Filozofia kultury i naturalizm

Filozofia kultury i naturalizm
Piotr Makowski
Instytut Filozofii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
KULTURA
– PODSTAWOWE ROZRÓŻNIENIA
kultury – (kultura w liczbie mnogiej)
zrelatywizowane do
społeczności/narodowości/grupy
(relatywizacja historyczna i geograficzna)
– to, co kulturowe
kultura* – kultura jako życie kulturalne
(opera, teatr, literatura młodzieżowa, popkultura,
subkultury)
– to, co kulturalne
BADANIE KULTURY
Kwestia wartościowania
Kultury
poddane wartościowaniu
nie poddane wartościowaniu
Kultura*
(krytyka kultury – cultural criticism)
MOŻLIWOŚĆ STOSOWANIA
JEDNEGO UNIWERSALNEGO
POJĘCIA KULTURY
?
DROGI DO JEDNEGO POJĘCIA KULTURY
1. Generalizacja – cechy wspólne kultur
(czego kultury muszą dokonać, żeby ludzie w nich żyjący
mogli przeżyć)
materialne pojęcie kultury
/teorie kultury: e.g. Kmita, Kroeber, Radcliffe-Brown, Malinowski – „raczej” domena
kulturoznawstwa /
2. Formalizacja – czynniki, które przesądzają, że coś
jest „kulturowe” (cechy danych zjawisk, które mogą być
uznane za kulturowe)
formalne pojęcie kultury
/świadectwa ludzkiej aktywności, zrozumiałość w ogóle, rodzaj wartości – e.g.
Dilthey, Rickert – „raczej” domena filozofii/
KULTURA W UJĘCIU FILOZOFICZNYM
Formalne pojęcie kultury – wyróżniki tego, co
„kulturowe” ?
To, co „niekulturowe” – czyli to, co opozycyjne
względem kultury:
- życie (Dilthey)
- cywilizacja (Spengler)
- natura (np. sofiści, Rousseau)
NATURALIZM
KULTURA A NATURALIZM
Kultura (df. formalna)
– całość kreowanego i „reprodukowanego” przez człowieka świata, w
którym toczy się życie ludzkie, rozumiana jako sfera odrębna (i
przeciwieństwo) względem natury (=przyrody)
Naturalizm w filozofii kultury
– negacja „możliwych do uzasadnienia materialnych i formalnych różnic
między naturą i kulturą”: „nie mogą istnieć jako odrębne dyscypliny
nauka o kulturze oraz filozofia kultury”
[H. Schnaedelbach]
MONOPOL POZNAWCZY PRZYRODOZNAWSTWA WZGLĘDEM
HUMANISTYKI?
FILOZOFIA KULTURY A NATURALIZM
1.
Naturalistyczna interpretacja kultury musi zakładać
rozróżnienie między naturą i kulturą
2.
„Naturalista nie może interpretacją naturalistyczną,
choćby najbardziej przekonującą, przemienić kultury
interpretowanej jako natura w samą bez reszty naturę,
bo przynajmniej sama ta interpretacja nie może być
wyłącznie naturą. (Można by powiedzieć: naturalista
zakłada to, że natura stała się refleksyjna, ale czymże
innym jest kultura, jeśli nie właśnie tym?)”
[H.S.]
KRYTYKA A KULTURA
• krytyka naturalizmu jako krytyka kultury
• zdolność do krytycznego myślenia jako
podstawa odpowiedzialności za kulturę – krytyka
kultury (cultural criticism)
• krytyczna postawa wobec krytyk kultury
(racjonalność) – filozofia kultury jako krytyczna
krytyka kultury
CO NAM DAJE FILOZOFIA
KULTURY
1. Uzasadnienie stosowania jednego pojęcia
kultury (podstawa krytyki relatywizmu
kulturowego)
2. Za pomocą racjonalnego odniesienia do
pojęcia natury i naturalizmu:
/a/. uzasadnienie autonomicznego charakteru
humanistyki
/b/. podkreślenie kulturowej roli krytyki
Filozofia kultury i naturalizm
Piotr Makowski
Instytut Filozofii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu