – instytucja, która akceptuje wysoki poziom ryzyka inwestycyjnego oczekując ponadprzeciętnych zysków. Kapitał długoterminowy. Stabilne źródło finansowania innowacyjnych przedsięwzięć nie wykwalifikowanych przez rynek. Private Equity finansują innowacje przedsiębiorstw o ugruntowanej pozycji rynkowej (mniejsze ryzyko). Venture Capital finansuje we współczesnej fazie firmy (większe ryzyko). Rodzaje Venture Capital: 1. Wg pochodzenia kapitału: Ze środków komercyjnych (np. banki. Firmy ubezpieczeniowe) Ze środków publicznych Ze środków rynku kapitałowego (jedyne kryterium to wynik finansowy) 2. Wg zasięgu terytorialnego: Regionalne Krajowe Globalne 3. Wg przedmiotu działalności: Uniwersalne (nie są określone preferencje) Specjalistyczne 4. ??????? Umowne – składają się na niego 2 podmioty (kapitało dawca i inwestor) Statutowe – jeden podmiot będący i kapitałodawcą i inwestorem 5. ???????? Zamknięte – kapitał określony, udziały sprzedane określonym; określony horyzont czasowy funkcjonowania Otwarte – kapitał pochodzi ze sprzedaży nieokreślonym podmiotom NOWE KONSTRUKCJE W RAMACH FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH: 1. We wszystkich funduszach: a. Fundusze parasolowe b. Fundusze podstawowe i powiązane Strona 13 z 39 c. Fundusze z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa 2. W grupie specjalistycznej: a. Fundusze funduszy 3. W grupie zamkniętej: a. Fundusze aktywów niepublicznych b. Fundusze sekurytyzacyjne c. Fundusze portfelowe FUNDUSZE PARASOLOWE – z wydzielonymi subfunduszami, subfundusz realizuje własną politykę inwestycyjną, ale nie ma osobowości. FUNDUSZE PODSTAWOWE – emitują certyfikaty inwestycyjne dla fundusz powiązanych (realizują jednorodną politykę inwestycyjną, ale mają różny sposób wypłaty dochodu). FUNDUSZE FUNDUSZY – tworzy swój portfel inwestycyjny, który składa się wyłącznie z innych funduszy inwestycyjnych. FUNDUSZE AKTYWÓW NIEPUBLICZNYCH – działają jako fundusze zamknięte, co najmniej 80% środków inwestują publicznie. FUNDUSZE PORTFELOWE – charakteryzuje je ciągła emisja certyfikatów inwestycyjnych FUNDUSZE SEKURYTYZACYJNE – zaspokajają roszczenia inwestorów z wpływów uzyskanych od dłużników wierzytelności na bazie których dokonano emisji certyfikatów inwestycyjnych. 20 kwietnia 2010 Zarządzanie aktywami nie ogranicza się tylko do zarządzania aktywami finansowymi. Assets management – zarządzanie aktywami finansowymi i niefinansowymi (np. nieruchomościami, złotem) przez wyspecjalizowane instytucje. Ryzyko na rynku finansowym Strona 14 z 39 Ryzyko finansowe wyodrębnia: 1. Ryzyko ilościowe – te które można zmierzyć a. Ryzyko kredytowe b. Ryzyko rynkowe – stóp procentowych, kursu walutowego, cen 2. Ryzyko jakościowe a. Ryzyko płynności instrumentów b. Ryzyko operacyjne – związane z technologią c. Ryzyko prawne Trzeba podejmować odpowiednie decyzje, zarządzanie ryzykiem jest trudne: trzeba je zidentyfikować, zmierzyć, kontrolować. Rynek pieniężny – pierwszy segment rynku finansowego Rynek pieniężny: Rynek krótkoterminowych operacji depozytowo lokacyjnych Obrót krótkoterminowymi papierami wartościowymi o charakterze dłużnym Wycena wartości pieniądza w czasie Przedmiot obrotu – pieniądz (towar posiadający swoją wewnętrzną wartość) Cechy rynku pieniężnego: Jest w dużym stopniu kontrolowany przez bank centralny Strona 15 z 39 Jest źródłem utrzymania płynności finansowej wszystkich podmiotów Jest miejscem kształtowania bazowych stóp procentowych Jest rynkiem wyznaczającym poziom kursów walutowych Jest rynkiem, na którym cena instrumentów finansowych jest w dużej mierze zależna od zapotrzebowania budżetu na pieniądz gotówkowy (zależna od deficytu budżetowego) Segmenty rynku pieniężnego: Rynek międzybankowy Rynek krótkoterminowych papierów dłużnych Rynek depozytowo-kredytowy Rynek wierzytelności Rynek międzybankowy: Największy (hurtowy, zamknięty) segment rynku pieniężnego, na którym banki pożyczają sobie płynne rezerwy tj. środki zdeponowane na ich rachunkach w BC Rynek wolnych środków płynnych systemu bankowego Poprzez ten rynek odbywa się transmisja impulsów polityki pieniężnej do gospodarki Podstawowy rynek inwestycyjny dla banków posiadających nadwyżki śrdoków pieniężnych Podstawowy rynek refinansowy dla banków poszukujących środków pienięzych Rynek określający wartość aktywów i pasywów banku w czasie Strona 16 z 39 Źródło ryzyka stóp procentowych Rynek lokat i depozytów międzybankowych Rynek nieregulowany – dealerzy zawierają transakcje za pomocą telefonów, systemów Nie ma zabezpieczeń, na rynku lokat międzybankowych między bankami komercyjnymi wyznaczenie limitów. Funkcje banku: 1. Dealer rynku pieniężnego – zawiera transakcje na rynku międzybankowym na własny rachunek; nie każdy bank ma status dealera rynku pieniężnego. Banki, które są dealerami ustalają podstawowe stawki procentowe: WIBOR, WIBID, POLONIA 2. Broker rynku pieniężnego tj. pośrednik finansowy, który nie angażuje się w zawieranie transakcji na własny rachunek; brokerem rynku jest praktycznie każdy bank DEPOZYT MIĘDZYBANKOWY – przyjęcie przez bank na określony termin określonej kwoty pieniędzy na określonej stopie procentowej od innego banku LOKATA MIĘDZYBANKOWA Udzielnie przez bank na określony termin określonej kwoty po określonej stopie procentowej innemu bankowi Lokata jednego banku w drugim jest dla tego drugiego depozytem Rodzaje niezabezpieczonych operacji depozytowo-lokacyjnych 1. Operacje dzienne – przed i wokół dnia spot 2. Operacje forward (terminowe) Strona 17 z 39 3. W Polsce od kilku lat udział lokat niezabezpieczonych w strukturze transakcji o charakterze lokacyjnym wynosi około 70%. W krajach strefy euro 27% w 2008roku. Operacje dzienne OVER NIGHT (O/N) – operacje depozytowo-lokacyjna trwająca od dnia dzisiejszego do następnego dnia roboczego TOMORROW-NEXT (T/N) – trwa od jutrzejszego dnia roboczego do następnego dnia roboczego czyli SPOT SPOT-NEXT (S/N) – trwa od dnia spot do następnego dnia roboczego Operacje FORWARD (terminowe) Operacje depozytowo-lokacyjne, których początek nastąpi w określonym dniu po dniu spot, koniec zaś w dniu ustalonym przez zainteresowane strony Lokaty zabezpieczone: 1. Operacje warunkowe 2. Swapy walutowe 3. Operacje repo i sell-buy-back (SBB) polegają na natychmiastowej sprzedaży lub zakupie waluty lub papierów wartościowych i równoczesnym ich zakupie lub sprzedaży w ustalonym dniu w przyszłości po z góry ustalonej cenie 4. Taka operacja wiąże się z mniejszym ryzykiem dla banku kontrahenta 5. Z tego powodu w krajach strefy euro są dominującym segmentem rynku transakcji lokacyjnych Indeksy rynku lokat międzybankowych: Strona 18 z 39 WIBOR – (Warsaw Inter Bank Offered Rate) roczna stopa procentowa, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innemu bankowi WIBID – (Warsaw Inter Bank Bod Rate) roczna stopa procentowa, którą bank jest gotowy zapłacić za środki przyjęte w depozyty od innych banków LIBOR – (kwotowany dla EUR, USD, GBP) dla rynków odpowiednio strefy euro, USA i Wielkiej Brytanii. Stawki ustala się na podstawie zgłoszeń banków, które są dopuszczone do fixingu, odzucane są najwyższe i najniższe i liczy się średnią. Są to stawki referencyjne. Codziennie są ogłaszane o godz. 11. Stawki WIBOR: 1. WIBOR O/N, T/N, S/N 2. WIBOR SW, 2W 3. WIBOR 1M, 3M, 6M, 9M 4. WIBOR 1Y Banki mają 15minut od publikacji są zobowiązane do korzystania z podanych stawek. SPREAD nie może być wyższa niż 0,3% dla 1) oraz 0,2% dla reszty. Stawka POLONIA Polish Overnight Index Avarage – wprowadzona na rynek pieniężny w 2005 roku z inicjatywy ACI Polska i NBP, oparta o stawkę EONIA Odzwierciedla wahania cen depozytów O/N na rynku międzybankowym Strona 19 z 39 Określa oprocentowanie depozytów złotowych udzielanych lub przyjętych w terminie overnight i obliczana jest przez NBP jako stawka średnia ważona kwotami depozytów, które zostały raportowane do NBP przez uczestników pod warunkiem, że depozyty te mają swoje odzwierciedlenie w przesłanych raportach banków kontrahentów POLONIA odzwierciedla rzeczywistą cenę pieniądza na rynku, ponieważ banki podają kwotowanie tylko tych transakcji, które zostały zawarte. Jest to główna różnica między stawką overnight WIBOR i WIBID Wartość stawki POLONIA jest publikowana każdego dnia roboczego o godzinie 17.00 w serwisie informacyjnym Reuters. Stawka EONIA W Wielkiej Brytania stopą referencyjną międzybankowy operacji depozytowych O/N jest stawka SONIA (Sterlng Overnight Index Avarage) EONIA publikowana jest codziennie przez EBC, który stabilizuje poziom stopy EONIA wokół poziomu oficjalnej stopy repo Operacje banku centralnego na rynku pieniężnym 1. Operacje otwartego rynku 2. Kredyty refinansowe 3. Depozyty nocne 4. System rezerw obowiązkowych Rynek papierów wartościowych Papier wartościowy - taki dokument, który potwierdza dokonanie operacji odpłatnego udostępnienia kapitału Strona 20 z 39 Emitentami może być BC, banki komercyjne, Skarb Państwa finansowanie deficytu), przedsiębiorstw, gminy. BONY PIENIĘŻNE BC: emitent BC Pierwsza emisja 1990 rok Od stycznia 2005 emitowane są wyłącznie bony o 7-dniowym terminie zapadalności Jedna aukcja na tydzień, w piątek Wszystkie bony zapadają co tydzień i są rolowane W przetargach biorą udział banki Wtórny obrót bonami na nieregulowanym rynku międzybankowym. Nabywcami mogą być wyłącznie banki krajowe i BFG Nominał 10 000 PLN Na okaziciela Papiery dyskontowe – kupujemy taniej, w dniu wykupu otrzymujemy ich wartość nominalną Postać zdematerializowana CERTYFKATY DEPOZYTOWE: emitent bank komercyjny Zaświadczenie wystawione przez bank, potwierdzające zdeponowanie określonej sumy pieniędzy, na określony czas, po określonej stopie procentowej Termin wykupu od 7dni do 1roku (zdarzają się nawet 10letnie) Istnieje obrót wtórny – za pośrednictwem banku lub bezpośrednio na rynku Strona 21 z 39 Nie jest publicznym obrotem papierami wartościowymi Emitent może je wykupić przed terminem zapadalności Podstawa prawna emisji – prawo bankowe Do osób fizycznych nominały 1 000 – 5 000 zł Dla klientów instytucjonalnych nominały 50 000 – 100 000 zł BON SKARBOWY: emitentem państwo Krótkoterminowe zobowiązanie Skarbu Państwa stanowiące jedną z form finansowania depozytu budżetowego (papier wartościowy na okaziciela) Postać zdematerializowana – zapis na koncie depozytowym w rejestrze papierów wartościowych Początek emisji o 1991roku Podstawa prawna emisji : ustawa o finansach publicznych, rozporządzenie ministra finansów w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych Wartość 10 000zł, termin 1 dzień do 90 dni lub 1 tydzień – 52 tygodnie Mogą je nabywać dealerzy skarbowych papierów wartościowych(wybrane banki krajowe i zagraniczne) na poniedziałkowych przetargach, następnie je sprzedaje na rynku wtórnym (Bond Spot SA) np. banków czy przedsiębiorstw Emitowane w imieniu skarbu państwa przez MF. Agentem emisji jest NBP Cecha bonów – dyskontowych charakter (kwota nominalna reprezentuje zarówno odsetki jak i kapitał i jest płatna w dniu wykupu) Strona 22 z 39 BONY KOMERCYJNE: niezabezpieczone, krótkoterminowe weksle przedsiębiorstw będące przyrzeczeniem spłaty kwoty nominalnej w określonym terminie Instrument dyskontowy Organizatorem emisji jest bank Nominał: od 10 tys. Do 1 mln zł (najcześciej 100 tys zł) Podstawa emisji: ustawa prawo wekslow, ustawa o obligacjach, kodeks cywilny Emitowane od 1992roku. KWIT: Weksle przedsiębiorstwa emitowane w celu pozyskania krótkoterminowych funduszy. Często zabezpieczone gwarancją firmy macierzystej Organizatorem emisji jest bank Emitentem firma o najwyższej zdolności kredytowej Termin wykupu od 1miesiąca do roku. 4 maja 2010 Rynek walutowy Strona 23 z 39 WALUTA – pieniądz innego kraju; środek rozliczeniowy, regulowania płynności w transakcjach międzynarodowych. Są waluty krajowe – jednostka monetarna danego kraju; waluta zagraniczna – środek płatności innego kraju. W strefie euro jest 16 krajów, a 27 jest u UE. Nie każda jednostka monetarna jest walutą, staje się walutą dopiero kiedy jest wymienialna na inne waluty. Wymienialność – gwarantowana prawnie możliwość wymiany jednej waluty krajowej na dowolna walutę obcą. RYNEK WALTOWY – to rynek, na którym dochodzi do wymiany walut, jest to rynek wykorzystywany