Diagnostyka hematologiczna Krwinki bia*e
advertisement
Diagnostyka hematologiczna Krwinki białe Metody pomiarowe • Metoda impedancyjna (konduktometryczna) – Coulter 1956 • Metoda fotometryczna Metody pomiarowe MAPSS Rodzaj światła laserowego Kąt ustawienia detektora pomiarowego Rodzaj badanej cechy Światło spolaryzowane 0 Wielkość komórki Światło spolaryzowane 7 Złożoność komórki Światło spolaryzowane 10 Stosunek jądra do cytoplazmy Światło spolaryzowane 90 Kształt jądra komórkowego Światło zdepolaryzowane 90D Ocena ziarnistości komórkowych Metody pomiarowe MAPSS cytogramy Liczba bezwzględna vs odsetek • Lepiej stosować liczbę bezwzględną niż wartość odsetkową • Liczbę bezwzględną możemy obliczyć mnożąc liczbę białych krwinek przez procent Metody pomiarowe • Metoda aperturowa impedacyjna – Konduktometryczna (Coulter 1956) • Metoda fotooptyczna – Pole elektryczne zastąpione światłem (laser) Liczba bezwzględna vs odsetek • 70% neutrofili = neutropenia – jeżeli WBC =2000 (2000*0.70=1400) • 70% neutrofili = neutrofilia – jeżeli WBC=50.000 (50.000*0.70= 35.000) Zmiany w leukogramie przesunięcie w lewo • Odczynowe – W ostrych chorobach zakaźnych i zakażeniach (leukemoid reaction) – W kwasicy i w śpiączkach – Po wysiłku fizycznym • Patologiczne – Przewlekła białaczka szpikowa (CML) – Erytroleukemia (M6) – Osteomielofibroza – Przerzuty nowotworowe do kości Zmiany w leukogramie Przesunięcie w lewo przesunięcie w lewo Zmiany w leukogramie przesunięcie w prawo • Definicja – obecność granulocytów o hipersegmentarnych jądrach (> 5 płatów) – Niedokrwistości megaloblastyczne – Niewydolność nerek – Stany głębokiego niedożywienia – Jako anomalia dziedziczna Zmiany w leukogramie przesunięcie w prawo nied. megaloblastyczna Zmiany w lekogramie Hiatus leucaemicus • Ostre białaczki mieloblastycznych (AML) mieloblast -> promielocyt -> mielocyt-> metamielocyt -> pałeczka (band) -> segment Leukocytoza >10x109/l Leukopenia Leukopenia <4x109/l Neutrofilia >7,5x109/l • Wtórne (częstsza) – – – – – – – – – Infekcje (głównie bakteryjne, możliwa neutropenia) Stres (wysiłek fizyczny, zawał serca, operacje, oparzenia) Przewlekłe stany zapalne (towarzyszy monocytoza) Leki (sterydy, adrenalina, agoniści β-receptorów, G-CSF, GM-CSF) Nowotwory niehematologiczne Ostry zespół wieńcowy Krwawienie podpajęczynówkowe Asplenia lub hiposplenizm Palenie tytoniu • Pierwotne – Przewlekła białaczka szpikowa (CML) – Inne zespoły mieloproliferacyjne (MPS) • Czerwienica prawdziwa (PV) • Nadpłytkowość samoistna (ET) • Mielofibroza (MF) CML • Rozrost klonalny komórki macierzystej • Translokacja t(9;22) (chromosom Ph) • Objawy kliniczne: – – – – Niedokrwistość Hepatosplenomegalia Hipermetabolizm Hiperleukocytoza: leukostaza, priapizm • Przebieg kliniczny: – Faza przewlekła – Faza akceleracji (odsetek blastów 10-19%) – Faza blastyczna (odsetek blastów >20%) CML Badania laboratoryjne • Leukocytoza (hiperleukocytoza) >100x109/l u 5070% pacjentów • Przesunięcie w lewo (od mieloblastu) • Bazofilia • Eozynofila • Nadpłytkowość (10-20%) >1000x109/l • Niedokrwistość (15-20%) • Aktywność LAP zmniejszona • Badania cytogenetyczne i molekularne (PCR – bcr/abl) Leukocytoza, neutrocytoza, przesunięcie w lewo Obecne blasty Eozynofilia Niedokrwistość (erytroblasty 2/100 WBC) Nadpłytkowość Przewlekły zespół mieloproliferacyjny Przewlekła białaczka szpikowa (Chronic myeliod leukaemia, CML) Nadkrwistość z tendencją do mikrocytozy i hipochromii z powodu upustów krwi Leukocytoza z neutrofilią Przesunięcie w lewo Nadpłytkowość Przewlekły zespół mieloproliferacyjny Czerwienica prawdziwa (Polycythemia Rubra Vera) Odczynowa neutrofilia vs leukemoid reaction • • • • • fosfataza zasadowa (LAP score) ziarnistości toksyczne eozynofilia bazofila chr. Filadelfia Neutropenia <1,5x109/l • Agranulocytoza <0,5x109/l • Zmniejszona produkcja – – – – – Niedokrwistość aplastyczna Naciek szpiku kostnego (nowotworowy, nienowotworowy) Zespół mielodysplastyczny (MDS) Niedokrwistość megaloblastyczna Infekcje: • Bakteryjne: gruźlica, dur brzuszny, kiła, błonica, bruceloza, tularemia (LIMOCYTY?) • Wirusowe: odra, różyczka, ospa wietrzna, świnka, CMV, wirusowe zapalenie wątroby, mononukleoza zakaźna (LIMFOCYTY?) • Pasożytnicze: malaria (LIMFOCYTY?) – Polekowe!! (chemioterapia) – Radioterapia • Zwiększona degradacja • Zmiana dystrybucji (marginalizacja) Niedokrwistość oporna na leczenie, ze zwiększoną anizocytozą i liczbą retikulocytów Obecne erytroblasy 28/100 WBC Neutrocytopenia z odmłodzeniem komórkowym Zespół mielodysplastyczny Zespoły mielodysplastyczne. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek MDS Wtórny pierwotny s-MDS t-MDS MDS MDS Cytopenia Dysplazja (dyserytro-, dysgranulo, dysmegakariopoeza) Transformacja w kierunku AML MDS Zespoły mielodysplastyczne. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek MDS Niedokrwistość oporna na leczenie, ze zwiększoną anizocytozą i liczbą retikulocytów Obecne erytroblasy 28/100 WBC Neutrocytopenia z odmłodzeniem komórkowym Zespół mielodysplastyczny MDS-MPS Monika Prochorec-Sobieszek – Nowotwory mielodysplastyczne/mieloproliferacyjne – nowości i problemy diagnostyczne Leukopenia, agranulocytoza, limfocytopenia niedokrwistość małopłytkowość Pancytopenia po chemioterapii poprzedzającej transplantację szpiku Neutropenia <1,5x109/l • Zwiększona degradacja – – – – – Hipersplenizm Ciężka infekcja Degradacja na podłożu immunologicznym Polekowe!! – leki jako hapteny Związana z kolagenozami (SLE, zespół Felty) • Zmiana dystrybucji (marginalizacja) Neutropenia - LEKI ALKYLUJĄCE • Busulfan • chlorambucil • cyclophosphamide ANTYMETABOLITY • methotrexate • 6-mercaptopurine • 5-flucitosine ANTYPSYCHOTYKI • promazine • risperidone • clozapine NSAID (NLPZ) • ibuprofen • aspirin Allopurinol Colchicine Thiazides Quinine Arsenic ANTYBIOTYKI • penicyliny • chloramfenicol • sulfonamidy • anti-TBC • makrolidy • prawie wszystkie PRZECIWTARCZYCO WE(wszystkie) • tiouracil P-PADACZKOWE ANTWIRUSOWE • carbamazepine AZT • phenytoin Acyclovir • diazepam Gancyclovir Eozynofilia • • • • Łagodna <1,5x109/l Umiarkowana 1,5-5,0x109/l Ciężka >5,0x109/l Wtórna (reaktywna) – Infekcje pasożytnicze – Infekcje niepasożytnicze – Choroby alergiczne (alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, astma oskrzelowa, eozynofilowe zapalenie płuc, z. ChurgStraussa) – Nowotworowe (ch. Hodgkina 30%) – Choroby tkanki łącznej – Endokrynopatie (niedoczynność kory nadnerczy) – Polekowe (sulfonamidy, karbamazepina) • Pierwotna – Klonalna • AML, ALL • MPS – Idiopatyczna – HES (z. hipereozynofilowy) leukocytoza eozynocytoza monocytoza Eozynocytoza i monocytoza w przebiegu choroby pasożytniczej Monocytoza • 0,2-1,0x109/l • 1-9% leukocytów • choroby zapalne – Infekcje (przewlekłe) • Gruźlica, kiła, bakteryjne zapalenie wsierdzia – Choroby autoimmunologiczne • SLE, RZS, zapalenie tętnicy skroniowej • Choroby nowotworowe – – – – – – – – Zespół mielodysplastyczny (MDS) Przewlekła białaczka mielomonocytowa AML Ch. Hodgkina (30%) Chłoniaki nieziarnicze Raki Przerzuty nowotworowe Histiocytoza Bazofilia • • • • • • 0,0-0,1x109/l Ok. 1% leukocytów Alergie Endokrynopatie Infekcje Nowotwory: CML, MPS Limfocytoza • >4,0x109/l • Choroby wirusowe • z prawidłowymi limfocytami • z reaktywnymi limfocytami (mononukleoza, wzw, CMV) • Choroby nowotworowe – CLL • Limfocytoza względna (odsetkowa) – granulocytopenie – odra, świnka, ospa wietrzna, różyczka – Infekcje bakteryjne: gruźlica, kiła, malaria, dur brzuszny, błonica, bruceloza CLL • Proliferacja i akumulacja małych dojrzałych limfocytów we: – krwi obwodowej – szpiku kostnym – tkankach limfatycznych • > 5,0x109/l • Odsetek atypowych komórek (prolimfocytów) <55% • Limfocytoza o charakterze monoklonalnym (CD5+, CD19+, CD20+,CD23+) • Łagodna monoklonalna limfocytoza (<5,0x109/l) CLL Badania laboratoryjne • • • • Monoklonalna limfocytoza > 5,0x109/l (>10, >100) Prolimfocyty <55% Cienie komórkowe (Gumprechta) Badanie immunofenotypowe CD5+, CD19+, CD20+,CD23+ • Zaburzenia cytogenetyczne >90% chorych – Del(13q) – małe ryzyko – Del(11q), del(17q) – duże ryzyko • • • • Biopsja aspiracyjna (limfocyty >30% komórek) Trepanobiopsja szpiku kostnego – rodzaj nacieku Hipogammaglobulinemia Dodatni odczyn Coombsa (AIHA – 10-26% CLL) Leukocytoza Limfocytoza z obecnością atypowych limfocytów Niedokrwistość Małopłytkowość Przewlekła białaczka limfatyczna (komórki B) Leukocytoza! Limfocytoza z obecnością atypowych limfocytów Niedokrwistość Małopłytkowość Blasty Przewlekła białaczka limfatyczna w fazie zaostrzenia Względna limfocytoza z obecnością reaktywnych limfocytów Względna monocytoza Zwykle leukocytoza (WBC do 30 10e9/L, z bezwzględną limfocytozą Odsetek limfocytów często >60%, a niekiedy ok. 90%. Tendencja do niedokrwistości niedobarwliwej Mononukleoza zakaźna Limfopenia • <0,8x109/l • Głód • Choroby infekcyjne – AIDS, WZW, gruźlica, grypa • Leki – Cytostatyki, sterydy, immunosupresyjne • Choroba Hodgkina Leukopenia, agranulocytoza, limfocytopenia niedokrwistość małopłytkowość Pancytopenia po chemioterapii poprzedzającej transplantację szpiku Bibliografia • Roman Pińkowski. Krwinki białe: automatyczna analiza, trudności, kontrowersje
