praca magisterska - Psychologia
advertisement
1. Ogólna charakterystyka procesu motywacji. a) motywacja jest to proces psychicznej regulacji dzięki, któremu formują się dążenia. Funkcją dążeń jest sterowanie czynnościami człowieka w taki sposób, aby doprowadzały one do określonego , zgodnego z intencją efektu, czyli celu b) zjawisko polimorfizmu motywacji – jedna potrzeba realizuje się poprzez wiele zachowań c) zjawisko poligenetyzmu motywacji – jedno zachowanie zaspokajać może wiele potrzeb 3. Podaj kilka sposobów definiowania pojęcia motyw Motyw: wewnętrzny stan organizmu pobudzający do działania, zmierzający do zaspokojenia danej potrzeby - proces dążenia do jakiegoś obiektu - zwerbalizowanie celu i programu, umożliwiające osobie wykonanie jakiejś czynności, zakłada się, że człowiek jest istotą samoświadomą i wie co robi - jako przyczyna - Reykowski: stan podmiotu charakteryzujący się poczuciem, niespełnienia lub zakłócenia i związana z nim gotowością do aktywności, która ów stan może zredukować. Towarzyszy mu podwyższona wrażliwość afektywna na czynniki zdolne go wzmagać lub redukować. Motyw może mieć ujemną lub dodatnią charakterystykę afektywną. Niekiedy w tym samym znaczeniu używa się terminu potrzeba 4. Omów pojęcie instynktu. a) Instynkt – jest to wrodzona tendencja do działania w określony sposób w odpowiedzi na pewien bodziec zewnętrzny. - Sillamy: wrodzone i niezmienne spontaniczne zachowanie wspólne dla wszystkich jednostek tego samego gatunku. Wydaje się ono dostosowawcze do jakiegoś celu, z którego podmiot nie zdaje sobie sprawy. b) cechy instynktu; - jest własność gatunkowa - zaspokaja zawsze potrzeby biologiczne - składa się z pewnej ilości czynności, których kolejność jest sztywna - nie zależy od uczenia się c) teoretyczne rozumienie instynktu - jako łańcuch odruchów - teoria instynktów społecznych McDougalla (hormizm) - teoria etologiczna K.Lorenza 5. Etologiczne ujęcie instynktu a) hormizm – teoria instynktów społecznych McDougalla. - instynkt jako celowa siła tkwiąca w żywych organizmach. Składa się z aspektu wzruszeniowego, poznawczego i motywacyjnego - wg McDougalla istnieje pewna ograniczona ilość wrodzonych instynktów, które każdy z nas posiada (biologiczne i społeczne) - teoria ta opisuje sytuacje życiowe - skompromitowała ją liczba instynktów b) etologiczna teoria K.Lorenza: - na podstawie badań zoologów, którzy w zachowaniu zwierząt zaobserwowali instynkty - wg K.Lorenza wszystkie instynkty zwierząt pojawiają się u człowieka - instynkt składa się z 3 etapów: pojawienie się popędu z jakiejś potrzeby zachowanie apetytywne (dążące) zachowanie spełniające (akt konsumacyjny) – tu pojawia się instynkt - instynkt składa się z rdzenia wrodzonego (instynktowne zachowania) i zachowań apetytywnych (wyuczonych) - instynkt zadziała dopiero wtedy, gdy uaktywni się bodziec z otoczenia i niezależnie od sytuacji realizuje się do końca - instynkt przemieszczony: uruchomienie nieodpowiedniego instynktu w danej sytuacji 6. Znaczenie terminu popęd w teoriach motywacji. a) popęd: - potrzeba tkanek - motyw biologiczny, stan braku czegoś potrzebnego do życia - Sillamy: nieświadoma siła biologiczna, która działając bezustannie wywołuje określone zachowania i źródło popędów jest natury cielesnej. Jest to stan pobudzenia, który ukierunkowuje organizm w stronę obiektu pozwalającego na zmniejszenie napięcia b) popędy mogą być pierwotne (wrodzone) i wtórne (nabyte). Silę popędu mierzy się poprzez czas deprywacji i intensywność zachowania c) różnice między popędem a potrzebą: - nie każda potrzeba biologiczna wytwarza popęd - popędy zwykle wyprzedzają potrzeby - w krańcowo silnej potrzebie popęd może zanikać - popęd może się uniezależnić od potrzeby i może się pojawiać w pewnych sytuacjach (np. głód w stresie) d) dążenie występuje gdy człowiek doświadcza świadomie impulsów do działania 7. Zmiany zachodzące w motywacji człowieka w rozwoju ontogenetycznym a) Reykowski twierdzi, że w rozwoju ontogenetycznym dochodzi do zmian w podstawowych potrzebach człowieka. Ich formowanie i przekształcanie dokonuje się w wyniku określonych doświadczeń, są to - doświadczenia zależności - doświadczenia podporządkowania - doświadczenia współpracy - doświadczenia zagrożenia - doświadczenia frustracji - doświadczenia osiągnięcia sukcesu - doświadczenia ważności - doświadczenia wymagań moralnych Doświadczenia te przyczyniają się do wytworzenia w psychice człowieka trwałych skutków będących podstawą potrzeb psychicznych b) o świadomym procesie motywacyjnym (działaniu ukierunkowanym na cel) możemy mówić od około 1 roku życia. W toku dalszego rozwoju występuje zmiana w schemacie: pragnienie – prośba o pomoc – działanie innych – zaspokojenie pragnienia na schemat pragnienie – działanie własne – zaspokojenie pragnienia c) wraz z rozwojem ontogenetycznym: - następuje zmiana motywów działania - zwiększa się liczba potrzeb osiąganych za pomocą jednego celu - zwiększa się wewnątrzsterowność motywacji jednostki, „ja” jest źródłem napięcia motywacyjnego - zmianie ulega hierarchia wartości motywów i celów - zwiększeniu ulega również trwałość motywacji (dziecko szybko się zniechęca) 8. Teoria redukcji popędu C.Hull’a a) rozumienie motywacji przez Hull’a: potrzeba biologiczna wytwarza popęd, który nas energetyzuje – Z(f) = (P*N). Zachowania jest funkcją popędu (potrzeba), który wzbudza zachowanie i nawyku (wiedza jak), który ukierunkowuje to zachowanie. Jeżeli nie ma nawyku człowiek wykonuje chaotyczne ruchy, ewentualnie uruchamiają się odruchy – Z(f) = (P*N) * Wp * Ibz * Hr (~wielkość przynęty, intensywność bodźca zewnętrznego i hamowanie reaktywne: im więcej trzeba się napracować tym jest większy - popęd ujemny) b) dwa rodzaje - popędów: pierwotne (oparte o mechanizmy wrodzone np. głód, seks) i wtórne (wyuczone, wbudowane) - i nagród: pierwotne (pokarm) i wtórne (pochwała, zdolność częściowego redukowania popędu, np. przy odchudzaniu) c) Hull miał licznych następców: Miller. On też uznawał pojęcie popęd, ale interpretował nieco inaczej. Popędy powstają właściwie w wyniku wszystkich działających bodźców. A bodziec ma dwa aspekty: popędowy (miotanie się) i sygnału (gdzie szukać zaspokojenia). Aby czynność utrwaliła się w nawyk potrzebna jest nagroda. Wtórny popęd strachu tłumaczy schematem trójczłonowym: bodziec awersyjny, który uszkadza tkankę – relacja emocjonalna (fizyczna nie psychiczna: zmiany hormonalne) – bodziec wewnętrzny, który domaga się redukcji (bodziec popędowy) – reakcja zewnętrzna (ucieczka). Jeśli reakcja zlikwiduje popęd, to bodziec awersyjny i bodziec wewnętrzny przestaje działać i popęd znika – utrwalenie, generalizacja - popęd nabyty: bodziec obojętny występujący przypadkowo z reakcja emocjonalną i dalej schemat przebiega tak samo, dążenie do zaspokojenia popędu - najważniejszą rolę w indukowaniu(?) zachowania mają popędy nabyte: lęk, poczucie winy, poczucie akceptacji 9. Przedstaw schemat tworzenia się popędu wtórnego na przykładzie popędu strachu. Bodziec awersyjny – Reakcja emocjonalna – bodziec wewnętrzny – reakcja zewnętrzna - Bodziec awersyjny wywołuje uszkodzenia tkanki Reakcja emocjonalna powoduje zmiany wewnętrzne Bodziec wewnętrzny to bodziec popędowy Jeżeli reakcja zewnętrzna zaspokaja popęd wówczas zanika. Jeśli nie zaspokaja dochodzi do takich operacji, które z czasem ulegają uwarunkowaniu Na zasadzie pawłowskiego warunkowania do operacji może się włączyć Bodziec Obojętny i wówczas to on wywołuje reakcję lękową 10. Przedstaw poglądy Tolmana na motywację - nacisk na rolę celów zachowania człowiek w ciągu życia nabywa oczekiwań (bodźców) tego, co nastąpi po czym potrzeba – zapotrzebowanie na przedmioty spełniające – dążenie do celu siła popędu zależy od siły potrzeby, bodźców, i potrzeby libido uczenie utajone, uczymy się mapy zachowań, a nie sztywnych reakcji potrzeba libido jest ogólna, niespecyficzna. Potrzeby pierwotne to głód, sex, eksploracja, unikanie bólu, potrzeby drugiego rzędu to stosunki społeczne, afiliacja, dominacja, zależność. Potrzeby trzeciego rzędu – celów kulturalnych. Zmienne motywacyjne: zapotrzebowania, apetyty 11. Koncepcje motywacji oparte na pojęciu homeostazy. a) koncepcja homeostazy opiera się na założeniu, że organizm człowieka jest systemem otwartym, który mimo działających na niego bodźców utrzymuje równowagę (homeostazę). b) Homeostazę podzielić można na - materialna: ilość substancji w tkankach - procesualna: stałość procesów c) może być sterowana przez układ nerwowy lub hormonalny i zachowanie (np. jedzenie tynku z braku wapnia) d) homeostaza statyczna – punkt równowagi jest stały i niezmienny w czasie e) homeostaza dynamiczna – punkt równowagi zmienia się w czasie f) w ujęciu psychologicznym homeostaza to zachowanie przeciwdziałające utracie równowagi, pojawiające się często przed wpływem bodźca