1. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z MINERALOGII I PETROGRAFII

9
Ochrona Środowiska
Zagadnienia obowiązujące na egzaminie z geologii
Egzamin rozpoczyna się od sprawdzenia umiejętności rozpoznawania minerałów i skał oraz znajomości
ich systematyki.
Historia nauk geologicznych oraz działy geologii.
Właściwości makroskopowe minerałów. Skala twardości Mohsa
Podział minerałów na gromady i podgromady.
Charakterystyka ważniejszych minerałów (wzory chemiczne, charakterystyczne właściwości,
występowanie).
5. Budowa i podział krzemianów. Charakterystyka ważniejszych krzemianów wyspowych,
grupowych, pierścieniowych, łańcuchowych, wstęgowych, warstwowych i szkieletowych.
6. Minerały ilaste, ich budowa, właściwości i znaczenie.
7. Podział genetyczny skał. Cykl skalny.
8. Magmatyzm, plutonizm i wulkanizm. Minerały skałotwórcze skał magmowych.
9. Dyferencjacja magmy. Krystalizacja magmy i kolejność krystalizacji minerałów.
10. Procesy ortomagmowe i pomagmowe.
11. Struktury skał magmowych a ich geneza.
12. Formy występowania skał plutonicznych. Intruzje zgodne i niezgodne.
13. Budowa wulkanu. Kaldera. Fumarole, solfatary i mofety.
14. Rodzaje erupcji oraz wulkanów (wulkanizmu).
15. Katastroficzne erupcje wulkaniczne.
16. Gejzery i gorące źródła.
17. Klasyfikacja skał magmowych wg. składu mineralogicznego.
18. Klasyfikacja magmy i skał magmowych wg. składu chemicznego (% SiO2).
19. Charakterystyka ważniejszych skał magmowych oraz ich występowanie w Polsce.
20. Skały piroklastyczne.
21. Denudacja i sedymentacja. Gradacja.
22. Rodzaje sedymentacji lądowej i morskiej. Facje osadowe. Uławicenie i warstwowanie skał
osadowych.
23. Procesy wietrzenia fizycznego. Dezintegracja granularna, zamróz, gleby poligonalne.
24. Procesy wietrzenia chemicznego. Zjawiska krasowe.
25. Powstawanie łuków skalnych i mostów skalnych.
26. Podział minerałów wg. odporności na wietrzenie.
27. Hydrolityczny rozpad glinokrzemianów.
28. Rodzaje erozji.
29. Erozja deszczowa. Piramidy ziemne.
30. Geologiczna działalność rzek. Erozja i akumulacja rzeczna.
31. Erozjia denna, boczna i wsteczna. Podstawa erozyjna i krzywa równowagi.
32. Odmładzanie erozji. Terasy erozyjne i akumulacyjne.
33. Erozja wsteczna.
34. Kaptaż rzeczny. Typy przełomowych dolin rzecznych.
35. Stadia rozwoju doliny rzecznej.
36. Geologiczna działalność wiatru.
37. Erozja eoliczna. Deflacja i korazja.
38. Akumulacyjna działalność eoliczna. Rodzaje wydm, lessy.
39. Geologiczna działalność lodowców. Erozja lodowcowa.
40. Akumulacyjna działalność lodowcowa.
41. Powstawanie lodowców i lądolodu.
42. Zasięgi plejstoceńskich zlodowaceń w Polsce.
43. Pradoliny, moreny czołowe, boczne i denne.
44. Sandry, kemy, drumliny, ozy, geneza jezior rynnowych.
1.
2.
3.
4.
10
45. Sedymentacja jeziorna. Iły warwowe.
46. Akumulacja bagienna. Torfowiska.
47. Erozja morska. Klif. Powierzchnie abrazyjne.
48. Sedymentacja morska. Osady nerytyczne, pelagiczne (batialne i abyssalne).
49. Rafy koralowe i gujoty.
50. Rodzaje powierzchniowych ruchów masowych.
51. Spełzywanie, soliflukcja, gleby smugowe, haki zboczowe.
52. Powstawanie osuwisk i spływów błotnych, typy osuwisk.
53. Procesy denudacyjne, peneplena, pedyplena.
54. Rodzaje denudacji, tempo denudacji.
55. Podział skał osadowych. Klasyfikacja skał okruchowych w zależności od ich struktury.
56. Podział skał okruchowych luźnych w zależności od rodzaju transportu.
57. Diageneza. Rodzaje lepiszcza skał scementowanych a ich odporność na wietrzenie.
58. Minerały skał osadowych. Minerały allogeniczne i autogeniczne.
59. Cechy charakterystyczne skał okruchowych luźnych o różnym pochodzeniu.
60. Charakterystyka ważniejszych skał osadowych okruchowych luźnych i scementowanych (psefity,
psamity, aleuryty, pelity, skały okruchowo-pelitowe).
