narkomania

„Narkotyki to zakład z twoim umysłem”
- Monteskiusz
Scenariusze cyklu zajęć dotyczących narkomanii
Narkotyków przybywa. Zwiększa się też liczba chętnych do ich zakupu.
Opracowania ankiet, statystyki i obserwacja dowodzą, że coraz częściej dzieci są narażone na
propozycję kupna narkotyku i odbycia „narkotycznej podróży”.
Wobec aktualności tematu opracowałam scenariusze cyklu zajęć dotyczących
narkotyków. Przeprowadziłam je w klasie II gimnazjum, również w klasie I-szej szkoły
ponadgimnazjalnej w ramach godzin do dyspozycji klasy. Myślę, że lekcje te zwiększyły
świadomość uczniów dotyczącą tematu narkotyków. Na pewno zmusiły młodzież do refleksji
i podsumowań.
Przedstawiane materiały zawierają:
I.
Scenariusz zajęć „Dlaczego młodzi ludzie sięgają po narkotyk?”
II.
Scenariusz zajęć „Narkomania to nieuleczalna choroba”.
III. Materiały
pomocnicze
dla
nauczycieli
do przeprowadzenia
cyklu
lekcji
o narkomanii.
Opracowała:
mgr Urszula Biernat
Nauczyciel Zespołu Szkół Nr 3 w Bochni
I
1. Temat zajęć: „DLACZEGO MŁODZI LUDZIE SIĘGAJĄ PO NARKOTYK?
Czas trwania zajęć: 2 godz. lekcyjne.
2. Uwagi wstępne:
Salę lekcyjną należy przed lekcją przygotować układając stoliki do pracy w grupach.
Chętni uczniowie mają przygotować na zajęcia plakaty, jako ich manifest przeciw
narkomanii. Plakaty przed zajęciami należy umieścić na ścianach sali lekcyjnej.
3. Adresat:
uczniowie gimnazjum lub szkoły ponadgimnazjalnej.
4. Celem lekcji jest propagowanie zdrowego stylu życia.
Po lekcji uczeń umie:
 dokonać hierarchii swoich wartości;
 określić przyczyny dla których ludzie sięgają po narkotyki;
 wskazać „pozytywny” zamiennik narkotyku.
5. Metody i formy pracy:
praca indywidualna, praca w grupach, „metoda uzupełnień”, burza mózgów.
6. Środki dydaktyczne:
białe arkusze papieru A-4 dla każdego uczestnika zajęć, arkusze papieru do pracy
w grupach, markery, plakat „Kryzysowe dojrzewanie” (załącznik nr 1), pomoc dla
nauczyciela „Czego szukasz w narkotyku?” (załącznik nr 2), tekst „Ku dorosłości”
(załącznik nr 3).
7. Przebieg lekcji:
2
ETAPY LEKCJI
PRZEBIEG LEKCJI
ROZWINIĘCIE
WPROWADZENIE
Nauczyciel dokonuje
pięcioosobowe).
podziału
uczniów
na
grupy
(cztero-
Rozgrzewka „Kryzysowe dojrzewanie” (plakat wiszący na tablicy –
załącznik nr 1).
Nauczyciel przekazuje informację „Dojrzewanie przypomina nieraz
wyprawę przez niebezpieczną dżunglę, w którą młodzi podróżnicy
wybierają się bez map i kompasów. Wprawdzie dorośli przewodnicy
udzielili im różnych rad, ale oni twierdzili, że „sami sobie poradzą”, że
„nie jest źle i jakoś to będzie”. Widać sami muszą przekonać się na
czym polega niebezpieczeństwo tej podróży”.
Nauczyciel prosi uczniów, aby uzupełnili (każdy indywidualnie)
przedstawiony plakat, na otrzymanych kartkach. Na tej „zawiłej
drodze” znaleźć się ma „wszystko to, co dla nich jest obecnie ważne,
wszystko to, co jest trudne, co jest w ich życiu wartością i to, co jest
antywartością”.
Następnie każdy uczeń podchodzi do plakatu wiszącego na tablicy i
dorysowuje, dopisuje jeden ważny element swojej indywidualnej pracy.
