Menedżerska analiza finansowa przedsiębiorstw 2016 (2)

dr Michał Ambroziak
Menedżerska analiza
finansowa przedsiębiorstw
2016 (2)
dr Michał Ambroziak
Ocena wiarygodności
sprawozdań finansowych
1.  Rodzaje i sprawcy nadużyć
2.  Mechanizmy prewencji i wykrywania
3.  Przegląd autentycznych przypadków
nadużyć
4.  Geneza nadużycia – trójkąt oszustwa
5.  Etapy i narzędzia oceny wiarygodności
informacji finansowej – szacowanie ryzyka
manipulacji, ocena jakości zysku
6.  Analiza red flags
Rodzaje nadużyć
Nadużycia
gospodarcze
organizacji
Sprzeniewierzenie
majątku
Korupcja
i łapownictwo
Pranie
brudnych
pieniędzy
Fałszowanie
informacji
finansowych
Przestępstwa
komputerowe
Rodzaje nadużyć w Polsce
57
45
40
30
20
22
przestępstwa
komputerowe
fałszowanie
sprawozdań
finansowych
sprzeniewierzanie
majątku
11
przestępczość
zorganizowana
10
0
34
łapownictwo i
korupcja
% badanych
80
70
60
50
82
pranie brudnych
pieniędzy
90
Źródło: Deloitte Advisory Sp. z o.o., Raport. Nadużycia gospodarcze w firmach – wyniki sondażu 2006.
Sprawcy nadużyć w Polsce
70
60
50
%
40
30
20
10
0
la
cy
la
la
eb
eb
taw c ze b
z
z
c
s
c
z
o
z
z
s
d
os
os
go
g
g
e
e
i
e
n
z
sz
red
ni ż
y żs
ś
y
w
ic
o
two
wn
c
i
c tw
i
o
n
c
n
row
pra
row
k ie
k ie
nci
i
y
ja
zn
ob
i ele
nc
c
i
s
c
l
e
i
o
r
b
w
e
pu
nku
sta
y
in n
o
d
c
k
i
e
n
prz
ęd
urz
k lie
Źródło: Deloitte Advisory Sp. z o.o., Raport. Nadużycia gospodarcze w firmach – wyniki sondażu 2006.
Nadużycia gospodarcze
Rodzaje nadużyć
Rodzaje nadużyć
Rodzaje nadużyć
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Sylwetka przestępcy
Mechanizmy wykrywania
Mechanizmy wykrywania
Źródło: PwC, Enquête sur la fraude dans les enterprises en France, en Europe et dans le monde. Édition 2005.
Mechanizmy wykrywania
Mechanizmy wykrywania
Mechanizmy wykrywania
Mechanizmy wykrywania
Mechanizmy wykrywania
Fałszowanie informacji finansowej
Różnice czasowe
Zatajone
zobowiązania
Fikcyjne
przychody
Ujawnianie
Wycena aktywów
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
Przegląd przypadków nadużyć
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
Enron
WorldCom
Xerox
Adelphia
Sunbeam
Tyco
Royal Ahold
Parmalat
BCCI
Amrep
Vivendi Universal
Marionnaud
Altantic Computers
Przegląd przypadków nadużyć
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
McKesson & Robbins, Inc. / Price
Waterhouse
Enron Corporation / Arthur Andersen
WorldCom / Arthur Andersen
Xerox Corporation / KPMG
Adelphia Communications Corporation /
Deloitte & Touche
Lincoln Savings and Loan / Arthur Young
Parmalat Finanziaria / Hodgson Landau
Brands, Grant Thornton oraz Deloitte &
Touche
Bank of Credit and Commerce International /
Price Waterhouse
Barings Bank / Coopers and Lybrand
Royal Ahold (U.S. Foodservice) / Deloitte &
Touche oraz KPMG
Amrep / Charrier i Levasseur
Marionnaud / KPMG
Przyczyny nadużyć
Geneza nadużycia
zachęta / presja
oszustwo
okazja /
sposobność
postawa /
samousprawiedliwienie
Etapy i narzędzia oceny
wiarygodności informacji finansowej
1.
2.
3.
Wstępna ocena jakościowa – szacowanie ryzyka manipulacji
a. Model estymacji ryzyka oszustwa Apostolou, Hassella i Webbera
b. Statystyczny model estymacji Bella i Carcello
c. Kompleksowa analiza siedmiu grup czynników wpływających na ogólne
ryzyko manipulacji – „model pajęczyny”
Wstępna i rozszerzona ocena jakości zysku – metody detekcji praktyk
kreowania wyniku finansowego
a. Oczekiwania rynku a metody zarządzania wynikiem finansowym – „big
bath accounting”, „bump up earning”, „cookie jar accounting”, „income
smoothing”
b. Metody detekcji praktyk kreowania zysku oparte na pomiarze
intencjonalnych różnic memoriałowych („discretionary accruals”,
„abnormal accruals”) – model Healya, model DeAngelo, model Friedlana,
model Jones
c. Metody detekcji praktyk kreowania zysku wykorzystujące wskaźnikową
analizę dyskryminacyjną – model Beneisha
Analiza obszarów krytycznych – analiza „red flags”
Wstępna ocena jakościowa
Narzędzia szacowania ryzyka manipulacji:
ü  Czynniki uwzględniane przy estymacji ryzyka oszustwa
wskazane przez ekspertów – SAS No. 82 (AICPA) rozwinięty
przez Apostolou B., Hassell J.M., Webber S.A., [w:] Fraud
Risk Factors: Ratings By Forensic Experts, CPA Journal,
October 2001, s. 48-52. à Ocena subiektywna
ü  Statystyczny model estymacji ryzyka oszustwa
skonstruowany przez Bell T.B., Carcello J.V., [w:] A Decision
Aid for Assessing the Likelihood of Fraudulent Financial
Reporting, Auditing: A Journal of Practice and Theory, Vol.
19, No. 1, Spring 2000, s.169-184. à Ocena obiektywna
Grupa czynników
Cechy kierownictwa
jednostki i wpływ
kierownictwa na
środowisko kontroli
Czynnik
1. Wysokie wynagrodzenie kierownictwa, uzależnione od
agresywnej polityki rachunkowości
2. Brak właściwej postawy kierownictwa względem systemu
kontroli wewnętrznej
3. Znane z przeszłości przypadki naruszania przez
kierownictwo norm prawnych
4. Nieuzasadniony wpływ kierownictwa na wybór
stosowanych przez jednostkę zasad rachunkowości (i ich
zmianę) oraz przyjmowane wartości szacunkowe
5. Napięte stosunki pomiędzy kierownictwem a audytorem
6. Częsta rotacja wśród najwyższego kierownictwa
Suma cząstkowa
Uwarunkowania
branżowe
1. Wysoka konkurencja w branży, wysokie nasycenie rynku
oraz zmniejszające się marże
2. Szybkie zmiany w branży oraz jej podatność na zmiany
technologii, schyłkowość produktu
3. Schyłkowa (zanikająca) branża
4. Wpływ nowych regulacji z zakresu rachunkowości na
stabilność finansową i zyskowność
Suma cząstkowa
Uwarunkowania
operacyjne i
finansowe
Suma cząstkowa
Razem
1. Istnienie agresywnego programu motywacyjnego
(skierowanego do pracowników, zwłaszcza kierownictwa)
2. Możliwość wystąpienia niekorzystnych konsekwencji
słabych wyników finansowych
3. Zła lub pogarszająca się sytuacja finansowa jednostki, w
sytuacji gdy kierownictwo poręczyło za jej zobowiązania
4. Ujemne przepływy pieniężne z działalności operacyjnej,
przy jednoczesnym wykazywaniu zysku netto
5. Istotne transakcje z jednostkami powiązanymi
