Startupy w obszarze metropolitarnym Nowy Jork Startupy w obszarze metropolitarnym Nowy Jork I. Informacje ogólne. Nowy Jork jest drugim najsilniejszym na świecie ekosystemem startupowym, zaraz po Dolinie Krzemowej, z około 14 tysiącami aktywnych młodych firm i jedną z najwyższych kwot inwestycji Venture Capital zgodnie ze światowym rankingiem „The Global Startup Ecostystem”. Zgodnie z reportem „The Kauffman Index Startup Activity” z 2015 roku, gęstość rozmieszczenia startupów w Stanach Zjednoczonych wzrosła z 128,8 Przedsiębiorstw/100 tys. mieszkańców w 2014 roku, do 130,6 Przedsiębiorstw/100 tys. mieszkańców w 2015 roku. W ubiegłym roku w Stanach Zjednoczonych utworzonych zostało 410,001 nowych startupów. W samym Nowym Jorku w 2015 roku wskaźnik gęstości występowania startupów wyniósł 197,3/100 tys. mieszkańców. Oznacza to, że na każdą grupę 100 tys. osób w mieście Nowy Jork przypadało 197,3 firm starupowych1. W okresie poprzedzającym kryzys gospodarczy, ilość startupów w Stanach Zjednoczonych sukcesywnie wzrastała. Jednak sytuacja 1 The Kauffman Index Startup Activity 2015, s. 9 ekonomiczna gospodarki po roku 2007 znacznie go zahamowała. Tendencja wzrostowa wskaźnika odnotowywana jest od dwóch lat2. Jeszcze w 2012 roku Nowy Jork zajmował 5 pozycję we wskazanym wyżej rankingu „The Global Startup Ecosystem”. Jedną z głównych przyczyn awansu NYC w rankingu jest fakt że jest to najbardziej popularne miejsce dla startupów zagranicznych, które chcą mieć tutaj swoje biuro lub przenoszą siedzibę w celu uzyskania dostępu do rynku amerykańskiego. PKB ekosystemu Nowy Jork wynoszące 1,5 biliona dolarów otwiera możliwości dla promocji i sprzedaży wszelkich produktów, co przyczynia się również do otwierania biur sprzedaży w tym regionie. Jest to kluczowy powód, dla którego miasto stało się najbardziej popularnym ekosystemem dla startupów. Nowy Jork jest światową potęgą dystrybucji. 35% Klientów nowojorskich startupów znajduje się za granicą. Z uwagi na to, że miasto Nowy Jork jest numerem 1 w branżach takich jak finanse, nieruchomości, reklama, moda i media, wielu ludzi przyjeżdża z całego świata spróbować swoich sił i odnieść sukces. Nowy Jork uznawany jest za najszybciej rozwijający się ekosystem startupowy w USA w ciągu ostatnich dziesięciu lat, biorąc pod uwagę kumulacyjny roczny wskaźnik wzrostu, ilość inwestycji, ilość startupów z wysokim oszacowaniem wartości, ilość startupów debiutujących na giełdzie. Fundusze Venture Capital i aniołowie biznesu z roku na rok inwestują więcej w startupy. Zgodnie z danymi z raportu National Venture Capital Association, w 2003 r. VC zainwestowały w technologie IT 0,7 mld dol. a w 2013 r. kwota ta sięgnęła już 2,6 mld dol. Skumulowany roczny wskaźnik wzrostu dla ekosystemu Nowego Jorku wynosi 13,3 proc. W 2014 r. suma inwestycji w startupy w Nowym Jorku wyniosła już 4,2 mld dolarów, a średnia wycena startupu to około 4,3 mln dolarów, tylko 10 proc. mniej niż w przypadku startupów z Doliny Krzemowej! Wartość funduszy Venture Capital wspierających przedsiębiorstwa startupowe wzrasta z roku na rok. Według National Venture Capital Association 2015 Yearbook, na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat w Stanach Zjednoczonych wzrosły one z 7,9 mld dolarów w roku 1994 do ok. 58 mld dolarów w roku 2014.3 Stan Nowy Jork, jest stanem, który zaraz za Kalifornią i Massachusetts uzyskuje największe wsparcie finansowe z Venture Capital. W 2000 roku stan Nowy Jork otrzymał na rozwój przedsiębiorstw 6,7 mld USD (przy 609 kontraktach), w 2007 roku 1,4 mld USD (przy 223 kontraktach), a w roku 2014 – 4,3 mld USD, (przy 438 kontraktach). Rok 2000 był rokiem kulminacyjnym, gdyż wówczas powstało najwięcej nowych przedsiębiorstw, jak również nakłady finansowe przeznaczane na ich 2 3 Ibidem, s. 22 National Venture Capital Association 2015 Yearbook, s. 9-12. wsparcie były najwyższe. Lata 2000 -2012 odnotowywały tendencje spadkową zarówno w kategorii nakładów finansowych, jak również tworzenia się nowych przedsiębiorstw startupowych, a od 2013 roku tendencja ta ponownie wzrasta. Nowojorskie startupy takie jak m.in. Tumblr, AppNexus, Gilt Groupe, MongoDB, Buddy Media, Warby Parker, Kickstarter, Gerson Lehrman, OnDeck Capital, Shutterstock, Etsy, WeWork odniosły w ostatnich latach ogromny sukces. Wschodzące gwiazdy takie jak WeWork, niedawno wyceniany na 10 mld USD ilustrują potencjał rozwoju Nowego Jorku.. Google, Facebook, Twitter, Amazon i eBay rozwijają swoje biura w Nowym Jorku, zwiększając liczbę utalentowanych inżynierów w Wielkim Jabłku. Popyt na technicznych specjalistów najwyższej jakości pozostaje wciąż mocno niezaspokojony. Według ostatnich statystyk, w mieście jest 500 tysięcy pracowników high-tech, to o 50% mniej niż w mniejszych miastach, takich jak Austin, Seattle, czy Bostonie. Największym problemem Nowego Jork jest ograniczony dostęp do talentów z branży technologicznej z powodu konkurencji innych sektorów, takich jak finanse, media czy opieka medyczna. Ponadto startupy konkurują z ponad 50 gigantami z listy Fortune 500 dlatego zatrudnienie doświadczonego programisty zajmuje 40 proc. więcej czasu niż w Dolinie Krzemowej. Technion (Izraelski Instytut Technologii) oraz Uniwersytet Cornell wspólnymi siłami budują na Roosevelt Island campus Cornell Tech – ogromne centrum inżynieryjne dla startupów, co znacząco wzmocni ekosystem startupowy. Uniwersytet Cornell oferuje program the Runway Startup Postdoc Program oraz Startup Studio. Runway Startup Postdoc Program jest skierowany dla absolwentów studiów doktoranckich, którzy mają swój pomysł na biznes i w ciągu 1 roku do 2 lat zajmują się jego rozwijaniem w specjalnym, przeznaczonym do tego celu inkubatorze dostając zarówno finansowe oraz merytoryczne wsparcie, a także miejsce do prowadzenia własnej firmy. Najwięcej startupów w Stanach Zjednoczonych powstaje w branży oprogramowania (41%), w branży medialnej (12%) oraz w branży urządzeń medycznych (5%). Źródło: National Venture Capital Association 2015, Yearbook , s. 33 i 45. Nakłady finansowe z Venture Capital w 2014 roku rozkładały się analogicznie: branża oprogramowania 20,6 mld USD, branża medialna 52 mld USD oraz branży urządzeń medycznych 2,6 mld USD.4 W ostatnich tylko latach Nowy Jork stworzył około 90.000 miejsc pracy w przemyśle technologicznym. Przewiduje się, że ten wzrost będzie nadal szybko postępował, a miasto będzie się rozwijało jako jeden z wiodących ekosystemów startupowych w USA, skoncentrowanych przede wszystkim na branży IT i usługach internetowych. Stan Nowy Jork uznał, że wspieranie