Zaburzenia psychiczne związane z nadużywaniem alkoholu

Zaburzenia psychiczne
spowodowane używaniem
alkoholu
Dominik Strzelecki, Maciej Kowman
Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego
i Zaburzeń Psychotycznych
1
Statystyka
• Europa i USA: alkohol jest najczęściej używaną
substancją wpływającą na stan psychiczny
•
•
•
•
Polska: ok. 10 l czystego spirytusu na osobę/rok (1980’)
50,000/rok hospitalizowanych z powodu uzależnienia
Liczba uzależnionych ok. 800 tys.
Szkodliwie używający i ryzykownie ok. 2,5 mln
• Rozpowszechnienie uzależnienia w USA 14%
(w dowolnym momencie życia)
• M:K – 6:1 (EU), 2:1 (USA)
2
ICD-10
• F 10- Zaburzenia psychiczne i zachowania
spowodowane używaniem alkoholu
• F 10.0- Ostre zatrucie
• F 10.1- Używanie szkodliwe
• F 10.2- Zespół uzależnienia (kontrolowany, aktywny)
• F 10.3- Zespół abstynencyjny
• F 10.4- Zespół abstynencyjny z majaczeniem
• F 10.5- Zaburzenia psychotyczne
• F 10.6- Zespół amnestyczny
• F 10.7- Rezydualne i późne zaburzenia psychotyczneflashbacks
3
Upojenie zwykłe – ostre zatrucie F10.0
• Przemijający stan po spożyciu alkoholu z
zaburzeniami świadomości, ff. poznawczych,
percepcji bodźców, nastroju i zachowania
• Faza podchmielenia- ekscytacji
• Faza właściwego upojenia
• Faza głębokiego upojenia
Postacie: euforyczna, maniakalna, depresyjna,
dysforyczno-eksplozywna, histeryczna.
4
Ostre zatrucie
(dc.)
• obraz jest atypowy, zmienny, zależny od wielu czynników
• działanie depresyjne na OUN poprzez hamowanie funkcji
receptorów NMDA
• Małe stężenie alkoholu- działanie na młodsze
filogenetycznie struktury OUN (podniecenie, wzmożona
aktywność)
• Im większe stężenie tym działanie na starsze
filogenetycznie struktury, bardziej odporne na działanie
alkoholu, aż po ośrodki podstawowych czynności
życiowych
• Większość ostrych zatruć nie wymaga pomocy lekarza
5
Upojenie patologiczne - F10.07
Ostra, krótkotrwała psychoza trwająca od kilku minut do
kilku godzin, niezależna od ilości spożytego alkoholu
(często małej)
• Występuje u ludzi zdrowych, częściej po dłuższej
bezsenności, po przykrych przeżyciach psychicznych, w
upalne dni, po spożyciu alkoholu na czczo.
• Objawy: czyny zaskakujące, brutalność z całkowitą
zmianą osobowości, brak objawów upojenia zwykłego
(chwiejny chód, bełkotliwa mowa).
• Objawy pojawiają się nagle, a kończą snem
terminalnym
• Po ustąpieniu: niepamięć całkowita lub pamięć
ograniczona do fragmentów przeżyć lub epizodów
• Występuje bardzo rzadko.
6
Picie szkodliwe – F10.1
• inaczej: nadużywanie alkoholu
• przyczynia się znacząco lub prowadzi do wystąpienia
szkód zdrowotnych
• Nie zawsze prowadzi do uzależnienia
• Najczęstsze następstwa psychopatologiczne:
obniżony nastrój, drażliwość, zmiany osobowości i
upośledzone funkcjonowanie społeczne
• inne następstwa: polineuropatia, zapalenie,
stłuszczenie lub marskość wątroby
7
Ryzykowne używanie
• Używanie substancji psychoaktywnych, które naraża
na powstawanie szkód zdrowotnych, np.:
– prowadzenie samochodu po spożyciu
– obsługiwanie maszyn
– prace na wysokościach
8
Upojenie na podłożu patologicznym
• U osób z chorobami psychicznymi, padaczką,
w zmianach organicznych w OUN (pozapalne,
pourazowe, miażdżycowych).
• Poza typowymi objawami upojenia zwykłego
dochodzi do nasilenia objawów psychotycznych lub
innych istniejących poprzednio zaburzeń psychicznych
(zaburzeń świadomości, urojeń, omamów), których
nie było w okresie bezpośrednio poprzedzającym
spożycie.