6. Utrzymywanie rachunków bankowych lub realizowanie
transakcji w „rajach podatkowych”
7. Istotne, niespotykane wcześniej transakcje (zwłaszcza pod
koniec roku obrotowego)
8. Występowanie istotnych pozycji sprawozdawczych opartych
na wartościach szacunkowych
9. Nadciągająca groźba bankructwa
10. Istnienie silnej presji na pozyskanie kapitału
11. Niespotykany w branży wzrost (rozwój) przedsiębiorstwa
oraz jego zyskowność
12. Trudności w ustanowieniu właściwej kontroli wewnętrznej
13. Zbyt skomplikowana struktura organizacyjna
14. Nadmierne uzależnienie się jednostki od zobowiązań
15. Wysoka zależność jednostki od stóp procentowych
Waga
0,180
0,165
0,080
0,068
0,050
0,042
0,585
0,046
0,038
0,034
0,027
0,145
0,029
0,028
0,024
0,024
0,023
0,020
0,019
0,018
0.016
0,016
0,014
0,012
0,011
0,010
0,006
0,270
1,000
Czynnik
1. Decyzje zarządcze podejmowane przez pojedynczą
osobę lub nieliczną grupę osób
2. Jednostka ma słabo wykształcone środowisko
kontroli wewnętrznej
3. Jednostka znajduje się na etapie szybkiego wzrostu
(rozwoju)
4. Występowanie istotnych trudnych do
zweryfikowania (zbadania) transakcji lub pozycji
sprawozdawczych
4. Personel księgowy wykazuje się brakiem
doświadczenia lub „swobodą” w wykonywaniu
swoich obowiązków
6. Niewystarczająca lub niestabilna (nieregularna)
zyskowność
6. Zmienność w branży (niestabilność branży)
6. Kierownictwo jednostki unika odpowiedzi na
wątpliwości zgłaszane przez audytorów
6. Występowanie niekorzystnych uwarunkowań w
branży
10. Przesadnie agresywna postawa kierownictwa
10. Przesadne przywiązanie kierownictwa do realizacji
prognoz dotyczących osiąganych wyników
finansowych
12. Stosowanie przez jednostkę wielu
kontrowersyjnych lub skomplikowanych rozwiązań z
zakresu rachunkowości
13. Schyłkowa branża, charakteryzująca się licznymi
przykładami porażek biznesowych
14. Uzależnienie wyników operacyjnych osiąganych
przez jednostkę od uwarunkowań ekonomicznych
15. Wątpliwości odnośnie zdolności jednostki do
kontynuowania działalności w przyszłości
16. Występowanie istotnych i nietypowych transakcji
z jednostkami powiązanymi
17. Negatywne dotychczasowe doświadczenia
audytora z kierownictwem jednostki – w związku z
nieuczciwymi praktykami kierownictwa
18. Jednostka jest zaangażowana w jedną istotną
transakcję lub w istotną grupę powiązanych transakcji
19. Jednostka jest podmiotem istotnego zobowiązania
umownego (kontraktu)
20. Kierownictwo jednostki często wikła się w spory z
audytorami
Częstotliwość występowania [w %]
w wykrytych przypadkach oszust
(w przypadkach „uczciwych”)
87,0 (63,9)
64,9 (15,4)
44,2 (13,4)
41,6 (6,9)
41,6 (11,2)
39,0 (11,5)
39,0 (24,6)
39,0 (3,0)
39,0 (44,6)
36,4 (4,3)
36,4 (4,6)
33,8 (18,7)
32,5 (19,3)
31,2 (27,2)
29,9 (9,8)
28,6 (25,3)
27,3 (2,0)
24,7 (18,4)
23,4 (18,4)
20,8 (2,0)
Ocena jakości zysku
Ocena jakości zysku – bump up
Ocena jakości zysku – big bath
Ocena jakości zysku – cookie jar
Ocena jakości zysku – income smoothing