POSTAWY KREATYWNE WŚRÓD PRACOWNIKÓW SZKOŁY

advertisement
Projekt systemowy współfinansowany
przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013,
Priorytet IX, Działanie 9.4.
Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty
www.nauczyciele.org.pl
POSTAWY KREATYWNE WŚRÓD
PRACOWNIKÓW SZKOŁY
PRZESTRZEŃ KREATYWNOŚCI
A
WSPÓŁCZESNA SZKOŁA
SZKOŁA


LUDZIE
EMOCJE
relacje międzyludzkie, albo jak kto woli klimat

BUDYNEK

USŁUGI
cztery „P” kreatywności
(People, Processes, Place, Product )








Ludzie
zespół osób lub poszczególne osoby
Procesy
sposób, w jaki pomysły są rozwijane i
wykorzystywane do wprowadzenia innowacji
Miejsce
twórcze środowisko
Produkt
wynik twórczego myślenia
Środki
powinny być one odpowiednie i wystarczające
Poczucie bezpieczeństwa
odpowiednie wynagrodzenie oraz pewność
utrzymania pracy
Zaufanie
zezwolenia na popełnianie błędów,
Nagradzanie/uznanie
reagowanie na osiągnięcia, uznanie oraz nagradzanie


Dyspozycje twórcze to właściwości,
które przejawiają się w sposobie
postępowania
Osoby charakteryzujące się
zachowaniem twórczym wykazują
specyficzne cechy i właściwości
NAUCZYCIEL
OSOBOWOŚĆ TWÓRCZA
•
•
•
•
•
•
kwestionuje status quo
•
podważa przyjmowane
założenia
•
cechuje się ciekawością
•
lubi poszukiwać nowych
możliwości
•
ma tendencję do podejmowania
inicjatywy w większości spraw
potrafi wyjść poza pierwszy
pomysł „poprawnego
rozwiązania
•
dostrzega możliwe w tym
co wydaje się niemożliwe
nie boi się podejmowania ryzyka
nie obawia się popełniania
błędów
umie przystosować się do
różnych warunków pracy
umie dostosować się do
zmieniających się okoliczności
BADANIA LEBUDY
„ Twórczy nauczyciel w oczach
uczniów”
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie
„Tak naprawdę twórczy nauczyciel
jest po prostu fajny i wszyscy
uczniowie go lubią „
Maciek, lat 8
Na rysunkach powtarzały się:
Szeroki uśmiech
symbol dobrego nastroju i poczucia humoru
Duża głowa
symbol mądrości i pomysłowości
Duże uszy i oczy
symbol ciekawości, giętkości myślenia i
szerokich horyzontów
CO ZABIJA KREATYWNOŚĆ ?
SCHEMAT MYŚLENIA


Schemat myślenia to sytuacja, w której dana
osoba zwraca uwagę na pewną część
dostępnych informacji, a pomija inne
elementy
Ze schematem myślenia mamy do czynienia,
gdy dana osoba zwraca szczególną uwagę na
pewną część dostępnej informacji, z
pominięciem innych jej elementów.
EKSPERYMENT PONOMARIEWA
Przykłady schematów
myślowych
•
•
•
•
•
Zawsze robiliśmy w ten sposób, po co to
zmieniać?
Jest tylko jeden sposób właściwego
wykonania tego zadania…
Liczy się doświadczenie – to jedyny sposób
nauczenia się czegoś…
Nauczyłem się robić w ten sposób i nigdy się
nie zawiodłem…
Żołnierzyki są dla chłopców, a lalki – dla
dziewczynek
Schematyzm myślenia
może być pożyteczny
Pomaga nam uwrażliwić się na ważne
sprawy – na przykład czerwone światła
funkcjonujące jako ostrzeżenie i
uprzytamniające nam grożące
Niebezpieczeństwo
Procedury w szkole !!!!
BARIERY KREATYWNOŚCI W SZKOLE
Bariery strategiczne
•
•
•
•
podejście typu „jest tylko jedna prawdziwa
odpowiedź”
tendencja do sztywnego opierania się na
wcześniejszych doświadczeniach lub określonych
technikach bez kwestionowania ich przydatności
koncentrowanie się na wąskim zakresie możliwości w
trakcie definiowania problemu lub przy jego
rozwiązywaniu
zbyt poważne podejście do problemu, ograniczające
wyobraźnię i poczucie humoru
Bariery dotyczące wartości
brak giętkości z tendencją do uogólnień
pod wpływem wartości osobistych
Zjawisko to zachodzi, gdy osobiste przekonania
i wartości ograniczają zakres rozważanych idei.
Istnienie tych wartości oraz niemożność
pogodzenia ich z innymi powoduje powstawanie
trudnych dylematów osobistych i
organizacyjnych
Bariery percepcyjne
nadmierne skoncentrowanie na czymś
uwagi i zainteresowania
Są one wynikiem braku błędów i
ograniczeń percepcyjnych
Bariery dotyczące obrazu
samego siebie



słaba efektywność spowodowana obawą
przed niepowodzeniem, nieśmiałością –
obniżone poczucie własnej wartości
Zmniejsza to skuteczność propagowania
własnych pomysłów w sposób asertywny
Niechęć do poszukiwania pomocy i rozmów
na temat osobistych uczuć
A w konsekwencji….


Twórczość jest związana z umiejętnością
spojrzenia na dane zagadnienie z nowego,
innego od dotychczasowego punktu
widzenia
Polega to na zakwestionowaniu oraz
restrukturyzacji posiadanej wiedzy, co
umożliwia nowe spojrzenie na daną
kwestię.
Próba kreatywnego spojrzenia na jeden z
ważnych problemów współczesnej szkoły
UKRYTY PROGRAM
Koncepcja Ukrytego programu
Założenie
szkoły realizują systematycznie cele, o
których nikt otwarcie nie mówi, a nawet nikt
sobie ich dokładnie nie uświadamia, a mimo
to właśnie działania związane z realizacją tych
niejawnych celów decydują w sposób
podstawowy o tym, jak środowisko szkolne
oddziaływuje na uczniów




Anonimowość uczniów, a często również nauczycieli
Rozbieżność między wysiłkami i realnymi efektami
pracy uczniów a ocenami
Brak komunikacji i współpracy (pomiędzy uczniami a
nauczycielami oraz między nauczycielami)
Silna presja na zachowania konformistyczne
W wielu szkołach prawdziwym celem
większości działań jest utrzymanie status
quo , czyli:
• odpowiedniej dyscypliny
• zapewnienie nauczycielom władzy
• pozycji i warunków do pracy
„CZARNA” STATYSTYKA”

28% uczniów
doświadczyło na sobie
aktów chuligańskich



najwięcej aktów
przemocy występuje
wewnątrz szkoły 50%


klasy 3 szkół
podstawowych najwięcej przemocy
przerwy – 56% aktów
przemocy
ponad 50% dzieci nie
mówi o przemocy
dorosłym
30% uczniów
doświadczyło agresji
słownej ze strony
dorosłych
PUŁAPKI POSZUKIWAŃ
WINNEGO






Winna szkoła?
Winni rodzice?
Winni przodkowie (dziedziczenie)?
Winni rówieśnicy?
Winne media?
Winna/e/i ............................
Kilka najczęstszych przyczyn
destrukcji








patologia stosunków rodzinnych
wpływ środowiska rówieśniczego
kryzysy rozwojowe
sytuacja w klasie
deficyty i zaburzenia rozwoju
nierealistyczne oczekiwania wobec uczniów
brak poczucia bezpieczeństwa i zrównoważenia
emocjonalnego dorosłych wokół dziecka
niezrozumienie psychologicznych powodów
zachowań
WAŻNE!
Uczniowie przychodzą do szkoły z całym bagażem
uwarunkowań psychologicznych i społecznych, na
których kształt nauczyciele nie mają wpływu.


Jednakże szkoła tworzy całościowy kontekst sytuacji
społecznej i psychologicznej ucznia, oddziałuje nań
na tyle wielostronnie i silnie, że jego zachowania i
postawy przejawiane w szkole są wynikiem przede
wszystkim tego, jaka jest sama szkoła:
jak zachowują się wobec ucznia nauczyciele,
jak zbudowane jest środowisko wychowawcze szkoły.
Ludzie (w przypadku nauczyciela - uczniowie)
zachowują się w określony sposób nie
dlatego, że są w określony sposób nastawieni
wobec innych ludzi, lecz dlatego, że mają po
temu osobiste, ważne powody: działają w
granicach swoich możliwości i w tych ramach
zaspokajają swoje potrzeby. Rodzaj tych
potrzeb i sposobów ich zaspokajania wynikają
z tego, jak uczniowie się ukształtowali

