POSTAWY KREATYWNE WŚRÓD PRACOWNIKÓW SZKOŁY
advertisement
Projekt systemowy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet IX, Działanie 9.4. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty www.nauczyciele.org.pl POSTAWY KREATYWNE WŚRÓD PRACOWNIKÓW SZKOŁY PRZESTRZEŃ KREATYWNOŚCI A WSPÓŁCZESNA SZKOŁA SZKOŁA LUDZIE EMOCJE relacje międzyludzkie, albo jak kto woli klimat BUDYNEK USŁUGI cztery „P” kreatywności (People, Processes, Place, Product ) Ludzie zespół osób lub poszczególne osoby Procesy sposób, w jaki pomysły są rozwijane i wykorzystywane do wprowadzenia innowacji Miejsce twórcze środowisko Produkt wynik twórczego myślenia Środki powinny być one odpowiednie i wystarczające Poczucie bezpieczeństwa odpowiednie wynagrodzenie oraz pewność utrzymania pracy Zaufanie zezwolenia na popełnianie błędów, Nagradzanie/uznanie reagowanie na osiągnięcia, uznanie oraz nagradzanie Dyspozycje twórcze to właściwości, które przejawiają się w sposobie postępowania Osoby charakteryzujące się zachowaniem twórczym wykazują specyficzne cechy i właściwości NAUCZYCIEL OSOBOWOŚĆ TWÓRCZA • • • • • • kwestionuje status quo • podważa przyjmowane założenia • cechuje się ciekawością • lubi poszukiwać nowych możliwości • ma tendencję do podejmowania inicjatywy w większości spraw potrafi wyjść poza pierwszy pomysł „poprawnego rozwiązania • dostrzega możliwe w tym co wydaje się niemożliwe nie boi się podejmowania ryzyka nie obawia się popełniania błędów umie przystosować się do różnych warunków pracy umie dostosować się do zmieniających się okoliczności BADANIA LEBUDY „ Twórczy nauczyciel w oczach uczniów” Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie „Tak naprawdę twórczy nauczyciel jest po prostu fajny i wszyscy uczniowie go lubią „ Maciek, lat 8 Na rysunkach powtarzały się: Szeroki uśmiech symbol dobrego nastroju i poczucia humoru Duża głowa symbol mądrości i pomysłowości Duże uszy i oczy symbol ciekawości, giętkości myślenia i szerokich horyzontów CO ZABIJA KREATYWNOŚĆ ? SCHEMAT MYŚLENIA Schemat myślenia to sytuacja, w której dana osoba zwraca uwagę na pewną część dostępnych informacji, a pomija inne elementy Ze schematem myślenia mamy do czynienia, gdy dana osoba zwraca szczególną uwagę na pewną część dostępnej informacji, z pominięciem innych jej elementów. EKSPERYMENT PONOMARIEWA Przykłady schematów myślowych • • • • • Zawsze robiliśmy w ten sposób, po co to zmieniać? Jest tylko jeden sposób właściwego wykonania tego zadania… Liczy się doświadczenie – to jedyny sposób nauczenia się czegoś… Nauczyłem się robić w ten sposób i nigdy się nie zawiodłem… Żołnierzyki są dla chłopców, a lalki – dla dziewczynek Schematyzm myślenia może być pożyteczny Pomaga nam uwrażliwić się na ważne sprawy – na przykład czerwone światła funkcjonujące jako ostrzeżenie i uprzytamniające nam grożące Niebezpieczeństwo Procedury w szkole !!!! BARIERY KREATYWNOŚCI W SZKOLE Bariery strategiczne • • • • podejście typu „jest tylko jedna prawdziwa odpowiedź” tendencja do sztywnego opierania się na wcześniejszych doświadczeniach lub określonych technikach bez kwestionowania ich przydatności koncentrowanie się na wąskim zakresie możliwości w trakcie definiowania problemu lub przy jego rozwiązywaniu zbyt poważne podejście do problemu, ograniczające wyobraźnię i poczucie humoru Bariery dotyczące wartości brak giętkości z tendencją do uogólnień pod wpływem wartości osobistych Zjawisko to zachodzi, gdy