• Występuje po małych dawkach alkoholu, co jest
wyrazem jego zmniejszonej tolerancji u tych osób.
9
Upojenie na podłożu patologicznym
(cd.)
• Ten rodzaj upojenia występuje też w przypadku osób
zachowujących się w życiu codziennym tak jak ludzie
normalni i przez otoczenie uważanych za zdrowe
psychicznie, u których na skutek zmian organicznych
OUN (zapalenie, uraz, miażdżyca, padaczka) istnieje
zmniejszona tolerancja alkoholu. Osoby te, gdy są
trzeźwe, nie wykazują żadnych zaburzeń.
• nasilone objawy upojenia zwykłego nawet po małej
dawce alkoholu, głębokie zaburzenia świadomości
nieproporcjonalne do ilości spożytego alkoholu, stany
paranoidalne z agresją i pobudzeniem- przy
obecności typowych objawów upojenia zwykłego
(chwiejny chód itd.)
10
Uzależnienie – F10.2 (ZZA)
• Silna potrzeba (głód) zażycia substancji lub picie
kompulsyjne
• Zespół abstynencyjny
• Tolerancja
• Trudności z zachowaniem kontroli Postępujące
zaniedbywanie zainteresowań
• Przyjmowanie substancji mimo wiedzy o szkodliwości
jej stosowania
11
Uzależnienie
• Zależność fizyczna: narasta tolerancja,
brak substancji powoduje zespół abstynencyjny
• Zależność psychiczna: nieodparta potrzeba zażycia
substancji celem uniknięcia dyskomfortu
• Zależność fizyczna nigdy nie występuje sama
• Alkohol uzależnia fizycznie i psychicznie
12
Fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu
1.
2.
3.
4.
Wstępna – szukanie okazji, picie ma charakter
obyczaju towarzyskiego, alkohol przynosi ulgę i
zapomnienie.
Ostrzegawcza – alkohol staje się „lekarstwem”,
utrata kontroli ilości wypijanego alkoholu,
palimpsesty alkoholowe (zespół zaburzeń
świadomości z czynnościami złożonymi, których
później osoba nie pamięta). Zespoły te nie
świadczą o uzależnieniu, są jedynie ostrzeżeniem.
Uzależnienie
Przewlekła – spadek tolerancji, alkohole
niespożywcze, psychozy alkoholowe
13
Uzależnienie
• 40-60% udział czynników genetycznych
• 80% hospitalizowanych z powodu uzależnienia od
alkoholu ma uzależnionych wśród krewnych 1-go
stopnia
• U bliźniąt jednojajowych 4-5 x większe ryzyko
uzależnienia lub nadużywania
• Osoby z mniejszą aktywnością dehydrogenazy
aldehydowej rzadziej się uzależniają?
14
Typ I alkoholizmu wg Cloningera
• uwarunkowany środowiskowo
• częstszy u kobiet
• osobowość przedchorobowa: introwertyczna,
neurotyczna, depresyjna, bierna, zależna, lękowa,
skłonna do wycofywania się
• początek po 25 rż.
• przebieg remitujący z poczuciem winy, szybkie
uzależnienie
• Depresyjnie zwiększony krytycyzm do picia w
okresach abstynencji
15
Typ II alkoholizmu wg Cloningera
• uwarunkowanie głównie genetyczne
– dziedziczenie po linii męskiej
• osobowość z cechami antyspołecznymi i
ekstrawertywnymi
• picie problemowe od ok. 16 rż.
