PROBLEM KRZYWDZENIA DZIECI

PROBLEM
KRZYWDZENIA DZIECI
Wstęp do psychologii sądowej
Wykład 12
Krzywdzenie dzieci
(child abuse)
Definicja
Za krzywdzenie dziecka uważa się każde
zamierzone lub niezamierzone działanie
osoby dorosłej, społeczeństwa lub
państwa, które ujemnie wpływa na rozwój
fizyczny czy psychospołeczny dziecka.
Kryterium stanowi zakłócenie optymalnego
rozwoju dziecka
Definicja USA
W 1974 przyjęto ustawową regulację
Krzywdzenie dziecka to krzywdzenie fizyczne
lub psychiczne, wykorzystywanie
seksualne, zaniedbywanie lub
maltretowanie dziecka poniżej 18 roku
życia, stanowiące zagrożenie dla zdrowia i
rozwoju dziecka przez osobę , która jest
odpowiedzialna za opiekę i troskę o
dziecko.
Krzywdzenie fizyczne
Wszelkie działania wobec dziecka
powodujące nieprzypadkowe urazy
fizyczne.
Karcenie ma charakter wychowawczy , jeśli
jego celem jest oddziaływanie na dziecko,
a użyte środki są proporcjonalne do
przewinienia oraz nie zagrażają
psychicznemu lub fizycznemu rozwojowi
Krzywdzenie psychiczne
Rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy
fizycznej zachowania dorosłych wobec
dzieci powodujące znaczące obniżenie
możliwości prawidłowego rozwoju, w tym
zaburzenia osobowości, niskie poczucie
własnej wartości, stany nerwicowe i
lękowe.
Wyzwiska, groźby, szantaż , straszenie itp..
Zaniedbywanie dziecka
Niezaspokojenie podstawowych potrzeb
dziecka tak fizycznych – odżywianie,
ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja itp..
jak i psychicznych – poczucie
bezpieczeństwa, miłość, troska)
Zaniedbywanie często traktuje się jako
formę krzywdzenia psychicznego i
rozpatruje łącznie
Wykorzystywanie seksualne
Przemoc seksualna to każde zachowanie osoby
dorosłej , silniejszej i starszej, które prowadzi do
seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka.
Oprócz więc kontaktów fizycznych seksualnych są
to zachowania ekshibicjonistyczne, świadome
czynienie z dziecka świadka aktów seksualnych,
zachęcanie do rozbierania, oglądania pornografii,
robienie zdjęć rozebranego, upozowanego
dziecka.
Zgoda dziecka nie ma znaczenia
Różnice między różnymi formami
krzywdzenia dzieci
seksualne
fizyczne
Charakter
czynu
ukryty
ukryty lub jawny jawny
Tożsamość
sprawcy
Zwykle
kwestionowana
Czasami znana
Znana
Sprawca a
główny opiekun
Zwykle różne
osoby
Ta sama lub
różne osoby
Ta sama osoba
Dowód opiera
się na:
Stwierdzeniu
faktu
Oznakach,
śladach
Stwierdzeniu
faktu lub
oznakach
zazwyczaj
rzadko
Natychmiastowa tak
ochrona
Psychiczne
Powszechność form krzywdzenia w
Polsce ( 1058 badanych)
Karcenie klapsem przez rodziców – 59,3%
Brak zainteresowania dzieckiem - 40,7%
Wyzywanie, poniżanie dziecka
- 29,2%
Pozostawianie bez opieki
- 28.8%
Zaniedbywanie fizyczne
- 26,9%
kary fizyczne pozostawiające ślady 23,3%
Bicie po twarzy
20,8%
Wykorzystywanie seksualne
14,3%g
Krzywdzenie fizyczne
(badania retrospektywne)
1/5 badanych nigdy nie dostawała „w skórę”
27,1 % kobiet nigdy nie było bitych
12,2 % mężczyzn nigdy nie było bitych
Wiek bitych
- Do 6 lat -23,1%
- W kl. I-III – 45,1 %
- W klasie IV-VIII – 43,4%
- W wieku 15-18 lat – 16,1%
- Powyżej 18 lat – 5,1 %
Krzywdzenie fizyczne
(badania retrospektywne)
Rodzaje kar:
Klapsy – 63,3%
pasem lub innym przedmiotem – 38,1%
Pociąganie za ucho – 25,7%
Szarpanie – 20,9%
Pasem na gołe ciało – 17,9%
Uderzenie w twarz – 14,2%
Bicie pięściami lub kopanie – 2,9%
Uszkodzenie ciała 1,7%
Krzywdzenie fizyczne
(badania retrospektywne)
Ojciec – 52,2%
Matka -45,7%
Ocena po latach:
54,4% - kara była zasłużona
60% - kary powodowały pozytywne zmiany
w zachowaniu
40% - karanie wyszło im na dobre
39% - karanie nie zaszkodziło
Ocena siebie jako rodzica
20,8 % - są bardzo dobrymi rodzicami
71,9% - raczej dobrymi rodzicami
26,7% uważa, że nigdy nie popełnili błędów
wychowawczych
Kary fizyczne – klapsy(80,4%), bicie
pasem(24,8%), bicie w twarz (7,8%)
5,3% przyznało się do takiego pobicia, ze w
konsekwencji był uraz fizyczny
Zakaz stosowania kar fizycznych
Szwecja – 1979
Finlandia – 1983
Norwegia – 1983
Austria -1989
Cypr – 1994
Dania – 1997
Łotwa -1998
Chorwacja -1999
Niemcy -2000
Regulacje prawne
Art.. 207 kodeksu karnego (przestępstwa
przeciwko rodzinie i opiece)
znęcanie się fizyczne lub psychiczne
od 3 miesięcy do 5 lat.
 W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks
rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z
późn. zm.6)) po art. 96 dodaje się art. 96a w
brzmieniu:
 Art. 96a. Osobom wykonującym władzę
rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę
nad małoletnim zakazuje się stosowania kar
cielesnych.".