zakłócającego a nie po nim – antycypacja g) pojęcie homeostazy wprowadził Feltcher, s przyjętym założeniem, że stany psychiczne nabyte, takie jak cechy, podlegają ochronie tak sami jak fizjologiczne h) za tą hipotezą przemawia: - zjawiska stałości barwy, koloru i przedmiotów - zjawisko utrzymującej się stałej produktywności mimo czynników zakłócających - mechanizmy obronne i) przeciw przemawiają zachowania twórcze i altruistyczne 12. Pojęcie heterostazy. a) teza o hierarchii stanów równowagi b) heterostaza polega na zakłócaniu pracy niższego systemu (podsystemu) w celu zachowania równowagi na poziomie wyższym - na poziomie fizjologicznym może to być pocenie się, dreszcze, gorączka - na poziomie psychologicznym w celu ratowania czegoś cenniejszego, poprzez np. kłamstwo 13.Psychoanalityczna koncepcja motywacji a) Freud nie wymyślił pojęcia nieświadomość, lecz nadał mu rangę. Sam Freud i jego ortodoksyjni kontynuatorzy to psychoanaliza klasyczna. Ale są tacy, co wprowadzali dodatkowe pojęcia, np.: Hartman (psychologia ego). Psychoanaliza służy do przebudowy całej osobowości potrzebującego pomocy. Neopsychoanaliza: ci, którzy od Freuda wyszli, ale przebudowali jego teorię (Horney, Fromm, Sullivan b) Na Freuda działały dzieje jego życia – teoria motywacji jest pochodną jego życia. Był ascetyczny w sferze życia seksualnego, purytanin. A jego pacjenci mieli często kłopoty z seksem. Był zainteresowany naukami ścisłymi, interesował się teorią Darwina, Einsteina. Dlatego uważał, że psychoanaliza powinna być nauką ścisłą. Opracował więc aparaturę pojęciową (opór, energia, popęd, aparat psychiczny). Hermeneutyka była inspiracją z filozofii, którą zał, poszukiwanie zrozumienia tego co człowiek przeżywa. Dostał nagrodę literacką Goethego za walory literackie jego książek. Był Żydem, interesował się tradycją judejską, Talmudem. Gromadził wokół siebie samych Żydów, lecz obawiał się, że psychoanaliza pozostanie nauką żydowską. Dlatego na czele kółka psychoanalitycznego postawił Junga, który nie był Żydem, był gojem. Nazwa kompleks Edypa, wzięła się z jego zainteresowania archeologią, starożytną Grecją c) psychologia ego: - ego jest strukturą autonomiczną - powstaje odrębnie od id, ma własną energię - znaczenie ego jest tu większe niż w teorii Freuda, człowiek ma wpływ na o co robi, co go spotyka d) psychologia relacji z obiektem: obserwacje jak przebiegają relacje z obiektami, reakcji ego na drugiego człowieka e) zarzuty wobec psychoanalizy Freuda - scjentyzm - redukcjonizm: procesy psychologiczne redukowane do procesów fizjologicznych niższego rzędu - ahistoryzm: to co jest teraz uogólnia na zawsze, obserwując wiedeńczyków rozciąga na całą populacje - zbyt duża waga przywiązywana do kompleksu Edypa, który miałby występować w każdej kulturze. Może być zastąpiony przez przywiązanie do matki, a są kultury gdzie dzieci są oddzielane od matek. Kompleks Edypa może się pojawić w rodzinach patriarchalnych - mechanicyzm: psychika traktowana jak maszyna, oraz myślenie deterministyczne, że każde zachowanie, każda pomyłka ma przyczynę - atomizm: struktura Freuda jest rozbita na cząsteczki, słabo ze sobą powiązane - nieprzestrzeganie reguł metodologii naukowej w dochodzeniu do faktów – po całym dniu pracy i obserwacji wielu pacjentów zapisywał swoje uwagi. - nieskuteczność psychoanalizy, jej długotrwałość i kosztowność - pesymizm: wizja człowieka jest przytłaczająco pesymistyczna, człowiek nie jest wolny i nie wie co czyni - W samej psychoanalizie freudowskiej narodziły się sprzeczne podejścia do pacjenta: teoria marzeń sennych: pacjent jest ofiarą okoliczności zewnętrznych, widzenie ofiary przez osoby najbliższe, każdy nosi traumę, która przejawia się jako nerwica. Freud interpretował doniesienia pacjentów o napastowaniu jako wyobrażenia pacjenta, konfabulacja. Zajmował się nią do 1900 roku, po czym zrozumiał, że jest błędna teoria popędów: pacjent jako sprawca własnego nieszczęścia, człowiek jest zły, popędy są przyczyną każdego motywu – cokolwiek człowiek robi to po coś (determinizm) f) teoria Freuda - dziecko rodzi się jako id, dziecko nadbodowywuje ego po to by służyło id, które jest źródłem popędów (motywów). - Podział popędów: popęd życia (Eros, libido, popęd seksualny, przeżycie gatunku) i popęd śmierci (Tanatos, destrudo, popędy obrony ego, przeżycie samego siebie) - Konflikt jest pisany w ludzkie życie, nigdy nie osiągniemy poziomu zgody między popędami życia i śmierci. Człowiek jest z natury agresywny, zły. - Popędy nie są dostępne świadomości, popędy trzeba rozładowywać, bo inaczej czeka nas nerwica. Sublimacja popędu, np.: energię popędu seksualnego należy przeznaczyć na szczytne cele - Superego: sumienie i „ja” idealne, * id kieruje zasada przyjemności, do niego idą wyparcia i tłumienia, to wszystko jest potem trudno sobie uświadomić. Ego to przybudówka id, kierująca się zasadą realizmu i ma rozstrzygać konflikty. Natomiast superego jest kierowane przez zasadę doskonałości, niewielka część superego jest świadoma, kierujemy się normami nie zdając sobie sprawy, że właśnie je włączamy do zachowania - Rozwój człowieka w związku z popędami: małe dziecko, gdy odczuwa popęd, to go realizuje. Gdy obiekt jest niedostępny następuje przemienienie energii popędowej na inny obiekt. Obiekty mogące zaspokoić popęd się zmieniają. Dzięki temu człowiek interesuje się wieloma rzeczami g) Teoria Adlera - życie człowieka ma wpływ na to co wymyśla - stworzył własną koncepcję osobowości, a w jej ramach teorię motywacji. - Dążenie do mocy: dążenie do bycia coraz doskonalszym - Kompleks niższości: każdy człowiek ma poczucie niższości, czuje się gorszy od innych - Teoria odnosi się do adolescencji, jeżeli człowiek dąży do mocy zgodnie z motywem społecznym (zainteresowanie społeczne) to wszystko jest O.K. Jeżeli robi to wbrew temu motywowi, to zaczynają się kłopoty, odrywa się od grupy, co powoduje nerwicę. Motywy są nieświadome h) Teoria Junga - trzyczęściowa struktura psyche - ego: nasza świadomość, podejmowanie decyzji, rozumowanie - - - nieświadomość indywidualna: zapisane nasze wyparte własne emocje, wydarzenia. Z czasem zapełnia się pewnymi faktami, ma wewnętrzną strukturę. Kompleksy to zbitki psychicznych przeżyć, które dotyczą konkretnych wydarzeń, tworzą kompleksy które mają wspólną nazwę, np.: kompleks matki. Kompleks jest naładowany energią, przyciąga pewne problemy, osoba w kółko kręci się wokół tej sprawy, zupełnie nieświadomie, Gdy są bardzo silne są przyczyną kłopotów, bo wyręczają nas w podejmowaniu decyzji. Osoby z kompleksami mogą nie reagować na pewne zasoby słów. Pewne struktury, które są każdej osobie dane, ale każdy ma je inne: cień – wyparte cechy, których nie akceptujemy. Anima i animus – cechy przeciwne właściwej płci. Kierujemy się nimi przy doborze partnera, dokonujemy projekcji pewnych cech, które chcielibyśmy ujrzeć u partnera. Ta projekcja z czasem słabnie Nieświadomość zbiorowa: wpływa na działanie, jest dziedziczna, u wszystkich taka sama. Jej elementarnymi składnikami są popędy i archetypy. Archetypy zajmują strefę, która nie kontaktuje się ze świadomością w sposób bezpośredni. Pojawiają się w snach, a w czasie dna w postaci symboli lub obrazów. Archetyp to wzorzec zachowania, który dotyczy wydarzeń z życia, lecz tylko takich które sa uniwersalne. Dotyczą narodzin, śmierci, konfliktu, podlegania starszemu, bo nasi przodkowie doświadczali tych samych uczuć i w nich uformował się archetyp, czyli odpowiedź na daną sytuację. My jej jedynie dziedziczymy z pokolenia na pokolenie w każdej kulturze. Są mądrością życiową, która popycha nas w dobrą stronę. Sugerują a nie każą, dają wolność wyboru – możemy z nich korzystać lub nie. Badając różnie kultury zauważył, że pewne motywy powtarzają się w bajkach, snach, coś co nie wynika z wychowania. Dziedziczymy je, bo mamy te same systemy nerwowe 14.Pojęcie nieświadomej motywacji a) determinizm Freuda: każde zachowanie jest zdeterminowane przyczynowo. Świadomość jest zbyt fragmentaryczna, aby mogła stanowić jedyną podstawę zachowania, więc źródeł zachowania (motywów) należy szukać w nieświadomości. Każde zachowanie, niezależnie od tego jak jest ono błahe czy pozornie pozbawione sensu, jest przynajmniej częściowo nieświadomie motywowane. 15.Hedonistyczne ujęcie motywacji. a) założenie: motywuje nas dążenie do przyjemności, zaś wszystkie nasze motywy są wyuczonymi zachowaniami do dążenia lub unikania. Jeżeli sytuacje powtarzają się emocje wyciszają się, a organizm osiąga stan równowagi (przystosowania się). Motywacja w ujęciu hedonistycznym zakłada, że człowiek ma pewne oczekiwania wobec sytuacji. Jeżeli się nie potwierdzą, ale różnica będzie niewielka to nastąpią emocje pozytywne. Jeżeli różnica będzie za duża pojawią się emocje negatywne b) zależność między siłą bodźca a przyjemnością i krzywa motylowa Hubbera (?) 16.Aktywacyjne teorie motywacji a) Założenia: - aktywacja jako mobilizacja energii - aktywacja występuje zarówno w motywacji jak i w emocjach - pomiędzy pobudzeniem (aktywacją) a sprawnością działania istnieje krzywoliniowa zależność – prawa Yerkesa-Dodsona. b) Prawa Yerkesa-Dodsona (pyt. 46) - im większa aktywacja (motywacja) tym większa sprawność działania, ale tylko do pewnego momentu, w którym aktywność wzrasta a poziom wykonania spada - związek aktywacji i sprawności wykonania zadania z jego trudnością. c) Eyeseneck - introwertyk: osoba posiadająca wbudowany mechanizm wzmacniania bodźców. Nawet na małe bodźce potrafi silnie zareagować, więc najlepiej funkcjonuje na niskim poziomie pobudzenia. Przewaga pobudzenia - ekstrawertyk: posiada mechanizm osłabiający stymulacje i potrzebuje stymulacji zewnętrznej. Przewaga hamowania d) Neuropsychiczna teoria motywacji Hebla: - osadzenie wzbudzenia w kontinuum świadomości: śpiączka – sen – stan czuwania – optimum pobudzenia – furia, panika – utrata przytomności e) Berlyne (pyt. 17): wprowadził pojęcie potencjału bodźca, jako zdolności do wywoływania wzbudzenia - klasyfikacja bodźców wywołujących wzbudzenie: silne bodźce zewnętrzne bodźce afektywne (skojarzone z nagrodą / karą) zmienne porównawcze – rodzaj bodźców, które są dla jednostki nowe, niosące zaskoczenie, niepewność, konfliktowe warunki bodźcowe) bodźce wewnętrzne - założenia koncepcji: człowiek dąży do minimalnego wzbudzenia i jego utrzymania. Tylko potencjał wzbudzeniowy o średniej sile zapewnia minimalne wzbudzenie - Z – nuda. Potencjał wzbudzenia ma wysoką wartość wzbudzenia - Opt – optimum, czujemy się dobrze, - C – popęd ciekawości, pojawia się gdy na człowieka działają zmienne porównawcze, a redukowany jest przez czynności eksploracyjne, poznawcze 18.Rodzaje potrzeb. a) potrzeba – stan braku, którego uzupełnienie jest niezbędne dla równowagi psychicznej, czy też zadowolenia z życia. Wyodrębnia się potrzeby pierwotne, czyli takie bez zaspokojenia których niemożliwe jest normalne fizjologiczne funkcjonowanie organizmu. Termin potrzeba używany jest też do opisu mechanizmu motywacyjnego – nadającego kierunek i natężenie czynności b) klasyfikacje potrzeb: - potrzeby pierwotne (uwarunkowane biologicznie) i wtórne (wyuczone) - potrzeby obiektywne: zewnętrzny obserwator jest w stanie stwierdzić istnienie potrzeby - potrzeby subiektywne: odczuwana jedynie przez podmiot - potrzeby obiektywno-subiektywne: subiektywnie odczuwane obiektywnie istniejące potrzeby - można sobie źle uświadomić lub źle określić potrzebę - potrzeby biologiczne, psychiczne i społeczne c) klasyfikacja potrzeb wg Murraya: - potrzeby jawne i utajone (zepchnięte w podświadomość) - potrzeby skoncentrowane na wynik (zaspokajane przez osiągnięcie celu) - potrzeby aktywności (zaspokajane przez samo działanie) - potrzeby formy ( bycie w czymś mistrzem) - potrzeby skoncentrowane i potrzeby rozproszone (stopień skupienia jest wskaźnikiem dojrzałości) - potrzeby proaktywne (uaktywnia je bodziec wew.), potrzeby reaktywne (uaktywnia je bodziec zew.) - potrzeby reproaktywne (potrzeba wyjątkowo wywołana przez otoczenie, choć zwykle uaktywnia ją czynnik wewnętrzny) - potrzeby proreaktywne (potrzeba reaktywna wywołana przez czynnik wew.) 20.Teoria hierarchii potrzeb Maslow’a. (+ pyt. 21) a) zachowanie ludzkie podzielił na utylitarne (motywowane, wyuczone, celowe, kontrolowane) i ekspresywne (bez celu, służące wyrażaniu siebie, niekontrolowane, względnie nie motywowane, lub przez motywację rozwoju) b) hierarchia potrzeb – aby osiągnąć potrzebę wyższą trzeba zaspokoić niższe - fizjologiczne - bezpieczeństwa - społeczne potrzeby niedoboru, redukujące się - uznania - samorealizacji (poznawcza) - transcendencji (potrzeby ducha, kontaktu z absolutem) nie redukujące się c) potrzeba bezpieczeństwa – u dzieci potrzeba stałości, przewidywalności, sprawiedliwości, konsekwencji, organizacji czasu u przestrzeni. U dorosłych potrzeba stałej pracy, oszczędności, ubezpieczenia się, religijna, bycia ważnym, sztywności zachowań (nawyku) d) potrzeba szacunku – poczucia siły, osiągnięć, kompetencji, potrzeba perutacji, prestiżu, podziwu 22.Poznawcze teorie motywacji. a) teoria oczekiwanie * wartość. - założenia: świadomość decyzji o działaniu, człowiek jest doskonałym komputerem, znającym dokładnie wartość U i Ps. - Z(f) = U * Ps - Zachowanie to funkcja użyteczności wyniku i subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia. - Strategia maksymalizacji subiektywnie oczekiwanej użyteczności: suma prawdopodobieństw równa jest 1 użyteczność i prawdopodobieństwo nawzajem się kompensują, im U jest większa tym P jest mniejsze ryzyko nie ma znaczenia kiedy człowiek podejmuje działanie 23. Pojęcie autonomii funkcjonalnej motywu (Allport) a) autonomia funkcjonalna motywu – pojawia się gdy motyw odłącza się od potrzeby, potrzeba zanika a motyw zdobywa autonomię. b) Rodzaje autonomicznych motywów: - poziom perseweracyjny: powtarzanie w kółko, zautomatyzowane motywy typu nawyku - poziom popriacyjny: człowiek wykonuje czynności ponieważ jego obraz „ja” tego wymaga - ilość takich zautonomizowanych motywów jest miarą dojrzałości 24. Omów potrzeby poznawcze człowieka a) potrzeba poznawcza – potrzeba wyrosła z popędu eksploracyjnego b) formy potrzeby poznawczej - potrzeba do bodźców: potrzeba informacji (deprywacja sensoryczna) - dochodzące bodźce powinny być spójne - potrzeba tworzenia struktur, organizacji informacji - potrzeba znajdowania sensu, nadawania sensu, pytanie „dlaczego”, także sensu życia 25. Motywy związane z pojęciem „ja – idealnego” człowieka a) koncepcja Rogers’a - pole fenomenologiczne: tworzą je wszystkie gromadzone doświadczenia. Ludzie mają tendencję do tworzenia „ja” z ograniczonej liczby doświadczeń. „Ja’ chromi się żeby informacje wyparte nie dostały się do świadomości. Cały czas jesteśmy zajęci utrzymywaniem nie realnego obrazu siebie. Niektórzy całą energię poświęcają na utrzymanie takiego obrazu. Najczęściej ci, którzy jako dzieci byli traktowani warunkowo „będę cię kochała jak będziesz grzeczna”. Należy dzieci traktować bezwarunkowo. - potrzeba uznania: dziecko, które chce być chwalone decyduje się na wyparcie nieodpowiednich cech, zachowań b) koncepcja Sullivan’a: człowiek w ciągu życia buduje system jaźni, wszystkie postawy związane z „ja”, dobre i złe. Wszystko powstaje w reakcji na lęk. Nasza kultura produkuje bardzo dużo lęku, dlatego system jaźni (mechanizm obronny) jest bardzo rozbudowany. Sami siebie otaczamy szacunkiem, bo „ja” chroni nas przed lękiem c) Reykowski: „ja” realne jest bardzo potrzebne, żeby móc wpływać na świat. Stanowi dla nas najczęściej najwyższą wartość. Z „ja” wywodzi się potzreba osiągnięć, afiliacji, dominacji d) Karen Horney: „ja” idealne – każdy z nas ma wyobrażenie jakim chcielibyśmy być, jest to drogowskaz, który wywołuje w nas zmiany. Gdy „ja” realne i idealne są zbyt rozbieżnie jest to bardzo niekorzystne. Zbyt idealny obraz samego siebie świadczy o neurotyzmie: - niektórzy myślą, że mają same zalety: utożsamienie się z „ja” idealnym - utożsamienie się z „ja” realnym oznacza uznanie, że składamy się z samych wad 26. Sens życia a) teoria bytu V.Frankla - trzy wymiary : bytu nie sposób ująć w rzutowaniu na jedną płaszczyznę, często zapomina się o aspekcie duchowym b) motywacja wg Frankla: - wcześniejsze teorie motywacji są słuszne, ale niepełne. Opisują osoby niedojrzałe albo stare - dla człowieka dojrzałego motywem jest wola sensu, czyli nadawanie sensu temu co go otacza. Stara się usensowić to co jest na zewnątrz, ocenia i nadaje wartości swemu otoczeniu - zdeterminowane są tylko procesy psychiczne, to że ktoś wie jaki ma motyw oznacza, że wie co robi. Nie jesteśmy zdeterminowani c) człowiek i wartość: - sam wybiera sobie wartości i ustala ich hierarchię - mogą być realizowane przez działanie, przeżywanie danej wartości, cierpienie - postawa wobec wartości stoi wyżej niż działanie - absolut: jedyny posiada prawdziwą wartość i jedyny ogarniający nadsens - nadsens: człowiek nadając sens temu co go otacza, nie potrafi nadać go rzeczy przypadkowych, nie potrafi dostrzec nadsensu- sensu życia i świata w całości - cierpienie: chcąc nadawać życiu sens i służyć swym wartościom skazujemy się na cierpienie. Nie należy z nim walczyć należy nadać mu sens. Jeżeli nie potrafimy tego zrobić, trzeba go poświęcić komuś lub czemuś, albo potraktować jak wyzwanie, aby je usensowić d) patologia woli sensu: - abstrakcyjność treści: jakaś wartość podrzędna jest absolutyzowana i człowiek nadaje jej rangę Boga, łatwo jest zatracić taką wartość, wszelki jej sens - przeżycie pustki pojawia się u ludzi, którzy nie potrafią odczytać swoich wartości, funkcjonują na niższych poziomach motywacji patologia ducha czasu: postawa prowizoryczna – poczucie