• intensywne, długotrwałe, bez remisji
• późno – szkody zdrowotne
• Jedynie powierzchowny krytycyzm
16
Alkoholizm a układy neuroprzekaźnikowe
• D = uzależnienie od wzmocnień
• NA = zapotrzebowanie na stymulacje
• 5HT = unikanie sytuacji stresowych
Stymulacja układu dopaminergicznego - motywacja do
poszukiwania subst. psychoaktywnych (faza apetytywna)
Stymulacja układu opioidowego – mechanizmy
nagradzające (faza konsumacyjna)
Zmiany adaptacyjne OUN przy przewlekłym piciu to:
zmiany aktywności GABA i receptorów NMDA
17
Zespół abstynencyjny – F10.3
• Zespół objawów somatycznych i psychopatologicznych
występujący u osób uzależnionych po odstawieniu
lub zmniejszeniu dawki alkoholu
• Zwykle po kilku godzinach od ostatniego spożycia
• Zawsze świadczy o uzależnieniu
• Rozpoznajemy tylko w przypadku, gdy objawy wynikają z
przerwania intensywnego picia lub znacznej redukcji ilości alkoholu
• U kilkunastu % zespół powikłany np. napadami padaczkowymi ,
zwykle grand mal (F10.31)
• Przewlekłe picie powoduje zmiany w układzie GABA i receptorach
NMDA. Po odstawieniu alkoholu zmiany te zamiast utrzymywać
homeostazę, stają się przyczyną zwiększenia pobudliwości
neuronów, co z kolei wywołuje objawy wegetatywne i
psychopatologiczne
18
Alkoholowy zespół abstynencyjny
•
•
•
•
•
•
•
•
•
(cd)
drżenie języka, powiek, dłoni
wzmożona potliwość
nudności/wymioty
tachykardia/nadciśnienie
pobudzenie psychoruchowe
bóle głowy
zab. snu
złe samopoczucie, osłabienie
zwiewne omamy dotykowe, słuchowe, wzrokowe
19
Alkoholowy zespół abstynencyjny
(cd)
• Trwa godziny lub dni i przemija bez leczenia,
ewentualnie jest przerwany przez nawrót picia lub
przyjmowania środków działających podobnie jak
alkohol (BZD, barbiturany)
• Leczenie ambulatoryjne
• Hospitalizacja: BZD o średnio-długim lub długim
czasie działania (Relanium do 40 mg/dobę) + płyny
+ witamina B, przy znacznym uszkodzeniu wątrobyLorazepam, w przypadku alkoholemii- BB.
20
Psychozy alkoholowe
•
•
•
•
•
Majaczenie drżenne
Halucynoza alkoholowa
Zespół Wernickego-Korsakowa
Paranoja alkoholowa
Depresje alkoholowe
21
Majaczenie drżenne
(delirium tremens) –
F10.4
Trwająca od kilku godzin do kilku dni ostra psychoza
przebiegająca z:
- zaburzeniami świadomości
- zaburzeniami spostrzegania
- podnieceniem psychoruchowym
- lękiem,
której towarzyszą potencjalnie zagrażające życiu
ciężkie zaburzenia somatyczne
Pojawia się zwykle po nagłym zaprzestaniu lub
znacznym ograniczeniu intensywnego picia
Dotyczy min. 5% uzależnionych
w Polsce – najczęstsza przyczyna hospitalizacji z
powodu psychoz egzogennych (40 tys/rok)
22
Majaczenie drżenne
(delirium tremens) –
F10.4
Objawy zwiastunowe - stany predeliryjne:
• objawy AZA
• zmiana sposobu picia (zwiększenie dawek alkoholu
lub nagłe zaprzestanie picia)
• drażliwość
• chwiejność uczuciowa
• roztargnienie
• koszmary nocne
• budzenie się z lękiem
23
Kryteria diagnostyczne
• Zaprzestanie picia/redukcja dawki
• Typowe objawy
– zaburzenia świadomości (dezorientacja cz/p)
– omamy i złudzenia: wzrokowe (mnogie
mikroptyczne), dotykowe, słuchowe, zachowany
częściowy krytycyzm
• Objaw Lipmana – ucisk gałek ocznych wyzwala
halucynacje
• Objaw Reicherdta – objaw czystej kartki
• Objaw Aschaffenburga – telefonu
• Objaw „nawlekania nitki”
– lęk z pobudzeniem wegetatywnym (drżenie)
– zaburzenia świadomości o charakterze falującym
(nasilenie wieczorem, ustąpienie rano)
24
Kryteria diagnostyczne
(cd)
–
–
–
–
urojenia (dziania się, prześladowcze ―› ryzyko „S”)
zaburzenia rytmu dobowego
podniecenie psychoruchowe
inne objawy somatyczne - obfite poty, skoki
ciśnienia, tachykardia, niewydolność krążenia itd.
Powyższe objawy bez związku z odstawieniem innej
substancji psychoaktywnej
Pacjenci często po urazach, niedożywieni, niestabilni
somatycznie
25
Leczenie majaczenia drżennego
• Monitorowanie gospodarki wodno-mineralnej (r-ry
glukozy, wyrównywanie ↓K, ↓Mg i ↓B1)
• Relanium 1 amp. i.m. co 6-8 h
• Tranxene, kokarboksylaza, hemineuryna
• Zakaz podawania neuroleptyków !!!
• Trwa 2-7 dni, zejściem są wyspy pamięciowe
26
Halucynoza alkoholowa – F10.52
(omamica alkoholowa)
• Ostra – trwa od kilku dni do kilku tygodni, jeśli dłużej
może skończyć się utrwalonymi urojeniami ksobnymi
i prześladowczymi
• Podostra – kilka miesięcy
• Przewlekła – wymaga różnicowania ze schizofrenią
paranoidalną, występuje po intensywnym wieloletnim
piciu, częściej u osób przyjmujących także inne środki
psychoaktywne
• Obraz kliniczny: dominują omamy słuchowe (dialog
głosów o charakterze sądu nad zachowaniem
pacjenta), wtórne urojenia gł. prześladowcze
• Nie występują zaburzenia świadomości!!!
27
Psychoza Korsakowa - F10.6
• Synonimy: alkoholowy zespół amnestyczny, psychoza
Wernickego-Korsakowa
• Etiologia: przewlekły niedobór witaminy B1
• W obrazie patomorfologicznym zmiany zapalnokrwotoczno-zwyrodnieniowe neuronów w okolicy
komory trzeciej, czwartej, wodociągu, ciał
suteczkowatych i wzgórza, uszkodzenie
przewodnictwa ACh i NA
28
Psychoza Korsakowa
(cd.)
• Obraz kliniczny: zaburzenia pamięci świeżej
(uszkodzenie obwodów Papeza), utrudniające
funkcjonowanie
• Luki pamięciowe są wypełnione konfabulacjami
(zmyśleniami)
• Zmyślenia ta mogą całkowicie odbiegać od realności
lub czasami wydają się prawdopodobne
(pseudoreminiscencje).
29
Psychoza Korsakowa
(cd.)
• W postaciach zaawansowanych objawy neurologiczne
związane z uszkodzeniem nerwów czaszkowych (zwł.
III) + zaburzenia świadomości + drgawki
• Rokowanie dobre w postaciach mniej
zaawansowanych
• Leczenie: wyrównywanie niedoborów witaminy B1,
dbałość o ogólny stan zdrowia, próby stosowania
leków nootropowych
30
Paranoja alkoholowa
(obłęd opilczy, alkoholowy zespół Otella, alkoholowy obłęd zazdrości)
• Prawie wyłącznie u mężczyzn
• Cechy osobowości sprzyjające wystąpieniu:
zwiększona podejrzliwość, „ponadprzeciętna”
zazdrość o partnera, upór
• Zespół usystematyzowanych urojeń niewiary
małżeńskiej, również absurdalnej treści
- wskazanie do hospitalizacji (agresja)
• Przebieg przewlekły
• Leczenie mało skuteczne, gł. neuroleptyki
• Terapia partnerki (cechy współuzależnienia)
• Chorzy z reguły znęcają się fizycznie i psychicznie
nad swoimi partnerkami
31
Depresje alkoholowe – F10.54
• Częste powikłanie (nawet 90%)
• Trwanie zwykle poniżej 14 dni
• Ryzyko „S”:
– czynniki zwiększające ryzyko „S” u uzależnionych
•
•
•
•
•
•
•
depresja
bezsenność
niepokój
trudności życiowe, rodzinne
bezrobocie
konflikty z prawem
przewlekłe choroby somatyczne
32
Inne choroby związane z ZZA
• Encefalopatia alkoholowa – F10.71
zaburzenie osobowości i zachowania spowodowane
wieloletnim piciem. Cechy: rozwlekłość, dygresyjność,
impulsywność, trudności w kontrolowaniu emocji,
lekceważenie norm, obowiązków
• Otępienie alkoholowe – F10.73
obniżenie funkcjonowania intelektualnego
spowodowane długoletnim piciem
„przyspieszone starzenie się mózgu”
33
Remisja w ZZA
• Wczesna pełna remisja: 1 - 12 miesięcy, bez
spełnionego żadnego kryterium ZZA
• Wczesna częściowa remisja: 1 -12 miesięcy,
kilka spełnionych kryteriów ZZA
• Pełna remisja: co najmniej 12 miesięcy, bez
spełnionego żadnego kryterium ZZA
• Utrzymująca się niepełna remisja: co najmniej
12 miesięcy, kilka spełnionych kryteriów ZZA
• Skuteczność psychoterapii i farmakoterapii
(roczna abstynencja): 25-30%
34
Program 12 kroków
(1)
1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu i
że przestaliśmy kierować swoim życiem
2. Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może
przywrócić nam zdrowie
3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie
opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy
4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek
moralny
5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi
istotę naszych błędów
35
Program 12 kroków
(2)
6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas
od wszystkich wad charakteru
7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął
nasze braki
8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy
się gotowi zadośćuczynić im wszystkim
9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec
których było to możliwe, z wyjątkiem przypadków,
gdy zraniłoby to ich lub innych
36
Program 12 kroków
(3)
10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca
przyznając się do popełnionych błędów.
11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz
większej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy,
prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas oraz
o siłę do jej spełnienia.
12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków,
staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i
stosować te zasady we wszystkich naszych
poczynaniach.
37
Anna Dietrich-Muszalska
modyf. Dominik Strzelecki
Uzależnienie od substancji
psychoaktywnych (SPA)
Substancja psychoaktywna - każda substancja przyjmowana w celu
uzyskania określonego efektu psychicznego
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Problemy związane z
używaniem/uzależnieniem od
Alkohol
W Polsce dominują uzależnienia odSPA
alkoholu
Inne SPA
lecznictwo stacjonarne:
I miejsce - uzależnienia mieszane (od kilku substancji psychoaktywnych)
II - opiaty ok. 20%
III - leki uspokajające i nasenne ok. 11%
IV - stymulanty (amfetamina) ok. 8%
V - kanabinole 3%
VI - substancje wziewne ok. 2%
VII - kokaina 0,6%
• badania epidemiologiczne: w Polsce młodzież najczęściej używa
kanabinoli (marihuana), amfetaminy, ecstasy, ‚dopalaczy’ ang. Legal
Opiatowy zespół abstynencyjny
• objawy : wodnisty wyciek z nosa, bóle stawowo-mięśniowe, bóle spastyczne w
obrębie jamy brzusznej, narastające pobudzenie psychoruchowe, nudności/wymioty,
biegunka, zaburzenia snu, stan majaczeniowy
• objawy pojawiają się stopniowo, nasilenie w 2 - 3 dobie (48-72 h) po
odstawieniu substancji czas trwania: np. heroina 7-8 dni, metadon: 14 -21 dni
• postępowanie:
• klonidyna (agonista gł. rec.adrenerg.α2.) zmniejsza natężenie zespołu
abstynencyjnego (osłabia nadmierną aktywność neuronów noradrenergicznych
szczególnie locus coeruleus) 1,2-1,5 μg/kg/d, w 3-5 dawkach podzielonych, z
zachowaniem 8-10 godzinnej przerwy nocnej
• benzodiazepiny – gł. diazepam
• leki p-wymiotne, p-biegunkowe, p-bólowe
• metadon - nie jest zarejestrowany do leczenia objawów abstynencyjnych, ale
stosowany - ustala się dawkę zapobiegającą objawom abstynencyjnym np.
początkowo 5-10 mg, i po 1-2 dniach stopniowo obniża dawkę przeważnie o 5 mg/d
Opiatowy zespół abstynencyjny, leczenie
• Klonidyna (agonista rec. adrenergicznego α2) zmniejsza natężenie zespołu
abstynencyjnego (osłabia nadmierną aktywność neuronów noradrenergicznych)
• Przeciwwskazania do leczenia klonidyną objawów zespołu
abstynencyjnego:
• tętno poniżej 60/min
• ciśnienie krwi poniżej 90/60 mmHg
• zaburzenia przewodnictwa w mięśniu sercowym
Klasyfikacja ICD-10
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (SPA)
• Podział wg rodzaju substancji - kody od F10 do F19
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
F10 - alkohol
F11 - opiaty
F12 - kanabinole (marihauana, haszysz)
F13 - leki i substancje o działaniu uspakajającym i nasennym
F14 - kokaina
F15 - inne (niż kokaina) substancje pobudzające (amfetamina)
F16 - substancje halucynogenne (LSD, ecstasy, psylocybina i in.)