osobiste przekonania i wartości ograniczają zakres rozważanych idei. Istnienie tych wartości oraz niemożność pogodzenia ich z innymi powoduje powstawanie trudnych dylematów osobistych i organizacyjnych Bariery percepcyjne nadmierne skoncentrowanie na czymś uwagi i zainteresowania Są one wynikiem braku błędów i ograniczeń percepcyjnych Bariery dotyczące obrazu samego siebie słaba efektywność spowodowana obawą przed niepowodzeniem, nieśmiałością – obniżone poczucie własnej wartości Zmniejsza to skuteczność propagowania własnych pomysłów w sposób asertywny Niechęć do poszukiwania pomocy i rozmów na temat osobistych uczuć A w konsekwencji…. Twórczość jest związana z umiejętnością spojrzenia na dane zagadnienie z nowego, innego od dotychczasowego punktu widzenia Polega to na zakwestionowaniu oraz restrukturyzacji posiadanej wiedzy, co umożliwia nowe spojrzenie na daną kwestię. Próba kreatywnego spojrzenia na jeden z ważnych problemów współczesnej szkoły UKRYTY PROGRAM Koncepcja Ukrytego programu Założenie szkoły realizują systematycznie cele, o których nikt otwarcie nie mówi, a nawet nikt sobie ich dokładnie nie uświadamia, a mimo to właśnie działania związane z realizacją tych niejawnych celów decydują w sposób podstawowy o tym, jak środowisko szkolne oddziaływuje na uczniów Anonimowość uczniów, a często również nauczycieli Rozbieżność między wysiłkami i realnymi efektami pracy uczniów a ocenami Brak komunikacji i współpracy (pomiędzy uczniami a nauczycielami oraz między nauczycielami) Silna presja na zachowania konformistyczne W wielu szkołach prawdziwym celem większości działań jest utrzymanie status quo , czyli: • odpowiedniej dyscypliny • zapewnienie nauczycielom władzy • pozycji i warunków do pracy „CZARNA” STATYSTYKA” 28% uczniów doświadczyło na sobie aktów chuligańskich najwięcej aktów przemocy występuje wewnątrz szkoły 50% klasy 3 szkół podstawowych najwięcej przemocy przerwy – 56% aktów przemocy ponad 50% dzieci nie mówi o przemocy dorosłym 30% uczniów doświadczyło agresji słownej ze strony dorosłych PUŁAPKI POSZUKIWAŃ WINNEGO Winna szkoła? Winni rodzice? Winni przodkowie (dziedziczenie)? Winni rówieśnicy? Winne media? Winna/e/i ............................ Kilka najczęstszych przyczyn destrukcji patologia stosunków rodzinnych wpływ środowiska rówieśniczego kryzysy rozwojowe sytuacja w klasie deficyty i zaburzenia rozwoju nierealistyczne oczekiwania wobec uczniów brak poczucia bezpieczeństwa i zrównoważenia emocjonalnego dorosłych wokół dziecka niezrozumienie psychologicznych powodów zachowań WAŻNE! Uczniowie przychodzą do szkoły z całym bagażem uwarunkowań psychologicznych i społecznych, na których kształt nauczyciele nie mają wpływu. Jednakże szkoła tworzy całościowy kontekst sytuacji społecznej i psychologicznej ucznia, oddziałuje nań na tyle wielostronnie i silnie, że jego zachowania i postawy przejawiane w szkole są wynikiem przede wszystkim tego, jaka jest sama szkoła: jak zachowują się wobec ucznia nauczyciele, jak zbudowane jest środowisko wychowawcze szkoły. Ludzie (w przypadku nauczyciela - uczniowie) zachowują się w określony sposób nie dlatego, że są w określony sposób nastawieni wobec innych ludzi, lecz dlatego, że mają po temu osobiste, ważne powody: działają w granicach swoich możliwości i w tych ramach zaspokajają swoje potrzeby. Rodzaj tych potrzeb i sposobów ich zaspokajania wynikają z tego, jak uczniowie się ukształtowali Z tej zasady wynika prosty wniosek, że większość zachowań uczniów nie jest celowo zwrócona przeciw nauczycielowi jako osobie, a ich destrukcyjność nie jest zamierzona WAŻNE! Destrukcyjny charakter tzw. zachowań trudnych (problemowych) często bywa w literaturze kwestionowany Badania angielskie wykazują, że ogromna większość zachowań stwarzających problemy w klasie to raczej drobne nieprzyjemności i wykroczenia: mówienie poza kolejnością, unikanie pracy, niepotrzebne hałasy, wstawanie z ławek, wygłupy. Są one dużo częstsze niż obrażanie nauczyciela, przemoc fizyczna i inna. WAŻNE! Pierwszym krokiem w radzeniu sobie z agresją jest zatem zadanie pytania: dlaczego te najczęściej drobne, a w większości wypadków również nie wymierzone przeciw nauczycielowi osobiście zachowania są dlań problemem? W efekcie tych uwarunkowań obserwujemy u konkretnego ucznia rozmaite zachowania trudne do wytłumaczenia, nieadekwatne do sytuacji, często destrukcyjne – i dla samego ucznia, i dla osób, wobec których tak się zachowuje – jego kolegów, nauczycieli, rodziców. To, jakie uczniowie mają potrzeby i jakie sposoby ich zaspokajania wypracowali w toku życia, wynika z nader rozmaitych uwarunkowań, na które same dzieci nie mają wpływu (zatem nie ma sensu czynić ich za nie odpowiedzialnymi). KORYGOWANIE PATOGENNYCH PRZEKONAŃ dawanie dziecku przekazów kontrujących patogenne przekonania np.: potrafisz....,umiesz....,możesz....,udało ci się....,nie musisz... przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, kiedy dziecko zachowuje się pozytywnie wskazywanie dziecku pozytywnych konotacji „etykietek” np. beksa – wrażliwa osoba Zatem zmiana destrukcyjnych zachowań to przede wszystkim: eliminowanie zachowań niepożądanych i destrukcyjnych organizowanie sytuacji redukujących wpływ urazowych przekonań o sobie, o innych i o świecie stwarzanie możliwości do ćwiczenia nowych zachowań i ich wzmacnianie wyposażanie w konkretne umiejętności KOREKCYJNE DOŚWIADCZENIA pozwalają zmodyfikować swój sąd o sobie, innych lub świecie, będący wynikiem urazu zmieniają zachowanie - pozwalają zareagować inaczej niż „po linii urazu” i zetknąć się z pozytywnymi tego konsekwencjami odreagować trudne emocje (poprzez płacz, ożywione mówienie, itp.) MODEL WARUNKOWANIA SPRAWCZEGO jeśli jakieś zachowania powtarzają się, to widocznie musi istnieć sytuacja, która takie zachowania wzmacnia jeśli destrukcyjne zachowania ucznia powtarzają się, to prawdopodobnie z tych zachowań bądź z reakcji nauczyciela i (lub) klasy uczeń czerpie jakieś wzmocnienia (korzyści) nie wzmacniając zachowań destrukcyjnych można doprowadzić do istotnych zmian w funkcjonowaniu ucznia ZROZUMIENIE NASTAWIENIA DZIECKA Poznaj problemy dziecka Staraj się je zrozumieć Nie każdy mózg postrzega świat w ten sam sposób Dostrzegamy tylko część tego, co się dzieje w życiu dziecka Pamiętaj, że niektóre trudne zachowania dziecka mieszczą się w normie JAK ZMIENIAĆ ZACHOWANIE DZIECKA Kiedy to tylko możliwe stosuj pozytywne wzmocnienia Unikaj nakręcania spirali niechęci Unikaj kłótni opartych na poszukiwaniu winnego Unikaj debetu na koncie relacji z dzieckiem Oferuj pomoc w chwili, gdy jest potrzebna Miej łagodzący, a nie zaogniający wpływ PO PROSTU SIĘ ZATRZYMAJ OTO KLUCZ ZARÓWNO DLA CIEBIE, JAK I DLA DZIECKA BIURO PROJEKTU Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p. 35 70-236 Szczecin tel.: 091/435 06 29 e-mail: [email protected] www.nauczyciele.org.pl