Nauczyciel podaje instrukcję: „zapiszcie na otrzymanych arkuszach,
jakie są według was powody sięgania po narkotyk”
Kiedy grupy zakończą pracę, lista zostaje przesłana do następnej
grupy i tutaj uzupełniona o te powody, których na otrzymanej liście nie
było, a które zostały wypracowane przez grupę (metoda kolejnych
uzupełnień).
1
2
6
3
5
4
ZAKOŃCZENIE
Po zamknięciu kolejki dowolny plakat jest prezentowany (przez
ucznia lub nauczyciela) na tablicy.
Metodą „burzy mózgów” uczniowie dokonują bilansu, sporządzając
alternatywną listę zachowań. (Pomoc dla nauczyciela – załącznik nr 2).
Biorą narkotyk ponieważ:
1) chcą być wolni;
2) chcą się wyszaleć;
3) chcą zwrócić na siebie uwagę;
4) itd.
Mogą w zamian:
1) naucz się postawy asertywnej,
umiej powiedzieć „nie”;
2) szalej na dyskotekach, baw się z
przyjaciółmi;
3) zabłyśnij swoim hobby;
4) itd.
Podsumowanie lekcji – tekst „Ku dorosłości” (załącznik nr 3)
8. Literatura:
 „Pamiętnik narkomanki” – B. Rosiek
 „Uciec śmierci” – P. Przecławski;
 Program edukacyjny „Narkotyki zagłuszają rytm muzyki” – KWP Kraków;
3
Załącznik nr 1
Plakat „Kryzysowe dojrzewanie”
Dzieciństwo
Dorosłość
4
Załącznik nr 2
„Czego szukasz w narkotyku ?”
Zobojętnienia na problemy, zapomnienia o kłopotach.
Dla wielu ludzi narkotyk to znieczulacz, lek, który pomaga zapomnieć o przykrościach,
wywołuje zobojętnienie. Narkomana przerasta każde cierpienie, nie znosi sytuacji, w których
musiałby decydować, sam wziąć odpowiedzialność za swój wybór i zmierzyć się z problemem.
”To ponad moje siły – mówi - ja tego nie wytrzymam, odpadam”.
Jak to można osiągnąć bez narkotyków:
kiedy masz problem – porozmawiaj z kimś o tym,
pójdź do psychologa, który pomoże ci podjąć zdrową
decyzję.
Rozluźnienia, pozbycia się własnych kompleksów i zahamowań w kontaktach z innymi.
Narkotyki stały się dla wielu ludzi synonimem zabawy. Po wypaleniu marihuany „puszczają”
wewnętrzne hamulce. Niektórzy uważają, że można zyskać w ten sposób dobry humor i łatwość
rozmawiania z ludźmi. Jednak im bardziej akceptujesz siebie w stanie odurzenia, im większe są
różnice między tobą trzeźwym, a tobą naćpanym, tym trudniej przestać, tym więjksza jest twoja wiara
w cudowne mikstury.
Jak to można osiągnąć bez narkotyków:
ćwicz pozytywne myślenie, akceptuj siebie, nawet
jeżeli jesteś nieśmiały, to jest w tym dużo uroku, nie
każdy lubi przebojowych ludzi. Zapisz się na
warsztaty komunikacji, które nauczą cię jak
rozmawiać z ludźmi bez barier i jak zaufać samemu
sobie. Naucz się relaksacji, tai chi, jogi.
Nowych wrażeń, innych stanów psychicznych.
Świat potencjalnego narkomana jest szary i pusty. Życie jest nudne i pozbawione większych
wzruszeń. Chcąc wypełnić wewnętrzną pustkę, sięga po narkotyk. To o wiele prostsze niż nauka
medytacji czy rozwijanie zainteresowań. Są tacy, którzy uważają, że narkotyk pomaga im tworzyć
bogatą osobowość. Tymczasem nie ujawnia on nic nowego poza tym, co w tobie jest już od dawna.
Narkotyk ujawnia to i niszczy zarazem.
Jak to można osiągnąć bez narkotyków:
wycieczki rowerowe, obozy, wspinaczka po skałkach
to świetny sposób na poznanie ludzi i zdobycie
niezapomnianych wrażeń.
Obrony przed lękiem, negatywnymi emocjami, samotnością.