zagrożenia, życie chwilą, brak odpowiedzialności postawa fatalistyczna – bezradność postawa kolektywistyczna – rezygnacja z indywidualnych wyborów moralnych, przyjmujący wartości grupy postawa fanatyczna – wartości grupy są niezaprzeczalnymi i niepodważalnymi prawami 30. Koncepcja dysonansu poznawczego. a) dysonans – dwa elementy poznawcze pozostające ze sobą w sprzeczności konsonans – z jednego elementu poznawczego wynika drugi b) założenie – ludzie dążą do sytuacji, kiedy osiągną konsonans, a unikają sytuacji dysonansowych. Dysonans motywuje do unikania sytuacji, które mogą go pogłębić. Oraz do zmiany zaistniałej sytuacji w konsonans: - zmiana jednego z sądów - dodanie kilku następnych sądów, które mogłyby połączyć te dwa sprzeczne sądy (racjonalizacja) - zbagatelizowanie jednego z tych sądów c) wg Festingera dysonans pojawia się zawsze kiedy dokonujemy wyboru, a im bardziej atrakcyjny jest wybór alternatywny, tym dysonans jest większy. Kiedy podejmujemy decyzję poprzedzają ją świadome, logiczne procesy przeddecyzyjne. Procesy podecyzyjne są irracjonalne i służą do zredukowania dysonansu. d) Sytuacja dysonansowa – silny dysonans powstaje w chwili, gdy ktoś zmusza nas do zachowania się wbrew swoim przekonaniom (pod groźbą kary, lub w nagrodę). Silny jest dysonans kiedy kara nie jest duża, co prowadzić może do zmiany postawy, opinii. 31. Pojęcie wartości i rola wartości w działaniu człowieka. a) wartość – wyobrażony stan rzeczywistości mający sens, oceniany zdecydowanie pozytywnie, pobudzający człowieka do jego realizowania. Wartość związana jest z celami i sposobami ich realizacji. Według Frankla wartości są wybierane świadomie b) rodzaje wartości: - autoteliczne: wartości same w sobie - instrumentalne: wartości służące wartościom autotelicznym - wartość gratyfikacyjna: wartość celu, charakterystyka przedmiotu, aktywności, itp. Ze względu na ich zdolność do redukcji motywu. W tym sensie używa się też terminu użyteczność - według Frankla istnieją wartości religijne, etyczne, ekonomiczne, polityczne - konkretne i ogólne - zewnętrzne i wewnętrzne - materialne i niematerialne 32. Rola celów w działaniu. Podstawowe rodzaje celów ludzkich. a) cel – efekt na osiągnięcie, którego jest ukierunkowana czynność, reprezentowany w umyśle w formie intencji. Cel może mieć mniej lub bardziej rozbudowaną formę. Mogą przybierać charakterystyki dodatnie, lub ujemne (czego unikać) b) czynniki wpływające na ocenę wartości celu: - wielkość celu - jakość celu - ubiegłe doświadczenia - dystans psychologiczny wobec celu c) zjawisko polimotywacyjności zachowania – wraz z wiekiem pojawia się tendencja do formowania celów mogących zaspokoić więcej niż jeden motyw d) rodzaje celów wg Frankla – konsumpcyjne, interpersonalne, perfekcjonistyczne, kreatywne 33. Funkcje procesów poznawczych w motywacji. a) wpływ procesów motywacyjnych na procesy poznawcze: motywy (pragnienia) wyolbrzymiają procesy poznawcze pozostające z nimi w związku skojarzeniowym. Przejawia się to w: - w spostrzeganiu wielkości, jasności, czy innych cech ułatwiających wyróżnienie danego przedmiotu z tła - w procesach pamięci poprzez ułatwienie zapamiętywania i przypominania sobie tych treści, które mają związek z przedmiotem naszego pragnienia - w zakresie wyobraźni i fantazji poprzez skłonność do wyobrażania sobie tego, co odpowiada stanowi rzeczy związanemu z pragnienie, - w zakresie myślenia w formułowaniu przewidywań pragnieniom i formułowaniu planów tym arbitralnych im silniejsze pragnienie b) czynniki warunkujące stopień wpływu motywów na procesy poznawcze: - siła motywu - stopień organizacji procesów poznawczych - dojrzałość osobowości 34. Omów istotę procesów motywacyjnych. a) definicja procesu emocjonalnego i emocji: w ujęciu szerszym obejmuje oprócz emocji takie zjawiska jak przeżycia o charakterze emocji, a nie będące emocjami b) Reykowski – specyficzne procesy regulacji uruchamiane gdy człowiek styka się z bodźcami mającymi znaczenie dla organizmu lub osobowości. Można wyróżnić trzy główne aspekty tych procesów: znak emocji (aspekt afektywny), zmiany - wzrost poziomu mobilizacji energii odczuwany jako pobudzenie emocjonalne i treść emocji (jej cechy jakościowe) c) Emocje jako reakcja: w zasadzie każdy bodziec może wywołać reakcję. Reakcja emocjonalna przejawia się w: - odczuwanie emocji: aspekt poznawczy (emocja +\ -) - zmiany w ciele: aspekt fizjologiczny - reakcja zewnętrzna (ekspresja emocjonalna): reakcja ekspresywna, zachowanie pod wpływem emocji }aspekt komunikacyjny d) podstawowa rola emocji to adaptacja e) definicja emocji wg Watsona: - emocja: zorganizowana, silnie ustrukturalizowana reakcja na zdarzenie o ważnych konsekwencjach dla potrzeb, celów lub przetrwania jednostki - emocja posiada trzy składniki: prototypowa forma ekspresji typowe zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego (głównie układ autonomiczny) szczególny stan subiektywnych odczuć - aspekt fizjologiczny emocji to aspekt pobudzenia (natężenie emocji) i aspekt zmian w narządach wewnętrznych - każda emocja zawiera ocenę zdarzenia, jest ustosunkowaniem się do każda emocja wytwarza pewną reakcję na pewien specyficzny typ zdarzeń każda emocja prowadzi do działań (zachowań) adaptacyjnych, charakterystycznych dla tej właśnie emocji emocja trwa krótko 35. Rodzaje bodźców wywołujących emocje. a) bodźce naturalne – zdolne wywoływać reakcję bez uprzedniego uczenia się. Zewnętrzne ( sensoryczno–głosowe, zachodzi habituacja w przypadku powtarzania się) i wewnętrzne (głód, ból, choroba itp.) b) bodźce warunkowe – nabyte w procesie uczenia się, odruch warunkowy (lęki, fobia), głównie emocje negatywne. Warunkowanie pozytywne (NLP) c) bodźce, których źródłem jest działalność poznawcza człowieka – myślenie o emocjach 37. Teorie emocji a) teoria J. Langego (introspekcyjna, trzewiowa) - założenia: bodziec – zmiany fizjologiczne – psychiczne odczucie = EMOCJA - np. jest mi smutno bo płaczę, boję się bo uciekam - kontynuacja to teoria Schachtera (pyt 38) b) teoria wzgórkowa Kanona – Branda: - powstawanie emocji: bodziec – wzgórze – informacja do kory, do narządów wewnętrznych, zachowanie - wzgórze pełni rolę centrum, decyduje o tym, czy emocja powstanie czy nie - kontynuacja to koncepcja Le Doux: położył akcent na rolę struktury podkorowej: ciałko migdałowate bodziec – mózg – ciałko migdałowate – nic - autonomiczna reakcja emocjonalna (pobudzenie emocjonalne) - kora c) teoria korowa M.Arnold - założenia: bodziec – kora – wzgórze (wzory r. emocj.) – narządy wewnętrzne, zachowanie - - emocja powstaje w świadomości. Sygnały z ciała mogą wpłynąć na naszą emocję. kontynuacją jest teoria Lazarusa (teoria poznawcza), gdzie człowiek dokonuje oceny bodźca. Po bodźcu następuje ocena pierwotna, jaki on jest. Wynik może znaczyć, że jest sprzyjający, obojętny, lub niesprzyjający. Jeżeli jest niesprzyjający następuje ocena wtórna, czyli próba przewartościowania sytuacji na bardziej korzystną. Jeżeli i to się nie powiedzie, to następuje mechanizm radzenia sobie emocja jest zawsze zależna od reakcji między człowiekiem a bodźcem z otoczenia, bo ocena (aspekt poznawczy) jest zawsze subiektywna najważniejsza jest motywacja człowieka, gdyż to on określa co będzie budziło emocje d) teoria symboliczno – interpretacyjna Schwedera: - ciągle oddziaływujące bodźce wywołują reakcje w ciele i w duszy. Reakcje w ciele mają charakter zmian fizjologicznych, a reakcje w duszy to odczucia apetytywne (np. odczucie pustki, napięcie psychiczne) - człowiek ma tendencję do gromadzenia dobrych uczuć w jedno większe, sensowne - snujemy sobie opowiadania, o tym co się z nami dzieje. Powstają wzorce i schematy opowiadań, czyli emocje - odczucia te mogą być również odczytywane jako uroki, wyrzuty sumienia, choroby - bajka zwana emocją e) teoria emocji jako procesu złożonego Sherera: - emocja powstaje stopniowo, składają się na je powstanie zmiany w każdym systemie organizmu – motywacji, działaniu, odczuwaniu, percepcji, procesach poznawczych. - Kolejność ocen bodźca: czy jest nowy czy jest przyjemny sam w sobie jak to wpływa na realizację celów jak mam sobie z nim poradzić jak to wszystko ma się do norm i do „ja” - człowiek wielokrotnie może zmieniać interpretacje bodźca 38. Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera a) założenia: czynnikami emocji to pobudzenie i nazwanie pobudzenia b) jak wiemy co odczuwamy? - ludzie porównują siebie z innymi - patrzą na całą sytuację i szukają bodźca odpowiedzialnego - poprzez uprzednie doświadczenie c) ograniczeniami jest to, że nie dotyczy zwierząt i małych dzieci, nie mówi nic o emocjach nieświadomych . 