61. Podział i charakterystyka ważniejszych skał osadowych pochodzenia chemicznego i organicznego.
62. Metamorfizm i jego rodzaje.
63. Ultrametamorfizm, palingeneza i migmatyzacja.
64. Minerały skał metamorficznych.
65. Produkty metamorfizmu termicznego, dyslokacyjnego i metasomatycznego.
66. Strefy metamorfizmu regionalnego.
67. Rodzaje skał tworzących się w różnych strefach metamorfizmu regionalnego.
68. Tekstury i struktury skał metamorficznych.
69. Charakterystyka ważniejszych skał metamorficznych.
70. Budowa wszechświata. Ewolucja gwiazd. Czerwone olbrzymy, białe karły, pulsary i czarne dziury.
71. Powstanie Ziemii i jej ewolucja.
72. Stratygrafia. Metody określania względnego i bezwzględnego wieku skał.
73. Czas geologiczny. Podział na eony, ery i okresy.
74. Charakterystyka okresów gelogicznych - czas trwania, najważniejsze wydarzenia geologiczne,
ewolucja życia, skamieniałości przewodnie, surowce mineralne, skały występujące na terenie
Polski (prekambr, kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, trias, jura, kreda, paleogen i noegen).
75. Tektonika. Deformacje tektoniczne ciągłe i nieciągłe.
76. Wychodnia, strop, spąg i miąższość warstwy.
77. Monoklina. Bieg i upad warstwy.
78. Rodzaje fałdów. Elementy strukturalne synkliny i antykliny.
79. Powstawanie płaszczowin i ich elementy.
80. Uskok i jego elementy. Uskok pionowy, normalny i odwrócony.
81. Zręby i rowy tektoniczne.
82. Cios termiczny i tektoniczny.
83. Diastrofizm i jego objawy.
84. Ruchy eustatyczne i epeirogeniczne. Zmiany linii brzegowych.
85. Przyczyny transgresji i regresji morskich.
86. Anomalie siły ciężkości i przyczyny ich występowania.
87. Astenosfera i izostazja.
88. Sejsmologia. Rodzaje fal sejsmicznych.
89. Budowa wnętrza kuli ziemskiej w świetle badań sejsmicznych.
90. Powierzchnie nieciągłości Conrada i Mohorovicica (Moho).
91. Budowa skorupy kontynentalnej i oceanicznej.
92. Przyczyny trzęsień ziemi.
93. Trzęsienia ziemi. Hipocentrum, epicentrum, izosejsty i izochrony.
94. Intensywność i wielkość trzęsień ziemi.
95. Obszary sejsmiczne, pensejsmiczne i asejsmiczne.
11
96. Katastroficzne trzęsienia ziemii i ich przyczyny. Tsunami.
97. Doliny ryftowe. Grzbiety śródoceaniczne. Uskoki transformacyjne.
98. Dowody świadczące o wędrówkach kontynentów.
99. Magnetyzm Ziemi. Badania paleomagnetyczne.
100.Podstawowe elementy geotektoniczne.
101.Powstawanie gór fałdowych i załomowych.
102.Teorie powstawanie kontynentów i gór. Teoria Wegenera.
103.Konwekcyjna teoria przemieszczania kier litosferycznych. Subdukcja i spreeding.
104.Pojęcie geosynkliny i rodzaje geosynklin.
105.Cykl orogeniczny. Powstawanie fliszu, molasy.
106.Najważniejsze orogenezy i zasięgi ich górotworów w Europie i na świecie.
Literatura uzupełniajaca:
1.
2.
3.
4.
Stanley S.M.: Historia Ziemi. PWN Warszawa, 2002.
Mizerski W.: Geologia dynamiczna dla geografów. PWN, Warszawa 1999.
Mizerski W., Orłowski S. Geologia historyczna dla geografów. PWN Warszawa, 2001
Ciesielczuk J., Jabłońska M., Kozłowski K.: Geologia dla studentów geografii. Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego, Katowice 1997.
5. Drozd J., Licznar M., Licznar S., Weber J.: Gleboznawstwo z elementami mineralogii i petrografii. Skrypty
AR we Wrocławiu, skrypt nr 470, 2002.
6. Praca zbiorowa pod red. W. Jaroszewskiego.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wyd.
Geologiczne, Warszawa 1978 (lub wydania nowsze)
7. Radlicz-Ruhlowa H., Wiśniewska-Żelichowska M.: Podstawy geologii. Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1988.
8. Jaroszewski W., Marks L., Radomski A.: Słownik geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne,
Warszawa 1985.
9. Jaroszewski W.: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Wydawnictwa Geologiczne,
Warszawa 1966 (lub wyd. późniejsze).
10. Van Andel T.H.: Nowe spojrzenie na starą planetę - zmienne oblicze Ziemi. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1997.