Bardzo trudno jest znieść przeświadczenie, że jest się niewiele wartym. Trudno żyje się w
poczuciu, że nikomu na nas nie zależy. W takich chwilach wydaje się, że narkotyk może pomóc.
Na chwilę ogłuszy i pozwoli zapomnieć o problemach. Może się wydawać, że w grupie narkomańskiej
odnajdzie się poczucie przynależności, jakąś tożsamość i akceptacje. To tylko złudzenie, proteza
zastępująca prawdziwą przyjaźń, miłość, bezpieczeństwo.
Jak to można osiągnąć bez narkotyków:
napisz
list
do
przyjaciela,
porozmawiaj
z psychologiem, wtedy odkryjesz powody swojego
lęku czy samotności, a nie tylko je stłumisz. Zapisz
się na lekcje tańca towarzyskiego, plastyki lub
warsztaty psychologiczne.
Opracowane na podstawie Programu Profilaktycznego „Narkotyki zagłuszają rytm muzyki”.
5
Załącznik nr 3
„Ku dorosłości”
Tak naprawdę przeprawa przez dżunglę to wyprawa w dorosłość. Są tacy, którzy
gubią się na tej drodze, nie docierają do celu podróży, bo w którymś momencie zabrakło
im wiary w siebie.
Są tacy, którzy stwierdzili, że to niezła zabawa, że nie będą dalej wędrować. „Po co iść
dalej i się męczyć?” – mówią. „Nie ma sensu dalej iść i się męczyć. Kiedy będzie źle to coś
wypiję lub połknę tabletkę. Kto by się przejmował jakimś dorastaniem”.
Część osób dociera jednak do końca podróży. Kiedy wychodzą z dżungli są już
innymi dojrzałymi ludźmi.
Nauczyli się już pokonywać problemy, nauczyli się jak być niezależnym i jak
decydować o sobie. Pod koniec podróży wiedzieli czego chcą: „tam mogę skończyć dobrą
szkołę, mieć ciekawą pracę, kochającą rodzinę...”
6
II
1. Temat zajęć: „NARKOMANIA TO NIEULECZALNA CHOROBA”
Czas trwania zajęć: 2 godz. lekcyjne.
2. Uwagi wstępne:
Salę lekcyjną należy przed lekcją przygotować układając stoliki do pracy w grupach.
Uczniowie na zajęcia mają przynieść literaturę w której poruszane są problemy
narkomanii. Niezależnie od tego nauczyciel przygotowuje pozycje związane z
narkomanią, encyklopedie. Na tablicy nauczyciel przypina magnesami określenia
definiowanych w czasie lekcji pojęć /załącznik nr 2/. Karty są przypięte tak, by teraz ich
treść była niewidoczna.
3. Adresat:
uczniowie gimnazjum lub szkoły ponadgimnazjalnej.
4. Celem lekcji jest propagowanie zdrowego stylu życia.
Po lekcji uczeń umie:
 zdefiniować podstawowe pojęcia związane z tematem: narkomania, profilaktyka,
uzależnienie, tolerancja na narkotyk, głód narkotyczny;
 określić przyczyny dla których ludzie sięgają po narkotyki;
 udzielić odpowiedzi na pytanie „Jakie skutki wywiera na organizm stosowanie
narkotyków?”
5. Metody i formy pracy:
praca w grupach, dyskusja, pogadanka.
6. Środki dydaktyczne:
arkusze papieru do pracy w grupach, długopisy, „Rys historyczny zjawiska narkomanii”
(załącznik nr 1), plansze z definicjami pojęć (załącznik nr 2), „Przesłanie narkomana”
(załącznik nr 3), ankieta ewaluacyjna „Czego się nauczyłem” (załącznik nr 4).
7. Przebieg lekcji:
7
ETAPY LEKCJI
PRZEBIEG LEKCJI
WPROWADZENIE
1. Podział uczniów na grupy (cztero- pięcioosobowe).
2. Nauczyciel daje polecenie, aby każda grupa przygotowała dwie karty
/na arkuszach papieru/. Na jednej z kart uczniowie zapisują wszystko
to, co już wiedzą na temat narkotyków. Na drugiej karcie uczniowie
ustalają listę pytań na które chcą uzyskać odpowiedź. /technika pracy
w grupach: „Grupa zadaniowa”/.
