Instrukcja inwentaryzacji muraw kserotermicznych

Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
INSTRUKCJA INWENTARYZACJI MOKRADEŁ
Celem każdej inwentaryzacji przyrodniczej jest stwierdzenie występujących na danym obszarze
typów siedlisk, zbiorowisk roślinnych, gatunków roślin i zwierząt oraz panujących czynników
abiotycznych, takich jak rodzaj gleby, uwilgotnienie, ukształtowanie terenu, zjawiska
geomorfologiczne (np. erozja gleby). Kontrolowane są także zagrożenia dla występujących tam
rzeczywistych lub potencjalnych walorów przyrodniczych. Na podstawie poczynionych
obserwacji oceniany jest dokładniej rodzaj środowiska, stan jego zachowania, zachodzące w
nim procesy, zarówno naturalne jak i te, na które wpływ ma człowiek.
Proponowana Państwu inwentaryzacja kseroterm jest praktycznym ćwiczeniem, utrwalającym i
sprawdzającym wiedzę zdobytą podczas warsztatów ochrony kseroterm, zorganizowanych w
ramach realizacji projektu pn. „Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w
tym w ramach sieci Natura 2000 – promocja najlepszych praktyk”, finansowanego ze środków
Life+, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Lasów
Państwowych. Osobom, które prawidłowo przeprowadzą inwentaryzację prześlemy certyfikat
potwierdzający nabyte umiejętności. Ponadto najciekawsze prace zostaną nagrodzone
kompletem 11 podręczników najlepszych praktyk ochrony gatunków i siedlisk. Stwierdzone
podczas inwentaryzacji najwartościowsze kserotermy zostaną zgłoszone służbom ochrony
przyrody, a w przypadku terenów leśnych także zarządzającym nimi nadleśnictwom, z
propozycją objęcia działaniami ochronnymi.
Poniżej zawarto wskazówki dotyczące sposobu prowadzenia inwentaryzacji oraz wypełniania
karty.
Wypełnione karty należy przesłać pocztą elektroniczną na adres:
[email protected]
w nieprzekraczalnym terminie do 31 sierpnia 2014 r.
INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA KARTY INWENTARYZACJI KSEROTERM
Część I – Dane osoby wykonującej inwentaryzację.
Należy podać dane osobowe, które zostaną wpisane do certyfikatu i pozwolą na przesłanie
Państwu tego dokumentu.
Część II – Informacje o inwentaryzowanym obiekcie.
Wybrany do inwentaryzacji obiekt musi stanowić pewną całość funkcjonalną, powinien to być
np. stok wzniesienia, skarpa doliny rzecznej lub jaru, polana śródleśna, pastwisko,
wrzosowisko, nasyp kolejowy, okrajek lasu itp.
Należy podać nazwę kserotermy (o ile istnieje), jej lokalizację, w tym odległość i kierunek od
najbliższej miejscowości oraz formę własności (np. własność prywatna, grunty w zarządzie
PGLP, PKP itp.). Sposób wykorzystania proszę określić na podstawie obserwacji bezpośredniej
lub śladów. Może to być np. nieużytek, pastwisko, nasyp kolejowy lub drogowy itp.
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl
Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
Powierzchnię badanego terenu można podać w przybliżeniu, jeżeli nie dysponuje się
dokładnymi informacjami.
W pozycji „Rodzaj kserotermy” proszę wpisać informacje ogólne, np. pastwisko, wrzosowisko,
skarpa kolejowa itp.
W pozycji dotyczącej ochrony terenu proszę podać, o ile występuje, formę ochrony prawnej,
np. rezerwat przyrody, obszar Natura 2000 (podać numer i nazwę), obszar parku
krajobrazowego (jakiego?), użytek ekologiczny itp.
Część III – Metodyka inwentaryzacji
Należy podać termin przeprowadzenia inwentaryzacji w terenie, a w przypadku kilku wizyt
kontrolnych wszystkie terminy. Powinno się także wpisywać godziny obserwacji terenowych.
W informacji o warunkach pogodowych należy wpisać zachmurzenie, opady, temperaturę, siłę i
kierunek wiatru.
Powyższe dane pozwolą stwierdzić, czy brak obserwacji pewnych gatunków roślin lub zwierząt
nie mógłby być spowodowany porą roku, dnia lub warunkami atmosferycznymi.
W pozycji „Metoda obserwacji” proszę wpisać, w jaki sposób je prowadzono, np. przegląd
roślinności i zwierząt na powierzchniach próbnych lub transekcie, obserwacje z punktu, zdjęcie
fitosocjologiczne, itp.
