Siedziba EBC – budynek Eurotower we Frankfurcie nad

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

Jest to przykład pełnej unii walutowej - etapu integracji gospodarczej polegającego na:
o
nieodwołalnym wzajemnym usztywnieniu kursów walut uczestniczących państw lub…
o
w bardziej zaawansowanej formie na rezygnacji przez nie z emisji i stosowania własnej waluty na rzecz
WSPÓLNEJ WALUTY całego ugrupowania integracyjnego.
o
powoduje to również KONIECZNOŚĆ REZYGNACJI Z prowadzenia WŁASNEJ POLITYKI PIENIĘŻNEJ przez
każdy z zainteresowanych krajów.
o
Kompetencje w zakresie polityki pieniężnej - przekazane są WSPÓLNEMU BANKOWI CENTRALNEMU
którym może być:

bank centralny jednego z państw członkowskich lub…
 specjalnie utworzony bank centralny, wspólny dla wszystkich krajów członkowskich, ale niezwiązany
bezpośrednio z żadnym z nich. (W przypadku UGiW - centrum decyzyjnym jest Europejski Bank
Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem).
TEORIA INTEGRACJI WALUTOWEJ

Decyzja o rezygnacji z własnej waluty i polityki pieniężnej oraz przystąpieniu do unii walutowej - jest
decyzją strategiczną dla każdego państwa.

Decyzja ta powinna się opierać na:
o
o
ocenie predyspozycji danej gospodarki do uczestnictwa we wspólnym obszarze walutowym,
na analizie korzyści i kosztów.

Niezbędnym warunkiem bezpiecznego przyłączenia się danego kraju do unii walutowej jest istnienie
mechanizmów pozwalających na samoczynne likwidowanie stanów nierównowagi w gospodarce bez
użycia kursu walutowego.

Podstawowymi kryteriami wyznaczenia optymalnego obszaru walutowego są:
o
elastyczność cen i płac
o
mobilność czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej)
o
otwartość gospodarki (znaczący udział handlu zagranicznego w produkcie krajowym),
o
stopień sektorowej różnorodności produkcji eksportowej,
o
konwergencja (spójność) gospodarek,
o
podobieństwo celów i instrumentów polityki gospodarczej (pieniężnej i fiskalnej),
o
zbieżność cykli koniunkturalnych i skutków zewnętrznych zakłóceń („szoków") ekonomicznych
o
stopień zintegrowania rynków dóbr.
TWORZENIE UGIW
Pierwszymi próbami tworzenia unii gospodarczo-walutowej były:

Memorandum Komisji EWG z 12 lutego 1969 roku na temat koordynacji polityki gospodarczej i współpracy
walutowej w ramach EWG, zwane PLANEM BARRE’A (ówczesnego wiceprzewodniczącego Komisji
Europejskiej, eksperta do spraw walutowych – Raymonda Barre’a)
o
Przewodnim postulatem - współpraca walutowa państw członkowskich (m.in. w trakcie ustalania
budżetów narodowych) – której podstawą miała być krótko i średnioterminowa pomoc
finansowa dla państw, mających trudności z utrzymaniem kursu własnej waluty narodowej
1
o

Plan Barre’a podkreślał konieczność wprowadzenia większej zbieżności polityki gospodarczej,
która mogła stanowić podstawę dalszej współpracy walutowej
drugi plan Barre’a z 4 marca 1970 r. - zakładał stopniową realizację Unii Gospodarczej i Walutowej,
zwiększenie stabilności kursów walutowych i rozszerzenie pomocy finansowej w przypadku gdyby wahania
kurów były zbyt duże.

1-2 grudnia 1969 – na szczycie w Hadze podjęto DECYZJĘ O KONIECZNOŚCI BUDOWY UNII GOSPODARCZOWALUTOWEJ

1970 r. – pod przewodnictwem Pierre’a Wernera (ówczesny premier i minister finansów Luksemburga)
przygotowywany został projekt utworzenia unii walutowej.