3. Prezentacja pierwszych kart z każdej z grup.
ZAKOŃCZENIE
ROZWINIĘCE
4. Nauczyciel przedstawia rys historyczny zjawiska narkomanii
/załącznik nr 1/.
5. Każda grupa otrzymuje po kilka pozycji książkowych, broszur
z których może korzystać przy realizacji zadania. Uczniowie w grupach
mają zdefiniować następujące pojęcia:
 „narkomania”, „profilaktyka” /grupy I i II/;
 „uzależnienie fizyczne i psychiczne” /grupy III i IV/;
 „tolerancja na narkotyk” , „głód narkotyczny” /grupy V i VI/.
6. Lider każdej z grup dokonuje prezentacji pracy grupy. W tym
momencie nauczyciel odkrywa przygotowane na tablicy definicje pojęć
/załącznik nr 2/. Uczniowie dyskutują zbieżności obu określeń.
7. Dyskusja na temat zmiany zachowań i wpływu narkotyków
na organizm człowieka /materiały pomocnicze dla nauczyciela/.
Próba odpowiedzi na te pytania, które zostały postawione przez
uczniów na początku zajęć i nie znalazły dotychczas odpowiedzi.
8.
9.
„Przesłanie narkomana” /załącznik nr 3/.
Ankieta „Czego się nauczyłem” /załącznik nr 4/
8. Literatura:
 „Drugi Elementarz, czyli program 7 kroków” – PARPA;
 „Materiały pomocnicze do tematu Narkomania”;
 „Ty zaraziłeś ich narkomanią” – M. Kotański;
 „Uciec śmierci” – P. Przecławski;
 Program edukacyjny „Narkotyki zagłuszają rytm muzyki” – KWP Kraków;
 „Jak uchronić dziecko od narkotyków” – Warszawa 1999
 „Narkotyki! I co dalej ...” – M. Pasek;
 „Narkotyki ? Na pewno nie moje dziecko! – M. Pasek.
8
ZAŁĄCZNIK NR 1
RYS HISTORYCZNY ZJAWISKA NARKOMANII
Od zarania dziejów człowiek starał się poznawać najbliższe otoczenie i świat.
Nieliczni pragnąc zawładnięcia ogółem, dążyli do umocnienia wiary w świat nadprzyrodzony,
udowadniając bezpośrednie kontakty z bóstwami, a czynili to przy pomocy środków znanych
tylko wtajemniczonym.
Sposób uprawy i przygotowania opium opisywany na tabliczkach glinianych przez
Sumerów około 7000 lat p.n.e. jest niemal taki sam, jak obecnie. Konopie indyjskie znane
były pod nazwą haszyszu już w 2800 r. p.n.e.
W Chinach stosowano go jako środek
znieczulający w zabiegach chirurgicznych. O konopiach pisano w XVI-wiecznej literaturze
hinduskiej, że „powoduje utratę rozsądku, zatrucie, ale za to wyzwala energię witalną”. Liści
koka używali Inkowie podczas obrzędów sakralnych. Według legendy były one ofiarowane
człowiekowi przez „dzieci słońca” , aby dać mu siły i sprawić, że nieszczęśliwi zapomną
o swoich nieszczęściach. Nie przewidziano jednak, że po krótkim czasie pobudzenia
i wzmocnienia sił psychicznych wola jest pierwszą rzeczą, którą ten narkotyk łamie.
Morfina odkryta została na początku XIX w. Narkomania tego typu narastała podczas
każdej z wojen, ponieważ morfina stosowana była jako środek przeciwbólowy. Szukając
środka przeciwbólowego odkryto także heroinę.
W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, w latach 60-tych naszego wieku
nasiliła się fala narkomanii, zwłaszcza wśród młodzieży,
jako wyraz buntu przeciwko
prowadzonym wojnom w Indochinach. „Branie” narkotyków miało stworzyć inny, lepszy
świat, oderwać od rzeczywistości. Rozwijająca się technika i łatwość dostępu do technologii ,
pozwoliły na łatwe wyprodukowanie i różnorodność narkotyków. Ogromny rynek zbytu
wśród sfrustrowanej
młodzieży nabijał żywą gotówką kieszenie
dystrybutorów
i producentów.
Dla zdobycia nowych nabywców, początkowo narkotyki dawane były w formie
darmowej zachęty „zobacz, spróbuj jak to działa, posmakuj” , doprowadzając w ten sposób do
uzależnienia za które trzeba było płacić nawet życiem.
W Polsce, po upadku komunizmu wzrósł gwałtownie popyt na narkotyki. Otwarcie
granic i zwiększenie ruchu turystycznego spowodowało, że cześć przerzucanego towaru
pozostawała na naszym terenie. Do takiego trendu przyczyniła się też moda na wszystko co
„zachodnie”.
9
ZAŁĄCZNIK NR 2
Definicje pojęć
NARKOMANIA –
stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających lub
psychotropowych, albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało
uzależnienie.
UZALEŻNIENIE PSYCHICZNE –
stan wywołany przez niektóre leki i narkotyki, w którym konieczne jest ciągłe lub okresowe
ich stosowanie dla uzyskania przyjemnych efektów lub dla uniknięcia objawów
występujących w organizmie w przypadku braku środka.
UZALEŻNIENIE FIZYCZNE –
stan wywołany przez podawanie niektórych leków i narkotyków ujawniający się
występowaniem zespołu objawów zwanego zespołem abstynencji lub odstawienia, który
pojawia się w wyniku przerwania stosowania środka (np. drgawki).
GŁÓD NARKOTYCZNY –
Subiektywne odczucie wewnętrznego pobudzenia, które całkowicie absorbuje daną osobę, a
jest skoncentrowane całkowicie na narkotyku.
PROFILAKTYKAwszelka działalność zapobiegająca zjawiskom szkodliwym: chorobom, wypadkom,
przestępstwom, itd., przez zwalczanie przyczyny.
TOLERANCJA NA NARKOTYK
– jest to uodpornienie się organizmu człowieka na działanie narkotyku. Ta nabyta odporność
powoduje konieczność przyjmowania coraz większych dawek dla uzyskania takich samych
efektów.
10
ZAŁĄCZNIK NR 3
PRZESŁANIE NARKOMANA
„Wielu ludzi, jeśli nie potrafi sobie poradzić z trudną sytuacją życiową, próbuje
zapomnieć, wytłumaczyć, usprawiedliwić, okłamać samego siebie. Narkoman też często tak
robi. Mówi, że nie jest tak źle, że jeszcze tak nisko nie upadł, że jeszcze chodzi do szkoły,
że próbuje walczyć.
W końcu jednak, kiedy zawiodą wszystkie racjonalne argumenty, powie sobie, że chce
być ćpunem. Wybrał.[...]
Z ćpania nie ma zysków. Same straty. Koszty, Które ponosi, przerastają go. Każdy
dzień zaczyna się od głębokiej depresji. Coraz większe działki doprowadzają go do takiej
formy. Jest w ciągu. Ile to trwa? Rok, dwa czy może pięć lat? Ile jeszcze będzie trwało, zanim
umrze? Ilu jeszcze pożegna kolegów, zanim pożegnają jego? Ćpać można rok, dziesięć,
czasem dwadzieścia lat, ale zawsze kończy się tak samo.
Skłamałem. Nie zawsze. W końcu jakaś liczba ćpunów wychodzi z nałogu. Można
jednak nigdy nie zacząć. Zależy to jednak tylko od ciebie, od wartości, w które wierzysz, od
wiedzy i od twojego rozsądku ( dobrze wiem, jak bardzo nie lubisz tego słowa ).
Poznaj zagrożenie jakie wisi nad tobą, zanim po raz pierwszy sięgniesz po narkotyki
lub będziesz chciał ponowić próbę. Teraz być może jeszcze nie zdajesz sobie z tego sprawy,
jeszcze nie zetknąłeś się z tym problemem. Coraz częściej jednak będziesz miał kontakt z
narkotykami w szkole, na ulicy i podwórku. Od ciebie zależy, jak sobie z tym poradzisz.”
Fragment pamiętnika narkomana z książki „Uciec śmierci” P. Przecławskiego.
ZAŁĄCZNIK NR 4
CZEGO SIĘ NAUCZYŁEM?
Na tych lekcjach nauczyłem się, że ............................................................................................
.....................................................................................................................................................
