istota i funkcje pieniądza

ISTOTA I FUNKCJE PIENIĄDZA
Funkcje:
a) jest miernikiem wartości towarów – określa wartość produktów i
usług i innych towarów. Mierzy wartość nietowarowej działalności
b) jest środkiem cyrkulacji wymiany towarów –przejawia się w
rozdzielaniu jednego i równoczesnego aktu kupno – sprzedaż
(towar – towar)
sprzedaż T-P
kupno P-T
Pieniądz jest pośrednikiem wymiany w tym aspekcie. Pieniądzem mogą być
aktywa finansowe, które pełnią powyższą funkcję np.: gotówka w gospodarce,
czeki podróżne, bankowe depozyty płatne na żądanie.
Posiadanie pieniądza standardowego jest niezbędne przy
realizacji zakupów. Niezakłócona relacja zakupów pozwala wyprowadzić
równanie obiegu pieniądza
M*V = P*Q
M – iloczyn zasobów pieniądza
V – szybkość obiegu pieniądza
P – iloczyn poziomu cen
Q – rozmiary produkcji
Z równania wynika, że jeżeli szybkość obiegu pieniądza pozostaje bez zmiany, a
rozmiary produkcji nie mogą ulec dalszemu powiększeniu, to zwiększenie
zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu poziomu cen.
c) jest środkiem płatniczym – oddzielenie aktu kupna od sprzedaży
umożliwia nabycie towaru bez wcześniejszego sprzedania innego –
zakup na kredyt, ale powyższe zobowiązanie należy uregulować.
Środkiem regulowania jest pieniądz
d) jest środkiem gromadzenia skarbu – środek tezauryzacji,
przechowywania wartości. Aktywa, które pełnią funkcję środków
gromadzenia majątku mogą być: papiery wartościowe, gotówka,
nieruchomości. Współcześnie pieniądz może pełnić te funkcje w
sposób ograniczony, ponieważ pieniądz standardowy, który nie
przynosi procentu nieustannie traci na sile nabywczej wskutek
postępującej tendencji inflacyjnej
e) pieniądz światowy – stosowany w rozliczeniach
międzynarodowych. Rolę tą odgrywają waluty tych państw, które
bez przeszkód i ograniczeń są wymieniane na waluty innych
krajów. W rozliczeniach międzynarodowych funkcjonują
następujące jednostki rozliczeniowe: SDR (special draw rhiets),
EURO (do 1999 funkcjonowało ECU)
ABY DANY PRZEDMIOT MÓGŁ wstępować w roli pieniądza musi być:
- łatwy do standaryzacji – można szybko ocenić jeg wartość
- szeroko akceptowalny
- podzielny
- nie może sprawiać trudności w noszeniu
- nie może się szybko psuć
jednostka pieniężnym jest środkiem obiegowym z mocy przepisów prawa i
znajduje ona powszechną akceptację w społeczeństwie. Najważniejszą jednostkę
pieniężną oraz jej miarę w danym kraju określa ustawa. Pieniądz nie ma
substancji. Początkową funkcję pieniądza pełniło złoto. Formalna
demonetyzacja nastąpiła w 1978 r. – mamy do czynienia z pieniądzem
papierowym. Wartość pieniądza aktualnie nominalną nie ma nic wspólnego z
wartością rzeczywistą.
FORMY:
- gotówkowa – banknoty, bilony monety
- bezgotówkowa – depozyty bankowe uruchamiane czekami;
pieniądz ten jest emitowany przez banki komercyjne
RODZAJE PIENIĄDZA:
1) narodowy – obowiązuje na terenie jednego kraju
a) wymienialny – swobodnie używany poza krajem w którym funkcjonuje:
- 5 walut posiadało i posiada status wymienialności: dolar
amerykański, była to marka niemiecka, był frank francuski, jest jen
japoński, jest funt brytyjski
b) niewymienialny – używany wewnętrznie na terytorium danego kraju oraz
waluty wymienialne plus 120 innych walut funkcjonujących na świecie
2) międzynarodowy
a) regionalny np.: EURO – używany na terytorium państw
członkowskich UE, zastąpiła waluty narodowe tych państw
poza walutą: funt brytyjski, korona szwedzka i duńska
b) międzynarodowy (SDR) –używany przez państwa należące
do międzynarodowego funduszu walutowego IMF; powstał
na konferencji w USA – Bretton Woods
WŁAŚCIWOŚCI PIENIĄDZA:
a)elastyczność substancji = 0, wraz ze wzrostem wartości wymiennej
pieniądza nie występuje tendencja do zastąpienia go innym dobrem. Wynika to z
faktu, że użyteczność pieniądza pochodzi jedynie z jego wartości wymiennej i
wobec tego wartość wymienna i jego użyteczność maleją równolegle
b)elastyczność produkcji =0, wzrost kosztów produkcji pieniądza wywołany
np. wzrostem kosztów siły roboczej, nie powoduje wzrostu jego ceny. Pieniądz
ma najwyższą „premię” za płynność tzn. że koszty przetrzymywania pieniądza
są niższe niż korzyści uzyskane z jego obiegu. Jak twierdzi Taylor – pieniądz
czerpie w czystej swej formie wartość tylko ze swojej funkcji obiegowej.
Pieniądz przechowuje wartość, ponieważ jest zjawiskiem endogenicznym
(wewnątrz gospodarczym). W historii pieniądza wytworzyły się całe systemy
pieniężne, które regulowały obieg pieniądza i wyjaśniały sposób jego
funkcjonowania w gospodarce.