Zakładał on utworzenie unii gospodarczo-walutowej w trzech etapach do 1980 roku
Należało:

doprowadzić do swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału

zacieśniać współpracę walutową i gospodarczą

ważną rolę miały odegrać działania polityczne
Ostateczne uzgodnienia nastąpiły w styczniu 1971 r.

wprowadzono współpracę między bankami centralnymi,

wspólne określanie krótkoterminowej polityki gospodarczej

utworzenie mechanizmu pomocy średnioterminowej.

RFN wynegocjowała klauzulę zabezpieczającą, zgodnie z którą dany kraj mógł odejść od integracji walutowej
w przypadku niskiej zbieżności gospodarczej.

Z powodu wydarzeń zewnętrznych (ostateczny upadek systemu z Bretton Woods, kryzys naftowy) realizacja
planu Wernera zakończyła się na pierwszym jego etapie, czyli utworzeniu od 1 kwietnia 1972 r. systemu
tzw. węża walutowego.

Polegał on na ograniczeniu dopuszczalnego pasma wzajemnych wahań walut krajów członkowskich EWG
do ± 1,125%.

Ustalone zostało też szersze pasmo wahań wobec walut krajów trzecich (w tym wobec dolara
amerykańskiego) wynoszące ±2,25%. SYSTEM TEN NAZYWANO „WĘŻEM W TUNELU”
1978 r. - Kanclerz RFN Helmut Schmidt przedstawił w roku program stabilizacji walutowej w Państwach EWG,
nazwany EUROPEJSKIM SYSTEMEM WALUTOWYM (ESW).

Plan zakładał włączenie do ESW walut państw EWG, które mogłyby odchylać się między sobą w przedziale
+/-2,25%, a w stosunku do dolara obowiązywałby je kurs płynny.

ESW zaczął funkcjonować 13 marca 1979 roku.
W skład Europejskiego Systemu Walutowego wchodziły postanowienia dotyczące:
o
europejskiej jednostki walutowej ECU,
o
mechanizmu stabilizowania kursów walutowych (ERM- Exchange rate Mechanism),
o
mechanizmów interwencyjnych
o
postanowień kredytowych
Priorytetowym celem ESW:

utworzenie mechanizmów gwarantujących stabilność finansową – najważniejszym był mechanizm
kursowo-interwencyjny.

W skład koszyka ECU weszło 9 walut.
2

ESW zacieśniał współpracę między bankami centralnymi w zakresie polityki monetarnej i przyczynił się
znacznie do pogłębienia integracji walutowej w Europie.

27-28 czerwca 1988 r. - na spotkaniu w Hanowerze powołano specjalny komitet pod kierownictwem
ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej JACQUESA DELORSA, który miał przygotować raport na
temat utworzenia unii gospodarczo-walutowej.

Kwiecień 1989 r. – ogłoszony raport komitetu (plan Delorsa) przewidywał trzy etapy tworzenia UGiW:

ETAP I - rozpoczęty 1 stycznia 1990 r. - powiązany był z tworzeniem Wspólnego Rynku i zakładał:


o
zlikwidowanie barier przepływu kapitału,
o
uzyskanie pełnej wymienialności walut,
o
osiągnięcie wysokiego stopnia konwergencji ekonomicznej wewnątrz Wspólnoty,
o
stworzenie mechanizmów koordynacji polityki gospodarczej
ETAP II - miał się rozpocząć po wejściu w życie traktatu regulującego tworzenie UGiW, czyli Traktatu z
Maastricht
o
obejmował dalsze zbliżenie i koordynację polityki gospodarczej państw członkowskich,
o
zmniejszenie pasma wahań w ramach ERM do ±1%
o
utworzenie Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych;
ETAP III - o nie ustalonej w planie Delorsa dacie rozpoczęcia - przewidywał nieodwołalne usztywnienie
walut państw członkowskich względem wspólnej waluty oraz przekazanie rezerw walutowych, uprawnień
do emisji pieniądza i do prowadzenia polityki pieniężnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu.
3
Sformułowano w nim również warunki przystąpienia do unii gospodarczej i walutowej - tzw. KRYTERIA
KONWERGENCJI:

stabilność cen - stopą inflacji nie może być wyższa niż 1,5 punktu procentowego ponad średnią dla
trzech krajów o najniższej inflacji

konwergencja stóp procentowych - poziom długoterminowych stóp procentowych nie może być wyższy
niż 2 punkty procentowe ponad średnią dla trzech krajów o najniższej inflacji

stabilność kursu walutowego - udowodniona co najmniej dwuletnim okresem uczestnictwa w
mechanizmie kursowym ERM bez dewaluacji waluty z inicjatywy zainteresowanego kraju;

bezpieczna pozycja fiskalna, czyli deficyt budżetu państwa nie przekraczający 3% PKB i dług publiczny
nie przekraczający 60% PKB.
1 stycznia 1994 r. rozpoczął się II etap tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej.




Powołano Europejski Instytut Walutowy z siedzibą we Frankfurcie nad Menem.
Jego zadanie to koordynacja polityki gospodarczej państw członkowskich w celu osiągnięcia jak najwyższego poziomu ich wzajemnej konwergencji ekonomicznej.
Instytut przygotował utworzenie UGiW od strony techniczno-operacyjnej,

uczestniczył też wspólnie z Komisją Europejską w analizie stopnia spełnienia kryteriów zbieżności
przez kraje Unii

Od czerwca 1998 r. Instytut przekształcił się w EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, którego pierwszym
prezesem został szef Instytutu, Holender Wim Duisenberg.
1 stycznia 1999 r. - III etap budowy UGiW.

Pierwszymi członkami UGiW zostały: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia,
Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy.

Z 15 państw UE przed rozszerzeniem - odmówiły uczestnictwa w strefie euro Wielka Brytania, Dania
i Szwecja

Grecja, która nie spełniła żadnego z kryteriów konwergencji – w dwa lata później - w styczniu 2001 r.
weszła w skład Unii Walutowej

Decyzją Rady UE w maju 1998 r. powołano do życia nową, wspólną walutę EURO, która zastąpiła ECU w
stosunku 1:1.

Dopiero od 1 stycznia 2002 r. euro zaczęło spełniać wszystkie funkcje pieniądza, gdyż trafiło wtedy do
obiegu w postaci fizycznej - monet i banknotów.


Pakt Stabilności i Wzrostu
o
przyjęty przez Radę Europejską w Amsterdamie w czerwcu 1997 r.
o
zobowiązał państwa członkowskie do kontynuacji rozsądnej polityki budżetowej po rozpoczęciu
trzeciego etapu tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej
o
Zapobiec to miało jednorazowemu dostosowaniu narodowych budżetów do wymogów fiskalnych
kryteriów konwergencji i nadmiernemu zwiększaniu deficytów już po przystąpieniu do UGiW
o
Pakt Stabilności i Wzrostu przewiduje sankcje za łamanie tego zobowiązania
o
Za nadmierny uważa się deficyt budżetu przekraczający granicę ustaloną w kryteriach
konwergencji, czyli 3% PKB
Obecnie w strefie EURO jest 16 z 27 państw UE




Austria: 1 szyling austriacki 1 € = 13.7603 szylingów.
Belgia: 1 frank belgijski 1 € = 40,3399 franków
Finlandia: 1 marka fińska 1 € = 5,94573 marki
Francja: 1 frank francuski 1 € = 6,55957 franków francuskich
4