Nowością było dla mnie .............................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Wiedziałem już, że .....................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Nie zrozumiałem ........................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Przeszkadzało mi ........................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
W najbliższym czasie chciałbym się nauczyć ............................................................................
.....................................................................................................................................................
11
MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI
DO PRZEPROWADZENIA CYKLU LEKCJI O NARKOMANII
ZMIANY ZACHOWAŃ ZWIĄZANE Z UZALEŻNIENIEM
OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH.
I.
Zmiany te mają raczej ostrzegać, a nie dostarczać dowodów na używanie
narkotyków. Służą pomocą na jakie elementy należy zwrócić uwagę by odczytać
oznaki kontaktu dziecka z narkotykami.
W SFERZE PRAWA – dziecko może popełnić przestępstwo:








prowadzenie samochodu po pijanemu,
kradzieży w sklepie,
nielegalnego posiadania narkotyków,
wandalizmu,
handlu narkotykami,
poważnej kradzieży,
napadu i pobicia,
prostytucji.
W SFERZE SZKOŁY – dziecko:












rezygnuje z zajęć pozalekcyjnych lub zostaje z nich usunięte,
staje się bardziej leniwe,
opuszcza lekcje,
oddaje niedokończone zadania domowe, oddaje je za późno lub wcale,
dostaje gorsze stopnie,
nie zalicza przedmiotów,
fałszuje usprawiedliwienia,
często wychodzi z lekcji,
nie uważa lub przeszkadza na lekcjach,
jest senne,
jest niegrzeczne, nie słucha nauczycieli i nie przestrzega reguł,
zostaje zawieszone lub wyrzucone ze szkoły.
W SFERZE KONTAKTÓW Z RÓWIEŚNIKAMI – dziecko:





posługuje się slangiem narkomanów,
porzuca dawnych przyjaciół lub oni odsuwają się od niego,
przyłącza się do „trudnej młodzieży” lub do narkomanów, często starszych od niego,
trzyma nowych przyjaciół z daleka od rodziców,
ma przyjaciół, którzy nie chcą rozmawiać z rodzicami lub podawać nazwisk.
12
W SFERZE RODZINY – dziecko:
 wywołuje rodzinne kłótnie,
 wraca do domu po wyznaczonej godzinie bez pozwolenia, czy zawiadomienia



















rodziców,
przestaje spełniać obowiązki domowe,
wymyka się z domu,
zostaje na noc poza domem lub znika na kilka dni bez pozwolenia czy powiadomienia
rodziców,
odmawia się podporządkowania ustaleniom domowym, przestaje podejmować zadania
i prace wspólnie z rodzicami lub ukrywa swoje działania,
nie chce uczestniczyć w odwiedzinach dalszej rodziny,
nie chce jeść posiłków z całą rodziną,
izoluje się, przebywa w swoim pokoju z dala od innych,
nie chce rozmawiać o swoich znajomych i sposobach spędzania czasu,
nie informuje o wydarzeniach szkolnych (wywiadówkach, zmianach
nauczycieli, itp.),
ma pieniądze z niewiadomego źródła,
manipuluje rodzicami, namawia jedno z rodziców przeciwko drugiemu,
łatwo wybucha gniewem,
coraz więcej przeklina,
stosuje słowną i fizyczną agresję,
okazuje coraz więcej wrogości,
jest ponure i milczące,
składa i łamie obietnice,
nie słucha rodziców, nie przestrzega reguł,
poprawia swoje zachowanie, ale nie na długo.
