Program profilaktyczny cz.III

TWORZENIE
SZKOLNEGO
PROGRAMU
PROFILAKTYCZNEGO
17
STRATRGIE PROFILAKTYCZNE
PROGRAMY INFORMACYJNE
 stosowane wybiórczo – do ściśle określonych odbiorców, gdy przewiduje się pozytywny
efekt
 informacje dotyczące zagrożeń nie mogą być zbyt szczegółowe (bo stanowią instruktaż
zachowań)
 powinny uwzględniać poziom posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami
o zagrożeniach może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania)
 dostosowane do rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społecznego i możliwości
percepcyjnych
 informacje rzeczowe ( nie powinny wywoływać niepotrzebnych emocji)
PROGRAMY EDUKACYJNE
cel – dostarczenie wiedzy i umiejętności przydatnych odbiorcy do lepszego radzenia sobie w
sytuacjach zagrożenia (stres, nawiązywanie kontaktów, odpieranie presji otoczenia)
 w grupach młodszych dzieci we wczesnym etapie procesu resocjalizacji-ćwiczenie
poprzedzone uczeniem norm i wartości społecznych
 jeśli dzieci są już uzależnione, to rodzice poznają właściwe metody reagowania i
postępowania w sytuacjach dla siebie trudnych
PROGRAMY ALTERNATYW
 stwarzanie możliwości realizowania ważnych potrzeb poprzez działalność pozytywną
(sport, zajęcia artystyczne, rekreacja)
 ułatwia realizację potrzeby przynależności, akceptacji w grupie, bycia zadowolonym,
uczestnictwa w czymś niecodziennym
 muszą być dostępne propozycje i osoba udzielająca ewentualnego wsparcia
PROGRAMY INTERWENCYJNE
 ukierunkowane na doraźne wywołanie zmiany do pokonania kryzysu lub zapoczątkowanie
dłuższego procesu zmian (terapia, program edukacyjny)
 wobec jednej osoby - zespół skoordynowanych i usystematyzowanych działań
nakłaniających do terapii ( rodzina, szkoła inne osoby z otoczenia)
 wobec całej grupy – likwidacja lub zmiana lokalizacji miejsca
PROGRAMY ZMIAN ŚRODOWISKOWYCH





cel – zmiana jakości środowiska poprzez likwidację działań patologicznych
powołanie instytucji pomocniczych
zmiany w zakresie przepisów ustawodawczych
interwencje
informacja, edukacja
18
PROGRAM OGRANICZANIA SZKÓD
 oznacza zaakceptowanie i pogodzenie się z faktem
 zmierza do działań ograniczających dodatkowe przykre konsekwencje
STOPNIE
ZAGROŻENIA
GRUPA NAJWYŻSZEGO RYZYKA
Osoby, których zachowania ryzykowne są
głęboko utrwalone i które odczuwają
poważne negatywne konsekwencje
(zdrowotne i społeczne) zachowań
(alkoholicy, narkomani, prostytutki,
przestępcy)
POZIOMY
PROFILAKTYKI
PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA
Jej celem jest zmniejszenie dysfunkcji i
związanych z nimi komplikacji – leczenie,
rehabilitacja.
GRUPA PODWYŻSZONEGO RYZYKA
PROFILAKTYKA DRUDORZĘDOWA
Osoby, które podjęły choć jedno zachowanie
ryzykowne (po inicjacji), u których ponadto
obserwujemy liczne czynniki ryzyka
(eksperymentatorzy)
Ma na celu ograniczenie głębokości i czasu
trwania dysfunkcji – WYCOFAJ SIĘ ! –
socjoterapia, poradnictwo rodzinne i
indywidualne
GRUPA NISKIEGO RYZYKA
Osoby nie podejmujące zachowań
ryzykownych (przed inicjacją)
PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA
(WCZESNA, UPRZEDZAJĄCA)
głównym celem jest opóźnienie wieku
inicjacji – POCZEKAJ !
Jest realizowana głównie w szkołach.
Zapobieganie ukierunkowane na całą
społeczność i badające ewentualne przyczyny
zjawiska, by osłabić ryzyko jego
powstawania.
Obejmuje:
-kampanie informacyjne w środkach
masowego przekazu
-zapewnienie społeczeństwu odp. środków
ochrony
-promocję działań alternatywnych w danym
środowisku społecznym i kulturalnym
19
CZYNNIKI NEGATYWNE OBNIŻAJĄCE
EFEKTYWNOŚĆ PROGRAMÓW
PROFILAKTYCZNYCH
1. Brak spójnej polityki szkoły wobec problemowych zachowań uczniów (brak jasno określonych
wymagań, tolerancja nauczycieli wobec takich zachowań, niekonsekwentne reakcje)
2. Nauczyciele stanowiący wzorce nieprawidłowych zachowań (pijący, palący, agresywni,
wulgarni)
3. Brak akceptacji nauczycieli dla programu profilaktycznego (zwłaszcza, gdy jest on narzucony, a
realizatorzy, to osoby spoza placówki)
4. Niekorzystny klimat szkoły
-konflikty między kadrą pedagogiczną
-nastawienie tylko na sukcesy dydaktyczne
-przewaga kar
-atmosfera chłodu i zagrożenia wywołana brakiem głębszych osobowych relacji pomiędzy
nauczycielami a uczniami.
5. Brak diagnozy potrzeb i problemów szkoły.
20
CZYNNIKI RYZYKA (ZAGROŻENIA)