Powinna być też wskazana metoda zapisywania obserwacji, np. notowanie w zeszycie,
kartowanie, zapis elektroniczny z wykorzystaniem GPS itp.
Ważnym źródłem informacji mogą być dokumenty ochronne, np. SDF obszaru Natura 2000,
dokumentacja powołania rezerwatu, plan ochrony lub plan zadań ochronnych, program ochrony
przyrody w nadleśnictwie i inne. Cenne dane można uzyskać od miejscowej ludności, np. od
leśniczego, okolicznych mieszkańców, warto też sprawdzić kartoteki działających w regionie
przyrodniczych organizacji pozarządowych.
Część IV – Wyniki obserwacji
Opisując strukturę roślinności proszę podać informacje o stopniu pokrycia terenu niską i
wysoką roślinnością zielną, krzewinkami (np. wrzosu) oraz zakrzaczeniami i zadrzewieniami.
Jeżeli obserwator ma problem z identyfikacją wszystkich gatunków roślin, wystarczy
informacja o występowaniu np. traw, turzyc, krzewów nierozpoznanych gatunków.
Wymieniając oznaczone gatunki roślin i zwierząt należy podzielić je na wskaźnikowe i typowe
dla danego siedliska, gatunki niepożądane (np. inwazyjne lub świadczące o niekorzystnych
procesach) oraz gatunki pospolite, stwierdzane niemal w każdym środowisku (tzw,
ubikwistyczne). Należy też podać przybliżony procent powierzchni, na których te gatunki
stwierdzono (dotyczy roślin) oraz liczebność (dotyczy zwierząt, z wyjątkiem licznych
bezkręgowców). Osobno należy wymienić gatunki rzadkie i chronione, nawet jeśli będzie to
powtórzenie z poprzednich pozycji.
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl
Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
W rubryce „Sposób użytkowania terenu” należy wpisać, jak wykorzystywany jest teren, może
to być np. pastwisko, wykaszana skarpa, nieużytek itp.
Inne obserwacje – proszę podać zjawiska nieujęte powyżej, a mogące mieć wpływ na
kserotermę, np. wykorzystanie rekreacyjne, dzikie wysypisko odpadów, pobliskie kopalnie
kruszyw, drogi, plany wykorzystania inwestycyjnego, nawożenie pod uprawę itp.
Część V – Wnioski i zalecenia
Dokładna charakterystyka kserotermy. Przykład: przed inwentaryzacją stwierdziliśmy, że
mamy do czynienia z murawą. Na podstawie stwierdzonych warunków oraz występujących tam
roślin możemy powiedzieć, że jest to wg Dyrektywy Siedliskowej UE siedlisko 6210 –
półnaturalne, suche murawy i zarośla na podłożu wapiennym. Jeżeli ktoś ma problemy z
dokładnym ocenieniem charakteru kserotermy (często wymaga to dokładnych badań oraz
eksperckiej wiedzy), to wystarczy podać przybliżony domniemany jego rodzaj (np. murawa
naskalna, murawa o charakterze stepu, kseroterma na skarpie nasypu itp.).
Stan zachowania – proszę ocenić w trzystopniowej skali: właściwy, lekko zdegradowane, silnie
zdegradowane.
Stwierdzone zagrożenia – mogą to być np. wysypisko śmieci, zarastanie drzewami, planowane
inwestycje, zaniechanie użytkowania, ekspansja gatunków inwazyjnych itp.
Zalecenia dotyczące ochrony należy podzielić na dwie części. Ochronę prawną proponujemy,
kiedy stwierdzimy wybitne walory przyrodnicze kserotermy, np. bardzo cenne zbiorowiska lub
gatunki. Ochronę czynną należy prowadzić na kserotermach prawie zawsze, gdyż w naszej
strefie są to środowiska nietrwałe, uzależnione od zaburzeń w środowisku (np. pożarów,
osuwania się skarpy) albo od działalności człowieka. Proszę opisać swoje propozycje metod
ochrony i krótko je uzasadnić.
Część VI – Uwagi
Proszę opisać tutaj wszystkie inne spostrzeżenia, istotne dla ochrony kserotermy, a nie ujęte w
powyższych punktach.
Część VI – załączniki
Proszę wymienić dołączone załączniki, np. mapy z zaznaczonymi powierzchniami próbnymi,
trasą transektu, stanowiskami cennych roślin i zwierząt, zdjęcia, skany dokumentacji ochronnej
itp.
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl