Instrukcja inwentaryzacji mokradeł

Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
INSTRUKCJA INWENTARYZACJI MOKRADEŁ
Celem każdej inwentaryzacji przyrodniczej jest stwierdzenie występujących na danym obszarze
typów siedlisk, zbiorowisk roślinnych, gatunków roślin i zwierząt oraz panujących czynników
abiotycznych, takich jak rodzaj gleby, uwilgotnienie, ukształtowanie terenu, zjawiska
geomorfologiczne (np. erozja gleby). Kontrolowane są także zagrożenia dla występujących tam
rzeczywistych lub potencjalnych walorów przyrodniczych. Na podstawie poczynionych
obserwacji oceniany jest dokładniej rodzaj środowiska, stan jego zachowania, zachodzące w
nim procesy, zarówno naturalne jak i te, na które wpływ ma człowiek.
Proponowana Państwu inwentaryzacja mokradeł jest praktycznym ćwiczeniem, utrwalającym i
sprawdzającym wiedzę zdobytą podczas warsztatów ochrony mokradeł, zorganizowanych w
ramach realizacji projektu pn. „Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w
tym w ramach sieci Natura 2000 – promocja najlepszych praktyk”, finansowanego ze środków
Life+, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Lasów
Państwowych. Osobom, które prawidłowo przeprowadzą inwentaryzację prześlemy certyfikat
potwierdzający nabyte umiejętności. Ponadto najciekawsze prace zostaną nagrodzone
kompletem 11 podręczników najlepszych praktyk ochrony gatunków i siedlisk. Stwierdzone
podczas inwentaryzacji najwartościowsze tereny mokradłowe zostaną zgłoszone służbom
ochrony przyrody, a w przypadku terenów leśnych także zarządzającym nimi nadleśnictwom, z
propozycją objęcia działaniami ochronnymi.
Poniżej zawarto wskazówki dotyczące sposobu prowadzenia inwentaryzacji oraz wypełniania
karty.
Wypełnione karty należy przesłać pocztą elektroniczną na adres:
[email protected]
INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA KARTY INWENTARYZACJI MOKRADEŁ
Część I – Dane osoby wykonującej inwentaryzację.
Należy podać dane osobowe, które zostaną wpisane do certyfikatu i pozwolą na przesłanie
Państwu tego dokumentu.
Część II – Informacje o inwentaryzowanym obiekcie.
Wybrany do inwentaryzacji obiekt musi stanowić pewną całość funkcjonalną, powinien to być
np. cały obszar torfowiska, jezioro lub jego ploso czy odcinek rzeki. W przypadku mokradeł o
dużej powierzchni należy wybrać do inwentaryzacji jego fragment lub wyznaczyć powierzchnie
próbne.
Należy podać nazwę mokradła, jego lokalizację, w tym odległość i kierunek od najbliższej
miejscowości oraz formę własności (np. własność prywatna, las w zarządzie PGLP, jezioro
gminne itp.). Powierzchnię badanego terenu można podać w przybliżeniu, jeżeli nie dysponuje
się dokładnymi informacjami.
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl
Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
W pozycji „Rodzaj mokradła” proszę wpisać informacje ogólna, np. torfowisko, łąka, jezioro,
ols itp.
W pozycji dotyczącej ochrony terenu proszę podać, o ile występuje, formę ochrony prawnej,
np. rezerwat przyrody, obszar Natura 2000 (podać numer i nazwę), obszar parku
krajobrazowego (jakiego?), użytek ekologiczny itp.
Część III – Metodyka inwentaryzacji
Należy podać termin przeprowadzenia inwentaryzacji w terenie, a w przypadku kilku wizyt
kontrolnych wszystkie terminy. Powinno się także wpisywać godziny obserwacji terenowych.
W informacji o warunkach pogodowych należy wpisać zachmurzenie, opady, temperaturę, siłę i
kierunek wiatru.
Powyższe dane pozwolą stwierdzić, czy brak obserwacji pewnych gatunków roślin lub zwierząt
nie mógłby być spowodowany porą roku, dnia lub warunkami atmosferycznymi.
W pozycji „Metoda obserwacji” proszę wpisać, w jaki sposób je prowadzono, np. przegląd
roślinności i zwierząt na powierzchniach próbnych lub transekcie, obserwacje z punktu, zdjęcie
fitosocjologiczne, itp.
Powinna być też wskazana metoda zapisywania obserwacji, np. notowanie w zeszycie,
kartowanie, zapis elektroniczny z wykorzystaniem GPS itp.
Ważnym źródłem informacji mogą być dokumenty ochronne, np. SDF obszaru Natura 2000,
dokumentacja powołania rezerwatu, plan ochrony lub plan zadań ochronnych, program ochrony
przyrody w nadleśnictwie i inne. Cenne dane można uzyskać od miejscowej ludności, np. od
leśniczego, okolicznych mieszkańców, warto też sprawdzić kartoteki działających w regionie
przyrodniczych organizacji pozarządowych.