Krzywdzenie psychiczne
klasyfikacja D.Glaser
Cechy charakterystyczne:





Emocjonalne krzywdzenie czy zaniedbywanie to
charakter związku miedzy dzieckiem a rodzicem
Interakcje są potencjalnie lub faktycznie
szkodliwe
Interakcje tego typu są charakterystyczne dla
związku ,są stałe
Podejmowanie jak i zaniechanie działań
Nie wymaga kontaktu fizycznego
Formy maltretowania psychicznego
1. Uczuciowa niedostępność, brak reakcji
emocjonalnych – niewrażliwość rodziców,
zaabsorbowanie własnymi sprawami (
praca, poczucie krzywdy, własne
potrzeby, itp..)
2. Przypisywanie dziecku negatywnych ocen
–wrogość, oczernianie i odrzucanie
dziecka, które uważa się za zasługujące
na takie traktowanie
Formy maltretowania psychicznego
3. Niekonsekwentna i niewłaściwe dla rozwoju
dziecka interakcje ( najczęściej wynikają z
bezmyślności i niewiedzy)
-stawianie dziecku wymagań wykraczających poza
jego możliwości na danym etapie rozwoju,
-nadmierna opiekuńczość, ograniczenie
poznawania i uczenia się’
-narażanie na zawstydzające lub traumatyczne
wydarzenia i interakcje
Formy maltretowania psychicznego
4. Nie uznawanie lub lekceważenie
indywidualności i odrębności dziecka
-wykorzystywanie dziecka do zaspakajania
potrzeb psychologicznych rodzica,
-wadliwe przekonania i życzenia dotyczące
dziecka
Sztuczne wywoływanie zaburzeń u dziecka
5. Uniemożliwianie społecznej
adaptacji
-wspieranie postaw antyspołecznych
-zaniedbywanie odpowiedniej stymulacji
poznawczej – np.. możliwości uczenia się,
kontaktów z innymi ludźmi itp..
Diagnostyka zaniedbywania
informacje do uzyskania
1)
2)
3)
4)
5)
Jakie są w rodzinie problemy dotyczące
dziecka?
Dlaczego-zdaniem dziecka rozmawia się
o nim z rodzicami
Jak rodzina tłumaczy trudności dziecka?
Jakie środki zaradcze się podejmuje ?
Czy i jakiej pomocy oczekuje rodzina?
Skutki dla dziecka
oznaki zaburzeń w rozwoju
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Stan emocjonalny – niska samoocena, lęk, strach, silny
stres (63%)
Zachowania – bunt, zbytnia odpowiedzialność,
zwracanie na siebie uwagi, działania antyspołeczne
(49%)
Stosunek do szkoły- słabe wyniki w nauce,
wagarowanie ( 47%)
Relacje z rówieśnikami – wycofywanie się, izolowanie,
agresja (35%)
Wygląd fizyczny – zaniedbanie, niski wzrost, 35%
Objawy psychosomatyczne – bóle brzucha, moczenie
się (9%)
Skutki krzywdzenia w dorosłym
życiu
I. Efekty w zachowaniu