System waluty złotej (funkcjonował jako pierwszy w Anglii w 1816
r.)funkcjonował oparty na złocie jako pieniądzu, który posiadał ostateczną
zdolność do zwalniania z zobowiązań. Funkcjonowały również banknoty, ale
tylko jako substytut złota, co oznaczało, że banknoty w każdej chwili można
było wymienić na złoto. Potem występowały odmiany tego systemu.
- system waluty złotej funkcjonował w Anglii do 1914 r. – złote
monety w obiegu
- po I WŚ po 1918 – system sztabowo – złoty – funkcjonowały
banknoty, które można było wymieniać na sztaby złota
- dewizowo – złoty – banknoty były wymienialne na walutę obcą
PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY – instrument przedpłacony przechowujący
wartość, który umożliwia posiadaczom dokonywania niskokwotowych
transakcji przy użyciu kart płatniczych. Pieniądz ten bazuje na technologii
związanej z kartami procesorowymi lub poprzez sieci komputerowe – Internet.
Zapis środków pieniężnych, które mogą być stosowane do dokonywania
płatności jest przechowywany w urządzeniu elektronicznym, który znajduje się
w posiadaniu użytkownika. W przypadku produktów bazujących na kontach,
przedpłacona wartość przechowywana jest na mikroprocesorze, który znajduje
się na karcie plastikowej.
Produkty bazujące na sieci wykorzystują specjalistyczne
oprogramowanie, które jest instalowane na komputerze osobistym w celu
przechowywania wartości. Powyższa definicja wiąże się z praktycznymi
aspektami związanymi z użyciem pieniądza elektr. Oprócz niej istnieje
definicja, która wynika z przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i
Rady UE nr 2000/46 w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez
instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru nad ich działalnością:
„pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do
roszczenia wobec emitenta, który jest:
- przechowywana na urządzeniu elektronicznym
- wyemitowana w zamian za środki pieniężne o wartości nie
mniejszej niż wartość wyemitowana
- jest środkiem płatniczym akceptowanym przez podmioty inne niż
instytucja emitująca
PIENIĄDZ ELEKTR. WYSTĘPUJE POD 2 postaciami:
a) produkt bazujący na technologii kart procesorowych, czyli
tzw. elektroniczna portmonetka
b) produkt, który wykorzystuje oprogramowanie za pomocą
którego posiadacz może dokonywać płatności np. w
Internecie – pieniądz sieciowy
pieniądz sieciowy – jest produktem, który nie ma postaci fizycznej. Jest
reprezentowany jako plik zapisany na dysku w komputerze. Płatność za jego
pośrednictwem odbywa się inaczej niż w przypadku elektr. Portmonetki. Do
załadowania gotówki z konta bankowego klienta na pieniądz sieciowy oraz do
dokonywania nim płatności służy specjalne oprogramowanie, które użytkownik
posiada na komputerze. Umożliwia ono przekazywanie elektronicznych
banknotów na komputer użytkownika, lub dokonywać odpowiednich zapisów
po każdej transakcji w saldzie użytkownika.
PIENIĄDZ - niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu
gospodarczego jest prawnie określany i powszechnie akceptowany jako środek,
który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość, która jest ściśle
powiązana z realnym PKB
PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY A INNE FORMY PłATNOŚCI
Prawny środek płatniczy
Akceptowalność
Koszt pojedynczej transakcji
Możliwość końcowego
sfinansowania transakcji
bezpośredniej (face to face)
Możliwość końcowego
sfinansowania transakcji na
odległość (non face to face
transaction)
elektroniczny
NNIE
Bardzo
ograniczona
Niski
TAK
Gotówka
TAK
nieograniczona
Karta płatnicza
NIE
Ograniczona
Średni
TAK
Średni
NIE
TAK
TAK
NIE
KARTY PŁATNICZE A ELEKTRONICZNE PORTMONETKI
Rodzaje kart
Elektroniczne
portmonetki
Możliwość
uzyskania
dostępu do
kredytu
NIE
Karty debetowe
NIE
Karty kredytowe i
obciążeniowe
TAK
Różnica czasowa pomiędzy momentem dokonania
transakcji i momentem zapłaty
Instrumenty typu pay before – posiadacz takiej karty
z góry płaci za jej określoną wartość nabywczą i
dopiero wtedy może się nią posługiwać w
płatnościach
Bezgotówkowe instrumenty płatnicze typu pay now –
obciążenie rachunku posiadacza karty następuje w
momencie realizowania nią płatności lub w niedługim
terminie po transakcji
Instrumenty typu pay later – umożliwiają
posiadaczowi dokonywanie płatności w późniejszym
terminie, czyli po uzyskaniu kredytu, ponieważ jego
rachunek jest obciążony w późniejszym okresie od
zrealizowania transakcji
KARTY MAGNETYCZNE
- niski poziom zabezpieczeń przed
KARTY ELEKTRONICZNE
- wysoki
fałszerzami
- technologia jednokrotnego zapisu
- wrażliwość na warunki zewnętrzne
- jawność danych
- łatwość kopiowania i fałszowania
- instrument pasywnie przechowujący
dane
- niski poziom zabezpieczeń danych
dla płatności w Internecie
- możliwości modyfikowania raz
wprowadzonych danych
- większa trwałość i odporność
- możliwość wewnętrznej autoryzacji i
identyfikacji PIN w systemie off-line
- trudność podrobienia i ingerowania w
zapisane na karcie dane
- karty inteligentne –zarządzanie
pamięcią karty zajmuje się procesor
- wysoki