39. Rodzaje procesów emocjonalnych a) afekty podstawowe – pochodzące od bodźców naturalnych b) afekty specyficzne – wyuczone i uwarunkowane c) afekty ogólne – powstają za pośrednictwem procesów umysłowych, mogą utrzymywać się bardzo długo. Rominacja – tendencja do przeżywania emocji d) emocje niższe i wyższe (w które zorganizowana jest świadomość, charakterystyczne tylko dla ludzi) e) kryterium czasu trwania emocji: - afekty: emocje krótkie, bardzo intensywne, w zasadzie bez samokontroli - nastroje: emocje niedługotrwałe (kilka godzin), mające charakter całościowy, nie skierowane na żadne obiekty, zawsze jest jakiś (dobry, zły…). Nie pociągają zmian w układzie nerwowym, a przyczyny nie muszą byś uwarunkowane sytuacyjnie (niewyspanie, pogoda, głód) - namiętności: emocje długotrwałe f) klasyfikacja Schoelera: - emocje czysto zmysłowe - emocje i uczucia ogólnoorganiczne (uczucie świeżości) - emocje duchowe (sympatia, szczęście) 40. Rozwój emocji w ontogenezie. a) wraz z wiekiem coraz inne sytuacje wzbudzają emocje b) zachodzi zmiana w sposobach przeżywania tych emocji c) od 2-3 roku życia pojawiają się emocję złożone (duma, wstyd, poczucie winy, zakłopotanie) d) rozwojowi podlega również umiejętność regulacji emocji: dziecko uczy się poprzez system nagród i kar. W skutek rozwoju mowy i zdolności komunikacji pojawiają się wyjaśnienia pochodzenia emocji, wyjaśnienia samej emocji, rozumienia emocji innych ludzi, możność wpływania na nie – zmiana kontaktów z ludźmi e) zmienia się wyraz mimiczny f) pojawiają się specyficzne nawyki i cechy ludzkiego zachowania: - temperament: wrodzone cechy emocjonalności - styl afektywny: te różnice w emocjonalności, które są częściowo wrodzone a częściowo nabyte (ludzie agresywni, spokojni, nerwowi). Afektywność pozytywna kojarzona z ekstrawersją – przewaga emocji pozytywnych i wrażliwość na nagrody. Afektywność negatywna – przewaga emocji negatywnych, wrażliwość na kary. Afektywność obojętna. - sentyment: trwałą nabyta lub wrodzona sympatia \ agresja 41. Porównaj emocje zwierząt i człowieka. 1. specyficzne źródło – zaspokojenie potrzeb nie tylko biologicznych, lecz społecznych i psychicznych 2. przeżywanie emocji na płaszczyźnie świadomej 3. reagowanie emocjami na znaczenie sytuacji 4. używanie standardów emocjonalnych 42. Prawidłowość procesu uświadamiania sobie własnych emocji a) proces diagnozy: - faza I – faza przedpojęciowa: odczuwanie zmiany w sobie, o lekkim odczuciu uczuciowym - faza II – Co mi jest?: zadanie sobie pytanie „co się zmieniło, co to za zmiana?” - faza III – faza pojęciowa: wiem, że to jakaś emocja, szukam odpowiedzi na pytanie co to za emocja i co jest jej źródłem b) proces konfrontacyjny – konfrontacja wiedzy o emocji z wiedzą o świecie, normami i samokontrolą 43. Samokontrola emocjonalna. a) standardy emocjonalne: stanu idealnego i stanu normalnego - cechy charakterystyczne: są zróżnicowane ze względu na wiek, płeć, pochodzenie społeczne itp. Są zmienne historycznie - regulują: ogólny wzorzec emocjonalności (duża, niska ekspresja emocjonalna) nakazują lub zakazują odczuwanie konkretnych emocji w konkretnych sytuacjach dokładnie mówią co i komu w konkretnej sytuacji i w konkretnej emocji wolno b) powody samokontroli – zewnętrzne (normy społeczne) i wewnętrzne (cierpienie jako nasza emocja negatywna) c) kiedy zachodzi samokontrola: - przed: sposób analityczny: człowiek uświadamia sobie i celowo stara się unikać niebezpieczeństw i negatywnych emocji. Dotyczy konkretnej sytuacji wyuczonej sposób ……………?: podejmowanie czynności zabezpieczających w sposób niekontrolowany i nieświadomy. Włączone w styl życia osoby, cały czas zachowuje się w ten sposób aby uniknąć sytuacji zagrażającej, poszukiwanie informacji bezpiecznych. - po: techniki świadome techniki nieświadome: mechanizmy obronne d) w jaki sposób się samokontrolujemy: - modyfikacja procesu emocjonalnego: samokontrola dotyczy emocji poprzez wpływanie na sytuacje, na aspekt poznawczy lub fizjologiczny. Oraz na zachowania emocjonalne poprzez emocje kontrolujące i czynności poznawcze. wpływanie na sytuację: unikanie lub poszukiwanie oddziaływanie na sytuację: dostarczanie sobie innych bodźców dla wywołania emocji odwrotnej. Zmiana jednej emocji na drugą, kulturowa eliminacja bodźców emocjonalnych. Odwracanie uwagi od bodźców emocjonalnych - radzenie poprzez wpływanie na procesy poznawcze: hamowanie w werbalizacji lub dostarczenie sobie werbalizacji rozluźniających, uspakajających (autoperswazja) zamian lęku na gniew w wersji uwewnętrznionej, gdyż ludzie łatwiej radzą sobie z gniewem niż z lękiem porównywanie się z innymi ludźmi w sytuacji lękowej myślenie co najgorszego może mnie spotkać - aspekt fizjologiczny: pewne techniki pracy z ciałem (trening Schultza) autosugestia, praca z ciałem a nie z umysłem medytacja, ćwiczenia duchowe oddychanie - kontrolowanie zachowania poprzez emocje kontrolujące - czynności poznawcze: niedopuszczenie do zachowań, które mogły by mieć negatywne skutki, wyobrażanie sobie kary, czy nagrody e) na sprawność samokontroli ma wpływ; - znak emocji - sytuacja frustracji, w których ta zdolność maleje - poziom poczucia tożsamości, czucie się sobą. Anonimowość, dezindywidualizacja znosi samokontrolę 44. Kulturowe różnice w emocjach a) kulturowa wspólnota emocji podstawowych (Klineberg) b) kulturowe zróżnicowanie w emocjach odnosi się do: - źródła emocji, czyli wywołujących je bodźców o charakterze wtórnym i poznawczym - kulturowe różnice w standardach regulacyjnych - kulturowe różnice najbardziej widoczne są w ekspresji emocji c) ekspresja emocji a różnice kulturowe: - podział na emocje o funkcjach społecznych a emocje o funkcjach egocentrycznych - w przypadku emocji o funkcjach społecznych szczególnie widoczne są te różnice - w przypadku emocji o funkcjach egocentrycznych różnice kulturowe są mniejsze 45. Funkcje emocji w zachowaniu człowieka. a) dostarczanie informacji: - o rezultatach nieświadomej oceny sytuacji istotnej dla nas, co może wpłynąć na decyzję o działaniu b) c) d) e) o tym, jakie obiekty są dla nas pożądane, a które nie. Pomaga to budować hierarchię wartości programowanie działania: o charakterze behawioralnym, oraz funkcja motywacyjna – emocja motywuje do działania mobilizacja zasobów: dzięki zmianom w poziomie aktywacji decydują o zasobach energetycznych komunikacja: informują o tym co czujemy, co wpływa na zachowanie innych wobec nas emocja jako cel sam w sobie: człowiek świadomie dąży do przeżywania emocji atrakcyjnych dla niego 47.Koncepcje agresji. a) agresja: każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy, szkody, strachu, bólu b) afektywna: nie związana z żadnym celem, ukierunkowana jedynie na cierpienie c) instrumentalna: ukierunkowana na osiągnięcie jakiegoś celu, może być prospołeczna d) wewnątrzgatunkowa i międzygatunkowa, obronna (terytorium, potomstwo, samoobrona) e) według Freuda: - zachowanie instynktowne, relatywne i reaktywne (wywoływane przez bodźce zew.), jeden z elementów struktury ego. Zaangażowany jest Tanatos, obrona „ja”, nadmiar energii uwalniany na zewnątrz - według Horney: to reaktywne objawy instynktów w powstawaniu których ważną rolę odgrywają społeczne doświadczenia dziecka f) w ujęciu etologicznym: - według Lorenza agresja jest instynktem służącym zachowaniu gatunku i wywołują ja dziedziczne i naturalne bodźce, a inne bodźce tego samego pochodzenia ją hamują - agresja jest instynktowna jest funkcją odruchów na zespól bodźców zewnętrznych, a w jej powstawaniu ważną rolę odgrywają społeczne doświadczenia jednostki - Dollard: frustracja – gniew – agresja - Agresja jako wynik uczenia się (Bandura) poprzez wzmacnianie zachowań agresywnych, karanie zachowań agresywnych, naśladownictwo, obserwacja, modelowanie. 