Jeżeli na inwentaryzowanym obszarze są zainstalowane urządzenia do pomiaru poziomu wody
(wodowskazy, piezometry) to odczyty ich wskazań mogą dostarczyć cennych danych o
warunkach wodnych. W przypadku braku takich urządzeń można obserwować poziom wód
powierzchniowych stan roślinności i na tej podstawie wyciągać wnioski. Będą one jednak
obarczone pewnym ryzykiem błędu.
Część IV – Wyniki obserwacji
Opisując strukturę roślinności proszę podać informacje o składzie, wieku i pokryciu
drzewostanu, podszycie, runie, a w przypadku terenów otwartych i półotwartych o
zakrzaczeniach i zadrzewieniach, niskiej i wysokiej roślinności zielnej. Dla zbiorników
wodnych (stojących i płynących) należy opisać roślinność nadbrzeżną, przybrzeżną i denną.
Jeżeli obserwator ma problem z identyfikacją wszystkich gatunków roslin, wystarczy
informacja o występowaniu np. szuwaru, roślinności wynurzonej, łąk podwodnych itp.
Wymieniając oznaczone gatunki roślin i zwierząt należy podzielić je na wskaźnikowe i typowe
dla danego siedliska, gatunki niepożądane (np. inwazyjne lub świadczące o niekorzystnych
procesach) oraz gatunki pospolite, stwierdzane niemal w każdym środowisku (tzw,
ubikwistyczne). Należy też podać przybliżony procent powierzchni, na których te gatunki
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl
Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
stwierdzono (dotyczy roślin) oraz liczebność (dotyczy zwierząt, z wyjątkiem licznych
bezkręgowców, np. komarów). Osobno należy wymienić gatunki rzadkie i chronione, nawet
jeśli będzie to powtórzenie z poprzednich pozycji.
Opisując stopień uwilgotnienia należy przyjąć prostą klasyfikację: właściwy, dostateczny,
niedostateczny, przesuszenie powodujące całkowitą degradacje mokradła. Stopień
uwilgotnienia zależy od pory roku i warunków atmosferycznych w ostatnich tygodniach, co
należy wziąć pod uwagę podczas oceny. Powinny być też zanotowane wszelkie naturalne i
antropogeniczne systemy nawadniające oraz odwadniające na terenie mokradła i w jego
sąsiedztwie (np. źródlisko, rów melioracyjny, wyprostowany lub naturalny ciek, zastawki itp.).
Inne obserwacje – proszę podać zjawiska nieujęte powyżej, a mogące mieć wpływ na
mokradło, np. wykorzystanie rekreacyjne, zrąb w bezpośredniej zlewni lub w otoczeniu,
wałęsające się psy, pobliskie kopalnie kruszyw, drogi itp.
Część V – Wnioski i zalecenia
Dokładna charakterystyka mokradła. Przykład: przed inwentaryzacją stwierdziliśmy, że mamy
do czynienia z torfowiskiem. Na podstawie stwierdzonych warunków oraz występujących tam
roślin możemy powiedzieć, że jest to torfowisko przejściowe, o charakterze kotłowym. Jeżeli
ktoś ma problemy z dokładnym ocenieniem charakteru mokradła (często wymaga to
dokładnych badań oraz eksperckiej wiedzy), to wystarczy podać przybliżony domniemany jego
rodzaj (np. torfowisko niskie, jezioro mezotroficzne, łąka zmiennowilgotna).
Stan zachowania – proszę ocenić w trzystopniowej skali: właściwy, lekko zdegradowane, silnie
zdegradowane.
Stwierdzone zagrożenia – mogą to być np. odwodnienie, wypalanie trawy, planowane
inwestycje, presja turystyczna, nadmierny zbiór runa, ekspansja gatunków inwazyjnych itp.
Zalecenia dotyczące ochrony należy podzielić na dwie części. Ochronę prawną proponujemy,
kiedy stwierdzimy wybitne walory przyrodnicze mokradła, np. bardzo cenne zbiorowiska lub
gatunki. Ochronę czynną należy prowadzić prawie zawsze na mokradłach o charakterze
otwartym (łąki, torfowiska), na innych typach mokradeł w miarę potrzeb. Proszę opisać swoje
propozycje metod ochrony i krótko je uzasadnić.
Część VI – Uwagi
Proszę opisać tutaj wszystkie inne spostrzeżenia, istotne dla ochrony mokradła, a nie ujęte w
powyższych punktach.
Część VI – załączniki
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl
Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
Proszę wymienić dołączone załączniki, np. mapy z zaznaczonymi powierzchniami próbnymi,
trasą transeptu, stanowiskami cennych roślin i zwierząt, zdjęcia, skany dokumentacji ochronnej
itp.
CKPŚ, ul. Stawki 2, piętro 20, 00-193 Warszawa, www.ckps.lasy.gov.pl
tel.: +48 22 318 70 82; fax: + 48 22 318 70 98; e-mail: [email protected]
www.lasy.gov.pl