Schizofrenia
advertisement
Epizod Pojedynczy przypadek kryzysu psychicznego w historii choroby pacjenta. Lekarz rodzinny To lekarz rodzinny, zazwyczaj pierwsza osoba, z którą kontaktuje się chory, gdy pojawiają się objawy. Wgląd To określenie odnosi się do świadomości pacjenta dotyczącej jego samego, włączając stan psychiczny. Neuroleptyki Zwane także lekami przeciwpsychotycznymi, są to leki stosowane w leczeniu objawów psychozy. Terapia zajęciowa Ten rodzaj terapii ma na celu uzyskanie oraz rozwinięcie umiejętności potrzebnych w życiu: codzienne aktywności, włączając dbałość o higienę osobistą, umiejętności towarzyskie, dbanie o zdrowie i dietę. Może być wymagane w przypadku osób wychodzących z ciężkich chorób psychicznych, aby pomóc im zdobyć niezależność. Psychiatra W pełni wykwalifikowany lekarz, który ukończyłspecjalizację z psychiatrii. Psychoterapia Terapia rozmową odnosząca się do kwestii na „głębszym” poziomie poradnictwa, pomagając osobom odnieść się do swoich problemów i poszukiwać lepszych sposobów radzenia sobie. Remisja Koncept remisji w schizofrenii definiuje poziom, na którym objawy nie mają już negatywnego wpływu na funkcjonowanie pacjenta. Ocena ryzyka Ocena sytuacji w każdym konkretnym czasie, w celu ustalenia możliwych rezultatów i ich prawdopodobieństwo. Przyjęcie bez zgody Jest to nieformalny sposób opisania procesu, gdy pacjent może być przyjęty do szpitala bez zgody na leczenie lub diagnostykę (ocenę). Użytkownik programu Określenie często stosowane w przypadku osoby z zaburzeniami psychicznymi, która korzysta z programów ochrony zdrowia psychicznego. Nadużywanie substancji/używanie szkodliwe Jest to ogólny termin opisujący szkodliwe używanie różnych substancji, głównie narkotyków, alkoholu lub rozpuszczalników. Używanie tych substancji może być próbą samoleczenia. RCon/Edu/Leaf/June2012/PL01 Więcej informacji na temat choroby znajdziesz na stronach internatowych: www.Janssen-Cilag.pl www.Schizophrenia24x7.pl www.eufami.org Janssen-Cilag EMEA Dostarczono jako usługę medyczną przez Janssen-Cilag EMEA Numer: 21677/3610/280 final 699 SM (2008) Data przygotowania czerwiec 2008 Schizofrenia Pacjent i opiekun Spis treści 1.Informacje wstępne na temat schizofrenii Czym jest schizofrenia? 1. Informacje wstępne na temat schizofrenii 3 Czym jest schizofrenia? 3 Kto choruje na schizofrenię i co ją powoduje? 3 Jakie są objawy? 4 Inne źródła informacji 5 2. Rozpoznanie schizofrenii 6 Otrzymanie diagnozy schizofrenii – emocje, pytania, troski i obawy 6 Co będzie dalej? 6 Praca w partnerskim układzie z Twoim lekarzem 6 3. Jak leczona jest schizofrenia 7 Cele leczenia – cele Twoje i Twojego lekarza 7 Podejścia lecznicze: 7 a. Leki 7 b. Leczenie psychospołeczne 10 c. Troska o fizyczne, seksualne i duchowe zdrowie jako część leczenia 12 d. Jak rodzina i przyjaciele mogą wspierać Cię na drodze leczenia 14 4. Odpowiedzi na często zadawane pytania 17 5. Słowniczek 19 EUFAMI, czyli Federacji a Stowarzyszeń Rodzin i Opiekunów Osób Chorych Psychicznie, przyjmuje z radością publikację tego dokumentu. Jest organizacją reprezentującą rodziny prowadzące ochotnicze organizacje w Europie, które dbają o interes i dobro wszystkich osób dotkniętych ciężką chorobą psychiczną. www.eufami.org Schizofrenia jest złożoną chorobą charakteryzującą się zaburzeniami procesu myślenia, które prowadzą do halucynacji, urojeń, formalnych zaburzeń myślenia oraz nietypowej mowy lub zachowania. Objawy te mogą sprawić, że dla osób dotkniętych chorobą interakcje z innymi ludźmi są trudne oraz że wycofują się one ze świata zewnętrznego. Wbrew powszechnemu przekonaniu schizofrenia nie jest „rozszczepieniem osobowości”. Jednakże ludzie ze schizofrenią mogą postrzegać rzeczywistość w sposób skrajnie różny niż ludzie wokół nich. Mogą słyszeć głosy, których nie słyszą inni, lub wierzyć, że inni ludzie mogą czytać w ich umysłach, kontrolować myśli lub spiskować, aby ich skrzywdzić. Ludzie ze schizofrenią, żyjąc w świecie zniekształconym przez halucynacje i urojenia, mogą czuć się przestraszeni, zaniepokojeni i zdezorientowani, mogą być zalęknieni i wycofani. Mowa i zachowanie mogą stać się tak zdezorganizowane, że budzą zdziwienie lub strach u innych. Ludzie ze schizofrenią mogą pod wpływem choroby doświadczać załamania linii życiowej. Ich rodziny i przyjaciele mogą także doświadczać głębokiego stresu związanego z obserwowaniem wpływu choroby na stan pacjenta oraz z powodu trudności we wspieraniu go. Radzenie sobie z objawami schizofrenii może być szczególnie trudne dla członków rodziny, którzy pamiętają, jak aktywna i pełna energii była osoba, nim zachorowała. Leki i inne sposoby leczenia schizofrenii, stosowane regularnie i według zaleceń, mogą pomóc w redukcji i kontroli objawów. Jednakże są pacjenci, którym dostępne leczenie nie pomaga w pełni lub przerywają je z powodu niepożądanych objawów leków czy też z innych powodów. Nawet gdy leczenie jest skuteczne, niektóre osoby mają trudność z powrotem do codziennego życia, które wiedli przed chorobą i potrzebują innych form pomocy. Jednakże niektórzy mają tylko jeden lub dwa epizody choroby i nie mają wcale lub mają nieznaczne stale utrzymujące się objawy choroby. Kto choruje na schizofrenię i co ją powoduje? Pierwsze objawy schizofrenii zazwyczaj pojawiają się w okresie nastoletnim lub we wczesnej młodości. Ryzyko zachorowania na schizofrenię wynosi w przybliżeniu 1% w ciągu całego życia. Schizofrenię można spotkać na całym świecie, wskaźniki zachorowania są bardzo podobne we wszystkich krajach. W przypadku mężczyzn i kobiet ryzyko zachorowania jest równe. Mężczyźni zazwyczaj zaczynają chorować między 16 a 25 rokiem życia, u większości kobiet objawy rozwijają się między 25 a 30 rokiem życia. Uważa się, że schizofrenia jest powodowana przez wiele czynników działających wspólnie. Wydaje się, że te czynniki to: wpływ genetyczny, okołoporodowe urazy mózgu oraz wpływ izolacji społecznej i/lub stres. Inne wpływy mogą także być istotne, ale o żadnym pojedynczym czynniku nie można powiedzieć, że powoduje schizofrenię. Uważa się raczej, że każdy z tych czynników zwiększa ryzyko zachorowania. Eksperci są zgodni co do faktu, że objawy schizofrenii są związane z nieprawidłowościami w przekazywaniu i przetwarzaniu informacji w mózgu. Komórki nerwowe w mózgu komunikują się ze sobą za pośrednictwem substancji chemicznych zwanych neurotransmiterami. Wiele objawów schizofrenii wynika z nieprawidłowości w aktywności dwóch konkretnych przekaźników – dopaminy i serotoniny. U większości osób leczenie schizofrenii polega na przyjmowaniu leków (zwanych lekami przeciwpsychotycznymi lub neuroleptykami), które przywracają prawidłowy wpływ neurotransmiterów na mózg. 3 Jakie są objawy? Objawy schizofrenii klasyfikuje się zazwyczaj do kilku grup: objawy pozytywne, objawy negatywne, afektywne, poznawcze i dezorganizacji. Objawy „pozytywne” Są to objawy „dodane” w przebiegu choroby i nie spotyka się ich u osób zdrowych: • Halucynacje, czyli omamy (najczęstsze jest słyszenie głosów ) • Urojenia (urojeniowa interpretacja otaczającej rzeczywistości) • Dezorganizacja myślenia (formalne zaburzenia myślenia) Inne źródła informacji Organizacje europejskie 1. EUFAMI: Federacja Stowarzyszeń Rodzin i Opiekunów Osób Chorych Psychicznie (The European Federation of Associations of Families of People with Mental Illness) Jest organizacją reprezentującą rodziny prowadzące ochotnicze organizacje w Europie, które dbają o interes i dobro wszystkich osób dotkniętych ciężką chorobą psychiczną. Adres strony internetowej http://www.eufami.org • Pobudzenie Objawy „negatywne” Jest to potencjał, który posiada większość ludzi, ale jest on zaburzony u osób ze schizofrenią. • Napęd i inicjatywa • Interakcje społeczne i towarzyskie • Entuzjazm • Zdolność do reagowania na bodźce emocjonalne 2. Światowe Stowarzyszenie dla Schizofrenii i Chorób Pokrewnych (World Fellowship for Schizophrenia and Allied Disorders) Ta organizacja została powołana, aby podnosić poziom wiedzy, zrozumienia i współodczuwania oraz aby zmniejszyć strach, stygmatyzację i złe traktowanie, które towarzyszy schizofrenii i innym poważnym chorobom psychicznym oraz aby zmniejszyć wpływ, jaki takie zachowanie ma na osoby dotknięte schizofrenią oraz na ich opiekunów. Adres strony internetowej http://world-schizophrenia.org 3. Zdrowie psychiczne Europy (Mental Health Europe) Objawy schizofrenii zazwyczaj zmieniają się w czasie, zaostrzają się w okresie pogorszeń i wycofują się w okresie remisji. Niewiele osób ma tylko jeden epizod psychotyczny; większość ma kilka epizodów w życiu. Ludzie mogą prowadzić relatywnie zwyczajne życie w czasie między epizodami, będąc emocjonalnie zdrowymi i stabilnymi. Jednakże u osób z „chroniczną” schizofrenią lub z ciągłym albo nawracającym przebiegiem choroby, pewne „objawy negatywne” lub deficyty mogą utrzymywać się przez dłuższy czas. Większość pacjentów ze schizofrenią wymaga długoterminowego leczenia polegającego na przyjmowaniu leków. Mental Health Europe jest organizacją pozarządową działającą na rzecz: zapobiegania stresowi psychicznemu, promowania dobrego stanu zdrowia psychicznego, poprawy opieki nad osobami z chorobami psychicznymi oraz ochrony praw człowieka (byłych) użytkowników systemu ochrony zdrowia psychicznego, pacjentów szpitali psychiatrycznych, ich rodzin i opiekunów. Adres strony internetowej http://www.mhe-sme.org 4. GAMIAN-Europe Nasza misja: edukacja, zwiększenie świadomości, orędownictwo oraz kampanie przeciw stygmatyzacji, w celu poprawy jakości życia osób chorych psychicznie oraz ich rodzin. Adres strony internetowej: http://www.gamian.eu/ 5. Światowa Federacja Zdrowia Psychicznego (World Federation for Mental Health) WFMH jest międzynarodową organizacją członkowską założoną w celu rozwoju prewencji chorób psychicznych i zaburzeń emocjonalnych, prawidłowego leczenia i opieki osób dotkniętych tymi chorobami oraz promocji zdrowia psychicznego. Adres strony internetowej: http://www.wfmh.org/ 4 5 2.Rozpoznanie schizofrenii Otrzymanie diagnozy schizofrenii – emocje, pytania, troski i obawy Teraz kiedy rozpoznano u Ciebie schizofrenię, jest naturalne, że masz mieszane uczucia, niepokoje i pytania dotyczące diagnozy. Możesz czuć ulgę, że twoje objawy mają nazwę, szczególnie jeśli odczuwałeś objawy przez dłuższy czas przed otrzymaniem diagnozy. Możesz być zadowolony, że dowiedziałeś się, że twoją chorobę można leczyć i że dostępne są liczne opcje leczenia. Możesz martwić się o to, co oznacza bycie chorym na schizofrenię w kwestii leczenia, którego będziesz potrzebować, oraz odczuwać niepokój dotyczący wpływu choroby na Twoje codzienne życie. Możesz obawiać się, że Twoje życie już nigdy nie będzie takie samo lub że nie będziesz w stanie podjąć ponownie zwyczajnych aktywności. Może Cię niepokoić możliwa reakcja przyjaciół, rodziny i kolegów z pracy na Twoją diagnozę. Możesz mieć bardzo dużo pytań i zastanawiać się, gdzie znajdziesz więcej informacji. Co będzie dalej? Twój lekarz i inne osoby profesjonalnie związane z ochroną zdrowia, zaangażowane w Twoja opiekę rozumieją Twój stan, Twoje niepokoje i kwestie, które mogą Cię martwić. Teraz kiedy Twoja choroba została zdiagnozowana, będziesz pracował wspólnie ze swoim zespołem opieki zdrowotnej, aby: • Ustalić cele leczenia oraz Twoje życiowe cele na przyszłość, oraz rozważyć, jak stworzyć szansę na ich realizację • Uzgodnić rodzaj leczenia, którego potrzebujesz, aby zmniejszyć objawy i na formę leczenia, która może być dla Ciebie najlepsza • Upewnić się, że Twoja choroba oraz leczenie są regularnie monitorowane oraz że otrzymujesz wsparcie i informacje. Praca w partnerskim układzie z Twoim lekarzem Poprzez pracę ze swoim lekarzem lepiej zrozumiesz swoją chorobę i zdobędziesz informacje dotyczące rodzaju dostępnego leczenia. Twój lekarz omówi z Tobą wszystkie istotne aspekty i będziecie wspólnie podejmować decyzje dotyczące leczenia. Twój lekarz zadba o to, żebyś otrzymał wszystkie informacje, których potrzebujesz, i mógł podejmować własne decyzje dotyczące leczenia i Twoich priorytetów w przyszłości. Będziesz zachęcany do zadawania pytań oraz aby postępowanie w twojej chorobie było regularnie sprawdzane, abyś mógł zgłosić wszystkie niepokojące kwestie. Pracując z zespołem ochrony zdrowia w ten sposób, będziesz równym partnerem w swojej własnej opiece i będziesz posiadałodpowiednie informacje, aby podejmować decyzje dotyczące leczenia. 6 3.Jak leczona jest schizofrenia Cele leczenia – cele Twoje i Twojego lekarza Ty oraz Twój lekarz będziecie zastanawiać się nad krótko - i długoterminowymi korzyściami, które chcecie osiągnąć dzięki leczeniu. Niektóre możliwe cele leczenia to: • Złagodzenie lub usunięcie objawów ? • Zapobieganie lub wyeliminowanie konieczności hospitalizacji • Zapobieganie nawrotom psychozy • Uwolnienie od niepożądanych działań ubocznych leków lub zminimalizowanie działań ubocznych • Umożliwienie Ci powrotu do normalnego życia lub rozpoczęcia codziennych, zwyczajnych aktywności (takich jak praca, nauka, samodzielne życie/mieszkanie, relacje towarzyskie etc.) • Osiągnięcie i utrzymanie remisji, dzięki czemu objawy nie będą negatywnie wpływały na Twoje życie. Uzgodnisz kluczowe cele terapii z Twoim lekarzem przed rozpoczęciem leczenia. Leczenie będzie dostosowane tak, aby pomóc Ci osiągnąć cele, które uważasz za istotne. Teraz rozważymy podejścia lecznicze bardziej szczegółowo, w tym leki i/lub leczenie psychospołeczne. Podejścia lecznicze: a. Leki Starsze leki (starszej generacji) Pierwszy lek skuteczny w leczeniu schizofrenii został wynaleziony w połowie lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku. Istnieje wiele różnych „klasycznych” leków przeciwpsychotycznych, takich jak haloperidol, chloropromazyna, flufenazyna, droperidol, pimozyd, sulpiryd, perfenazyna, flupentixol, zuklopentixol i trifluoperazyna. Te leki wydają się działać głownie poprzez redukcję wpływu neurotransmitera dopaminy w mózgu. Są skuteczne głównie w leczeniu objawów pozytywnych schizofrenii i umożliwiają wielu pacjentom uniknięcie hospitalizacji i lepsze funkcjonowanie w społeczności. Jednakże nie wydają się być bardzo skuteczne w leczeniu objawów negatywnych lub objawów związanych z nastrojem (objawów afektywnych). Starsze leki są dostępne w formie tabletek, płynu do stosowania doustnego oraz krótkolub długodziałających zastrzyków (iniekcji). 7 Nowsze leki (leki nowszej generacji) W ostatnim dziesięcioleciu wprowadzono nowsze leki skuteczne w leczeniu schizofrenii. Nowsze leki przeciwpsychotyczne, takie jak aripiprazol, klozapina, olanzapina, paliperidon ER, kwetiapina, risperidon lub ziprasidon, zwane atypowymi lekami przeciwpsychotycznymi (neuroleptykami), nowymi lekami przeciwpsychotycznymi lub neuroleptykami drugiej generacji wydają się wpływać zarówno na serotoninę, jaki i dopaminę oraz inne neurotransmitery w mózgu i dzięki temu mają wpływ na więcej rodzajów objawów. Są skuteczne w leczeniu objawów psychotycznych, włączając halucynacje i urojenia oraz mogą być pomocne w leczeniu objawów negatywnych choroby, takich jak zmniejszona motywacja lub zubożenie uczuciowe. Niektóre z nowych leków są także dostępne w tabletkach lub płynach oraz w formie krótkoi długodziałających zastrzyków (iniekcji). Popularne FAŁSZYWE przekonania dotyczące leków Czasami pacjenci i ich rodziny są zaniepokojeni lekami przeciwpsychotycznymi stosowanymi w leczeniu schizofrenii. Poza tym, że niepokoją ich działania niepożądane, martwią się również, że takie leki uzależniają. Jednakże leki przeciwpsychotyczne nie powodują euforii („bycia na haju”) lub zachowań typowych dla uzależnienia. Innym fałszywym przekonaniem na temat leków jest, że działają jak kontrola umysłu lub „chemiczny kaftan bezpieczeństwa”. Leki przeciwpsychotyczne stosowane w zalecanej dawce nie „otępiają” ludzi i nie odbierają wolnej woli. Niektóre leki mogą działać uspokajająco i to działanie może być potrzebne na początku leczenia, szczególnie jeśli pacjent jest mocno pobudzony. Użyteczność leków nie bierze się z ich działania uspokajającego, ale z ich zdolności do zmniejszania halucynacji, pobudzenia, urojeń w epizodzie psychotycznym. W ten sposób leki przeciwpsychotyczne powinny w końcu pomóc osobie ze schizofrenią radzić sobie ze światem w sposób bardziej odpowiedni. Działania niepożądane Leki przeciwpsychotyczne, podobnie jaki wszystkie inne leki, mogą mieć niepożądane działania pojawiające się równolegle z ich działaniami korzystnymi. Starsze leki są szczególnie związane z nieprzyjemnymi problemami ruchowymi, zwanymi objawami pozapiramidowymi (extrapyramidal symptoms – EPS), takimi jak skurcze mięśni oraz sztywność, drżenia i niepokój ruchowy. Pacjenci mogą przyjmować dodatkowe leki, aby zwalczyć te zaburzenia ruchowe. Długoterminowe działania niepożądane mogą być większym problemem, w szczególności późne dyskinezy (tardive dyskinesia TD). Późne dyskinezy TD są mimowolnymi ruchami głównie w obrębie ust i twarzy, którym często nie można się świadomie przeciwstawić. Ryzyko tych działań niepożądanych w przypadku nowych leków jest znacznie niższe, ale nie jest zupełnie nieobecne. W przypadku nowszych leków przeciwpsychotycznych prawdopodobieństwo zaburzeń ruchowych i TD jest mniejsze niż w przypadku stosowania klasycznych neuroleptyków. Jednakże niektóre z nowszych sposobów leczenia zwiększają prawdopodobieństwo zwiększenia masy ciała oraz spadek libido. Działania niepożądane mogą przyczynić się do zaprzestania przyjmowania leków przez pacjenta, co może prowadzić do powrotu objawów schizofrenii i dlatego jest tak ważne, aby omawiać leczenie: uzyskane korzystne efekty i niepokojące działania uboczne z lekarzem. Wpływ przerwania leczenia Leki przeciwpsychotyczne zmniejszają ryzyko nawrotu objawów choroby w przyszłości u pacjentów, którzy wyszli z ostrego epizodu schizofrenii. Niektóre osoby mogą doświadczyć nawrotu choroby i znowu źle się czuć, nawet gdy leczenie jest kontynuowane. Jednakże głównym powodem nawrotu choroby jest przerwanie leczenia – zdecydowanie wyższe współczynniki nawrotu choroby obserwuje się, gdy przerwane jest przyjmowanie leków. Jeśli objawy pojawiają się ponownie przy niskiej dawce leku, może być konieczne czasowe zwiększenie dawki, aby zapobiec nawrotowi w pełni rozwiniętej choroby. Nawrót choroby Ponieważ nawrót choroby jest dużo bardziej prawdopodobny, gdy przerywa się przyjmowanie leków przeciwpsychotycznych lub gdy przyjmuje się je nieregularnie, jest bardzo ważne, aby ludzie ze schizofrenią uzgodnili leczenie i plan zapobiegania nawrotom choroby z lekarzem i rodziną w sposób taki, jaki im najbardziej odpowiada. Wsparcie jest niezwykle istotne, aby móc dostosować się do ustalonego planu. Włączając przyjmowanie przepisanych leków w prawidłowej dawce i odpowiedniej porze każdego dnia, przychodzenie na wizyty kontrolne i uważne przestrzeganie innych procedur terapeutycznych. Ponieważ może być to trudne, istnieją strategie oraz terapie, które mogą znacznie poprawić wynik leczenia oraz często prowadzić do poprawy jakości życia. Podczas nawrotu choroby ludzie mogą być wycofani, mieć wyostrzone zmysły oraz odkryć, że bliscy nie są zdolni do zrozumienia ich problemów. Zdolność do odróżniania ich rzeczywistości od rzeczywistości innych ludzi może być w znaczny sposób ograniczona. Dość często ludzie wyczuwają moment, gdy zaczynają ponownie chorować, ale nie zawsze są w stanie temu przeciwdziałać. Przyjaciele i rodzina często mogą pomóc w dostrzeżeniu objawów ostrzegawczych we wczesnym nawrocie choroby. Niektóre przykłady takich objawów to zmniejszenie potrzeby snu, zmniejszony apetyt, niewstawanie rano lub większe niż zazwyczaj trudności w koncentracji uwagi. Jeśli z objawami tymi pacjent będzie radził sobie wcześnie, jest wysoce prawdopodobne, że stan pacjenta ulegnie poprawie i że będzie mógł on w niezmieniony sposób kontynuować codzienne życie. 8 9 b. Leczenie psychospołeczne Leczenie lekami przeciwpsychotycznymi jest konieczne w celu wyeliminowania objawów psychotycznych schizofrenii. Jednakże choroba może mieć także inny wpływ na życie i zachowanie człowieka. Nawet jeśli osoba ze schizofrenią jest w dużym stopniu wolna od objawów psychotycznych, może mieć duże trudności w radzeniu sobie w codziennym życiu, z aktywnościami, takimi jak komunikowanie się z ludźmi wokół, podejmowanie decyzji, motywacja, dbanie o siebie oraz zawieranie i utrzymywanie relacji z innymi. Schizofrenia wpływa na te obszary życia, ponieważ najczęściej pojawia się we wczesnej młodości, czyli wtedy gdy ludzie rozwijają niezależne umiejętności społeczne oraz poczucie, że pasują do świata wokółnich. Terapie psychospołeczne mogą pomóc w chorobie poprzez pomoc w odkrywaniu nowych dróg radzenia sobie psychologicznie i społecznie. Takie leczenie może wspierać ludzi w bardziej skutecznym myśleniu o sobie, innych ludziach oraz ich otoczeniu. Terapia powinna zmniejszać wpływ,choroby na zdolność radzenia sobie ze społecznymi aspektami życia codziennego. Dostępnych jest wiele form terapii psychosocjalnej z podejściem poznawczym lub behawioralnym, wspierających pacjenta, by myślał i zachowywał się bardziej normalnie. Różne metody poprawiają zdolność do towarzyskiego funkcjonowania w środowiskach, takich jak szpital, wspólnota, dom i miejsce pracy. Terapia psychospołeczna może być indywidualna, prowadzona przez osoby profesjonalnie zajmujące się ochroną zdrowia, lub grupowa – z całą rodziną, lub poprzez psychoedukację. Coraz częściej podejście psychospołeczne jest stosowane przez zespoły ochrony zdrowia psychicznego jako część ich codziennej praktyki. Rehabilitacja Wiele osób pokonuje trudności korzystając z wsparcia specyficznych programów takich jak metody rozwiązywania problemów, doskonalenia umiejętności życiowych, zarządzanie pieniędzmi oraz wsparcie w powrocie do nauki lub pracy. Psychoterapia Psychoterapia jest terapią zaburzeń afektywnych i psychotycznych przy pomocy rozmowy, w przeciwieństwie do metod farmakologicznych i fizycznych. Poprzez dzielenie się doświadczeniami z profesjonalnie przygotowaną, empatyczną osobą (rozmowa o własnym świecie z osobą z zewnątrz) chorujący na schizofrenię mogą stopniowo zrozumieć więcej na swój temat i odkryć sposoby radzenia sobie z trudnościami. Psychoterapia indywidualna Psychoterapia indywidualna obejmuje regularnie zaplanowane rozmowy pomiędzy pacjentem a psychiatrą, psychologiem oraz pracownikiem społecznym albo pielęgniarką, specjalizującymi się w psychiatrii. Jest wiele różnych rodzajów terapii, niektóre są bardziej, niektóre mniej odpowiednie i nie każdy uzna je za pomocne. Jest istotne, aby zasięgnąć rady na temat podejścia terapeutycznego w każdej indywidualnej sytuacji i dowiedzieć się, jak będzie ono współgrało z innymi rodzajami terapii otrzymywanymi przez pacjenta. Różne terapie mogą skupiać się na różnych kwestiach, takich jak obecne lub przeszłe problemy, doświadczenia, myśli, uczucia lub relacje. Terapia poznawczo-behawioralna (Cognitive Behavioural Therapy (CBT) Terapia poznawczo-behawioralna pomaga ludziom zastanawiać się nad tym, jak widzą siebie, świat i innych ludzi oraz jak ich działania mogą wpłynąć na myśli i uczucia. CBT może pomóc zmienić to, jak pacjenci myślą („poznawczo”) i co robią („behawioralna”). Te zmiany mogą pomóc poczuć się lepiej. W odróżnieniu od innych terapii, w których stosowana jest rozmowa, CBT skupia się na trudnościach i problemach „tu i teraz”. Zamiast skupiać się na przyczynie stresu lub objawach w przeszłości, szuka sposobów na poprawę obecnego stanu umysłu. Edukacja rodzinna Bardzo często ludzie ze schizofrenią są wypisywani ze szpitala i trafiają pod opiekę swojej rodziny; jest więc bardzo ważne, aby członkowie rodziny dowiedzieli się jak najwięcej na temat schizofrenii i rozumieli trudności oraz problemy związane z chorobą. Jest także bardzo pomocne, jeśli członkowie rodziny znają sposoby, aby zminimalizować ryzyko nawrotu choroby pacjenta. Oto dwa przykłady: • Rodzinna interwencja, która może pomóc całej rodzinie w rozwinięciu wzorów zachowania promujących zrozumienie i wsparcie. • Programy edukacyjne mogą pomóc poznać informacje na temat radzenia sobie z problemami oraz informować o dostępnych systemach opieki np. zdrowotnych, mieszkaniowych lub społecznych. 10 11 c. Troska o fizyczne, seksualne i duchowe zdrowie jako część leczenia Schizofrenia może mieć szereg poważnych konsekwencji dotyczących stylu życia osoby nią dotkniętej, włączając społeczną i finansową pozycję. Objawy psychotyczne schizofrenii i zakłócenie, jakie mogą wprowadzić w życie człowieka, są oczywiste, ale zdrowie fizyczne również nie jest w tym przypadku bez znaczenia. Negatywne zachowania mogą polegać na częstszym paleniu papierosów, co może prowadzić do poważnych somatycznych powikłań, włączając choroby krążenia, układu oddechowego i częstsze infekcje ogólne. Te problemy mogą pogorszyć się przez wysokie spożycie alkoholu, stosowanie nielegalnych leków i narkotyków, złe nawyki żywieniowe oraz brak ćwiczeń fizycznych, niedostateczne dbanie o siebie i słabą higienę osobistą, złe warunki mieszkaniowe. Zmiany stylu życia i działania niepożądane leków mogą prowadzić do wzrostu masy ciała i otyłości. Otyłość może mieć bardzo duży wpływ na zdrowie fizyczne, taki jak zwiększenie ryzyka chorób serca oraz cukrzycy. Zaleca się, aby osoby ze schizofrenią co roku poddawały się somatycznym badaniom kontrolnym. Osoby ze schizofrenią mogą także potrzebować wsparcia dietetyka, terapeuty uzależnień od alkoholu lub narkotyków, specjalisty pielęgnacji stóp, stomatologa i dostępu do innych ogólnych informacji dotyczących promocji zdrowia. Przy skutecznej ochronie zdrowia i wsparciu ze strony opieki socjalnej możliwe jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób somatycznych związanych ze schizofrenią, włączając działania niepożądane leków oraz zmianę stylu życia. Utrzymywanie dobrej formy fizycznej Gdy doświadcza się kłopotów ze zdrowiem psychicznym, często bardzo trudno zadbać o siebie w prawidłowy sposób. Brak energii i utrata motywacji mogą powodować zaniedbywanie stanu fizycznego, a badania pokazują, że złe nawyki żywieniowe, papierosy i spożywanie alkoholu, brak ćwiczeń fizycznych przyczyniają się do utraty zdrowia fizycznego. Podobnie jak w populacji ogólnej, ludzie ze schizofrenią są zachęcani do prowadzenia zdrowego stylu życia, włączając regularne ćwiczenia fizyczne. Ć wiczenia fizyczne są korzystne dla serca i płuc, pomagają budować tkankę mięśniową i wzmacniają kości. Nadwaga wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zdrowotnym, a ćwiczenia fizyczne są dobrym sposobem, aby zmniejszyć masę ciała i/lub zminimalizować zwiększanie masy ciała, co jest jednym z możliwych działań niepożądanych niektórych leków przeciwpsychotycznych. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że ćwiczenia fizyczne mogą pomóc w leczeniu chorób psychicznych, i mimo że nie ma sposobu, aby zastąpić leki, ćwiczenia mogą pomóc w radzeniu sobie ze schizofrenią. W dodatku do korzyści fizycznych, badania wykazały, że ćwiczenia mogą prowadzić do polepszenia samopoczucia i koncentracji uwagi; mogą zmniejszyć niepokój i stres; mogą pomóc podnieść samoocenę i motywację. Ć wiczenia w grupie, takie jak zajęcia aerobiku lub mecz piłki nożnej zachęcają do spotykania nowych ludzi, zmniejszają izolację oraz poprawiają kompetencje towarzyskie. Ć wiczenia fizyczne powinny być możliwe do wykonania i przyjemne, powinno się zaczynać ćwiczenie powoli i delikatnie. Jest istotne, aby pacjent skonsultował się ze swoim lekarzem przed rozpoczęciem nowego programu ćwiczeń. 12 Zdrowie seksualne Zdrowe relacje seksualne są istotną częścią życia oraz miarą jakości życia. Jednakże relacje seksualne mogą stać się trudne po epizodzie schizofrenii. Schizofrenia sama w sobie, związane z nią zaburzenia nastroju oraz działania niepożądane niektórych leków przeciwpsychotycznych mogą powodować dysfunkcje seksualne i zmniejszenie pożądania seksualnego. Jeśli się pojawią, jest istotne, aby nie przerywać przyjmowania leków. Wstyd może być przeszkodą, ale jest ważne, żeby skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym lub psychiatrą, ponieważ istnieją opcje leczenia, których włączenie można rozważać. Kobiety chcące zostać matkami muszą być świadome, że niektóre leki nie mogą być stosowane w czasie ciąży, a niektóre mogą powodować zmiany w laktacji (produkcji mleka). Lekarz rodzinny lub psychiatra mogą doradzić, które z leków są odpowiednie w tych stanach. W czasie doświadczania ostrych objawów schizofrenii jest możliwe, że niektóre osoby nadmiernie uaktywniają się seksualnie lub doświadczają seksualnych pragnień niezgodnych z ich charakterem. W efekcie mogą być bardziej skłonni, aby brać udziałw zachowaniach seksualnych wysokiego ryzyka, gdzie ryzyko zarażenia się chorobą przenoszoną drogą płciową jest większe. Jest istotne, aby młodzi ludzie byli zachęcani do zdobywania informacji na temat antykoncepcji i ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Zaczynając nowy związek, każdy powinien dbać o ochronę własną i partnera. Schizofrenia może także sprawić, że człowiek czuje się mniej zdolny do radzenia sobie z niechcianymi zalotami, zwiększając podatność na zagrożenia. Każdy przypadek molestowania seksualnego powinien być brany poważnie i zgłaszany. Zdrowie seksualne jest ważnym obszarem, który wymaga poznawania, a większa otwartość może pomóc zbliżyć się do zdrowia i zaspokojenia seksualnego. Duchowość Poczucie przynależności i bycie częścią społeczności może być bardzo istotne dla chorych oraz ich rodzin. Wielu ludziom duchowość i wiara mogą dać poczucie otuchy, tożsamości, świadomości kulturowej i zaangażowania w społeczność. Społeczności religijne mogą zaoferować sieć wsparcia, szczególnie w czasie kryzysu; takie wspólnoty mogą także zaoferować „przyjazną twarz”; oraz odegrać istotną rolę w radzeniu sobie ze schizofrenią. Kościoły i inne świątynie mogą stworzyć środowisko wspierające, do rozmowy o sytuacji, zmniejszając poczucie odosobnienia, strach i dyskryminację. Jednakże bywa tak, że objawy psychotyczne prowadzą do nawiązywania bardzo istotnych, ale czasami alarmujących relacji o charakterze religijnym. Objawy takie jak słyszenie głosów i urojenia o treściach religijnych mogą być odbierane jako doświadczenia religijne i mogą zwiększyć podatność na wpływ grup religijnych. Pewne grupy religijne mogą widzieć te doświadczenia, jako konsekwencję czynów tej osoby w życiu, co może zwiększyć stres i poczucie izolacji poprzez odrzucenie i zniechęcanie do korzystania z serwisów opieki zdrowia psychicznego. Jednakże, mimo że może się pojawić negatywne postrzeganie duchowości w czasie choroby, nie można pomijać znaczenia wiary i religii. System ochrony zdrowia nie może zaproponować wystarczającego wsparcia niektórym osobom, więc rola wspólnot, organizacji społecznych i grupy ochotników jest nieoceniona. Korzyści z sieci holistycznego wsparcia, włączając zorganizowane grupy religijne, duchowe i inne grupy wyznaniowe, są istotne dla wielu osób i mogą pomóc wspierać te osoby i ich rodziny/opiekuna na drodze do poprawy zdrowia psychicznego. 13 d. Jak rodzina i przyjaciele mogą wspierać Cię na drodze leczenia Jeśli u kogoś w Twojej rodzinie rozpoznano schizofrenię, możesz odegrać bardzo istotną rolę, wspierając go oraz pomagając w otrzymaniu odpowiedniej opieki. Jest istotne, aby dobrze zrozumieć chorobę. Lekarz prowadzący powinien być przygotowany, aby odpowiedzieć na każde pytanie, które możesz zadać na temat schizofrenii i jej leczenia. Ludzie chorujący na schizofrenię czasem nie są w stanie skutecznie porozumiewać się w czasie badania. W niektórych przypadkach rodzina lub bliscy przyjaciele mogą wiedzieć, które zachowania lub myśli są odmienne. Rodzina i przyjaciele mogą być pomocni w dostarczaniu wsparcia podczas wizyt lekarskich. Pomocna będzie wiedza dotycząca medycznej historii rodziny oraz tego, jakie leki przyjmowali Twoi krewni. Możesz także chcieć zadać pytania dotyczące leków, działań niepożądanych, długoterminowego ryzyka zdrowotnego oraz ryzyka hospitalizacji. Dobrym pomysłem jest zapisanie sobie wcześniej pytań oraz przyniesienie ze sobą długopisu i notatnika, gdybyś chciał robić notatki. Opiekunowie mogą znaleźć pomoc, biorąc udział w spotkaniach grup wsparcia rodzin. Znaczenie ciągłości leczenia Z powodu natury schizofrenii niektóre osoby mogą nie odczuwać potrzeby przyjmowania leków. Mogą również odmówić przyjmowania leków, albo samodzielnie przestać je przyjmować z powodu działań niepożądanych lub z innego powodu. Pamiętanie o konieczności przyjmowania leków może być trudne z powodu samej natury choroby. Jeśli bliscy lub przyjaciele są włączeni w proces leczniczy, mogą dostarczyć wsparcia w różny sposób. Obejmuje to m.in. sprawdzanie, czy pacjent przyjmuje leki, podpowiadanie mu, gdy zapomni o leku, przypominanie problemów, które mogły się pojawić w poprzednich sytuacjach, kiedy zdecydowałsię nie przyjmować swoich leków. Niezwykle istotna jest także pewność, że osoba ze schizofrenią kontynuuje leczenie po wypisaniu ze szpitala. Pacjent może przerwać przyjmowanie leków lub nie chodzić na wizyty kontrolne, co często prowadzi do nawrotu objawów psychotycznych. Zachęcanie pacjenta do kontynuowania leczenia i towarzyszenie jemu lub jej w procesie leczniczym może pozytywnie wpłynąć na dobrostan pacjenta. Bez kontynuacji leczenia, niektóre osoby ze schizofrenią czują się tak źle, że nie potrafią zaspokoić swoich podstawowych potrzeb, takich jak jedzenie, ubranie i schronienie. Jeśli tak się zdarzy, mogą stracić dom oraz popaść w problemy mogące doprowadzić je nawet do więzienia. Odpowiedź na zachowania i objawy Czego powinieneś oczekiwać od lekarza odpowiedzialnego za leczenie Twojego bliskiego? Jako część procesu diagnostyczno-leczniczego psychiatra powinien: • Zbierać szczegółowy wywiad dotyczący choroby • Zapytać o problemy, które mogą być związane z innymi chorobami (somatycznymi i psychiatrycznymi) • Mieć dużą wiedzę na temat leków przeciwpsychotycznych • Przeprowadzić dokładne badanie kontrolne • Dostosować leczenie, jeśli jest to konieczne Bliscy osób ze schizofrenią często nie są pewni, jak odpowiedzieć, jeśli pacjent wypowiada stwierdzenia, które wydają się być dziwne lub są wyraźnie nieprawdziwe. Dla osób ze schizofrenią dziwaczne przekonania i halucynacje są zupełnie prawdziwe; nie są tylko wymyślonymi fantazjami. Zamiast „iść po linii choroby” z urojeniami pacjenta, członkowie rodziny lub przyjaciele powinni powiedzieć im, że nie widzą rzeczy w taki sam sposób i nie zgadzają się z jego lub jej wnioskami, mając świadomość, że pacjentowi może się wydawać odwrotnie. Opiekunowie muszą być ostrożni, aby nie zakwestionować przekonań pacjenta. Gdy tak się stanie, może to podburzyć ich samoocenę oraz strategie radzenia sobie, co może prowadzić do nawrotu choroby. Dla tych, którzy znają osobę ze schizofrenią może być użyteczne, za zgodą pacjenta, trzymanie zapisu rodzaju objawów, które się pojawiają, jakie leki (włączając informacje o stosowanych dawkach) zażywa i jaki wpływ miały różne rodzaje leczenia. Rozpoznając wcześniejsze objawy, rodzina może zauważyć oznaki nawrotu choroby. Rodziny mogą rozpoznać wczesne znaki ostrzegawcze potencjalnego nawrotu choroby, takie jak wycofanie lub zmiana wzorca snu. Dzięki temu nawrót psychozy może zostać wykryty wcześnie i leczenie może zapobiec pełnemu nawrotowi. Także wiedząc, które lekarstwa pomogły, a które dawały kłopotliwe działania niepożądane w przeszłości, rodzina może pomóc w lekarzom w szybkim znalezieniu najlepszego leczenia. • Sprawdzać regularnie leki • Być zainteresowanym całym dobrostanem pacjenta, odpowiednio skierować pacjenta do instytucji, w których może otrzymać dalszą opiekę oraz pomoc socjalną, zakwaterowanie, pomoc finansową. • Wyjaśnić w sposób zrozumiały, co się dzieje oraz jaki jest plan leczenia pacjenta. • Włączyć pacjenta i opiekuna w proces leczniczy. 14 15 Pozytywne podejście Rodzina, przyjaciele i grupy rówieśników mogą dać wsparcie i zachętę osobie ze schizofrenią do poprawy. Jak wszyscy, osoby ze schizofrenią mają potrzebę potwierdzenia, że robią coś dobrze. Pozytywne podejście może być pomocne i bardziej skuteczne długoterminowo niż krytyka. Dbanie o siebie Dbanie o osobę z chorobą psychiczną może być wyzwaniem i mieć ogromny praktyczny i emocjonalny wpływ na Twoje życie. Z tego powodu ważne jest, aby opiekunowie szukali osobnego wsparcia i przewodnictwa. Więcej informacji dla opiekunów: Organizacje europejskie • EUFAMI • World Fellowship for Schizophrenia and Allied Disorders • Mental Health Europe • GAMIAN-Europe 4.Odpowiedzi na często zadawane pytania Czy kiedyś wyleczę się ze schizofrenii? Obecnie nie jest możliwe całkowite wyleczenie schizofrenii. Jednakże dostępne są terapie, które mogą kontrolować objawy i pomóc Ci osiągnąć lepszą jakości życia. Możliwe, że będziesz potrzebować leczenia przez długi czas, być może przez całe życie. Jak mogą mi pomóc leki przeciwpsychotyczne? Leki przyjmowane regularnie i zgodnie z zaleceniem lekarza łagodzą objawy i stabilizują Twój stan. Osoby ze schizofrenią mają znacznie większe szanse na zachowanie stabilnego stanu, bez konieczności hospitalizacji, kiedy przyjmują leki przeciwpsychotyczne. Leki mogą pomóc Ci prowadzić normalne życie. Jak szybko zaczną działać leki? Pacjenci mogą reagować na leki w odmienny sposób. Jednak jeśli przyjmujesz leki doustnie, stabilny i skuteczny poziom powinien zostać osiągnięty w ciągu kilku dni. Jeśli przyjmujesz lek w postaci długodziałających iniekcji (zastrzyków), pierwsza nie zacznie działać od razu. Potrzeba najczęściej kilku tygodni, aby osiągnąć stały i skuteczny poziom leku. W przypadku niektórych długodziałających leków w iniekcjach będziesz przyjmować także leki doustne do czasu, aż zastrzyk zacznie działać. • World Federation for Mental Health Jak długo będę potrzebowałprzyjmować leki? Jest bardzo istotne, aby przyjmować leki regularnie i bez przerwy (zgodnie z zaleceniem lekarza), aby mieć kontrolę nad objawami i aby zapobiec nawrotowi choroby lub pogorszeniu objawów. Powinieneś przyjmować leki nawet lub w szczególności, jeśli czujesz się dobrze, aby utrzymać poprawę. W wielu przypadkach będziesz potrzebował przyjmować leki przeciwpsychotyczne przez długi czas, być może przez całe życie. Czy leczenie ma skutki uboczne? Wszystkie leki mają działania niepożądane, ale zazwyczaj można sobie z nimi radzić. Być może nie doświadczysz objawów niepożądanych. Jeśli jednak odczujesz objawy niepożądane, jest bardzo ważne, abyś porozmawiał o tym ze swoim lekarzem. Jest bardzo ważne, żeby nie przerywać przyjmowania leku oraz żeby nie zmieniać dawki bez ustalenia z lekarzem. Jeśli przestaniesz przyjmować lek lub zmienisz dawkę bez omówienia tego z lekarzem, lek może nie działać dobrze. Czasem działania niepożądane występują przez pierwsze kilka tygodni, dopóki twój organizm nie przystosuje się do nowego leku. Można zminimalizować działania niepożądane dzięki inny lekom. Jeśli lek działa dobrze, a działania niepożądane są łagodne, warto kontynuować leczenie przeciwpsychotyczne. 16 17 Czy uzależnię się od leczenia? Pacjenci i rodziny martwią się, że leki przeciwpsychotyczne uzależniają. Jednakże leki przeciwpsychotyczne nie powodują euforii („bycia na haju”) lub zachowań typowych dla uzależnienia. Innym fałszywym przekonaniem na temat leków jest, że działają jak kontrola umysłu lub „chemiczny kaftan bezpieczeństwa”. Leki przeciwpsychotyczne stosowane w zalecanej dawce nie „otępiają” ludzi i nie odbierają wolnej woli. Czy powinienem przestać brać tabletki, jeśli nie działają? Jest bardzo ważne, żeby nie przerywać przyjmowania leku oraz żeby nie zmieniać dawki bez ustalenia z lekarzem. Jeśli przestaniesz przyjmować lek lub zmienisz dawkę bez omówienia tego z lekarzem, lek może nie działać dobrze. Co powinienem zrobić, jeśli moje objawy wrócą lub pogorszą się mimo przyjmowania leków? Porozmawiaj ze swoim lekarzem. Być może potrzebujesz innej dawki, innego leku lub zmiany formy leku, aby osiągnąć lepszą kontrolę nad objawami. Nie wszystkie leki przeciwpsychotyczne są takie same i być może musisz spróbować innych opcji, aby znaleźć najlepszą, która działa u Ciebie. Jak mogę dowiedzieć się więcej? Twój lekarz może odpowiedzieć na pytania i dostarczyć Ci informacji. Lista przydatnych źródełjest zawarta na okładce tej broszury. 5. Słowniczek Pracownik opieki społecznej Zwany także pracownikiem opieki społecznej specjalizującym się w zdrowiu psychicznym jest wykwalifikowanym pracownikiem opieki społecznej, który ma szczególne doświadczenie i przeszkolenie związane ze zdrowiem psychicznym. Interwencyjna terapia pozaszpitalna (Assertive Outreach) Jest to rodzaj pomocy obejmujący tych pacjentów, którzy bez niej mogliby być niezdolni lub kłopotliwi do włączenia do programu. Obejmuje zapewnienie 24 godzinnej pomocy i wsparcia w społeczności oraz wizyt w domu pacjenta. Ocena Odnosi się do zebrania wszystkich istotnych informacji na temat zdrowia psychicznego pacjenta, aby pracownicy ochrony zdrowia psychicznego mogli ocenić stan pacjenta przed zaproponowaniem najbardziej pomocnego programu leczenia i wsparcia. Atypowe leki przeciwpsychotyczne (atypowe neuroleptyki) Odnosi się do nowych leków przeciwpsychotycznych, które dają mniej działań niepożądanych typowych dla leków starszej generacji. Koordynator opieki Jest to osoba związana zawodowo z ochroną zdrowia psychicznego, która w sumie ma najczęstszy kontakt z pacjentem i na której spoczywa całkowita odpowiedzialność za koordynację i monitorowanie programu opieki i wsparcia. Plan opieki Jest to plan sporządzony przez osobę związaną zawodowo z ochroną zdrowia psychicznego oraz pacjenta z chorobą psychiczną (i optymalnie jego opiekuna), który ustala leczenie i wsparcie, jakie otrzyma pacjent. Program opieki To podejście do opieki nad osobami z poważną chorobą psychiczną obejmujące szczegółową ocenę indywidualnych potrzeb pacjenta, które daje pisemny (udokumentowany) plan opieki określający, jak najlepiej zaspokoić potrzeby klienta. Koordynator opieki jest odpowiedzialny za zapewnienie, że plan opieki jest monitorowany i sprawdzany jako część programu. Ocena opiekuna Oficjalna ocena wsparcia, jakie jest potrzebne osobie sprawującej opiekę nad osobą ze schizofrenią. Psycholog kliniczny Po podjęciu specjalistycznego szkolenia podyplomowego psycholog kliniczny może ocenić i leczyć osoby z chorobami psychicznymi. Psycholog nie ma przeszkolenia medycznego i w odróżnieniu od lekarza nie może przepisywać leków. Środowiskowa pielęgniarka zdrowia psychicznego, środowiskowa pielęgniarka psychiatryczna Wykwalifikowana pielęgniarka zdrowia psychicznego, która pracuje w środowisku, zazwyczaj w zespole opieki zdrowia psychicznego, częściej niż w szpitalu. Pielęgniarki środowiskowe mogą zaoferować wsparcie osobom z chorobą psychiczną oraz często monitorować przyjmowanie leków. Zespoły środowiskowe opieki zdrowia psychicznego Zespółopieki zdrowia psychicznego pracuje w środowisku częściej niż w szpitalu, dostarczając opiekę zdrowotną dla danego rejonu. Zazwyczaj w skład zespołu wchodzą pielęgniarki psychiatryczne, pracownicy opieki społecznej, pracownicy wspierający, mający kontakt z konsultującym psychiatrą, terapeutą zajęciowym i psychologiem. Poufność Ochrona i zastosowanie informacji na temat pacjenta, gdy informacje te zostały podane lub otrzymane w określonym celu, nie mogą zostać użyte w innym celu lub przekazane nikomu innemu bez zgody pacjenta. Informacje mogą być przekazane dalej, bez zgodny pacjenta lub na zasadzie wiedzy koniecznej „need-to-know”, jeśli istnieje taka potrzeba ze względu na opiekę pacjenta i leczenie oraz użycie ich jest uzasadnione, np. istnieje ryzyko samobójstwa. Poradnictwo Terapia polegająca na rozmowie oraz proces terapeutyczny, gdzie osoba udzielająca porady ma na celu zindywidualizowaną pomoc w radzeniu sobie z trudnościami, których może doświadczać osoba chora na schizofrenię. Depot/Długodziałające zastrzyki (iniekcje) Zastrzyk, który uwalnia lek powoli do organizmu przez kilka tygodni. Diagnoza Nazwanie choroby na podstawie oceny objawów, których doświadcza pacjent – to jest właśnie postawienie diagnozy. Więcej informacji na stronie www.Janssen-Cilag.pl 18 Wczesna interwencja Proces, w którym osoba z zaburzeniami zdrowia psychicznego jest zidentyfikowana we czesnym stadium choroby, więc leczenie i wsparcie mogą nastąpić szybko. Celem wczesnej interwencji jest redukcja natychmiastowego oraz długoterminowego wpływu choroby. 19
