ścieżka edukacyjna filozoficzna

ŚCIEŻKA EDUKACYJNA FILOZOFICZNA
DLA LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
Na podstawie Dziennika Ustaw Nr 51, Poz. 458 z 9 maja 2002.
Katowice, wrzesień 2002r.
Całość opracowała mgr Ewa Żurawska
Cele edukacyjne
1. Kształcenie umiejętności krytycznego myślenia, uczestnictwa w dialogu,
w tym prezentacji własnego stanowiska i jego obrony.
2. Uświadomienie specyfiki zagadnień filozoficznych; ich genezy, rozwoju i roli
w kulturze.
3. Rozwój myślenia teoretycznego.
4. Uzyskiwanie samowiedzy poprzez uświadamianie zagadnień egzystencjalnie
i moralnie doniosłych.
Zadania szkoły
1. W oparciu o treści programowe ukazanie wkładu myśli filozoficznej w kulturę europejską.
2. Przekazanie podstawowych informacji na temat współczesnych kierunków
i szkół filozoficznych.
Zwrócenie uwagi na polską tradycję filozoficzną.
3. Umożliwienie uczniom obcowania z tekstem filozoficznym.
Treści nauczania
1. Elementy logiki ogólnej i retoryki. Myśl a język. Stawianie pytań, definiowanie, klasyfikacja i argumentacja. Dyskusja.
2. Narodziny filozofii i jej pierwsze koncepcje w starożytnej Grecji.
3. Przedmiot filozofii. Dyscypliny filozoficzne. Główne pojęcia, metody i problemy filozoficzne.
4. Różne sposoby pojmowania filozofii:
1) na przykładzie osiągnięć wybitnych filozofów (Sokrates, Platon, Arystoteles, Marek Aureliusz, św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, Hume, Kant, Hegel, E. Husserl, R. Ingarden),
2) w oparciu o informacje na temat koncepcji i szkół filozoficznych (filozofia
analityczna, fenomenologia, egzystencjalizm, hermeneutyka, filozofia dialogu, tomizm współczesny, personalizm).
5. Filozofia a inne dziedziny kultury. Filozofia a nauka, religia, sztuka,ideologia,
światopogląd.
6. Elementy teorii rzeczywistości. Idealizm, wariabilizm, realizm.
7. Elementy antropologii filozoficznej. Człowiek jako byt osobowy. Główne
koncepcje człowieka. Naturalne i kulturowe środowisko człowieka. Człowiek
w relacji z drugim człowiekiem i ze wspólnotami. Człowiek wobec wartości.
Osiągnięcia
1. Umiejętność formułowania podstawowych pytań filozoficznych dotyczących
rzeczywistości, człowieka i kultury.
2. Umiejętność definiowania, klasyfikowania, argumentowania; prowadzenia
dyskusji.
3. Umiejętność dokonywania analizy tekstów filozoficznych w aspekcie zawartych w nich problemów.
4. Dostrzeganie zagadnień filozoficznych w nauce, sztuce oraz w moralności
i religii.
TEMATYKA LEKCJI Z RÓŻNYCH PRZEDMIOTÓW DOTYCZĄCA
POSZCZEGÓLNYCH TREŚCI EDUKACJI FILOZOFICZNEJ
TREŚĆ 1. Elementy logiki ogólnej i retoryki . Myśl a język. Stawianie pytań,
definiowanie, klasyfikacja i argumentacja. Dyskusja.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Biblia-M.Eliade „Sacrum, mit,
historia” – kontekst antropologiczny
Mit o Demeter i Korze. Rollo
May „Błaganie o mit”
BIOLOGIA
Temat lekcji
Historia systematyki.
Zagadnienie
Pytania dotyczące relacji:
człowiek-kultura; wartościowanie przestrzeni-opis miejsca
świętego (góry, świątyni, własnego domu...), wyjaśnianie poprzez kontekst faktograficzny
Klasa
Podstawowe pytania dotyczące
Rzeczywistości. Mit jako wgląd
w nieskończoność: zamieranie i
odradzanie.
I
Zagadnienie
Metody klasyfikowania i oznaczania gatunków.
Klasa
I
I
Logika ogólna i retoryka oraz stawianie pytań, definiowanie, klasyfikacja,
argumentacja i dyskusja stanowią stały element lekcji j. polskiego, historii,
biologii i fizyki.
TREŚĆ 2. Narodziny filozofii i jej pierwsze koncepcje w starożytnej Grecji.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Poglądy J. Kochanowskie
go na życie w pieśniach.
HISTORIA
Temat lekcji
Dorobek kulturowy starożytnych
Greków.
Zagadnienie
Wpływ koncepcji filozoficznej
stoików i epikurejczyków na
filozofię życiową poety
renesansowego.
Dyskusja o systemie i hierarchii
wartości w Pieśni XII i XIX.
Odbicie poglądów
epikurejczyków w Pieśni XX,
XXII i XXIII.
Klasa
Zagadnienie
Szkoły filozoficzne i koncepcje
Sokratesa, Platona, Arystotelesa
Omówienie poglądów
poszczególnych filozofów
Klasa
I
I
TREŚĆ 4. Różne sposoby pojmowania filozofii: na przykładzie osiągnięć
wybitnych filozofów i w oparciu o informacje na temat koncepcji i szkół
filozoficznych.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Całokształt metody pozytywnej
Augusta Comte’a
Nirwana w ujęciu Schopehauera.
Zagadnienie
Podstawy filozoficzne pozytywizmu na Zachodzie.
Porządek i postęp.
Mroczna etyka Schopenhauera
„pęd woli”, doznania estetyczne a sens życia.
Egzystencjalizm ateistyczny
Relacje : Bóg człowiek,
Alberta Camusa: „Eseje”, „Dżuma” problem wolności i sytuacji
egzystencjalnej człowieka.
Klasa
II
II
III
Myślenie według wartości ks. Józe- Dylematy egzystencjalne
fa Tischnera.
współczesnego człowieka.
HISTORIA
Temat lekcji
Dorobek wybitnych greckich
filozofów: Sokratesa, Platona,
Arystotelesa.
Zagadnienie
Dialektyka Sokratesa, wieczne
idee Platona, materia i forma
w ujęciu Arystotelesa.
„Suma teologiczna” św. Tomasza
z Akwinu – strzelista budowla w
dziedzinie myśli.
Eudajmonizm św. Tomasza.
Bóg - jedyne i najwyższe
szczęście.
FIZYKA
Temat lekcji
Opis ruchu. Ruch i prędkość.
Zagadnienie
Poglądy Arystotelesa,
Heraklita, Demokryta na istotę
ruchu. Filozoficzne podejście
do praw przyrody.
Klasa
I
I
Klasa
I
TREŚĆ 5. Filozofia a inne dziedziny kultury. Filozofia a nauka, religia, sztuka,
światopogląd, ideologia.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Wizja powstania świata w Księdze
Rodzaju.
Zagadnienie
Początek, Bóg-Architekt,
dół-góra, Eden, Adam, Ewa,
pokusa, wygnanie,
Chrystus-Ogrodnik
Miłość, śmierć, artysta w micie o
Orfeuszu.
Motyw Orfeusza w literaturze
i sztuce.
Iluminizm św. Augustyna.
Idealizm św. Augustyna.
Bóg, droga, światło rozumu,
Stopnie poznania.
Motyw „memento mori” i „dance
macabre” w literaturze i sztuce
średniowiecza.
Śmierć-Wielki Tancerz,
Łowczy.
Motyw ” vanitas” w poezji M.Sępa Rzym, Tyber, wieczność,
Szarzyńskiego.
przemijanie jako wyraz
niepokojów egzystencjalnych
poety przełomu epok.
Klasa
I
I
I
I
I
„Kandyd” Woltera jako powiastka
filozoficzna.
Przykłady utopii i antyutopii.
I
Odrzucenie wszelkich wartości w
filozofii F.Nietzschego- „Poza
dobrem i złem”
Problem nadczłowieka.
Jednostka wybitna a
społeczeństwo.
II
HISTORIA
Temat lekcji
Kultura i sztuka średniowiecza
Zagadnienie
Wspólna podstawa filozofii
chrześcijańskiej. Scholastyka.
Kultura późnego średniowiecza w Europie.
Klasa
I
Humanizm i odrodzenie.
Nawiązanie do starożytności
i kontynuacja średniowiecza.
I
Kultura i sztuka baroku.
Epistemologiczna zasada
kartezjanizmu.
I
Monarchie absolutyzmu
oświeconego. Oświecenie
europejskie.
Empiryzm, racjonalizm,
deizm, ateizm.
II
Zmiany społeczno-polityczne w II
połowie XIX wieku.
Nowe ideologie, nowoczesne
ruchy polityczne.
III
FIZYKA
Temat lekcji
Podsumowanie mechaniki.
Zagadnienie
Teoria względności Einsteina,
stawianie pytań filozoficznych
dotyczących człowieka, życia,
pojęcia rzeczywistości.
Opis ruchu. Równania ruchu.
Teoria determinizmu w fizyce.
BIOLOGIA
Temat lekcji
Teoria ewolucji oraz doboru
naturalnego.
Zagadnienie
Empiryzm, ewolucjonizm,
scjentyzm.
Biopoeza, czyli jak powstało życie. Związek filozofii życia z rozwojem nauk przyrodniczych.
Klasa
II
III
Klasa
II
II
TREŚĆ 6. Elementy teorii rzeczywistości. Idealizm, wariabilizm, realizm.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Zagadnienie
Wyobrażenia Greków i Rzymian na Koncepcje poznania świata w
temat powstania świata.
mitologii, „Teogonii”Hezjoda
i „Timajosie” Platona.
Elementy rzeczywistości.
Człowiek-„myśląca trzcina”. Pascal Dualizm natury ludzkiej:
„Myśli”.
duch-ciało, serce-rozum.
Klasa
I
I
TREŚĆ 7. Elementy antropologii filozoficznej. Człowiek jako byt osobowy.
Główne koncepcje człowieka. Naturalne i kulturowe środowisko człowieka.
Człowiek w relacji z drugim człowiekiem i ze wspólnotami. Czlowiek wobec
wartości.
JĘZYK POLSKI
Temat lekcji
Zagadnienie
Problem niezawinionego cierpienia. „Księga Hioba”-wiara w Boga
„Bracia Karamazow”-bunt;
„Dżuma”- cierpienie,
wyrzeczenie, miłość.
Klasa
I
Vanitas vanitatis w „Księdze
Koheleta”.
Pytania o sens życia.
I
Pytania dotyczące człowieka i kultury w „Krytyce władzy sądzenia”
I.Kanta.
Koncepcje piękna , światła,
blasku, kategoria
nieskończoności.
I
Soren Kirkegaard „Albo albo”rozważania o człowieku.
Człowiek jako byt osobowy,
prawda wewnętrzna.
II
Hipolit Taine „Metoda, której
celem jest odnalezienie”, czyli
sposoby poznawania świata.
Realność czy idealność?
Dyskusja o sposobach
poznawania świata.
II
BIOLOGIA
Temat lekcji
Człowiek jako ssak naczelny.
Zagadnienie
Główne koncepcje człowieka.
Klasa
III
TREŚĆ 8. Elementy teorii poznania. Źródła poznania. Granice poznania.
Prawdziwość poznania i jej kryteria.
FIZYKA
Temat lekcji
Podsumowanie mechaniki.
Zagadnienie
Granice poznania.
Rozwój poglądów na budowę
Wszechświata.
Teoria geocentryczna i heliocentryczna w aspekcie dylematów moralnych.
Klasa
II
I
INNE DZIAŁANIA SZKOŁY W RAMACH EDUKACJI
FILOZOFICZNEJ
1. Udział w wykładach z filozofii organizowanych w ramach Małej Akademii
Humanistycznej w Pałacu Młodzieży.
2. Przygotowanie uczniów do olimpiady filozoficznej organizowanej przez
Uniwersytet Śląski.
3.Opracowanie słownika „Filozofia w miniaturze”.
PODSUMOWANIE ZAJĘĆ EDUKACJI FILOZOFICZNEJ
Przygotowanie i przeprowadzenie różnotematycznych konkursów;
pracy pisemnej, występów teatralnych, znajomości myśli znanych filozofów.
Zalecenia bibliograficzne:
1.Władysław Tatarkiewicz – „Historia filozofii”
2.Seria „Myśli i ludzie”
3.Wybór podstawowych tekstów filozoficznych (dostępne antologie)
4.Michał Hempoliński – „Filozofia współczesna. Wprowadzenie do
zagadnień i kierunków”
5.Martin Holis – „Filozofia”
6.D.Collinson – „Pięćdziesięciu filozofów”
7.Józef Bocheński – „Zarys historii filozofii”
8.Zbigniew Kuderowicz – „Filozofia nowożytnej Europy”
9.Adam Sikora – „Spotkania z filozofią”
10.Janusz Kuczyński – „Żyć i filozofować”
11.Tadeusz Gadacz – „Wypisy z ksiąg filozoficznych”
NUMERY DOPUSZCZENIA PROGRAMÓW Z PRZEDMIOTÓW
NAUCZANIA:
Język polski – DKOS – 4015 – 32/02
Historia
- DKOS – 4015 – 147/02
Biologia
- DKOS – 4015 – 35/02
Fizyka
- DKOS – 4015 – 141/02