firm jest szansą rozwoju gospodarczego i dlatego oferuje wiele programów wspierania przedsiębiorczości. II. Programy wsparcia przedsiębiorczości startupowej 1. The U.S. Small Business Administration (SBA) Utworzona w 1953 roku jako niezależna agencja rządu federalnego do rady, pomocy i ochrony interesów małych przedsiębiorstw, aby zachować konkurencyjność przedsiębiorstw oraz utrzymanie i wzmocnienie całej gospodarki. SBA pomaga Amerykanom rozpocząć, budować i rozwijać działalność. Poprzez rozbudowaną sieć biur terenowych i partnerstwa z organizacjami publicznymi i prywatnymi, SBA dostarcza swoje usługi do osób w całych Stanach Zjednoczonych, Portoryko, Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych i Guamy. Od swojego powstania w dniu 30 lipca 1953 roku, US Small Business Administration udzieliła 4 National Venture Capital Association 2015, Yearbook , s. 33 i 45. milionów kredytów, gwarancji kredytowych, umów, sesji doradczych i innych form pomocy dla małych przedsiębiorstw. SBA oferuje różnorodne programy kredytowe na uruchomienie lub rozwój firmy, w tym oferuje: Small Business Investment Companies and the SBA Loan Guaranty Plan. Program gwarancji kredytowych ma pomóc małym przedsiębiorcą rozpocząć lub rozwinąć swoją działalność. Maksymalną wielkość kredytu wynosi do 5 mln USD. SBA nie pożycza pieniędzy bezpośrednio przedsiębiorcom na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej. Kredyty są udzielane przez instytucje kredytowe, pożyczkowe, a SBA gwarantuje tym instytucją, że te kredyty zostaną spłacone, co eliminuje część ryzyka partnerów kredytowych. Z uwagi na przesunięcie ryzyka spłaty z pożyczkobiorcy na SBD, instytucje finansowe udzielają dłuższego terminu spłaty kredytu i kwota kredytu jest wyższa niż uzyskałoby się na podstawie tradycyjnego wniosku kredytowego, co jest główną zaletą tego sposobu finansowania działalności. Informacje o programach finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej dostępne są na stronie: https://www.sba.gov/category/navigation-structure/loans-grants. 2. Programy nowojorskie Stan Nowy Jork oferuje wiele programów wspierających przedsiębiorczość w ogóle. Lista programów dostępna jest pod linkiem: http://www.esd.ny.gov/BusinessPrograms.html Programy te działają w różnych obszarach od pomocy nowojorskim firmom we wschodzeniu na rynki zagraniczne oraz wsparcie eksportu, poprzez wsparcie zagranicznych firm, które chcą zainwestować w Nowym Jorku, a także różnego rodzaju: Granty na rozwój (http://www.esd.ny.gov/BusinessPrograms/EconDevPurposesGrants.html) Mikropożyczki (http://www.esd.ny.gov/BusinessPrograms/Data/MICROLENDING/MicroLendingPro gramFACTSHEET.pdf) Programy mentoringowe (http://businessmentor.ny.gov/) Wsparcie dla rolników (http://www.esd.ny.gov/BusinessPrograms/NewFarmersGrantFund.html) Wsparcie dla kobiet przedsiębiorców (http://www.esd.ny.gov/MWBE/MWBEInvestmentFund.html) I wiele innych. Osoby chcące otworzyć firmę w Nowym Jorku, w tym startup, mogą liczyć na pomoc między innymi: A. NYS Small Business Development Center The New York Small Business Development Center State University of New York (SBDC) - organizacja wspierająca przedsiębiorczość, w tym startupy, w stanie Nowy Jork, administrowana przez State University of New York, a finansowana przez US Small Business Administration. Od 1984 roku SBDC współpracuje z 413,500 firmami, pomagając im zainwestować ponad 6 mld USD w nowojorską gospodarkę i tworzenie lub ratowanie miejsc pracy w liczbie 183,107. Poprzez sieć 24 ośrodków regionalnych SBDC zapewnia wysokiej jakości doradztwo i szkolenia dla nowojorczyków, którzy chcą rozpocząć działalność gospodarczą lub poprawić wydajność istniejącej firmy. Osoby mieszkające w Nowym Jorku chcące założyć własną firmę mogą zwrócić się do SBDC o bezpłatne doradztwo i pomoc w zakresie m.in.: opracowania biznesplanu, rachunkowości, marketingu, planowania finansowego, analizy kosztów, prawnych struktur biznesowych, e-commerce, wejścia na rynki międzynarodowe. Pomoc z SBDC jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych rozpoczęciem działalności po raz pierwszy, którzy nie mogą sobie pozwolić z usług prywatnego konsultanta. SBDC nie jest instytucja kredytową, jednakże z uwagi na dbanie o relacje z lokalną społecznością bankową, kontakt z doradcami SBDC może mieć pozytywny wpływ na uzyskanie pożyczki. Doradcy SBDC pomogą małym firmom, które chcą wziąć udział w programie Start Up NY, który umożliwia korzystać ze zwolnienia od podatku na lub w pobliżu kampusów akademickich w stanie Nowy Jork5. B. Empire State Development (ESD) 5 http://www.nyssbdc.org/, dostępne 20 stycznia 2015 r. To wiodąca agencją rozwoju gospodarczego stanu Nowy Jork z siedzibą w Albany i Nowym Jorku. ESD jest wspierana przez sieć 18 dodatkowych urzędów ESD w całym stanie. Misją ESD jest zapewnienie najwyższego poziomu pomocy i usługi dla przedsiębiorstw, w celu zachęcenia do inwestycji gospodarczych, tworzenia miejsc pracy i zapewnienia dobrobytu w stanie Nowy Jork. ESD ściśle współpracuje z firmami w celu: identyfikacji i kreatywnego rozwiązania trudnych problemów, stworzenia lepszych możliwości rozwoju, i pomocy im w osiągnięciu ich ważnych, krótko- i długoterminowych celi przez efektywne wykorzystanie kredytów, dotacji, ulg podatkowych, rozwoju rynku nieruchomości, marketing i innych form pomocy. ESD współpracuje z sektorem publicznym i prywatnym, aby stworzyć warunki, które stymulują rozwój gospodarczy przy jednoczesnym zwiększeniu przewagi konkurencyjności w stanie Nowy Jork, jako stolicy światowej wielu branż, począwszy od finansów i mediów, technologii i rolnictwa. Pomaga firmom zidentyfikować pomoc finansową, która będzie najbardziej korzystna dla ich działalności. Empire State Development Development oferuje szeroki wachlarz programów i inicjatyw wspierających rozwój biznesu i małych przedsiębiorstw, w tym: START-UP NY6 Jest to flagowy program stanu Nowy Jork, mocno promowany również w mediach i pokazywany jako bardzo duży sukces tego stanu. START UP NY jest jednym z wielu programów dla firm oferowanych przez stan Nowy Jork. Powstał on z inicjatywy Gubernatora Andrew Cuomo w 2013 roku i jest uważany za jeden z najbardziej ambitnych projektów rozwoju gospodarczego w stanie Nowy Jork. Program zapoczątkowany przez Gubernatora Cuomo przekształcił wybrane uczelnie publiczne oraz prywatne na obszary, które w ramach inicjatywy START UP NY oferują nowym i dynamicznie rozwijającym się firmom preferencyjne zasady działalności. Ma to na celu przyciąganie startupów, kapitału wysokiego ryzyka, nowych biznesów i inwestycji z całego świata. Nadrzędnym jednak celem jest kreowanie warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości oraz tworzenie nowych miejsc pracy7. Przedsiębiorstwa biorące udział w programie uprawnione są do korzystania z 10-letnich zwolnień podatkowych, takich jak zwolnienie od płacenia podatku dochodowego; 6 http://startup.ny.gov/ 7 https://www.governor.ny.gov zwolnienie z opodatkowania stanowego i lokalnego przedsiębiorstw; zwolnienie z opodatkowania z tytułu sprzedaży; zwolnienie z podatku od nieruchomości; zwolnienie z opłat franczyzowych. Należy zauważyć, że wszyscy pracownicy przedsiębiorstw startupowych zwolnieni są od uiszczania opłat z tytułu podatku od dochodu, zarówno stanowego jak i lokalnego. Całkowite zwolnienie podatkowe przyznawane jest pracownikom na okres 5 lat. Po upływie tego czasu, przez kolejne 5 lat zwolnieni z płacenia podatku od dochodu są Ci pracownicy, których dochód roczny nie przekracza $200,000 - w przypadku indywidualnego podatnika, $250,000 w przypadku gospodarstwa domowego oraz $300,000 – w przypadku podatnika rozliczającego się w ramach wspólnego zeznania podatkowego8. START UP NY kładzie szczególny nacisk na współpracę pomiędzy biznesem a nauką. Dlatego też, w ramach programu, startupy mają szeroki dostęp do badań, zaawansowanych laboratoriów, pomocy ekspertów w kluczowych branżach, materiałów ze zbiorów uczelni itp. Dane z grudnia 2015 roku pokazują, że do tej pory już 74 uczelnie wyższe zostały przyłączone do programu START UP NY, co pozwala im współtworzyć całkiem nowe przedsiębiorstwa lub pomóc w rozbudowie już istniejących biznesów z całego świata. Na terenie stanu Nowy Jork utworzone zostały 423 strefy wolne od podatku. Obszary te stanowią około 0.5 mln km2. Szacuje się, że od początku działalności programu START UP NY dołączyło do niego już 157 firm, które wykreowały około 4,278 nowych miejsc pracy i zainwestowały ponad 225 mln USD w całym stanie Nowy Jork9. Aby wziąć udział w programie START-UP NY, firma musi spełniać następujące wymagania: Nowa firma w stanie Nowy Jork, albo istniejąca firma przeniosła się do Nowego Jorku; Istniejąca firma nie może przenosić działań/prac rozpoczętych poza strefą wolną od podatku (strefą START UP); Nowy start-up musi odróżniać się od istniejących startupów; Firma musi być partnerem uczelni wyższej w stanie Nowy Jork; 8 http://www.esd.ny.gov/ 9 State of Opportunity, End of Year Report 2015, s. 5-8. Firma powinna tworzyć nowe miejsca pracy oraz do rozwoju gospodarczego społeczności lokalnej; Firma powinna należeć do jednej z uprawnionych branż. Rodzaje branż wymienione poniżej zazwyczaj nie kwalifikują do programu Start Up NY, ale mogą kwalifikować się do jednej z wielu innych programów motywacyjnych oferowanych przez stan Nowy Jork: sklepy i hurtownie restauracje firmy prawne i księgowe praktyki medyczne lub dentystyczne firmy zarządzania nieruchomościami / pośrednicy przemysł hotelarski bankowość detaliczna usługi i produkcja energii. Nowy Jork posiada 10 regionów oferujących strefy wolne od podatku na rozwój firmy, tj. WESTERN NY FINGER LAKES SOUTHERN TIER CENTRAL NY MOHAWK VALLEY NORTH COUNTRY CAPITAL REGION MID-HUDSON NEW YORK CITY LONG ISLAND Nowy Jork staje się centrum innowacji i przedsiębiorczości Wschodniego Wybrzeża. Dynamiczny rozwój przedsiębiorczości sprawił, że państwo zobowiązało się do tego, aby wspierać różne sektory gospodarki na terenie stanu, poprzez serie ukierunkowanych inwestycji. Dzięki temu, rozwija się przedsiębiorczość i powstają nowe miejsca pracy, zarówno w aglomeracji miejskiej, jak również poza nią, co pozwala spełniać wyjściowy cel inicjatywy. New York State Business Incubator Program10 Program finansowany w ramach budżetu stanu Nowy Jork na rok 2015 i 2016, przeznaczono na niego około 1,25 mln USD. Stanowi on znaczące wsparcie finansowe dla inkubatorów przedsiębiorczości w tym stanie. Program ma na celu pomoc w rozwoju firm poprzez szereg środków wspierania biznesu i usług skierowanych do firm startupowych. The Innovate NY Fund11 Fundusz inwestycyjny, którego celem jest wspieranie innowacji, tworzenia miejsc pracy w obszarze innowacji oraz wzrostu przedsiębiorczości. Na program w chwili obecnej przeznaczono około 45 milionów USD. Fundusz jest wspierany kwotą 35 mln USD pochodzącą ze State Small Business Credit Initiative (SSBCI), 10 mln USD to fundusze firmy Goldman Sachs. Od początku programu do końca marca 2015 23,5 mln USD zostało zainwestowane w 64 firmach w całym stanie. New York State’s Capital Access Program (CAP)12 Jeżeli firma zatrudnia mniej niż 100 pracowników, można ubiegać się o pożyczki NYSCAP we wskazanych instytucjach kredytowych aż $ 500,000 USD na firmę, rozbudowę obiektu, modernizację technologii, rozpoczęcie działalności lub kapitał obrotowy. Do tej pory około 9 milionów USD zostało przeznaczone na ten program. Informacja o pozostałym programach oferowanych przez ESD dostępna jest pod linkiem: http://esd.ny.gov/BusinessPrograms.html C. NYC Business Solutions13 To pomoc oferowana przez miasto Nowy Jork, pod patronatem burmistrza. Jej założycielem był ówczesny burmistrz Michael Bloomberg, który założył tę jednostkę w 2005 roku. Jest to zestaw bezpłatnych usług oferowanych przez Department of Small Business Services, aby 10 https://www.ny.gov/sites/ny.gov/files/atoms/files/RESOURCES_AVAILABLE_GUIDE_FINAL_V3.pdf 11 http://www.esd.ny.gov/InnovateNY.html 12 http://www.esd.ny.gov/BusinessPrograms/CapitalAccess.html 13 http://www.nyc.gov/html/sbs/nycbiz/html/summary/summary.shtml pomóc przedsiębiorstwom zacząć, pracować i rozwijać się w Nowym Jorku. NYC Business Solutions oferuje m.in.: kursy biznesowe, pomoc prawną, pomoc finansową – dostęp do kredytu, zachęty - ulgi podatkowe, pomoc w rekrutacji pracowników, wsparcie związane z rozliczaniem i księgowością, itp. W ramach tej jednostki istnieje również pomoc dla imigrantów, którzy chcą w NYC otworzyć własną działalność gospodarczą. Wszystko by pobudzać nowojorską przedsiębiorczość. Informacje o programie znajdują się pod następujących linkiem: http://www.nyc.gov/html/sbs/nycbiz/html/summary/summary.shtml Pozostałe informacje: http://www.buzgate.org/8.0/ny/fh_bizdev.html?cb=nydev – wykaz agencji wspierania przedsiębiorczości w Stanie Nowy Jork. D. Nowojorskie Programy Akceleracyjne oraz Inkubatory W Nowym Jorku funkcjonuje spora ilość programów akceleracyjnych wspierających założycieli nowych biznesów. Są one przeznaczone dla różnych firm i odbiorców, m. in. Entrepreneurs Roundable Accelerator, Techstars, DreamIt Ventures, Women Innovative Mobile, AngelPad, Founder Institute. Każdy z nich ma w swojej ofercie coś ciekawego dla danej grupy przedsiębiorców. Istnieje również ogromna liczba inkubatorów przedsiębiorczości, około 50 to są te najprężniejsze i najlepiej rozwijające się, działające w różnych sektorach takich jak Żywność (na przykład: http://hotbreadkitchen.org/) Technologia (https://betaworks.com/), Sztuka (http://www.nycedc.com/program/chashama-artist-studios) Zdrowie (http://www.blueprinthealth.org/), Przemysł odzieżowy (http://cfda.com/category/professional/) Podsumowanie Metropolia nowojorska to obecnie numer 2, a może i wkrótce miejsce numer 1 jeśli chodzi o rozwój startupów na świecie. Powodów jest wiele, przede wszystkim Nowy Jork to centrum światowego biznesu, tutaj swoje siedziby, a często główne biura mają największe korporacje na świecie, co powoduje, że dostęp do potencjalnych klientów jest ułatwiony. Świat finansów, technologii, nowych rozwiązań również spotyka się właśnie w Nowym Jorku. To właśnie tutaj powstała Silicon Alley, czyli na wzór Doliny Krzemowej w Kalifornii, Nowojorska Silikonowa Aleja, bo właśnie tutaj większość firm tworzących aplikacje mobilne, czy nowe rozwiązania w obszarze IT dla smartphonów zakłada swoje firmy. Jako WPHI wielokrotnie odbywamy spotkania również z młodymi polskimi firmami, które od Nowego Jorku chcą rozpocząć swoją przygodę z amerykańskim rynkiem. Nowojorskie władze świadome swojego potencjału mocno inwestują w ściąganie firm do siebie, w zachęcanie biznesów do inwestowania tutaj, a także starają się stworzyć środowisko przyjazne tworzeniu młodych, kreatywnych rozwiązań, za tym idą ogromne inwestycje, ale to się właśnie opłaca. Stąd wielka pomoc miasta i stanu w rozwijaniu potencjału drzemiącego w tym regionie, inwestycje w Startup, tworzenie inkubatorów, programów wsparcia. To co na pewno pomaga, to wpojona Amerykanom od pokoleń chęć do podejmowania własnej inicjatywy gospodarczej, zachęcanie młodzieży do samorealizacji i uczenie już od najmłodszych lat czym jest przedsiębiorczość i dlaczego warto być kreatywnym, tworzyć coś nowego i przede wszystkim coś swojego, dlatego ogromną rolę odgrywa w tym wszystkim również edukacja, która w amerykańskim systemie bardzo mocno promuje przedsiębiorczość jako ścieżkę kariery. Nowy Jork to znamienity przykład jak wspierać rozwój startupów, jak pomagać przedsiębiorczej młodzieży oraz jak tworzyć ekosystem i środowisko sprzyjające powstawaniu nowych firm i zachęcające do postaw przedsiębiorczych. Warto dodać, że starupy w USA nie mają bariery wiekowej, często spotykamy osoby, które w wieku 40, 50 czy też 60 lat zakładają własne firmy i realizują coś, o czym od dawna myśleli. Obecnie pracujemy jako WPHI w Nowy Jorku z przedsiębiorczą Polką, która korzystając ze wsparcia dla startupów zaczęła tworzyć swoją firmę produkującą słodycze i my obecnie wspieramy ją kontaktami w Polsce i pomagamy w uruchomieniu tej produkcji w Polsce, sprzedaż będzie się odbywała w USA. Stany Zjednoczone to ogromny rezerwuar pomysłów, z których na pewno można czerpać i wykorzystać w naszym kraju, są to dobre przykłady i rozwiązania, które niejednokrotnie mogą odnaleźć swoje zastosowanie i w Polsce. Opracowanie: Sabina Klimek Radca, Kierownik WPHI w Nowym Jorku