środowisko społeczne promujące dane wzorce zachowań (przeludnione, przestępcze)
normy społeczne (obyczaje)promujące lub prowokujące dane zachowania
modelowanie ryzykownych zachowań w domu i w szkole
konflikty i doświadczenie izolacji w dzieciństwie
grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania destrukcyjne
niskie wyniki osiągane w szkole i brak celów życiowych
łatwość zdobycia substancji psychoaktywnych
wczesna inicjacja zachowań ryzykownych
Materiał warsztatowy:
Czynniki ryzyka występujące w szkole
 Nuda na lekcjach
 Destrukcyjne działania grupy
rówieśniczej
 Brak czytelnych norm
 ...
Jakie działania osłabiają czynnik ryzyka?
21
CZYNNIKI CHRONIĄCE









silna więź emocjonalna z rodzicami
zainteresowanie nauką w szkole
regularne praktyki religijne
uzewnętrzniony szacunek do norm, wartości, autorytetów
stała opieka sprawowana przez kompetentną osobę dorosłą
zdolności umożliwiające dobre wyniki w nauce
umiejętność rozwiązywania problemów
wrażliwość społeczna
poczucie własnej skuteczności (wartości)
oraz * instytucje wspomagające:









ochronka przy kościele św. Krzysztofa
ochronka przy kościele św. Rodziny
Policja
PTTK
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna
MOPS
świetlica socjoterapeutyczna
świetlica szkolna
Sąd, kuratorzy zawodowi i społeczni
22
CZYNNIKI
CHRONIĄCE
JAKIE DZIAŁANIA WZMACNIAJĄ CZYNNIKI
CHRONIĄCE I NA JAKIE SZKOŁA MA WPŁYW?
23
PROFILAKTYKA

ogół środków zapobiegających powstawaniu choroby (słownik jęz. polskiego)

zorganizowany, profesjonalny i ukierunkowany, specyficzny rodzaj działalności
psychospołecznej, posiadający swoje systemy szkolenia, technologie, procedury oraz zaplecze
naukowe i badawcze. To także określona profesja mające swoje specyficzne metody, koncepcje
ukierunkowane na pełny rozwój człowieka, także w aspekcie wychowania.(Jerzy Mellibruda)