Z tej zasady wynika prosty wniosek, że
większość zachowań uczniów nie jest
celowo zwrócona przeciw nauczycielowi
jako osobie, a ich destrukcyjność nie
jest zamierzona
WAŻNE!
Destrukcyjny charakter tzw. zachowań
trudnych (problemowych) często bywa w
literaturze kwestionowany
Badania angielskie wykazują, że ogromna
większość zachowań stwarzających problemy
w klasie to raczej drobne nieprzyjemności i
wykroczenia: mówienie poza kolejnością,
unikanie pracy, niepotrzebne hałasy,
wstawanie z ławek, wygłupy. Są one dużo
częstsze niż obrażanie nauczyciela, przemoc
fizyczna i inna.
WAŻNE!
Pierwszym krokiem w radzeniu sobie z
agresją jest zatem zadanie pytania:
dlaczego te najczęściej drobne, a w
większości wypadków również nie
wymierzone przeciw nauczycielowi
osobiście zachowania są dlań
problemem?
W efekcie tych uwarunkowań
obserwujemy u konkretnego ucznia
rozmaite zachowania trudne do
wytłumaczenia, nieadekwatne do
sytuacji, często destrukcyjne – i dla
samego ucznia, i dla osób, wobec
których tak się zachowuje – jego
kolegów, nauczycieli, rodziców.
To, jakie uczniowie mają potrzeby i
jakie sposoby ich zaspokajania
wypracowali w toku życia, wynika z
nader rozmaitych uwarunkowań, na
które same dzieci nie mają wpływu
(zatem nie ma sensu czynić ich za nie
odpowiedzialnymi).
KORYGOWANIE PATOGENNYCH
PRZEKONAŃ



dawanie dziecku przekazów kontrujących patogenne
przekonania np.:
potrafisz....,umiesz....,możesz....,udało ci się....,nie
musisz...
przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych,
kiedy dziecko zachowuje się pozytywnie
wskazywanie dziecku pozytywnych konotacji
„etykietek” np. beksa – wrażliwa osoba
Zatem zmiana destrukcyjnych
zachowań to przede wszystkim:




eliminowanie zachowań niepożądanych i
destrukcyjnych
organizowanie sytuacji redukujących wpływ
urazowych przekonań o sobie, o innych i o
świecie
stwarzanie możliwości do ćwiczenia nowych
zachowań i ich wzmacnianie
wyposażanie w konkretne umiejętności
KOREKCYJNE
DOŚWIADCZENIA



pozwalają zmodyfikować swój sąd o sobie,
innych lub świecie, będący wynikiem urazu
zmieniają zachowanie - pozwalają
zareagować inaczej niż „po linii urazu” i
zetknąć się z pozytywnymi tego
konsekwencjami
odreagować trudne emocje (poprzez płacz,
ożywione mówienie, itp.)
MODEL WARUNKOWANIA
SPRAWCZEGO



jeśli jakieś zachowania powtarzają się, to widocznie
musi istnieć sytuacja, która takie zachowania
wzmacnia
jeśli destrukcyjne zachowania ucznia powtarzają się,
to prawdopodobnie z tych zachowań bądź z reakcji
nauczyciela i (lub) klasy uczeń czerpie jakieś
wzmocnienia (korzyści)
nie wzmacniając zachowań destrukcyjnych można
doprowadzić do istotnych zmian w funkcjonowaniu
ucznia
ZROZUMIENIE
NASTAWIENIA DZIECKA





Poznaj problemy dziecka
Staraj się je zrozumieć
Nie każdy mózg postrzega świat w ten
sam sposób
Dostrzegamy tylko część tego, co się
dzieje w życiu dziecka
Pamiętaj, że niektóre trudne
zachowania dziecka mieszczą się w
normie
JAK ZMIENIAĆ ZACHOWANIE
DZIECKA






Kiedy to tylko możliwe stosuj pozytywne
wzmocnienia
Unikaj nakręcania spirali niechęci
Unikaj kłótni opartych na poszukiwaniu
winnego
Unikaj debetu na koncie relacji z dzieckiem
Oferuj pomoc w chwili, gdy jest potrzebna
Miej łagodzący, a nie zaogniający wpływ
PO PROSTU SIĘ ZATRZYMAJ
OTO
KLUCZ ZARÓWNO DLA CIEBIE, JAK I
DLA DZIECKA
BIURO PROJEKTU
Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p. 35
70-236 Szczecin
tel.: 091/435 06 29
e-mail: [email protected]
www.nauczyciele.org.pl
Download