do celów spekulacyjnych związanych ze zmiennością kursów walutowych, jest to rynek na którym bank centralnym może dokonywać interwencji walutowych mających na celu ochronę rodzimej waluty. Współczesny rynek walutowy to rynek zdecentralizowany, jego specyfika polega na tym, że funkcjonuje jako wielki rynek międzynarodowy (bez granic, bez ograniczeń czasowych – można dokonywać transakcji całą dobę.) Przesłanki istnienia: 1. Istnienie różnych walut na świecie 2. Handel i inwestycje międzynarodowe – istnieją importerzy i eksporterzy, którzy mogą kupować w jednej a sprzedawać w innej walucie 3. Spekulacja – jest kurs walutowy, który zależy od popytu i podaży, można zarobić lub stracić na zmianach kursów 4. Chęć zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym – ktoś mający aktywa zagraniczne jest narażony na wahania kursowe 3,4 wynikają z charakteru rynku walutowego i kursu walutowego. Strona 24 z 39 KURS WALUTOWY – cena, za którą można kupić lub sprzedaż jedną walutę za inną; wyrażenie jednostki monetarnej jednej waluty w jednostkach monetarnych innej. Tak rozumiany kurs walutowy jest określany mianem KWOTOWANIA. Kurs walutowy jest podawany dwustronnie – publikuje się ceny kupna danej waluty i ceny sprzedaży waluty. Cena kupa – BID, cena po jakiej kwotujący jest w stanie zapłacić za daną walutę. Cena sprzedaży – OFFER, cena po jakiej kwotujący jest w stanie sprzedaż daną walutę. EU / USD 2,5500/2,5900 USD– waluta kwotowana EU – waluta bazowa 2,5500 – bid 2,5900 - offer Podawane do 4 miejsca po przecinku. PIP – najmniejsza jednostka zmiany kursu FIGURA – 100 jednostek Rodzaje kursów walutowych: 1. Kurs względnie stały a. Kurs stały w okresach wieloletnich – przez długi okres czasu jest sztywny. BC takiego kraju musi mieć specjalne rezerwy dewizowe b. Kurs stały pełzający – zakłada się góry zaprogramowane zmiany kursów 2. Kurs zmienny a. Zmienny regulowany – w większości krajów; kurs kształtuje rynek (popyt i podaż na dana walutę), ale BC ma możliwość interwencji, gdy wahana kursu okazują się nadmierne b. Swobodnie zmienny – w praktyce nie występuje; kurs kształtuje wyłącznie rynek, BC nie może interweniować Strona 25 z 39 PARYTET – określenie kursu walutowego w stosunku do innej znaczącej w świecie waluty narodowej bądź międzynarodowej. Jest zmienny w czasie. Dolar, euro, jen – najbardziej znaczące waluty. Uczestnicy rynku walutowego: 1. Dealerzy (bankowi i nie bankowi) – główni uczestnicy, bo zawierają transakcje na bardzo wysokie kwoty 2. Brokerzy – umożliwiają nawiązywanie kontaktów i dealerami 3. Osoby fizyczne – w momencie, gdy realizują potrzeby turystyczne; transakcje te są nieregularne 4. Podmioty gospodarcze (firmy) – prowadzą działalność inwestycyjną, działają na giełdach międzynarodowych, są importerami i eksporterami 5. Spekulanci i arbitrażyści – czerpią korzyści na zmienności kursów walutowych 6. Skarb Państwa 7. Bank Centralny – prowadzi interwencje walutowe i zarządza rezerwami walutowymi, by ustabilizować kurs waluty krajowej. Interwencji dokonuje poprzez sprzedaż dewiz, gdy jest ich za mało na rynku (aprecjacja – wzrost wartości waluty) lub kupno dewiz, gdy ich jest za dużo (deprecjacja – spadek wartości waluty) Transakcje rynku walutowego: 1. Transakcje kasowe (natychmiastowe, typu spot) – najprostsze, jest ich najwięcej. Rozliczana tym samym dniu co zawarcie lub najdłużej do 2 dni roboczych od daty zawarcia transakcji. 2. Transakcje terminowe (forwardy) – do rozliczenia zawartej transakcji walutowej dochodzi w terminie późniejszym niż 2 dni robocze od daty zawarcia tej transakcji. Transakcja kupna – sprzedaży ustalona Strona 26 z 39 dzisiaj, na określoną datę w przyszłości i po określonym dziś kursie walutowym. Daje zabezpieczenie (z góry znamy kurs), ale gdy zmienią się warunki rynkowe nie możemy przejść na nowe, korzystniejsze warunki. 3. Swapy walutowe – połączenie natychmiastowej z terminową; zawiązujemy transakcje tzn. kupujemy bądź sprzedajemy daną walutę na rynku spot (rynku natychmiastowym) oraz jednocześnie zawiązujemy transakcje zwrotnej wymiany tych walut w określonym dniu w przyszłości po dziś ustalonym dniu w przyszłości po kursie ustalony dziś (w dniu zawierania transakcji). 