ogół środków służących zapobieganiu i przeciwdziałaniu dysharmonii i zaburzeniom w rozwoju
jednostkowym i społecznym człowieka oraz redukcja czynników prowadzących do choroby w
sferze ludzkiej cielesności (np. zapobieganie próchnicy), psychiczności (uzależnieniom) i
duchowości (samobójstwom),a w sferze ludzkich kontaktów przeciwdziałanie przestępstwom
kryminalnym, wandalizmowi, przemocy rówieśniczej i domowej (Ryszard Schlack)
 chronienie człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowanie na
pojawiające się
zagrożenia. Celem jej jest ochrona dziecka, wychowanka przed zakłóceniami rozwoju, czyli
przed podejmowaniem zachowań hamujących lub niszczących rozwój ( określonych w
literaturze jako zachowania ryzykowne)
CEL DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCHWspomaganie rozwoju człowieka:
 fizyczny (wzrok, zmysł ,powonienie, dotyk, smak)
 psychiczny (intelekt, uczucia, wola)
 duchowy (intuicja, sumienie, motywacja)
 społeczny
CEL PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO ELIMINOWANIE
CZYNNIKÓW ZAGRAŻAJĄCYCH ORAZ WZMACNIANIE
CZYNNIKÓW SPRZYJAJĄCYCH
Zadanie dla nauczycieli po dokonanej diagnozie, analizie czynników chroniących,
oraz rozeznaniu w zasobach szkoły, to sformułowanie celów i zadań szkolnego
programu profilaktyk:
DO CZEGO ZMIERZAMY POPRZEZ DZIAŁANIA
W RAMACH SZKOLNEJ PROFILAKTYKI ?
24
INTELIGENCJA EMOCJONALNA
Sukces i zadowolenie z życia zależy nie tyle od wiedzy bądź tradycyjnie rozumianej inteligencji,
lecz od umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami.
5 warunków radzenia sobie z emocjami:
1.masz świadomość własnych aktualnych emocji
2.jesteś świadomy związków pomiędzy emocjami, a zjawiskami, które je wywołują
3.jesteś świadomy faktu, że chodzi zarówno o zjawiska zewnętrzne (trudne zachowania innych
osób), jak też wewnętrzne (brak umiejętności właściwego reagowania na te zjawiska – zachowania,
zdarzenia, sytuacje)
4.masz świadomość, że chodzi o reagowanie wewnętrzne (osobista interpretacja zdarzeń i emocje
będące konsekwencją tych interpretacji), jak też reakcję zewnętrzną w postaci konstruktywnego
zachowania wobec danej osoby)
5.masz umiejętność reagowania w taki właśnie sposób, czyli posiadasz odpowiednie zdolności w
zakresie komunikacji interpersonalnej
25
DIAGNOZA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ W SZKOLE- JAKIE
PROBLEMY WYCHOWAWCZE POJAWIAJĄ SIĘ?
Motywy podejmowanych
Przyczyny
Zachowania problemowe przez uczniów zachowań podejmowania zachowań
uczniów w szkole
problemowych (dlaczego
problemowych
to robią?)
(po co to robią?)
26
Materiał warsztatowy:
Czynniki ryzyka występujące w
szkole




Jakie działania osłabiają czynnik
ryzyka?
Nuda na lekcjach
Destrukcyjne działania grupy
rówieśniczej
Brak czytelnych norm
27
WSTĘPNA DIAGNOZA ZAGROŻEŃ I CZYNNIKÓW
CHRONIĄCYCH
Rada Pedagogiczna dokonała wstępnej diagnozy czynników i zagrożeń czynników
chroniących:
Do czynników ryzyka należą:






destrukcyjne działanie grupy rówieśniczej
niskie wyniki osiągane w nauce i brak celów w życiu
środowisko społeczne promujące niewłaściwe normy zachowań
konflikty w środowisku rodzinnym
brak zainteresowań
grupa rówieśnicza, w której norma są zachowania dysfunkcyjne
Do czynników chroniących należą:









silna więź emocjonalna z rodzicami
zainteresowanie nauką szkolna
regularne praktyki religijne
uzewnętrzniany stosunek do norm i wartości
stała opieka sprawowana przez osobę dorosłą
umiejętność rozwiązywania problemów
wrażliwość społeczna
poczucie własnej wartości
współpraca z rodzicami
Instytucje wspomagające:
świetlica socjoterapeutyczna przy kościele św. Krzysztofa
świetlica socjoterapeutyczna przy kościele św. Rodziny
Sąd, Kuratorzy (zawodowi, społeczni)
Policja
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
PTTK
MOPS
Dom Kultury nr 1 i nr 2 w Tychach
Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Tychy – organizowanie
szkoleń i konferencji dla nauczycieli
o Poradnie lekarskie specjalistyczne – opieka nad młodzieżą mającą problemy
zdrowotne
o
o
o
o
o
o
o
o
o
28
DIAGNOZA WŁAŚCIWA
Wśród uczniów zostały przeprowadzone ankiety, których celem było uzyskanie
odpowiedzi na pytanie „Z jakimi formami zagrożeń spotykają się uczniowie na
terenie szkoły i poza nią?
ANALIZA PRZEPROWADZONYCH ANKIET wśród uczniów klas IV –
VI Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej pozwoliła na zebrania danych badawczych
oraz przedstawienie poniższych wniosków:
Przeankietowano 39 uczniów, z tego 29 dziewcząt (74% badanych ) i 10 chłopców (
26% badanych )
1.

59% badanych dziewcząt zetknęło się osobiście z przemocą rówieśniczą.
Dziewczęta nie doświadczają przemocy fizycznej, w ankietach wskazuj a na
przemoc psychiczną w postaci obgadywania, obrażania się, wyśmiewania,
dokuczania, używania brzydkich słów, przezywania. Jak twierdzi 34%
badanych dziewcząt dochodzi w szatni, 24% ( 7 osób ) wskazuje na korytarz
podczas przerwy, a 21 % twierdzi, że do przemocy psychicznej dochodzi
podczas wycieczek szkolnych.
 0,07% ( 2 osoby ) zetknęło się osobiście bądź słyszało o paleniu papierosów
 żadna z dziewcząt nie zetknęła się z piciem alkoholu czy zażywania
narkotyków. Nikt tez nigdy nie oferował im kupna bądź zażywania
narkotyków
2.

żaden z badanych chłopców nie spotkał się z piciem alkoholu czy paleniem
papierosów
 5 chłopców ( 50% ) zetknęło się z przemocą rówieśniczą. Wśród chłopców,
tak jak i wśród dziewcząt nie dochodzi do przemocy fizycznej. Agresja
przejawia się poprzez wyśmiewania, obrażanie, dokuczanie, używanie
brzydkich słów, przezywanie. Najczęściej do wyżej wymienionych zachowań
dochodzi w szatni, wskazuje na to 50% przebadanych chłopców.
29
CO WSKAZUJE NA TO ŻE MAMY DO CZYNIENIA Z OFIARĄ
AGRESJI I PRZEMOCY?
Osoby są przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, straszone, poniżane, zmuszane do
posłuszeństwa, obwiniane.
Są nie akceptowane przez innych, co powoduje często niskie poczucie własnej
wartości.
Zaczynają myśleć o sobie że są nieatrakcyjne i „do niczego”, wtedy wycofują się z
kontaktów z innymi.
Wstydzą się, że są sprowadzane do roli ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i
załamane.
W desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla nich
pieniądze lub inne wartościowe rzeczy z domu)
Strach, zamknięcie się w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powodują że nie są
zdolne do wyrażania uczyć i do dobrej komunikacji z otoczeniem.
Są wyizolowane, samotne, tracą zaufanie do otoczenia. Mogą nie mieć żadnego
przyjaciela i kolegi.
Mają nieoczekiwane zmiany nastroju – irytacja i nagłe wybuchy.
Nagle zaczynają nie lubić szkoły i unikają chodzenia do niej.
Spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych
dorosłych.
Tracą zainteresowanie nauką i dostają coraz słabsze stopnie, mają kłopoty z
pamięcią.
Mają trudności z zabraniem głosu w klasie i sprawiają wrażenie niespokojnych i
niepewnych siebie.
Często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie mają apetytu.
Mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubranie, zniszczone osobiste
rzeczy, czego nie można wytłumaczyć w racjonalny sposób, a co oznacza, że
powstały w wyniku fizycznych na nich napadów.
30
CO WSKAZUJE NA TO, ŻE MAMY DO CZYNIENIA Z
AGRESORAMI
Z reguły mają pozytywny obraz siebie.
Dokuczają (systematycznie), wyśmiewają się, ośmieszają, przezywają, robią sobie
żarty - bijąc popychając kopiąc – głównie swoją agresję kierują na słabszych i
mniejszych.
Mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować sobie używając
groźby i siły.
Charakteryzują się niską tolerancją frustracji, łatwo popadają w gniew, są
impulsywni.
Nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno jest im stosować
się do ogólnie przyjętych reguł.
Generalnie są nastawieni na „nie”. Potrafią tez być agresywni wobec dorosłych.
Są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy, z niewielką
sympatią dla swoich ofiar.
Mają łatwy kontakt z otoczeniem. Umieją się wybronić w trudnej sytuacji – mają na
wszystko odpowiedź.
Są biegli w udawaniu.
Dość wcześnie prezentują zachowania antyspołeczne, takie jak: kradzieże,
wandalizm, picie alkoholu.
I na zakończenie pamiętajmy o „mitach” jakie towarzyszą przemocy.
Powszechne mity o przemocy:




dotyczy ona mniejszości
tak naprawdę nie jest szkodliwa
kształtuje charakter
ofiary często „proszą się o nią”
31