48.Lęk i jego znaczenie dla zachowania człowieka a) lęk – jest to subiektywne odczucie niebezpieczeństwa, a jego negatywny charakter wpływa na fakt, że organizm uprzedza o porażce działania spowodowanego samym strachem b) strach – jest to przeżycie niebezpieczeństwa c) osobowość lękowa – pełna niepokoju, każda sytuacji związana z jakimś zadaniem będzie odczuwała jako intensywne niebezpieczeństwo, w następstwie czego jej działanie będzie skierowane na uniknięcie paniki, a nie na uzyskanie wyniku d) funkcje lęku: - lęk pojawia się pod wpływem grożącej frustracji i skłania do działanie w rezultacie którego można ewentualnie uniknąć frustracji - pragnienie uniknięcia niebezpieczeństwa mobilizuje i jednocześnie alarmuje organizm, zapewniając odpowiednią ilość energii do wykonania potrzebnego działania - - jeżeli organizm w odpowiednim czasie przeżyje zagrażające niebezpieczeństwo wszystkie formy działania mające na celu uniknięcie go lub opóźnienie zostaną pod wpływem strachu wykonane lub przyswojone o wiele szybciej niż normalnie jednocześnie strach może skłaniać człowieka do zachowania poniżej jego poziomu rozwoju, powoduje więc działanie regresywne (Hamilton) lęki mogą prowadzić do dręczącej bezradności, wpływać dezorganizująco na działania 49.Konflikt, typy konfliktów i ich rola w zachowaniu. a) konflikt – wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń, niezgodność interesów , poglądów. W sensie psychicznym sprzeczność występująca w wypadku zaistnienia u kogoś co najmniej dwu potrzeb, których jednoczesne zaspokojenie jest niemożliwe. Podobnie w wypadku dwu motywów, jednocześnie pobudzających i hamujących działanie. b) Klasyfikacja konfliktów: - Interpersonalne konflikt o sumie zerowej konflikt i sumie mieszanej - intrapersonalne, konflikty wewnętrzne między dwoma motywami, z zaangażowaniem silnych emocji. dążenie – dążenie unikanie – dążenie dążenie – unikanie: atrakcyjny cel, ale droga nieprzyjemna c) strategie rozwiązywania: - unikanie – izolacja, separacja - uległość – podporządkowanie dominacji - kompromis - współpraca – strukturalna poprawa - rywalizacja 50.Istota i psychologiczne składniki frustracji. a) frustracja – negatywny stan, jaki odczuwa jednostka, kiedy wykonywane przez nią w jakimś celu działania napotykają na przeszkodę. Jest to uczuciowa projekcja porażki. Pojawia się przy pozbawieniu zasłużonej satysfakcji, przy zawiedzionych nadziejach. b) Czynniki warunkujące frustrację – - przeszkoda zewnętrzna, wewnętrzna - nieobecność nagrody c) od czego zależy stopień frustracji: - wielkość przeszkody - motywacji do osiągnięcia celu - charakteru przeszkody - od przeszłych doświadczeń - od subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia celu d) schemat frustracji wg Millera – siła frustracji zależna od bliskości celu (działania silniejsze lub słabsze niż unikanie) e) konsekwencje frustracji: zaburzenia przystosowawcze – depresja, nerwica, neurotyzacja, apatia, spadek samooceny, rezygnacja 51.Rola frustracji w procesach motywacyjnych. a) reakcja na frustracje to interpretacja sytuacji. Przyczyny mogą być: - zewnętrzne: charakterystyczne dla osób niedojrzałych upatrywanie przyczyn niepowodzeń w otoczeniu. - wewnętrzne: charakterystyczne dla osób z niską samooceną upatrywanie przyczyn w sobie, w swoich brakach b) frustracja jako czynnik wzmacniający motywację: pojawienie się przeszkody na drodze do celu powoduje wzrost mobilizacji organizmu i chęć ataku na przeszkodę (agresja). Reakcja ta sprowadza się do wzrostu pobudzenia emocjonalnego (odczucie podniecenia). Oraz na chęci zaatakowania, zniszczenia, usunięcia przeszkody (gniew, złość, wściekłość). Niepowodzenie pobudza do większych wysiłków jeżeli: - motywacja początkowa jest silna - niepowodzenie ma charakter częściowy, a nie ostateczny - człowiek posiada zadowalający stopień wiary w swoje umiejętności (samoocena) c) frustracja jako czynnik osłabiający: - motywacja początkowa jest słaba - niepowodzenie ma charakter ostateczny, całościowy: szanse znalezienia wyjścia są nikłe, wielkość poniesionej straty ma znaczenie oraz początkowa szansa sukcesu - niepowodzenie powtarza się d) przebieg reakcji na niepowodzenie - uruchomienie mechanizmów obronnych: racjonalizacja chwalenie się ucieczka w świat fantazji kozioł ofiarny regresja fiksacja agresja 54. Motywacja do pracy. a) motywacja występuje gdy zadanie warto wykonać, jest wykonalne i ja mogę go wykonać. Motywacja do zadania może być innowacyjna (wizja lepszego stanu rzeczy) lub zachowawcza (wizja gorszego stanu rzeczy) b) od czego zależy motywacja do pracy: - od cech jednostki: ludzie różnią się ogólną motywacją do działania, są tacy którzy w każdych warunkach są gotowi dać z siebie więcej niż inni. Różnice te wynikają z odmiennych zdolności, zainteresowań i potrzeb (hierarchiczna teoria potrzeb Maslowa) + praca powinna zaspokajać potrzeby osiągnięć, przynależności i władzy (Atkinson). Oraz od innych postaw – człowiek wywiązuje się z zadań, które pasują czy definiują jego własny wizerunek i zgodne z przekonaniami. Oraz od wartości pracy. c) czynniki wywołujące zadowolenie z pracy (modyfikatory) (Herzburg) - nagrody za efektywność - motywacja i szanse rozwoju, awansu - odpowiedzialność - osiągnięcia - uznanie - treść pracy d) czynniki wywołujące niezadowolenie z pracy (higieniczne) - wynagrodzenie - kierownictwo - polityka firmy - warunki pracy e) zależy też od cech środowiska pracy: - grupa: potrzeba akceptacji - kierownictwo - stosowany system kar i nagród (teoria sprawiedliwości) 55. Omów podstawowe mechanizmy obronne a) Wyparcie: istnieje powszechna zgoda co do tego, że: - jest to umotywowane, selektywne zapominanie - człowiek nie ma kontroli nad zapominaniem - materiał wyparty nie ginie, można go wydobyć - wyparcie pierwotne to reprezentacja instynktu w ogóle się w świadomości nie pojawia, utrzymują się w nieświadomości - wyparcie wtórne: pewne treści pierwotne świadome, ale połączone związkami z instynktami wypartymi pierwotnie, zostały zepchnięte do nieświadomości. Może zostać uświadomiony ponownie b) anulowanie: - uznanie za niebyłe - formą jest spowiedź, „odpuszczenie i nie ma grzechu”, wynagradzanie tego co było - psychiczne skreślenie pewnej rzeczy, czynności - wynagradzanie straty c) fantazjowanie: wyobrażanie sobie co by było gdyby - spełnia funkcje obronną, kiedy osoba w życiu rzeczywistym tylko fantazjuje na dany temat i nic w związku z tym nie robi - jeżeli służy przygotowywaniu do planowanej sytuacji realnej, nie jest to mechanizmem obronnym d) identyfikacja: - utożsamienie się z osobą, która jest dla nas ważna, upodabnianie się do niej, przejmowanie jej cech. U Freuda była mechanizmem rozwojowym - Anna Freud zauważyła coś takiego jak identyfikacja z agresorem (kapo), stosowały go osoby słabe, lękowe e) internalizacja, introjekcja, inkorporacja: - wcielanie pewnych elementów we własne ”ja” nieświadomie (cechy osobowości, wyglądu, uczuć) - inkorporacja jest najprymitywniejsza, przyswojenie zewnętrznych cech osoby, z którą chcemy się utożsamiać, czysto zewnętrzne naśladownictwo - introjekcja: cechy charakteru - internalizacja: wcielanie norm osób wychowujących dziecko w jego system moralny, również mechanizm rozwojowy f) izolacja: myśli o zdarzeniu od uczuć mu towarzyszących, sztuczne oddalenie emocji g) kompensacja (Adler): - może mieć charakter adaptacyjny (nie jestem ładna ale mam doktorat) - świadoma - formy: dążenie do zniwelowania wady robienie czegoś zamiast zamiana wady w zaletę samoponiżanie się samochwalenie się zachowania aspołeczne, które mogą zwrócić uwagę innych osób h) projekcja: - rzutowanie własnych właściwości na innych ludzi - klasyczna (podobieństwa): rzutowanie nieświadomych wad na otoczenie - klasyczna obrona: to co nas najbardziej drażni jest naszą największą wadą - atrybutywna: rzutowanie na ludzi świadomych cech - komplementarna: rzutowanie cechy komplementarnej do swojej(ktoś lękliwy przypisuje innym agresję) i) przemieszczenie - przesunięcie zainteresowania z obiektu, który jest niedostępny, na inny - jako mechanizm obronny, przesunięcie emocji, agresji itp., instytucja kozła ofiarnego, z jednej osoby na inną j) racjonalizacja: - rozsądne tłumaczenie własnych uczuć, motywów, zachowań tak, aby ładnie brzmiały, żeby były do przyjęcia, u podstaw leży rozumowanie fałszywe - formy: robię coś bo lubię odwoływanie się do autorytetów szukanie winy w innych ludziach robienie czegoś wyjątkowo, w drodze wyjątku „słodkie cytryny”, „kwaśne winogrona”: jeśli cel jest nędzny dowartościujemy go, jak nam się nie udaje obniżamy jego wartość reakcja upozorowana: jakiś impuls, którego nie akceptujemy, zmieniamy na inny, odwrotny. Zachowania takiej osoby są przesadne, nachalne, na pokaz k) regresja: funkcjonowanie na niższym poziomie rozwojowym l) sublimacja: - energia instynktu zostaje skierowana na szlachetniejsze cele. Według Freuda u podstaw leży seks, bo on wywołuje energię, najczęściej skierowana na działania społecznie akceptowane - ma sens tylko wtedy, gdy popęd seksualny nad nami dominuje, co odnosi się tylko do psychoanalizy - jedyny zdrowy mechanizm wg Freuda m) substytucja: podejmowanie zamiast działań skazanych na niepowodzenie, działań nakierowanych na cele dostępne 56. Istota i funkcje mechanizmów obronnych a) mechanizmy obronne to nieświadomy sposób radzenia z sytuacjami, które wzbudzają lęk lub zagrażają samoocenie. Bronią obrazu własnej osoby. Odkrył je Freud. Według teorii uczenia się (Dollard-Miller) mechanizm to brak werbalizacji, niezwerbalizowanie myśli albo uczuć. Niektóre uczucia, popędy mogły być nigdy niezwerbalizowane (wyparcie pierwotne), a niektóre były zwerbalizowane, lecz nauczyliśmy się ich unikać (wyparcie wtórne). W teorii poznawczej mechanizmy obronne są poznawczymi reinterpretacjami bodźców (Lazarus). Kofta uważa, że to są zaburzenia procesów poznawczych. Informacja nie została w ogóle odczytana (wyparcie pierwotne), albo odebrany bodziec został zinterpretowany źle. Mogą być chore i zdrowe mechanizmy. 57. Do funkcji emocji: a) każda reakcja może mieć wiele różnych konsekwencji: - zamierzone i niezamierzone - krótkotrwałe i długofalowe - szczególne i typowe - indywidualne i grupowe (biologiczne i społeczne) b) emocje afunkcjonalne – np. smutek, żal c) emocje dysfynkcjonalne – pojawiają się w niewłaściwych momentach. Jest to też niezdolność do inicjowania emocji pozytywnych (fobie, ataki paniki, bezpodstawne poczucie winy, tęsknota) 58. Emocje i nastroje a) emocje: - podstawową funkcją jest modulacja i selekcja działań - wzbudzane najczęściej w sytuacjach wymagających działań przygotowawczych - wzbudzeniu towarzyszy aktywność autonomicznego układu nerwowego są konsekwencją zdarzeń spostrzeganych jako pojawiających się szybko i bez ostrzeżenia - emocje mogą prowadzić do określonego nastroju - mogą być bardzo krótkie - towarzyszy im specyficzna mimika - mogą zostać wywołane zarówno zdarzeniami zewnętrznymi jak i wspomnieniami i wyobraźnią - mogą wynikać z relacji łączących człowieka z jakimś obiektem b) nastrój: - główna funkcja to modulacja i selekcjonowanie czynności poznawczych - działa jako podstawowy mechanizm zmiany przetwarzanych treści i sposobu ich przetwarzania. - Nasila pamięciową dostępność pewnych treści i osłabia dostępność innych - Są konsekwencją zdarzeń rozgrywających się w wolniejszym tempie - Zmienia się pod wpływem pogody - Mogą się kumulować wraz z upływem czasu - Mogą zmieniać prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych emocji - Trwa znacznie dłużej niż emocja - Obniżają próg pobudzenia tych emocji które im towarzyszą - Nie mają mimiki - Rodzą się w skutek zmian neurohormonalnych i biochemicznych, lub poprzez częste przeżywanie emocji o dużej sile 59. Temperament i styl afektywny a) styl afektywny – cała dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania na zdarzenia rodzące emocje. Nie obejmuje nastroju. Wiąże się z pewnymi funkcjami układu nerwowego b) temperament – odnosi się do różnic indywidualnych w reagowaniu na wyzwania środowiska. Niezmienniki temperamentalne – stałość w sposobach radzenia sobie z problemami 60. Motywacja osiągnięć. a) motywacja osiągnięć zakłada współzawodniczenie ze standardem doskonałości (McClelland). Prowadzi do podniesienia lub utrzymania na tak wysokim poziomie jak to możliwe własnych umiejętności we wszystkich działaniach, do których stosuje się wg jednostki standard doskonałości, a więc wykonanie tych zadań może doprowadzić do sukcesu lub niepowodzenia. b) Atkinson – działanie podejmowane przez jednostkę w oczekiwaniu, iż wykonanie tego działania będzie oceniane zgodnie z pewnym standardem doskonałości c) Reykowski – charakterystyczną cechą motywacji osiągnięć jest tendencja do ujmowania rzeczywistości w kategoriach sukces – niepowodzenie, stawanie sobie coraz wyższych wymagań, skłonność do tego, aby naokoło siebie dostrzegać standardy i wymagania stawiane po to, aby te standardy osiągnąć. Jest więc to mechanizm samopobudzający się do ciągłego pięcia się do góry, rywalizowania z innymi i z samym sobą d) Wskaźniki motywacji: siła motywacji zależy od: - oczekiwań poznawczych (czy dane działanie doprowadzi do określonej konsekwencji) - atrakcyjności tych konsekwencji - tendencja do osiągania sukcesu jest wysoka prze średnim poziomie trudności zadania. Osoby o wysokiej ,motywacji osiągnięć wybierają zadania o średnim stopniu, a osoby z tendencją do unikania niepowodzeń wybierają bardzo łatwe zadania lub bardzo trudne. Po sukcesie wzrasta poziom aspiracji - zdolność do odraczania gratyfikacji – zrezygnowanie z nagród natychmiastowych na rzecz większych ale odleglejszych w czasie – wysoka motywacja osiągnięć e) czynniki kształtowania motywacji – wzorce (rodzice), uwaga i wielkość wysiłku wychowawców, sposób egzekucji wymagań (najlepsza jest dominacja nagród) 61. Osobowość typu A (odmienne reakcje osobowościowe na stres) a) przedwczesna choroba wieńcowa, nadmierna aktywność, skłonność do pośpiechu, nacisk na ilość a nie na jakość, niechęć do autorefleksji, tendencja do rywalizacji, nadmierna ambicja i potrzeba władzy 62. Inteligencja emocjonalna. - znajomość własnych emocji (samoświadomość) kierowanie emocjami (samokontrola) zdolność motywowania się rozpoznawanie emocji u innych nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi aleksytymia: niezdolność do wyrażania emocji, częściowy brak uczuć, często ból psychiczny odczuwany jako fizyczny STRES, FRUSTRACJA, AGRESJA Stres jego źródła i przebieg: a) stres: niespecyficzna reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania środowiskowe lub zagrożenie jednostki. Lub jest to reakcja organizmu na tak zwaną sytuację stresową, czyli na działanie czynników (stresorów), które wywołują nadmierne obciążenie systemu samoregulacji psychologicznej i wzbudzają stan napięcia emocjonalnego b) przyczyny mogą być przyjemne albo nieprzyjemne c) wymagają zmiany przystosowania, czyli readaptacji. Biologiczna reakcja jest zwykle taka sama. Czasem jest ona szkodliwa i nie przystosowawcza. Pogorszenie się sytuacji organizmu ma charakter psychogenny i prowadzi do zaburzeń psychosomatycznych (gł.: choroba wrzodowa, wysokie ciśnienie krwi, nieżytu jelit, bólów krzyża, zapalenia skóry, otyłości, astmy) d) radzenie sobie ze stresem: - ogólny zespół adaptacyjny (Seyle): reakcja alarmowa (mobilizacyjna) – zmiany fizjologiczne (biochemiczne), które są pierwszą odpowiedzią organizmu na zadziałanie czynnika wywołującego stres (stresora). Stadium odporności – jeśli kontakt ze stresorem trwa nadal, to organizm wytwarza odporność na ten szczególny stresor. Objawy z pierwszego stadium zanikają, mimo że zakłócająca stymulacja trwa nadal. Procesy fizjologiczne wracają do normy. Wiąże się to z wydzielaniem przez przedni płat przysadki oraz kory nadnerczy (ACTH, kortykosterydy) Stadium wyczerpania - Jeżeli stresor działa zbyt długo dochodzi do punktu, w którym organizm nie jest w stanie utrzymać swojej odporności. Nie możliwe - jest dalsze wydzielanie hormonów i organizm nie potrafi dostosować się do stresu, dysfunkcje fizjologiczne pojawiają się ponownie. Przy ciągłym działaniu stresora często następuje śmierć strategie poznawcze: to w jaki sposób osoba spostrzega sytuację i jaką emocję odczuwa znaczenie wpływa na redukowanie stresu. Ocena zagrożenia, pierwotna i wtórna (Lazarus) strategie behawioralne: wszystkiego można się oduczyć, odłączenie bodxców od emocji (desensybilizacja, techniki relaksacyjne – oddechowe, trening odprężenia) 1. Stres biologiczny – ogólny zespół adaptacyjny Seley’go 2. Stres psychologiczny – szczególny rodzaj sytuacji (sytuacje stresowe) bądź czynników oddziaływujących na człowieka (stresory). – Stan wewnętrzny oznaczający napięcie emocjonalne o ujemnym znaku (stan stresu) – Zmiany w zachowaniu się zarówno pod względem sprawności jak i przejawów eksploracyjnych występujących na skutek oddziaływania sytuacji stresowej. a) sytuacja stresowa: - niebezpieczeństwa natury fizycznej - stresy społeczne: sytuacje, które stwarzają zagrożenie dla cenionych przez jednostkę wartości oraz dla jej potrzeb natury społecznej (ośmieszenie, kpina, utrata prestiżu) b) źródła stresu: czynnik stresowy (stresor) to taki element sytuacji, który powoduje nadmierne obciążenie systemu psychicznej regulacji zachowania się i w związku z tym narusza równowagę pomiędzy podmiotem a środowiskiem. Mogą to być (Reykowski): - zakłócenia: rozmaite elementy sytuacji, które utrudniając bądź uniemożliwiając jednostce sprawne realizowanie podejmowanych czynności. Brak przedmiotu lub informacji niezbędnej do wykonani określonej czynności, czy wystąpienie przeszkody, która może mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny - zagrożenia: niebezpieczeństwo o charakterze fizycznym i społecznym, a więc sytuacje sygnalizujące możliwość utraty jakichś wartości cenionych. Istota sytuacji zagrożenia polega na tym, że człowiek antycypuje wystąpienie jakiejś przeszkody. Lazarus twierdził, że zjawiska stresu wiążą się ze zdolnością człowieka do przewidywania o planowania przyszłych zdarzeń i uwzględniani ich w swoim działaniu - deprywacje: występują wtedy, kiedy człowiek nie zaspokoił swoich potrzeb lub nie osiągnął zamierzonych celów 3. Charakterystyka stanu stresu. a) zmiany biologiczne – podwyższenie ogólnego poziomu aktywacji organizmu, wzrost pobudzenia. Związane to jest z czynnością układu siatkowatego pnia mózgu i innych struktur podkorowych, należących do tzw. emocyjnej części układu nerwowego mają dwojaki charakter: - zmiany o charakterze ośrodkowym: wzrost aktywacji kory mózgowej - zmiany typu obwodowego: podniesieni się poziomu elektrycznego przewodnictwa skóry, wzrost ogólnego napięcia mięśniowego skóry, przyspieszenie oddechu. b) zmiany psychologiczne: - pojawienie się silnych emocji o negatywnym zabarwieniu afektywnym (strach, niepokój, panika, złość) - pojawienie się elementu emocji pozytywnych (wyrażane w oczekiwaniu na