4. Opcje walutowe (terminowe) – są 2 rodzaje opcji a. Proste opcje walutowe (opcje waniliowe ) – opcja to prawo kupna bądź sprzedaży określonej kwoty waluty w określonym czasie po ustalonym kursie. Ten czas kiedy mamy prawo kupić lub sprzedać walutę może być różnie określany: konkretny dzień lub przedział czasowy i. Opcje europejskie – opcje realizowane w konkretnie wyznaczonym dniu zapadalności ii. Opcje amerykańskie – opcje można zrealizować w dowolnym dniu ,ale w określonym przedziale czasowym Opcja kupna(CALL) daje nabywcy opcji prawo kupna określonej waluty w określonej cenie i w określonym w przyszłości terminie. Zobowiązanie strona w opcji jest nie symetryczne (jedni mają prawo inni obowiązek). Opcja sprzedaży nabywcy opcji prawo sprzedaży określonej waluty w określonej cenie i w określonym w przyszłości terminie. Nabywca opcji musi zapłaci premię opcyjną wystawcy. ZADANIE: Strona 27 z 39 1 Inwestor zakupił opcje kupna instrumentu A po cenie 100$. Premia opcyjna dla tej transakcji wyniosła 5$. Jeżeli cena instrumentu A wzrośnie o 10% to ile inwestor zarobi na tej transakcji i jaka będzie stopa zwrotu z tej inwestycji? Zarobimy 10$ (10%) Stopa zwrotu 100% (zainwestowaliśmy 5$ z zarobimy 10$) 2 Mamy opcje kupna, wartość 1mln $. Banka A nabywa opcję kupna, ponieważ prognozuje, że kurs USD do PLN będzie wyższy niż 4,5. Banka B sprzedaje opcję kupna, ponieważ prognozuje, że kurs USD do PLN będzie niższy niż 4,5. Kurs realizacji opcji1USD= 4,5. Zawarto umowę na opcje kupna 1.1.2009 a data jej realizacji to 1.4.2009 i 1.4.2009 rynkowy kurs wynosi 4,60zł. Co powinien zrobić bank A? oblicz efekt finansowy tej transakcji. Bank A powinien zrealizować opcję, kupić d banku B (jest taniej niż na rynku). Zysk banku na tej transakcji 100 000zł. a. Opcje barierowe – opcje, które mają wbudowaną dodatkową barierę, decydującą o takich cechach opcji jak np. poziom jej wykonania, termin wygaśnięcia, wysokość premii i. Opcje z barierą wyjścia (out) – przestają istnieć, gdy kurs walutowy dotknie wyznaczonego poziomu bariery, do tego momentu są zwykłymi opcjami waniliowymi ii. Opcje z barierą wejścia (in) – zaczynają działać, gdy kurs dotknie wcześniej ustalonej bariery, w tym momencie stają się opcjami waniliowymi. Strona 28 z 39 Jeżeli barierę ustalimy powyżej miejsca spot to jest to opcja z barierą wyjścia/wyjścia w górę (up). Gdy poziom bariery ustalimy poniżej bariery spot to jest to opcja wejścia/wyjścia w dół (down). 18 maja 2010 Rynek pozagiełdowy 1. 1996 styczeń – powstanie spółki która prowadzi rynek pozagiełdowy, Centralna Tabela Ofert S.A (CeTo S.A). Twórca: 20 największych banków i domów maklerskich. 2. 2004 maj – CeTo weszło w alians strategiczny z grupą MTS MTS CeTo S.A. MTS kupiła 25% akcji CeTo. 2009 zmiana nazwy: BondSpot S.A MTS – europejska giełda obligacji, obejmuje ponad 1 000 uczestników w całej Europie. Obsługuje 70% obrotów kasowego rynku obligacji. BondSpot S.A składają się na niego 2 rynki MTS Poland – hurtowy rynek obrotu papierami skarbowymi (obligacji i bonami skarbowymi). Część systemu dealerów skarbowych papierów wartościowych Rynek papierów wartościowych CeTo – przedmiotem obrotu są papiery dłużne (obligacje komunalne, korporacyjne, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, także akcje. Rynek regulowany – w przyszłości zastąpi go GPW w Warszawie. Jest potrzebny, bo jest wielu emitentów, którzy nie spełniają warunków do wejścia na giełdę. Warszawska Giełda Towarowa S.A – powstała w 1995 roku jako giełda rolna, początkowo głównym akcjonariuszem była fundacja na rzecz giełdy paszowo-zbożowej. Natomiast w roku 2000 nastąpiło rozproszenie akcjonariatu. Jedyna z polskich giełd towarowych na której notuje się terminowe instrumenty finansowe. 