Diagramy klasyfikacyjne skał magmowych Próby opracowania

Diagramy klasyfikacyjne skał magmowych
Próby opracowania jednolitej systematyki skał magmowych w celu standaryzacji i
ujednolicenia nazewnictwa prowadzono w latach 60. XX w. W wyniku prac
Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS), a dokładniej Podkomisji do Spraw
Systematyki Skał Magmowych, opracowano spójne zasady klasyfikacji i nomenklatury skał
magmowych. Poszczególne skały magmowe można identyfikować za pomocą graficznych
opracowań, tzw. diagramów klasyfikacyjnych skał magmowych.
Generalnie można wyróżnić dwie grupy diagramów: oparte na składzie modalnym
(mineralnym), w których w celu ustalenia dokładnej nazwy skały uwzględnia się procentową
zawartość wybranych minerałów, np. klasyfikacja QAPF (opracowana przez IUGS). Druga
grupa to diagramy oparte na składzie chemicznym, gdzie do określenia nazwy skały
wykorzystuje się wyniki analiz chemicznych, np. klasyfikacja TAS (ang. Total Alkali Silica).
Nazwa tej klasyfikacji, w wolnym tłumaczeniu na język polski, oznacza całkowitą zawartość
alkaliów i krzemionki.
Diagramy QAPF wykorzystuje się głównie do identyfikacji skał plutonicznych i
żyłowych, rzadziej do skał wylewnych, gdyż ich często spotykane struktury afanitowe nie
pozwalają na rozpoznanie pojedynczych minerałów „gołym okiem”. Dlatego do identyfikacji
skał wylewnych wykorzystuje się głównie klasyfikację TAS. Szkliwo wulkaniczne jest
tworem, który warunkach powierzchniowych nie jest stabilny i po pewnym czasie ulega
rekrystalizacji, tworząc niewielkie kryształki. W przypadku, gdy dojdzie do wytrącenia
kryształów ze szkliwa stosowanie klasyfikacji QAPF dla skał wulkanicznych jest możliwe i
uzasadnione.
Rys. 1. Diagram (dydaktyczny) skał magmowych prezentujący ich skład mineralny
(http://home.agh.edu.pl/~szydlak)
1
Rys. 2. Diagram klasyfikacyjny skał plutonicznych QAPF o M<90%, oparty na ich składzie
modalnym (Le Maitre i in., 1989).
Diagram M>90%:
px – pirokseny, ho – hornblenda (amfibol), ol - oliwiny
Symbole w narożach:
Q = kwarc
A = skalenie alkaliczne (ortoklaz, mikroklin, pertyty, albit o zawartości 0-5% An)
P = plagioklazy o zawartości 5-100% anortytu
F = skaleniowce (foidy): nefelin, analcym itd.
M = minerały maficzne: miki (biotyt), amfibole, pirokseny, oliwiny, min. nieprzezroczyste,
cyrkon, apatyt, tytanit, epidot, granat
2
Rys. 3. Diagram klasyfikacyjny skał wulkanicznych QAPF o M<90%, oparty na ich składzie
modalnym, oraz uzupełniający diagram umożliwiający odróżnienie andezytów od bazaltów i
szczegółowy ich podział (Le Maitre i in., 1989).
Objaśnienia symboli:
Q = kwarc, cristobalit, trydymit
A = skalenie alkaliczne (ortoklaz, pertyty, anortoklaz, albit o zawartości 0-5% An)
P = plagioklazy o zawartości 5-100% anortytu
F = skaleniowce (foidy): nefelin, analcym itd.
M = minerały maficzne: miki (biotyt), amfibole, pirokseny, oliwiny, min. nieprzezroczyste,
cyrkon, apatyt, tytanit, epidot, granat
3
Rys. 4. Diagram TAS chemicznej klasyfikacji skał wulkanicznych (Le Maitre i in., 1989).
Skały projektujące się w zacienionych polach mogą być dodatkowo dzielone zgodnie z
kryteriami podanymi w tabeli poniżej diagramu. Pola foidytów oraz bazanitów-tefrytów
oddzielono przerywaną kreską ze względu na konieczność stosowania dodatkowych
kryteriów przy odróżnianiu skał tych grup.
Objaśnienia skrótów:
q – kwarc normatywny
ol – oliwin normatywny
4