F17 - lotne rozpuszczalniki
F18 - tytoń
F19 - substancje inne niż ww. wymienione lub kilka SPA
Rodzaje psychoaktywnych substancji uzależniających
• alkohol
• opiaty
– (morfina, heroina, tzw. kompot = polska heroina,
makiwara,
mleczko makowe, heroina do palenia = Brown
Sugar,
fentanyl, dolantyna i inne opiaty stosowane w
medycynie
do leczenia m. in. bólu)
• kanabinole (przetwory konopi indyjskich)
– (marihauana, haszysz)
• leki i substancje o działaniu uspakajającym i
Rodzaje psychoaktywnych substancji uzależniających
• kokaina
– (m. in. takie preparaty jak „crack”);
• inne (niż kokaina) substancje pobudzające
– (m. in. amfetamina);
• substancje halucynogenne
– (LSD, ecstasy, psylocybina i inne);
• lotne rozpuszczalniki
– (zawierające toluen, ksylen, octan etylu, octan butylu
i inne – zawarte w powszechnie dostępnych
rozpuszczalnikach do farb i lakierów, różnego
rodzaju
Klasyfikacja ICD-10
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych
• Zaburzenia te obejmują:
–
–
–
–
–
–
–
–
F1x.0 - ostra intoksykacja,
F1x.1 - używanie szkodliwe,
F1x.2 - zespół uzależnienia,
F1x.3 - zespół abstynencyjny (niepowikłany lub z drgawkami)
F1x.4 - zespół abstynencyjny z majaczeniem (bez drgawek/z drgawkami)
F1x.5 - zaburzenia psychotyczne
F1x.6 - zespół amnestyczny
F1x.7 - zab. psychotyczne rezydualne lub późne (np. flashbacks)
– przykłady:
– F 19.2 uzależnienie od kilku substancji
psychaktywnych
Podstawowe pojęcia dotyczące problematyki uzależnień
Zespół abstynencyjny
W przebiegu uzależnienia odstawienie każdej substancji psychoaktywnej powoduje
wystąpienie zespołu abstynencyjnego charakterystycznego dla danej substancji
Tolerancja krzyżowa
Określa powstanie tolerancji w stosunku do pokrewnej substancji np.
– heroina ma tolerancję krzyżową w stosunku do morfiny,
– alkohol - do leków z grupy barbituranów i benzodiazepin
Podwójna diagnoza (podwójne rozpoznanie)
Termin odnoszący się do współwystępowania u tej samej osoby zaburzenia
spowodowanego używaniem substancji psychoaktywnych i innego zaburzenia
psychicznego
Zespół braku motywacji (amotywacyjny)
Obejmuje apatię, utratę skuteczności działania, zmniejszenie zdolności do realizacji
złożonych lub długoterminowych planów, trudności w wykonywaniu codziennych
czynności rutynowych
Zaburzenia psychotyczne związane z używaniem SPA
• objawy psychotyczne występują w trakcie przyjmowania
SPA lub wkrótce po odstawieniu:
• omamy (zwykle słuchowe), nieprawidłowe utożsamianie osób,
nastawienie ksobne, urojenia paranoidalne (prześladowcze),
zaburzenia psychomotoryczne (pobudzenie, osłupienie), zaburzenia
afektu, zwykle bez zaburzeń świadomości
• kryteria diagnostyczne:
– początek w okresie przyjmowania substancji lub do 2 tygodni od zakończenia
przyjmowania
– objawy trwają > 48 godzin, czas trwania zaburzenia  = 6 miesięcy
– diagnoza (psychozy ostre i przewlekłe):
– podobne do schizofrenii,
– głównie urojeniowe, głównie omamowe, głównie wielopostaciowe, głównie z
objawami depresyjnymi, głównie z objawami maniakalnym, mieszane
– inne -rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne
– np. powracanie przebytych doznań psychotycznych (flashbacks)
Problemy związane z współwystępowaniem zaburzeń
psychotycznych i uzależnieniem od substancji
psychoaktywnych
• modyfikacja obrazu klinicznego (trudności diagnostyczne)
• większe nasilenie objawów psychopatologicznych
• gorsza odpowiedź na psychofarmakoterapię - obniżenie skuteczności
działania leków psychotropowych
• więcej poważnych objawów niepożądanych (późne dyskinezy)
• częstsze nawroty, gorsze remisje, przewlekły przebieg
• gorsze funkcjonowanie społeczne
• gorsza współpraca w leczeniu: samowolne odstawianie leków
psychotropowych, nawroty w używaniu SPA
Zasady leczenia
• Zasady leczenia osób uzależnionych od narkotyków są
określone w Ustawie o Przeciwdziałaniu Narkomanii
-
u osób pełnoletnich dobrowolnie
u osób między 16 - 18 r.ż. potrzebna jest (zgodnie z Ustawą o Ochronie
Zdrowia Psychicznego) zgoda pacjenta i opiekuna prawnego
• Uzależnienie od substancji psychoaktywnych – etapy
leczenia:
•
•
A. ambulatoryjne (motywowanie do leczenia)
D. szpitalne (detoksykacja)
R. w ośrodku rehabilitacyjno-readaptacyjnym
W zależności od nasilenia uzależnienia, rodzaju substancji uzależniającej i obrazu
klinicznego (np. wystąpienia psychozy), osoby uzależnione mogą być objęte
leczeniem w systemie
A- ambulatorium D- detoksykacja, R- rehabilitacja i readaptacja, lub z
uwzględnieniem tylko niektórych ww. etapów A, ADA, ADR, ARA (w zależności
od diagnozy lekarskiej i „problemowej” tj. indywidualnej oceny problemów
pacjenta)
Leczenie uzależnienia od SPA
• Bezpieczne odstawienie środka uzależniającego
• Leczenie uzależnienia – farmakologiczne (leczenie objawów
abstynencyjnych np. w uzależnieniu od opiatów klonidyną) i
psychoterapeutyczne
• Psychoterapia motywująca do leczenia z elementami psychoedukacji
• Leczenie zaburzeń psychicznych i somatycznych towarzyszących
uzależnieniu
• Detoksykacja: proces wyprowadzania pacjenta ze skutków działania
substancji psychoaktywnej w sposób minimalizujący objawy zespołu
abstynencyjnego
Strategie pomocy osobom uzależnionym
• Oddziaływania leczniczo-rehabilitacyjne, nastawione na
utrzymanie abstynencji od substancji psychoaktywnych
(„drug-free”)
– leczenie w ośrodkach stacjonarnych całodobowych i dziennych
(wspólnota terapeutyczna)
– leczenie ambulatoryjne, terapia postrehabilitacyjna
• Oddziaływania rehabilitacyjne w specjalistycznych programach
farmakoterapii, nastawionych na abstynencję od substancji
nielegalnych (leczenie metadonem - programy ograniczania
szkód)
• Oddziaływania rehabilitacyjne w ramach polityki redukcji
szkód:
– poradnictwo, wczesna interwencja
– edukacja głównie w zakresie szkód związanych z technikami przyjmowania
narkotyków edukacja w zakresie szerzenia się zakażeń towarzyszących
narkomanii
Konsekwencje medyczne i społeczne
używania/ uzależnienia od SPA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Przy używaniu SPA drogą iniekcji częściej występują:
zakażenia wirusem HIV (osoby uzależnione od SPA przeważają wśród
wszystkich zarejestrowanych nosicieli wirusa HIV)
wirusowe zapalenia wątroby typu B i C
inne infekcje np. bakteryjne zapalenie wsierdzia, posocznica, ropne zakażenia
skóry
gruźlica, choroby weneryczne
inne choroby somatyczne
wyniszczenie organizmu
W przebiegu używania SPA występują zaburzenia psychiczne: psychozy,
zaburzenia depresyjne (ryzyko próby samobójczej), uszkodzenie o.u.n.,
zaburzenia lękowe, agresja
Konsekwencje społeczne: absencja w pracy, przerwanie nauki, niski poziom
wykształcenia, bezrobocie, patologia rodzinna, przestępczość, wypadki
komunikacyjne i inne
Uzależnienia behawioralne
• Pracoholizm
jest jednym z najgroźniejszych uzależnień, ponieważ cieszy się powszechnym szacunkiem. Praca daje
poczucie wartości, władzy, kontroli... złudne oczywiście ◊ jeśli praca jest dla Ciebie bardzo
ważna, ◊ jesteś nastawiony na rywalizację i zdeterminowany, by wygrać, ◊ zawsze chcesz mieć rację,
boisz się porażki, ◊ jesteś krytyczny wobec siebie, gdy popełniasz błędy, ◊ łatwo się nudzisz, ◊ jesteś
impulsywny, niecierpliwy, ◊ miewasz okresowe napady ogromnego zmęczenia, ◊ zabierasz do domu
pracę, pracujesz wieczorami i w weekendy, ◊ czujesz się winny i niespokojny, gdy nie masz niczego do
zrobienia, ◊ myślisz, że jesteś kimś wyjątkowym, innym, ◊ jesteś odpowiedzialny w pracy ale nie w
życiu osobistym ... to może jest to właśnie Twój problem...