Nadużywanie substancji odurzających
Otyłość i zaburzenia jedzenia ( najczęściej u ofiar
nadużyć seksualnych) w grupie 131 pacjentów -60%
wykorzystywanych seksualnie w rodzinie)
Samobójstwa – myśli i próby
Ryzykowne zachowania seksualne ( najlepiej
udokumentowana relacja)
Palenie tytoniu
Trudności ze snem
Skutki krzywdzenia w dorosłym
życiu
II. Budowanie relacji społecznych
1) Style interpersonalne – unikowy (brak relacji
zależności, otwarcia i ciepła), natrętny (skrajnie
silna potrzeba bliskości, nadmierna otwartość,
dążenie do kontroli partnera ),
2) Powtórna wiktymizacja – wchodzenie w związki
podobne do tych z rodzicem
3) Bezdomność – szczególnie u kobiet ( izolacja
społeczna)
Skutki krzywdzenia w dorosłym
życiu
III. Postawy i przekonania
- Świat zewnętrzny jest zagrażający (
przecenianie zagrożenia i przeciwności w
aktualnym życiu)
- Obniżone poczucie własnej skuteczności i
sprawczości ( bezradności i bezsilność)
- Pesymizm
- Postrzeganie złego stanu własnego
zdrowia
Skutki krzywdzenia w dorosłym
życiu
IV. Konsekwencje emocjonalne
1) Depresja
2) Zespół stresu pourazowego ( PTSD) –
ponad 80% ofiar wykorzystywania
seksualnego w dzieciństwie ma niektóre
objawy
Skutki krzywdzenia w dorosłym
życiu
Badania Niesiobędzkiej – 145 studentów
20% doświadczało przemocy psychicznej a
10% fizycznej w dzieciństwie
Przemoc psychiczna prowadzi do przekonań:
-dbać wyłącznie o własne dobro, okazywać
odwagę i siłę, niechęć do długotrwałych
związków , unikanie bliskich relacji
interpersonalnych
Kształtowanie odporności
psychicznej (resilience)
Grupy czynników ryzyka zaburzeń zdrowia
psychicznego i zachowań dewiacyjnych
I. Rodzinne – zaburzenia psychiczne
rodziców, ubóstwo, przestępczość
rodziców, wrogość w rodzinie, niski
poziom socjoekonomiczny, niskie
wykształcenie rodziców, bezrobocie,
sieroctwo społeczne
Grupy czynników ryzyka zaburzeń zdrowia
psychicznego i zachowań dewiacyjnych
II. Indywidualne – genetyczna i biologiczna
podatność, cechy temperamentu, niski poziom
intelektualny
III. Środowiskowe – oddziaływanie środowiska
patologicznego, przemoc w szkole oraz w
miejscu zamieszkania, działania wojenne,
terrorystyczne, klęski żywiołowe.
Co najmniej 3 czynniki działające czas
dłuższy
Czynniki ochronne


Cechy indywidualne – dobre funkcjonowanie
intelektualne, skuteczna regulacja emocji,
samoocena pozytywna, optymizm, poczucie
sensu życia, uzdolnienia i cechy społecznie
cenione
Cechy rodziny – stabilne i dające oparcie
środowisko rodzinne, poczucie więzi z rodzicami,
pozytywne relacje z rodzeństwem, stabilny
status socjoekonomiczny
Czynniki ochronne


Cechy społeczności lokalnej – korzystne cechy
otoczenia w miejscu zamieszkania
(bezpieczeństwo, brak patologii, ) dobra sytuacja
w szkole(bez przemocy), dodatkowe zajęcia
sportowe i inne rozwijające, łatwy dostęp do
służb reagowania nagłego
Cechy społeczne związane z kulturą – ochrona
dzieci, nacisk na edukację, ochrona przed
przemocą,
Procesy kształtowania odporności
Trzy możliwe rodzaje relacji między
czynnikami ryzyka a czynnikami
ochronnymi:
1. Równoważenie ryzyka
2. Redukowanie ryzyka
3. Uodparnianie na ryzyko
Równoważenie ryzyka
Czynniki ochronne bezpośrednio oddziałują
na zachowanie i równoważą czynniki
ryzyka. ( rodzina dysfunkcyjna ale
właściwa opieka nauczycielska)
Czyli kompensacja
Redukowanie ryzyka
Zmniejszanie wpływu czynników ryzyka na
zachowanie poprzez aktywizacje zasobów
osobistych i chroniących – negatywny
wpływ pijących rówieśników a wsparcie i
kontrola rodziców
Uodparnianie na ryzyko
Umiarkowany poziom ryzyka powoduje
uodpornienie i przygotowuje jednostke do
trudniejszych warunków. Niekorzystny jest tylko
zbyt niski i zbyt wysoki poziom czynników
ryzyka. Np.. Poziom wymagań rodziców wobec
dziecka.
Dodatkowe warianty tych modeli to – stabilizacja
ryzyka( czynnik chroniący redukuje i stabilizuje
ryzyko na niskim poziomie) oraz redukcja ryzyka
– czynnik chroniący redukuje ale nie stabilizuje.
Strategie wspierające procesy
kształtowania odporności






Minimalizowanie negatywnego wpływu stresu
Przerwanie łańcucha negatywnych zdarzeń w
życiu dziecka
Wzmocnienie łańcucha pozytywnych
doświadczeń
Otwarcie na nowe możliwości
Zdarzenia neutralizujące lub kompensujące
Sposób myślenia o przeciwnościach losu –
kształtowanie sprawczości