2002 – Strona 29 z 39 kwotowanie kontraktów na obligacje 2- 5- i 10-letnie; 2003 – rozwinięcie kontraktów na waluty; 2005 – wydzielenie w ramach WGT wydzielono 2 spółki: E-WGT S.A - sprzedaż wyłącznie towarów rolnych Izba Rozliczeniowa WGT S.A – rozliczanie kontraktów terminowych WGT generuje wyższe obroty kontraktami terminowymi na waluty niż GPW w Warszawie. RYNEK NIEREGULOWANY NewConect – ruszył w 2007roku. Alternatywny system obrotu akcjami, rynek akcji prowadzony przez GPW w Warszawie. Emisja akcji: publiczne i niepubliczne. Jest rynkiem zorganizowanym ale nie regulowany. Jest rynkiem dla nowych przedsiębiorstwa, o wysokim potencjale wzrostu. Inwestora czeka wyższe ryzyko, ale też wyższe dochody. Młode spółki – firmy o historii nie dłuższej niż 3,4 lata i o przewidywanej kapitalizacji do ok. 20 mln zł. Preferuje się firmy z segmentów innowacyjnych. (np. media elektroniczne, biotechnologia). Musi się wykazywać prawdopodobieństwie debiutu na giełdzie. Funkcjonuje w ramach istniejącej struktury – WarsNet. Ma swój indeks, NewConect Indeks – indeks cenowy, dochodowy. Ilość spółek na NewConect 90 (czerwiec 2009). Catalist – funkcjonuje od 30 września 2009. Rynek zorganizowany ale nie regulowany. Rynek obligacji. Jest prowadzony na platformach transakcyjnych GPW w Warszawie i na platformach BondSpot S.A. tworzą go 4 platformy obrotu: 2 prowadzi GPW w Warszawie i 2 platformy BondSpot. Jedna platforma w formule rynku regulowanego i jedną w systemie alternatywnego obroty – zarówno GPW jak i Bond Spot. To co prowadzi GWP przeznaczone jest dla klientów detalicznych, a BondSpot dla hurtowych. Wszystkie platform są przeznaczone dla nie skarbowe papiery dłużne. Uczestnikiem rynku Catalist może być ten podmiot, który ma status uczestnika: firma inwestycyjna, instytucja kredytowa, inne podmioty spełniające wymogi. Co może robić uczestnik? Składać zlecenia, zawierać transakcje na własny rachunek bądź na rachunek klienta. Aktualnie notowane są obligacje korporacyjne 8 firm, listy zastawne banków hipotecznych PKO i BRE, obligacje komunalne 6 miast. PAPIERY WARTOŚCIOWE I PRAWA KTÓRE SĄ PRZEDMIOTEM OBROTU NA RYNKU KAPITAŁOWYM Strona 30 z 39 Papiery: Akcje Prawa do akcji Prawa poboru Prawa pierwszeństwa Obligacje Certyfikaty inwestycyjne Kwity depozytowe Listy zastawne AKCJE – papier wartościowy o charakterze własnościowym. Reprezentuje część kapitału zakładowego spółki. Możemy mieć tym samym wpływ na działalność. Nie podlega spłacie, nie daje żadnego prawo do stałych odsetek, daje natomiast prawo do dywidendy (jeżeli spółka zdecyduje że zysk zostanie przeznaczony na podwyższenie kapitału itp. to dywidendy nie otrzymamy). Akcje na rynek wprowadza się aby zyskać środki na powstanie i rozwój podmiotu gospodarczego. Emitując akcje ustala się cenę nominalną, ustala się cenę emisyjną(po tej cenie sprzedaje się akcje subskrybentom – pierwotnym nabywcom), ci którzy nabyli akcje na rynku pierwotnym mogą obracać akcjami na rynku wtórnym (cena rynkowa). Kapitał dzielony jest na akcje o równej wartości. Podstawowe są akcje na okaziciela i nieuprzywilejowane (zwykłe) . Są też akcje imienne – akcje o charakterze uprzywilejowanym (prawo pierwszeństwa, 2 głosy wyższa dywidenda), zwykle otrzymują ze założyciele spółki. Procedura wprowadzenia na giełdę: Podjęcie decyzji w drodze uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy Strona 31 z 39 Restrukturyzacja przedsiębiorstwa – dostosowanie spółki Wybór doradców inwestycyjnych i wybór domu maklerskiego, który będzie obsługiwał emisję i sporządzenie prospektu emisyjnego Komisja Nadzoru Finansowego zatwierdza prospekt emisyjnego Rejestracja akcji w krajowych depozycie papierów wartościowych Zapisy na akcje Przydział akcji Dopuszczenie do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych i debiut PRAW DO AKCJI - PDA, umożliwiają inwestorom, którzy zakupili akcje nowej emisji upłynnienie swojej inwestycji przed wprowadzeniem akcji do obrotu giełdowego. PRAWA POBORU – prawa do objęcia nowych akcji danej spółki , przysługujące akcjonariuszom, obrót dokonywany jest w tym samym systemie co akcjami PRAWA PIERWSZEŃSTWA – dają posiadaczowi priorytet w nabyciu akcji danej spółki po z góry określonej cenie, termin realizacji jest z góry