Hiszpania: 1 peseta hiszpańska 1 € = 166,6666 peset
Holandia: 1 gulden holenderski 1 € = 2,20371 guldena holenderskiego
Irlandia: 1 funt irlandzki 1 € = 0,787564 funta irlandzkiego
Luksemburg: 1 frank luksemburski 1 € = 40,3399 franka luksemburskiego
Niemcy: 1 marka niemiecka 1 € = 1,95583 marki niemieckiej
Portugalia: 1 escudo portugalskie 1 € = 200,482 escudo portugalskiego
Włochy: 1 lir włoski 1 € = 1936,27 lira włoskiego
Grecja: 1 drachma (1 stycznia 2001 r. wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, a 1 stycznia
2002 r. w formie gotówkowej) 1 € = 340,750 drachmy
Słowenia: 1 tolar (1 stycznia 2007 r.) 1 € = 239,640 tolar
Cypr: 1 funt cypryjski (1 stycznia 2008 r.) 1 € = 0,585274 funta cypryjskiego
Malta: 1 lira maltańska (1 stycznia 2008 r.) 1 € = 0,429300 lira maltańskiego
Słowacja: 1 korona słowacka (1 stycznia 2009 r.) 1 € = 30,126 korony słowackiej
Państwa kandydujące do strefy euro:










Litwa: 1 lit (2010 r.)
Estonia: 1 korona estońska (2011 r.)
Bułgaria: 1 lew (1 stycznia 2012 r.)
Łotwa: 1 łat (1 stycznia 2012 r.)
Polska: 1 złoty (nie wcześniej niż w 2014r.)
Rumunia: 1 lej (2014 r.)
Węgry: 1 forint (2014 r.)
Czechy: 1 korona czeska (Czechy nie podały daty planowanego dołączenia do strefy euro)
Jedną z głównych korzyści związanych z wprowadzeniem euro - stworzenie jednolitej waluty, która:
o
stałaby się wyrazem siły ekonomicznej Unii Europejskiej w skali światowej
o
była odpowiednim partnerem dla dolara i jena, godnie reprezentującym Unię w globalnej triadzie
mocarstw ekonomicznych USA-UE-Japonia
Międzynarodowa rola euro - już od momentu jego wprowadzenia była znaczna dzięki:
o
istnieniu wcześniej ECU, w pewnym okresie chętnie wykorzystywanego w emisjach obligacji
o
dzięki silnej poprzednio pozycji marki niemieckiej
5
1. EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH


Europejski System Banków Centralnych – według postanowień Traktatu z Maastricht – jest organem
sprawującym w UGiW zadania bankowości centralnej
ESBC – stanowi:
o
instytucjonalne zabezpieczenie funkcjonowania wspólnego rynku finansowego
o
systemowe zabezpieczenie emisji euro.

GŁÓWNYM CELEM ESBC - jest utrzymywanie stabilności cen

Cele dodatkowe. O ile nie będzie to naruszać celu podstawowego ESBC może swoimi działaniami wspierać:
o
ogólną politykę gospodarczą Wspólnoty, skierowaną na wzrost gospodarczy,
o
zwalczanie bezrobocia,
o
ekspansję eksportową,
o
restrukturyzację
o
rozwój regionalny
SKŁAD ESBC - Europejski Bank Centralny (EBC) i narodowe (krajowe) banki centralne (NBC)


ESBC nie ma osobowości prawnej
W jego imieniu, również na forum międzynarodowym, działa Europejski Bank Centralny - posiadający
najszerszy zakres zdolności prawnej dostępnej przez prawo wspólnotowe
6

ESBC realizuje zadania statutowe od chwili rozpoczęcia trzeciego etapu tworzenia UGiW (1.01.1999 roku)
Podstawowymi zadaniami realizowanymi przez ESBC są:



o
określenie i realizowanie polityki pieniężnej obszaru euro
o
przeprowadzanie operacji dewizowych, utrzymywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami
dewizowymi państw obszaru euro
o
zapewnienie sprawnego działania systemów płatniczych
Decyzje Traktatu, dotyczące jednolitej polityki pieniężnej oraz zasad działalności ESBC, odnoszą się w pełni
jedynie do państw, które przystąpiły do UGiW
Tekst Traktatu mówi o ESBC, a nie o Eurosystemie, ponieważ tworzono go przy założeniu, że euro przyjmą
wszystkie państwa członkowskie UE.
Do tego czasu zadania te będzie pełnić EUROSYSTEM – (Europejski Bank Centralny oraz krajowe banki
centralne państw należących do strefy euro)
7

Podłoże pod działalność EBC przygotował Europejski Instytut Walutowy (EIW),

funkcjonował od od 1 stycznia 1994 r. Miał za zadanie:
o
zacieśniać współpracę między narodowymi bankami centralnymi
o
koordynować polityki walutowe Państw Członkowskich
o
nadzorować Europejski System Walutowy
o
udzielać konsultacji w zakresie kompetencji NBC i stabilności instytucji finansowych i rynków
o
przejąć zadania Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej
o
ułatwiać obrót w ECU.
2. EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY - rozpoczął działalność 1 czerwca 1998 r. przejmując zadania Europejskiego
Instytutu Walutowego.
o
Siedziba EBC – Frankfurt nad Menem.
o
EBC zapewnia realizację zadań ESBC poprzez własne działania lub poprzez NBC.
8
Siedziba EBC – budynek Eurotower we Frankfurcie nad Menem

NARODOWE (KRAJOWE) BANKI CENTRALNE
o stanowią integralną część ESBC.
o Te należące do strefy euro - realizują politykę pieniężną ustaloną przez organa decyzyjne EBC.
o wszystkie krajowe banki centralne ESBC:
 zbierają dane statystyczne dotyczące sytuacji makroekonomicznej w danym kraju i
przekazują je do EBC.
 Biorą udział w opiniowaniu projektów aktów prawnych organów wspólnotowych, które
dotyczą kompetencji ESBC.
ORGANY DECYZYJNE EBC



Rada Prezesów (Governing Council)
Zarząd EBC (Executive Board)
Rada Ogólna (General Council)
RADA PREZESÓW - skupia członków Zarządu EBC i prezesów NBC krajów strefy euro


Jej członkowie nie występują jako reprezentanci swoich krajów, lecz jako osoby indywidualne, kierujące się
dobrem całego Eurolandu (obecnie 15 państw)
Rada Prezesów:
o podejmuje decyzje konieczne do wykonania zadań powierzonych ESBC
o kształtuje wspólną politykę pieniężną, wraz z pośrednimi celami monetarnymi, podstawowymi
stopami procentowymi i wielkością rezerw w ESBC
o określa wytyczne do ich realizacji
9
ZARZĄD EBC






jest odpowiedzialny za bieżące sprawy EBC
realizuje politykę pieniężną zgodnie z wytycznymi Rady Prezesów
Na czele Zarządu - prezes EBC (który przewodniczy Radzie Prezesów i Radzie Ogólnej, a także reprezentuje
ESBC na zewnątrz)
Członkowie Zarządu – są mianowani spośród osób o uznanym autorytecie w dziedzinie bankowej i monetarnej
Pierwszym prezesem Zarządu - od maja 1998 r. - Wim Duisenberg (prezes Europejskiego Instytutu
Monetarnego oraz Banku Rozliczeń Międzynarodowych)
od 1 listopada 2003 r. - funkcję tę pełni Jean-Claude Trichet
RADA OGÓLNA




składa się z prezesa i wiceprezesa EBC oraz prezesów krajowych banków centralnych 27 państw
członkowskich UE.
Jest organem tworzącym więzi między krajami członkowskimi UGW i państwami spoza strefy euro.
Spełnia funkcje doradcze, wspomagające i administracyjne
Rada Ogólna:
o pomaga krajom spoza UGW w spełnieniu kryteriów zbieżności ekonomicznej,
o zbiera informacje statystyczne dla EBC,
o kontroluje działalność sprawozdawczą EBC,
o określa warunki pracy personelu EBC,
o ustala nieodwołalne kursy walut krajów objętych derogacją odnośnie przystąpienia do UGW.
o Rada Ogólna zostanie rozwiązana po przyjęciu wspólnej waluty przez wszystkie państwa
członkowskie UE.
10