sukces, nagrodę) - pojawienie się motywacji do przezwyciężenia stresu, która uruchamia odpowiednie czynności 4. Model reakcji na stres. (Reykowski) a) zmiany o charakterze niespecyficznym: względnie niezależne od rodzaju i lokalizacji stresora, a także od typu zdań wykonywanych przez jednostkę - faza mobilizacji: wzrost intensywności reakcji, podniesienie sprawności procesów intelektualno - poznawczych, przyspieszenie procesów myślowych, polepszenie pamięci. - faza rozstrojenia: poziom wykonania w zakresie rozmaitych czynności spada, a w zachowaniu pojawia się dezorganizacja, motoryka nie ma już takiej precyzji i zmniejsza się plastyczność w działaniu. Pojawiają się trudności w koncentracji uwagi, w przypominaniu i percepcji - faza destrukcji: zaburzenia organizacji działań i możliwości ich kontrolowania, człowiek nie potrafi już sprostać wymaganiom sytuacji i wykonywać w niej określonych zadań, pojawiają się reakcje przypadkowe, nieplanowane b) zmiany o charakterze specyficznym – polegają na uruchamianiu czynności, które umożliwiają jednostce radzenie sobie z sytuacjami trudnymi i osiągnięcie odporność na wywoływany przez tę sytuację stan stresu. - działania służące zwalczaniu stresu: za ich pomocą ludzie opanowują kłopoty i trudności, usuwają stan napięcia - działania o charakterze obronnym: zaprzestanie osiągania celu, uruchomienie mechanizmów obronnych (wyparcie, racjonalizacja, projekcja), ucieczka, lub wycofanie się z sytuacji stresowej, atak na źródło zagrożenia. Wycofanie może przybrać charakter symboliczny, polegający na zmianie obrazu rzeczywistości, nadaniu jej nowego, nie zagrażającego znaczenia c) zmiany w sferze ekspresji emocjonalnej: - fazie mobilizacji towarzyszy dyskretna manifestacja emocji i umiejętność dobrego kontrolowania ich zewnętrznych przejawów - w fazie destrukcji mechanizmy kontrolne ulegają czasowemu wyłączeniu i ludzie wykazują tendencję do gwałtownych wybuchów emocjonalnych 5. Mechanizmy oddziaływania stresu. a) w wyjaśnianiu wpływu stresu na czynności zwraca się uwagę na mechanizm aktywacji, obserwowane warunkach stresowych podwyższenie się poziomu ogólnego pobudzenia prowadzi do wzrostu czujności, zwiększenia się szybkości i energii działań. Zgodnie z hipotezą Hebb’a dzieje się tak dlatego, że wzrost wyładowań biegnących z niespecyficznego układu wzbudzającego (układu siatkowatego pnia mózgu) do kory mózgowej ułatwia przewodzenie impulsów nerwowych w korze, gdyż obniża próg wzbudzenia neuronów korowych, co z kolei ułatwia proces pobierania i przetwarzania informacji. b) Jednakże aktywacja nadmiernie wysoka upośledza działania i wywiera na nie wpływ dezorganizacyjny. Człowiek staje się nadmiernie reaktywny na bodźce zewnętrzne, bierze pod uwagę zarówno sygnały ważne jak i nieważne, zakłócające. Zachowanie traci swoją wybiórczość i selektywność i jednostka nie może utrzymać konsekwentnego kierunku działań. c) Odrębnym problemem jest wyjaśnienie wpływu stresu na tzw. zmiany specyficzne, tj. uruchamianie swoistych czynności korekcyjnych i obronnych. To zjawisko stresu psychologicznego jest wg Lazarusa dwufazowe: - faza I: człowiek spostrzega i interpretuje sytuację, w jakiej się znajduje, co może prowadzić do wytworzenia się stanu zagrożenia – pierwotna ocena zagrożenia - faza II: jednostka wykonuje różne zabiegi przystosowawcze, mające na celu zmianę sytuacji i obniżenie poziomu zagrożenia. Wybór jednego z nich uzależniony jest od wielkości zagrożeń wtórnych, związanych z określonymi działaniami. Jednostka wybiera te techniki walki ze stresem, które wymagają możliwie najmniejszych „kosztów psychologicznych” wywołując minimalne zagrożenia wtórne d) odporność na stres psychologiczny. - odpornością nazywa się fakt nie reagowania człowieka pobudzeniem emocjonalnym pomimo znajdowania się w sytuacji stresowej - zdolność do utrzymywania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się pomimo występowania stresu. 6. Reakcja na frustrację: a) frustracja – agresja - frustracja jako przerwanie działań zmierzających do osiągnięcia celu rodzi tendencję do agresji - siła pobudzenia do agresji jest zależy od: siły popędu leżącego u podstaw zablokowanej czynności wielkość przeszkody ilość kolejnych frustracji - agresja zmniejsza się kiedy człowiek antycypuje sobie karę za zastosowanie agresji na źródło frustracji. Powoduje to wzrost siły agresji przemieszczonej. Wiąże się to z niespecyficznymi czynnościami agresywnymi pozbawionymi kierunku, skierowanie agresji na inne obiekty czy osoby, a nawet akty agresji wobec samego siebie b) frustracja – fiksacja - frustracja występuje tu jako usztywnienie zachowania. Prowadzi do zachowań nie przystosowawczych, pozbawionych funkcji instrumentalnej c) frustracja – regresja - regresja to pojawienie się bardziej prymitywnych form zachowania, spotykanych we wcześniejszych okresach rozwojowych. - Przejawia się w obniżeniu sprawności funkcji intelektualnych, sprawności wykonania, obniżenia poziomu w sferze życia emocjonalnego i postaw społecznych - Może się objawić, gdy człowiek dorosły traci panowanie nad sobą, zachowuje ssie w sposób impulsywny 7. Źródła frustracji; a) zewnętrzne i wewnętrzne b) czynne i bierne 8. Frustracja jako popęd (czynnik motywacyjny) a) Brown – Farber: frustracja to stan popędowy pojawiający się gdy sekwencja zachowań ukierunkowanych na określony cel zostaje zahamowana 9. Frustracja jako emocja a) emocje towarzyszące sytuacjom frustracyjnym to emocje typu agresywnego (strach, niepokój, wstyd), zależą one m.in. od: - oceny przeszkody jako usuwalnej lub nieusuwalnej - subiektywnej oceny reaktywnej siły czynnika zagrażającego 10. Nastawienie wobec przeszkód może być zadaniowe albo obronne. 11. Fizjologiczne podłoże agresji 12. Agresja jako popęd nabyty. a) hipoteza frustracja – agresja: nabyty popęd jako reakcja na frustrację, wprawdzie nie każda sytuacja frustracyjna wywołuje agresję, zaznacza się tu przemieszczeni agresji b) rola bodźców wywołujących: prawdopodobieństwo, że ludzie dopuszczą się agresji zależy od ich wewnętrznej gotowości do zachowań agresywnych oraz sygnałów zewnętrznych, które wzbudzają agresję i dostarczają przedmiotu. Zewnętrzne bodźce wyzwalające mogą tłumaczyć zjawisko agresji skierowanej do mniejszości. Raz były obiektem ataków, to potem będą kojarzone z agresją i uprzedzeniami 13. Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie a) agresja jest rezultatem norm, systemu nagród i kar oraz modeli, z którymi styka się jednostka b) może być wynikiem awersyjnych doświadczeń (przykrych) lub przewidywanych korzyści (podniet) 14. Konflikt (Coffer, Apley) a) konflikt typu mechanicznego – polegają na tym, że niezgodne ze sobą mięśniowe, czyli wewnętrzne reakcje ruchowe, wzajemnie się hamują b) niezgodność typu nerwowego – niezgodności między tymi procesami ośrodkowymi, które towarzyszą, poprzedzają bądź uniemożliwiają wybory motoryczne. Powstaje między tendencjami do reakcji na poziomie układu nerwowego. c) Niezgodność typu chemicznego – odnosi się do tych wypadków antagonizmów hormonalnych lub biochemicznych, które mogą objawiać się w przeżyciach emocjonalnych d) Niezgodność spostrzeżeniowa – polega na tym, że pewne formy reakcji spostrzeżeniowych dążą do uniknięcia bodźca skłaniającego do reakcji alternatywnej e) Niezgodności nabyte – te, które są wynikiem różnych procesów warunkowania albo treningu kulturowego, w rezultacie których początkowo zgodne reakcje stają się niezgodne na skutek obiektywnego kojarzenia ich z nagrodami lub karami. 15. Model zachowania zasobów Hobfoll’a a) ludzie dążą do utrzymywania ochrony i budowania zasobów, rozumianych jako cenione przez jednostkę przedmioty, właściwości osobiste, okoliczności lub czynniki sprzyjające. Stres psychologiczny definiuje się jako reakcję wobec otoczenia, w którym istnieje: - zagrożenie utraty zasobów - utrata zasobów 16. Skutki przewlekłego stresu: a) stres długotrwały – jeżeli człowiek znajduje się przez dłuższy czas w stanie napięcia emocjonalnego lub też sytuacji stresowej określonego rodzaju pojawiają się co pewien czas następstwa: - pozytywna adaptacja do stresorów - niekorzystny wpływ na społeczne i psychologiczne funkcjonowanie jednostki, prowadzące do pojawienia się rozmaitych zabrudzeń - pojawiają się lęki bezprzedmiotowe, fobie, konwersje histeryczne, stany depresyjne, zaburzenia psychosomatyczne - występują postawy bierności i skrajnej apatii - zmiany w hierarchii wartości, w systemie potrzeb, postaw i przekonań dotyczących własnej osoby - przy odpowiednim wzmaga się prawdopodobieństwo zachorowań na np. wrzód dwunastnicy, choroba nadciśnieniowa, astma, alergia, astma oskrzelowa, hiperwentylacja 17. Badanie stresu i radzenie sobie z nim. a) można badać stresory, reakcje na stres lub interakcje między nimi b) stresory mogą być silne, ale ograniczone w czasie