W SFERZE UMYSŁOWEJ – dziecko:




ma zmniejszony zakres uwagi i problemy z koncentracją,
ma objawy paranoi: uważa, że jest śledzone, prześladowane lub zagrożone,
cierpi na nieokreślone lęki,
jest niespokojne,
W SFERZE FIZYCZNEJ – dziecko:






wykazuje zmiany wagi: drastyczny wzrost wagi lub jej obniżenie,
ma nieregularne okresy snu: zbyt długie lub zbyt krótkie,
nie śpi do późna w nocy, sypia w dzień,
jest najczęściej posiniaczone lub poranione,
zaniedbuje higienę osobistą i otoczenia (pokoju),
ciągle nosi to samo ubranie, trapi je głęboki, męczący kaszel lub nieustanne suche
pokaszliwanie,
 ma coraz więcej dolegliwości dróg oddechowych,
 ma krańcowe lub nieregularne nawyki żywieniowe,
 dysponuje zmniejszoną ilością energii,
13
W SFERZE EMOCJONALNEJ – dziecko:













mówi o śmierci lub samobójstwie,
często jest w złym humorze, łatwo się obraża,
bywa smutne lub wesołe bez widocznej przyczyny,
miewa nagle zmiany nastroju,
nie dzieli się swymi uczuciami, odcina się od innych lub przyjmuje postawę obronną,
nie dopuszcza do siebie rozsądnych argumentów rodziców, odmawia podjęcia dialogu
na swój temat,
wydaje się smutne, przygnębione, zniechęcone, coraz bardziej pogrąża się w depresji,
uważa, że jest „przegrane”, „do niczego”,
staje się coraz bardziej agresywne,
traci zainteresowanie dla cenionych dawniej czynności,
traci motywację i dążenie do sukcesu,
ma mniejszy szacunek do siebie, czuje, że nie umie sprostać wymaganiom i że nie jest
tak dobre jak dawniej,
ma mniej optymizmu i jest bardziej cyniczne
W SFERZE ETYKI– dziecko:







jego obecne zachowanie jest sprzeczne z poprzednio uznawanymi wartościami,
kłamie i oszukuje,
zastawia własne i/lub cudze przedmioty,
okrada rodziców/rodzeństwo,
zachowuje się wyzywająco w sferze seksualnej,
niespodziewanie zachodzi w ciąże; może nie wiedzieć, kto jest ojcem,
traci zainteresowanie kościołem; nie chce rozmawiać o swojej wierze, traci wiarę w
Boga.
Opracowane na podstawie książki Ruth Maxwell „Dzieci, alkohol, narkotyki”
14
II.
FAZY UZALEŻNIEŃ
Zaczyna się od słowa „TAK” i ogromnej ciekawości. Nie odmówił, przyjął
proponowany narkotyk. Nauczył się jak szybko (a więc pozornie) poradzić sobie z własną
niepewnością czy zmęczeniem.
Na razie bierze kiedy chce, kontroluje sytuację. Chodzi do szkoły albo pracuje. Ale też
coraz bliżej jest tej niewidzialnej granicy, za którą – jak wspominaliśmy – zaczyna się
uzależnienie psychiczne.
Zupełnie nieoczekiwanie pojawi się także uzależnienie fizyczne. Przekona się o tym
pewnego dnia, gdy zabraknie narkotyku. Niepokój, lęk, gorączka, wymioty; gdy tylko w porę
nie kupi swojej porcji.
Minął rok.
Michał coraz rzadziej chodzi do szkoły, może nawet został z niej wyrzucony. Cały
czas jednak uważa, że dzięki własnej, silnej woli potrafi pozbyć się nałogu. Jeżeli tylko
zechce, to przerwie branie (to się nazywa zaprzeczanie). Na razie nie chce, ciągle jeszcze
podobają mu się złudzenia uzyskiwane dzięki narkotykom. Coraz więcej ma zresztą
rzeczywistych powodów, że by brać. Kłopoty w domu, awantury. Rodzice być może
domyślają się, lecz sami boją się jeszcze przyznać do tego, że w ich domu mógłby narodzić
się narkoman.
Coraz trudniej z pieniędzmi. Zwiększające się porcje narkotyku kosztują coraz drożej.
Szukając pieniędzy zaczyna kraść. Najpierw kradnie w domu, wynosi sprzęty, wartościowe
przedmioty. Potem okrada znajomych, wreszcie napada kogoś na ulicy. Zaczynają się kłopoty
z policją. Po latach zażywania narkotyków zanika wrażliwość, system wartości, nie istnieją
dylematy moralne. Pozostaje tylko nieodparta potrzeba wstrzyknięcia sobie kolejnej dawki.
Minęły trzy lata ....
