CHOROBY DIETOZALEŻNE (plik ppt)
advertisement
Choroby dietozależne Co nas czeka w przyszłości? „Było tłuściutkie i słodkie, pycha! Czuję się wyśmienicie!” Ale jak długo będzie trwało świetne samopoczucie i zdrowie? Gdy odżywiamy się niezdrowo, tuż pod naszym nosem zachodzą zmiany, które mogą się okazać zgubne w skutkach. Powoli w naszym organizmie „dojrzewają” różne choroby i choć często nie widzimy bezpośredniego związku z naszym sposobem odżywiania – są to właśnie choroby dietozależne… Jednak nie jesteśmy na straconej pozycji, możemy zapobiec chorobom, jeśli zmodyfikujemy nasz sposób żywienia. Wbrew pozorom nie będzie on mniej smaczny czy nudniejszy. Przeciwnie! Będzie kolorowo i ciekawie, a zarazem smacznie i zdrowo! Plan prezentacji • Co to są choroby dietozależne? • Krótka charakterystyka chorób – definicja; – przyczyny; – skutki; – profilaktyka; • Podsumowanie – PROFILAKTYKA!!! Choroby dietozależne • • • • • • • Otyłość Cukrzyca typu II Nadciśnienie tętnicze Choroby układu krążenia Osteoporoza Próchnica Nowotwory Choroby dietozależne Najczęstsze przyczyny występowania chorób dietozależnych: • dodatni bilans energetyczny diet; • nadmierne spożycie cukru i soli; • nadmiar białka w diecie; • nadmiar tłuszczu w diecie oraz znaczny udział izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych; • wolne rodniki; • niedobór błonnika w diecie; • niewłaściwa mikroflora jelitowa; • nadmiar toksyn; Otyłość i nadwaga - definicja • Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka; • ZAWSZE jest to efekt dodatniego bilansu energetycznego; • Najczęściej metodą klasyfikowania otyłości i nadwagi jest wskaźnik masy ciała (Body Mass Index – BMI); • BMI = masa ciała w kg/(wzrost w m)2 [kg/m2]; Wskaźnik dla dorosłych Niedowaga Norma Nadwaga Otyłość średniego stopnia BMI (kg/m2) < 20,0 20,0 – 24,9 25,0 – 29,9 30,0 – 34,9 Otyłość znacznego stopnia Otyłość bardzo znacznego stopnia 35,0 – 39,9 ≥ 40,0 • Otyłość można podzielić ze względu na miejsce odkładania się tkanki tłuszczowej: – Otyłość androidalna, czyli brzuszna – typ JABŁKO – typowa dla mężczyzn; – Otyłość gynoidalna, czyli udowo-pośladkowa – typ GRUSZKA – typowa dla kobiet; Otyłość i nadwaga - przyczyny • Czynniki genetyczne (wpływ w max. 40%); • Czynniki biologiczne; • Czynniki psychologiczne: zaburzenia nastroju, depresja; • Czynniki środowiskowe (wpływ w 60% - MOŻNA JE MODYFIKOWAĆ!!!): – Mała aktywność fizyczna (siedząca praca, nieaktywny sposób spędzania wolnego czasu); – Nieograniczony dostęp do żywności; – Wysoka gęstość energetyczna żywności (przeważnie duża zawartość tłuszczu, cukru i innych węglowodanów); – Spożywanie dużej ilości słodkich napojów; – Wzrost znaczenia żywności typu fast-food, słonych przekąsek i słodyczy w codziennej diecie, zwłaszcza młodych osób (sklepiki szkolne, automaty ze słodyczami); Otyłość i nadwaga - skutki • Stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Im dłużej trwa tym większe jest ryzyko rozwoju innych chorób: – cukrzycy typu II; – chorób układu sercowo-naczyniowego (niedokrwienna choroba serca, nadciśnienie); – nowotworów (jelita grubego, odbytnicy, trzonu macicy, sutka, prostaty) , – chorób dróg żółciowych; – marskości wątroby; – zapalenia trzustki; – zespołu bezdechu w czasie snu; – kamicy dróg moczowych; – zaburzeń płodności; • Największe ryzyko powikłań chorobowych dotyczy częściej otyłości typu jabłko; • Inne konsekwencje: – osłabienie stawów nóg, problemy z kręgosłupem; – płaskostopie, żylaki; – obniżona sprawność ruchowa; Cukrzyca typu II - definicja • Inaczej cukrzyca insulinoniezależna, cukrzyca dorosłych lub nabyta; • Zaburzenia przemian węglowodanów w organizmie wynikające z nabytej insulinooporności (organizm wydziela normalną ilość insuliny, lecz jest ona niewystarczająca do obniżenia poziomu cukru we krwi); • Rozpoznanie – podwyższony poziom glukozy we krwi: – stężenie glukozy we krwi na czczo > 126 mg/dl; – stężenie glukozy przygodne > 200 mg/dl; • Cukrzyca typu II ujawnia się najczęściej u ludzi w starszym wieku, obecnie jednak częstość jej występowania rośnie u dzieci i młodych osób otyłych; Cukrzyca typu II - przyczyny • Czynniki genetyczne (spokrewniona osoba chora na cukrzycę – w 20% zachorowań); • Czynniki środowiskowe: – Otyłość – na 100 diabetyków 80 jest otyłych, – Nieodpowiednia dieta, – Stres; Cukrzyca typu II - skutki • Upośledzenie wzroku, ze ślepotą włącznie; • Zaburzenia pracy nerek, aż do całkowitej niewydolności; • Zaburzenia neurologiczne (upośledzenie czynności różnych układów, np. sercowo-naczyniowego, pokarmowego); • Zmiany skórne (grzybice, czyraki i owrzodzenia); • Stopa cukrzycowa; • Miażdżyca; Nadciśnienie tętnicze - definicja • Stan podwyższonego skurczowego i/lub rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi; • Najczęściej ujawnia się w 3 lub 4 dekadzie życia (21-40 lat!!!); Ciśnienie skurczowe Ciśnienie rozkurczowe [mmHg] Ciśnienie prawidłowe < 120 < 80 120 – 129 80 – 84 130 – 139 i/lub 85 – 89 Nadciśnienie tętnicze 140 – 159 i/lub 90 - 99 160 – 179 i/lub 100 – 109 ≥ 180 i/lub ≥ 110 Klasyfikacja ciśnienia Optymalne Prawidłowe Wysokie prawidłowe Łagodne Umiarkowane ciężkie Nadciśnienie tętnicze - przyczyny • Czynniki genetyczne – geny warunkują 30-60% zmienności ciśnienia tętniczego populacji; • Czynniki psychologiczne – stres i urazy psychiczne; • Czynniki środowiskowe: – nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych (→cholesterolu), soli, alkoholu; – niedostateczne spożycie potasu, magnezu, wapnia, błonnika pokarmowego i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli zbyt małe spożycie warzyw, owoców, przetworów mlecznych i pełnoziarnistych produktów zbożowych; – palenie papierosów; Nadciśnienie tętnicze - skutki • Choroby układu sercowo-naczyniowego: – rozwój choroby wieńcowej, – wzrost ryzyka udaru mózgu i zawałów serca; • • • • • • • Bóle i zawroty głowy; Zwiększona pobudliwość nerwowa; Chwiejność emocjonalna; Łatwe wyczerpywanie się i trudność koncentracji; Bezsenność; Ogólne osłabienie; Przyspieszone bicie serca; Nadciśnienie tętnicze - profilaktyka Przyzwyczajenie się do mniej słonego smaku nie jest trudne!!! Jak ograniczyć spożywanie soli? • Nie sól gotowych potraw. • Używaj mało soli podczas gotowania. • Stosuj świeże i suszone zioła zamiast soli. • Zastąp zwykłą sól solą sodowo-potasową – zawiera mniej sodu! • Jedz produkty świeże zamiast przetworzonych (np. kiszone, dania typu instant). • Czytaj etykiety – wybieraj produkty mniej słone. Choroby układu krążenia - definicja • Schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył. Często nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego; • Podstawą rozwoju większości chorób układu krążenia są zmiany miażdżycowe, czyli zgrubienia ścian tętnic powodujące zmniejszenie światła naczyń i w konsekwencji prowadzących do ich niedrożności; • Miażdżyca rozwija się powoli, prawdopodobnie zaczyna się już w dzieciństwie czy młodości; Choroby układu krążenia - przyczyny • Czynniki środowiskowe: – Mała aktywność fizyczna; – Nieodpowiednia dieta: • nadmierne spożycie energii, nasyconych kwasów tłuszczowych, cholesterolu, soli, alkoholu • zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego, witam antyoksydacyjnych; – Wysokie ciśnienie tętnicze; – Zwiększona aktywność pro-zakrzepowa krwi; – Otyłość androidalna; Choroby układu krążenia - skutki • Najczęstszymi powikłaniami miażdżycy są zawały mięśnia sercowego i udary mózgu; • W 2008 roku główną przyczyną zgonów w Polsce były choroby układu krążenia (44%) (GUS, 2009); Choroby układu krążenia - profilaktyka • Utrzymanie/obniżenie poziomu cholesterolu w osoczu krwi do stężenia maksymalnie 200 mg/dl; • Odpowiednia dieta: – niskocholesterolowa o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych, – bogata w antyoksydanty, – ograniczone spożycie białka zwierzęcego (mięso, jaja); • Odpowiednia aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała; Próchnica - definicja • Jest to uszkodzenie szkliwa zębów spowodowane przez kwasy wytwarzane przez bakterie bytujące w nazębnej płytce bakteryjnej; • Istotą choroby jest odwapnienie i rozpad organicznych struktur zęba; Próchnica - przyczyny • Istnieją cztery czynniki powstawania próchnicy, które muszą wystąpić jednocześnie: – – – – obecność bakterii w postaci płytki nazębnej, obecność węglowodanów (cukrów) w jamie ustnej, podatność zębów na próchnicę, odpowiedni czas (aby nastąpiła demineralizacja i nie rozpoczęła się ponowna mineralizacja); • Każdy czynnik jest konieczny, ale niewystarczający do powstania próchnicy; Próchnica - skutki • • • • • Utrata zębów; Zapalenie dziąseł; Ropnie; Zakażenie krwi i różnych narządów np. serca; Próchnica zębów stałych (wynik próchnicy zębów mlecznych); Próchnica - profilaktyka • Stosuj odpowiednią higienę jamy ustnej (mycie zębów po każdym posiłku, przynajmniej 2 razy dziennie, stosowanie nici dentystycznych i płynów do płukania jamy ustnej); • Używaj bezcukrowych gum do żucia (np. z ksylitolem) jeśli nie możesz umyć zębów; • Ograniczaj słodkie napoje i słodycze; • Ograniczaj liczbę posiłków w ciągu dnia do pięciu; • Kontroluj zęby u stomatologa; Osteoporoza - definicja • Metaboliczna choroba układu szkieletowego, charakteryzująca się obniżeniem masy i gęstości kości oraz zaburzeniami budowy tkanki kostnej co w konsekwencji zwiększa kruchość kości i ich podatność na złamania; • Układ kostny człowieka kształtuje się do 20-25 roku życia, w tym czasie kości osiągają największą gęstość, która później spada wraz z wiekiem, dlatego ważne jest dostarczanie wapnia i witaminy D do organizmu dziecka; Osteoporoza – przyczyny • Czynniki genetyczne i demograficzne: – – – – płeć żeńska, rasa biała, predyspozycje rodzinne, budowa ciała – wątła budowa i mała masa ciała (poniżej 50kg); • Czynniki biologiczne: – – – – deficyt hormonów płciowych, zaburzenia miesiączkowania, nierodzenie choroby: nadczynność tarczycy, cukrzyca, przewlekłe choroby układu pokarmowego, przewlekłe choroby kości i szpiku; • Czynniki środowiskowe: – mała aktywność fizyczna, unieruchomienie, – palenie papierosów, – CZYNNIKI ŻYWIENIOWE – ODPOWIEDZIALNE W 50% ZA ROZWÓJ CHOROBY; Osteoporoza - skutki • Złamania występują najczęściej w trzech miejscach: biodrze (kość udowa), kręgosłupie i nadgarstku; • Wdowi garb – deformacja klatki piersiowej; • Bóle kręgosłupa – nawet w spoczynku; • Stopniowe zmniejszanie wzrostu; • Spadek wydolności oddechowej poprzez zmniejszenie objętości klatki piersiowej; • Zaburzenia trawienia, zaparcia poprzez zmniejszenie objętości jamy brzusznej; Osteoporoza - profilaktyka • Zwiększenie spożycia wapnia, zwłaszcza z produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu (kefiry, maślanki, jogurty, sery twarogowe, mleko) oraz pozostałych źródeł (ryby, nasiona, orzechy, warzywa ciemnozielone liściaste); • Ograniczenie spożycia fosforu poprzez zmniejszenie spożycia mięsa, wędlin, gotowych potraw przemysłowych, napojów typu cola; • Nie dopuszczenie do niedoborów magnezu, potasu, cynku, witaminy A, D, B6 oraz C; • Ograniczenie spożycia alkoholu; • Ograniczenie spożycia tłuszczów i olejów; Nowotwory - definicja • Nowotwór to nieprawidłowa tkanka, która rozrasta się w nadmiarze i w sposób nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, a nadmierny rozrost tkanki występuje dalej pomimo wyeliminowania czynnika, który ją wywołał; • Podstawowy podział nowotworów pozwala wydzielić nowotwory łagodne i złośliwe; Nowotwory - przyczyny • Czynniki genetyczne – tylko 5 – 10% chorób nowotworowych jest dziedziczonych bezpośrednio; • Czynniki środowiskowe – najważniejsza przyczyna rozwoju choroby nowotworowej: – narażenie na specyficzne czynniki, które prowadzą do uszkodzenia genów: • palenie tytoniu, • narażenie na szkodliwe promieniowanie, • infekcje, • narażenie na substancje rakotwórcze np. pestycydy; – mała aktywność fizyczna; – źle zbilansowana dieta (nadmierne spożycie energii, tłuszczów, czerwonego mięsa, małe spożycie błonnika pokarmowego, niedobór witamin i antyoksydantów); – niewłaściwe przygotowanie potraw (smażenie, wędzenie); – picie alkoholu; – stres; Nowotwory – profilaktyka • Ograniczenie palenia papierosów i picia alkoholu; • Zbilansowana i urozmaicona dieta (bogata w antyoksydanty, błonnik pokarmowy); • Zwiększenie aktywności fizycznej; Dietoprofilaktyka chorób dietozależnych • Zrównoważony bilans energetyczny (równowaga pomiędzy ilością dostarczanej energii a wydatkami energetycznymi organizmu); • Odpowiednia aktywność fizyczna (min. 60 minut dziennie, np. spacer szybkim krokiem); • Urozmaicenie diety: – wzrost znaczenia warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz niskotłuszczowych produktów mlecznych; – ograniczenie spożycia słodyczy, produktów typu fast-food, słonych przekąsek; • Większa ilość mniejszych posiłków w ciągu dnia (5 posiłków); • Zachować umiar; • Odpowiednie przygotowanie posiłków (mniej smażonych, więcej gotowanych, grillowanych, pieczonych, duszonych); Lepiej ZAPOBIEGAĆ niż LECZYĆ!!!