• Uzależnienie od hazardu
pierwsza wygrana czyni grę ekscytującą, rodzi chęć zwiększenia wygranej i spróbowania szczęścia po raz
kolejny. Może to dotyczyć zarówno gry w kasynie, na automatach czy toto lotka. By gra ekscytowała,
satysfakcjonowała musi rosnąć stawka... im większa stawka tym większa może być przegrana... a później
przychodzi chęć odegrania się, która pozbawia gracza obiektywizmu i sprawia, że jego zachowanie staje
się nieracjonalne... gracz zaczyna tracić kontrolę nad potrzebą grania i z czasem ponosi coraz więcej
konsekwencji takich jak: zadłużenie, problemy w pracy, życiu prywatnym...
Źródło:
http://www.terapia-uzaleznien.pl/
Uzależnienia behawioralne
• Seksoholizm
seks to niezwykle ważna, czasami wstydliwa, wielokrotnie problematyczna sfera naszego życia. Ma pogłębiać więź między
dwojgiem ludzi, towarzyszyć budowaniu bliskości i intymności... utożsamiany z czysto fizycznym przeżyciem, rozładowaniem
napięcia, może sprawić, iż stanie się przymusem. ◊ kiedy seks staje się podstawową, a z czasem jedyną formą
rozładowania napięcia, relaksu ◊ kiedy przestaje mieć znaczenie z kim go uprawiasz, ◊ kiedy wciąż o nim myślisz,
◊ gdy nie bierzesz pod uwagę jakie będą konsekwencje
• Uzależnienie od komputera, internetu, telefonu komórkowego
to z pewnością znaki naszych czasów. Ułatwiają życie, umożliwiają niemalże bezgraniczny dostęp do informacji, znoszą
bariery odległości, pozwalają komunikować się z każdym i zawsze...ale mogą też paradoksalnie zamknąć ten wielki świat,
Twój świat... w czterech ścianach... a zatem... ◊ jeśli trudno Ci wyobrazić sobie wieczór bez surfowania ◊ jeśli podstawową
formą komunikowania się z innymi staje się czat czy sms, ◊ jeśli nie potrafisz ruszyć się bez telefonu i nie wyłączasz go
nigdy, ◊ jeśli, bycie w sieci” pozwala Ci zapomnieć o problemach, odciąć się od rzeczywistości, którą staje się wirtualny komputerowy świat” gier, ◊ jeśli miejscem zawierania znajomości staje się Twój pokój, klawiatura i monitor, ◊ jeśli nie
wiesz co ze sobą zrobić, gdy nie masz dostępu do internetu czy komputera
• Uzależnienie od zakupów
kuszą reklamy, promocje, kolorowe gazetki, zarabiamy więcej i kupujemy więcej – czy jest w tym coś dziwnego czy
niewłaściwego – nie, dopóki chodzisz na zakupy, gdy czegoś potrzebujesz i kupujesz to, co może być przydatne. Zdarza się
jednak tak, i to coraz częściej, że na zakupy idziesz po to, by poprawić sobie nastrój – jeśli masz tego świadomość i robisz to
czasami – warto po prostu być ostrożnym... ◊ jeśli kupowanie staje się podstawową forma spędzania wolnego czasu z
najbliższymi, ◊ jeśli staje się przyjemnością samą w sobie, uspakaja i wycisza, ◊ jeśli Twoje otoczenie wypełnia się
przedmiotami bezużytecznymi a w szafie masz wiele ubrań, których nigdy nie miałeś na sobie, ◊ jeśli kupowanie sprawia Ci
radość a później przeżywasz poczucie winy i jesteś na siebie
Instytucje oferujące pomoc w leczeniu uzależnień
Szpitale psychiatryczne – państwowe i prywatne
Centralny Szpital Kliniczny – detox, tylko młodzież
Szpital im. Babińskiego
(oddziały detoksykacyjne, podwójnej diagnozy, ośrodek terapii krótkoterminowej)
WOL-MED – detox, terapia
Stowarzyszenia, np.:
MONAR (ambulatoria, ośrodki readaptacyjne)
KARAN (ambulatoria, ośrodki readaptacyjne)
Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii
(ambulatoria, ośrodki readaptacyjne)
ARKA (hostele, ośrodki readaptacyjne)
Warunkiem skutecznego leczenia jest motywacja pacjenta