określony. OBLIGACJE - papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia – płacie odsetki albo może zamieniać na akcję(świadczenie niepieniężne); papier wartościowy o charakterze dłużnym (wierzycielskim). Najczęstsze są obligacje skarbowe – mogą je nabywać inwestorzy indywidualni jak i instytucjonalni. Wartości nominalne osoby fizyczne – 100zł lub wielokrotność tej kwoty, dla instytucjonalnych – 1 000zł lub wielokrotność. Sprzedaż odbywa się do końca lipca 2003 w punkcie obsługi klienta. Późnie sprzedawane w PSO, przez Internet. Agentem emisji obligacji jest PKO BP S.A, hurtowe walory NBP. Emituje się je by finansować inwestycje ( nie na bieżące zobowiązania). Strona 32 z 39 CERTYFIKAT INWESTYCYJNY – świadectwo udziałowe, które potwierdza tytuł własności w majątku funduszy inwestycyjnych. Zazwyczaj papier wartościowy na okaziciela, pozostaje do swobodnego obrotu. KWITY DEPOZYTOWY – instrument finansowy wystawiony na rynku zagranicznym na podstawie akcji spółki notowanych w kraju jej siedziby. Odpowiada określonej ilości akcji danej spółki, przy czym akcje są zdeponowane w państwie siedziby spółki. (tańsza i prostsza forma obecności spółki na rynku). ADR – amerykańskie kwity depozytowe, GDR – globalne kwity depozytowe. LISTY ZASTAWNE – mają charakter dłużny, emitentem w Polsce może być wyłącznie bank hipoteczny. Są 2 rodzaje: hipoteczne bądź publiczne. Hipoteczne – papier wartościowy imienny bądź na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką – bank, który wyemitował musi wykupić w określonym terminem i zapłacić odsetki. Publiczny – podstawą emisji jest … zabezpieczona gwaranacją instytucji publicznych 1 czerwca 2010 Dzień Dziecka INSTYTUCJE WSPOMAGAJĄCE DZIAŁANIE RYNKU KAPITAŁOWEGO 1. KRAJOWY DWPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH – depozyt centralny, instytucja, która organizuje cały system depozytowo-rozliczeniowy i jego sprawne działanie. Cel: stworzenie regionalnego centrum obrotu kapitałowego w Warszawie. Jest spółką akcyjną, jego właścicielami są 3 podmioty, mają równą ilość akcji, są to: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Skarb Państwa, NBP. Uczestnikiem jest: Instytucje finansowe Emitenci papierów wartościowych : 68, a zarejestrowanych ponad 550. Zadania: Strona 33 z 39 Rejestruje zdematerializowane instrumenty finansowe, które są dopuszczone do obrotu, na kontach depozytowych uczestników tego systemu Nadzoruje zgodność wielkości emisji papierów wartościowych z ich liczbą w obrocie Realizuje zobowiązania emitentów wobec inwestorów np. wypłata dywidendy, odsetek, asymilacji, konwersji akcji Rozlicza transakcje zawierane na rynku papierów wartościowych Obsługuje przepływy transferowe między Otwartymi Funduszami Otwartymi Zarządza systemem rekompensat, odpowiednik BFG (on gwarantuje depozyty na wypadek upadku banku), gwarantuje inwestorom wypłatę roszczeń, gdy obsługująca ich instytucja upadła. Odpowiedzialność tego systemu jest mniejsza niż BFG, do 3 000 euro jest całkowita wypłata, do 22 000 euro jest 90% wypłata Prowadzi obowiązkowy fundusz gwarancyjny tworzony ze składek wnoszonych przez Powszechnych Towarzystwa Emerytalne 2. DOMY MAKLERSKIE – ustawa z 29 lipca 2005 „O obrocie instrumentami finansowymi”. Jest to podmiot z siedzibą na terytorium RP uprawniony do prowadzenia działalności maklerskiej. Może swoją działalność prowadzić jako spółka akcyjna, spółka partnerska, spółka jawna itd. Nie może prowadzić działalności jako spółka cywilna. Jeżeli działalność prowadzi wyodrębniona organizacyjnie jednostka banku – biuro maklerskie, a pozostałe podmioty to domy maklerskie. Komisja Nadzoru Finansowego czuwa nad działalnością. Strona 34 z 39 Czynności domów maklerskich Wykonują zlecenia kupna-sprzedaży instrumentów finansowych, robi się to na rachunek pomiotu, który zleca taką transakcję, mogą również dokonywać tych transakcji na własny rachunek Prowadzi rachunki papierów wartościowych Prowadzi rachunki pieniężne, które służą do obsługi rachunków papierów wartościowych (należy posiadać 2 rachunki) Może udzielać pożyczek pieniężnych na dokonanie transakcji zakupu papierów wartościowych (papiery stanowią zabezpieczenie zwrotu pożyczki) Doradztwo inwestycyjne w zakresie instrumentów finansowych czy papierów wartościowych jak również w zakresie struktury kapitałowej przedsiębiorstwa, przejmowanie przedsiębiorstw itd. Dom maklerski jest członkiem giełdy i musi wyznaczyć osoby, które w jego imieniu będą działać na giełdzie – maklerzy giełdowi oraz makler nadzorujący, który czuwa nad prawidłowością działań. INDEKSY GIEŁDOWE pokazują efektywność inwestowania na rynku papierów wartościowych. Liczbowe odzwierciedlenie zmian cen rynkowych papierów wartościowych na rynku publicznym oraz liczbowe odzwierciedlenie koniunktury giełdowej. Są 2 rodzaje: Dochodowe Cenowe Różnią się sposobem liczenia. Dochodowe – licząc indeks uwzględniamy i ceny akcji i dochody jakie te akcje przynoszą ze sobą np. WIG, subindeksy do WIGu – budownictwo, chemia, WIG PL. Strona 35 z 39 Cenowe – przy liczeniu bierzemy tylko ceny akcji np. WIG20, mWIG40, sWIG80. Swój indeks mają również alternatywne systemu obrotu: NewConectIndex – wszystkie akcje notowane na NewConect, data bazowa 30 sierpnia 2007roku, wartość bazowa 100 funtów, indeks o charakterze dochodowym RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH – DERYWATY DERYWATY – instrumenty finansowe, których wartość zależy od innych instrumentów (np. papierów wartościowych), na które zostały wystawione. Złożona forma instrumentów prostych typu akcje czy obligacje. Nie mogą one samoistnie funkcjonować, mimo że obrót nimi dokonuje się w oderwaniu od instrumentów podstawowych. Rodzaje instrumentów pochodnych na rynku kapitałowym: Opcje Kontrakty terminowe (forward, futur es) Swapy Waranty Cechy kontraktu futures: Występują na giełdzie Są wystandaryzowane Strona 36 z 39 Termin dostawy jest określony w danych przedziale czasowym (można wybrać dowolny dzień z tego przedziału) Zazwyczaj brak jest dostawy przedmiotu kontraktu (rozliczenie różnicy cen) Strony muszą wnieść depozyt zabezpieczający wykonanie transakcji Cechy kontraktu forward: Występują w obrocie pozagiełdowym Są niestandaryzowane Dostawa instrumentu następuje w konkretnym dniu Następuje dostawa przedmiotu kontraktu Nie ma obowiązku wnoszenia depozytu zabezpieczającego Swapy – operacje wymiany przyszłych strumieni finansowych między stronami kontraktu, ich wartość i termin są z góry ustalone. Wykonanie zobowiązań jednej strony zależy od realizacji zobowiązań drugiej strony kontraktu Walutowy Procentowe – zamiana płatności odsetkowych Rzeczywiste (faktyczna zamiana jednego instrumentu bazowego na drugi) i nierzeczywiste (formalnie nie zamieniamy przedmiotu kontraktu tylko różnice) Spot forward – najpopularniejszy, kupno bądź sprzedaż instrumentu bazowego na rynku natychmiastowych i odsprzedanie na rynku terminowym Forward forward – 2 operacje dokonywane na 2 przyszłe terminy Strona 37 z 39 Czyste(2 strony kontraktu) i kombinowane (3 strony kontraktu: strona A zawiera transakcję ze stroną B, przy równoczesnym zawarciu transakcji przeciwnej ze strona C Warrant - Instrument pochodny który daje prawo zakupu Papeów wartościowych po określonej cenie w przyszłości bądź daje prawo do subskrypcji przyszłych emisji akcji. Ma charakter spekulacyjny, jeżeli cena instrumentu podstawowego np. akcji wzrośnie ponad umówiona cenę rozliczeniową inwestor osiąga zysk, gdy cena spadnie tedy inwestor ponosi stratę finansową. Subskrybcja akcji – forma zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej. Warranty subskrypcyjne – zgodnie z kodeksem spółek handlowych art. 453, w ramach tzw. Docelowego podwyższania kapitału zakładowego oraz w ramach tzw. Warunkowego kapitału zakładowego, spółka akcyjna może wyemitować papiery wartościowe uprawniające ich posiadacza do objęcia akcji z wyłączeniem prawa poboru. Na GPW w Warszawie notowane są kontrakty terminowe futur es na WIG20 i mWIG40, kontrakty terminowe na waluty: euro dolar, frank szwajcarski, kontrakty terminowe na akcje spółek z WIG20, opcje na WIG20. Strona 38 z 39 Strona 39 z 39