Trzy lata to sporo czasu dla narkomana. Przez ten okres pogorszyło się jego zdrowie,
zaczęły się problemy z koncentracją. Obecne odurzenie w niczym też nie przypomina tych
pierwszych odlotów. Michał bierze już tylko po to, aby wstać, ubrać się, zjeść śniadanie i
mieć siły na szukanie kolejnej dawki. Choć na początku próbował różnych środków, teraz
bierze już tylko kompot.
Biorąc dożylnie narkotyki, zaraził się wirusem HIV. Nawet nie wie od kogo. Wiele
razy pożyczał igłę, bo własna się zapchała. Dawno też nie był w domu. Rodzice postawili
warunek: rozpocznie leczenie albo pakuje plecak. „To nie nasz syn – mówią – to zupełnie
inny człowiek”.
Jego rówieśnicy zdążyli w tym czasie skończyć szkołę, dostali się na studia, mylą o
założeniu rodziny. Konsekwentnie realizują postawione sobie cele. Michał może co najwyżej
kupić kolejną „działkę”.
Pięć lat później ....
W karierze każdego narkomana jest miejsce na nadzieją i zdrowienie. Można zacząć
terapię. Nawet jeżeli ktoś zaraził się wirusem HIV, to lecząc się ma pewne szansę na dłuższe
życie. Można jednak ulec złudzeniom, że nic już nie mogę dla siebie zrobić. Wtedy po paru
latach trafiamy akurat na pogrzeb. Czyj? Człowieka, który zrezygnował z samego siebie.
15
DRABINA UZALEŻNIENIA
Faza I. Rozpoznanie eksperymenty
Początkiem jest ciekawość, chęć przeżycia czegoś nowego. Zapoznanie z narkotykiem
następuje najczęściej na imprezie, w czasie wakacji, w grupie, na której dziecku zależy.
Pierwszy papieros z marihuaną, kończy się zwykle rozczarowaniem. Część osób uznaje
w tym momencie, że zaspokoiło swoją ciekawość i nigdy więcej nie próbuje już tego
typu środków. Są jednak tacy, którym to się zaczyna podobać. W I fazie, bierze się
zwykle narkotyki wtedy, gdy inni częstują. Jeżeli ktoś jednak sięga po marihuanę po
raz trzeci, czwarty to jest to już coś więcej niż ciekawość.
Faza II. Częste używanie.
Nastolatek, który poznał połączenie „człowiek + narkotyk” i uwierzył, że tego typu
związek daje pozytywne rezultaty, już nie czeka na kolejną imprezę i nie czeka, aż ktoś
go poczęstuje. Zaczyna szukać okazji i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać
narkotyki. Bierze coraz częściej. Coraz częściej dobre samopoczucie uzależnione jest
od narkotyku.
Na dobre tez rozpoczyna się gra w zaprzeczanie, której częścią staje się podwójny styl
życia. Cichy i spokojny przeznaczony dla rodziców, swobodny i wyluzowany – dla
kolegów. Nastolatek często powtarza „przecież nie musze grać codziennie”, „wziąłem
bo było nudno”.
Faza III. Regularne zażywanie.
Nawet nie wiadomo kiedy narkotyki stają się dla nastolatka niezbędnym dodatkiem do
życia. Coraz częściej są zażywane, coraz krótsze są okresy abstynencji. Na zakup
kolejnych potrzebne są coraz większe fundusze. „Mogę przestać kiedy zechcę” –
tłumaczy sobie dziecko. Ale każdy, kto doszedł do trzeciej fazy uzależnienia bardzo
szybko wraca, po krótkiej abstynencji do swoich przyzwyczajeń.
Faza IV. Zaawansowanie
Branie narkotyku staje się głównym celem życia. Nieważna jest cena jaką trzeba
zapłacić, ważny jest tylko narkotyk. Choć dawno przestał już być czymś, co przynosi
lepsze samopoczucie. Teraz pomaga on uniknąć jedynie nieprzyjemnych wrażeń.
Pojawiają się nowe narkotyki, zwiększają się dawki. Część osób zaczyna pośredniczyć
w sprzedaży narkotyków, zarabiając w ten sposób na własną porcję. Faza ta oznacza
całkowity brak kontroli. Częste są ucieczki z domu, kolizje z prawem, przedawkowania
i utrata przytomności.
16