PRZYRODA – wymagania programowe

PRZYRODA – wymagania programowe
1. OGÓLNE CELE KSZTAŁCENIA
Zgodnie z przyjętą w tym programie zasadą integrowania treści, ogólne cele kształcenia
wynikają nie tylko z treści zawartych w przedmiocie przyroda ale również z treści edukacji
prozdrowotnej i ekologicznej umieszczonych w programie wychowawczym przewidzianym
do realizacji na drugim etapie nauczania w Podstawach programowych kształcenia ogólnego.
* Celem nauczania przyrody na poziomie szkoły podstawowej jest:
 rozwijanie zainteresowania przyrodą,
 stopniowo rozwijane rozumienie zjawisk i przemian zachodzących w przyrodzie
pozwalające na podejmowanie decyzji w sprawach codziennych,
 rozwijanie umiejętności prowadzenia obserwacji i pomiarów,
 uczenie się wnioskowania i uogólniania,
 interpretowanie zjawisk przyrodniczych,
 dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych
 rozumienie konieczności zachowania w środowisku równowagi zakłóconej
działalnością człowieka,
 rozwijanie wrażliwości ekologicznej uczniów,
 poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu,
 kształtowanie postaw związanych z tożsamością kulturową regionu,
 kształcenie umiejętności w zakresie komunikowania się, współpracy i działania w
grupie,
 nabywanie umiejętności świadomego kierowania własnym rozwojem,
 właściwe reagowanie na niebezpieczeństwa zagrażające zdrowiu i życiu,
 analizowanie różnych źródeł informacji i dokonywanie wyboru tych najbardziej
istotnych (rozważne korzystanie z mediów).
KLASA IV
Dział I: JA I RÓWIEŚNICY
Mocne i słabe strony człowieka. Warunki pracy ucznia. Pozytywne i negatywne emocje i ich
wpływ na innych ludzi. Zasady komunikowania się. Rodzaje więzi uczuciowych w grupie.
Problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych. Znaczenie zachowań asertywnych.
* Po realizacji działu Ja i rówieśnicy uczeń powinien:
 wskazać własne słabe i mocne strony,
 wskazać czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie człowieka,
 wymienić czynniki kształtujące postawę ciała,
 określić warunki, jakie powinno spełniać miejsce pracy,
 wskazać czynniki dodatnio i ujemnie wpływające na proces uczenia się,
 podać ogólne zasady higieny pracy umysłowej,
 wymienić przyczyny konfliktów w grupie, wskazać sposoby postępowania w
sytuacjach konfliktowych,
 wskazać sposoby współpracy z rówieśnikami umożliwiające osiągnięcie celu,
 rozumieć problemy osób mniej sprawnych fizycznie (sprawnych inaczej) w życiu
codziennym,
 określić wpływ pozytywnych i negatywnych emocji na wynik zachowań
międzyludzkich,
 wykazać znaczenie zachowań asertywnych dla siebie i otoczenia,
 prezentować poprawne zachowanie w stosunku do innych ludzi.
Dział 2: SUBSTANCJE I ICH WŁAŚCIWOŚCI
Przyroda ożywiona i nieożywiona. Sposoby poznawania przyrody nieożywionej. Substancje
w najbliższym otoczeniu i ich właściwości. Substancje trujące, łatwopalne, wybuchowe - ich
oznakowanie. Zasady bezpiecznego poznawania substancji. Model nieciągłej budowy
substancji. Trzy stany skupienia. Wybrane właściwości wody i powietrza. Skład powietrza.
Po realizacji działu Substancje i ich właściwości uczeń powinien:
 podać przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej,
 podać ogólne zasady prowadzenia obserwacji,
 opisywać właściwości substancji znajdujących się w najbliższym otoczeniu,
 rozróżniać oznakowania substancji toksycznych, palnych i wybuchowych,
 podać zasady bezpiecznego poznawania substancji,
 zapisywać wnioski poobserwacyjne i analizować je,
 zilustrować modelowo nieciągłą budowę substancji,
 porównać właściwości wody w trzech stanach skupienia,
 omówić zmiany stanów skupienia substancji.
Dział 3: NAJBLIŻSZE OTOCZENIE
Pogoda i jej elementy. Widnokrąg. Kierunki na widnokręgu. Pomiar odległości w terenie.
Szkic, plan, mapa. Rodzaje map. Znaki na mapie.
Po realizacji działu Najbliższe otoczenie uczeń powinien:
 wymienić sposoby poznawania otoczenia,
 wykazać, że najbliższe otoczenie może być głównym źródłem informacji,
 określać stan pogody,
 mierzyć składniki pogody za pomocą przyrządów,
 opisywać zjawiska atmosferyczne,
 określać kierunki w terenie,
 odczytywać znaki na mapie topograficznej i kojarzyć je z elementami przyrody w
najbliższej okolicy,
 rozpoznawać na mapie fizycznej niziny, wyżyny, góry,
 odczytywać na mapie wysokość bezwzględną i względną,
 korzystać z różnych źródeł wiedzy przyrodniczej.
Dział 4: MIEJSCE CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
Moje miejsce na Ziemi (kraj, miejscowość, szkoła). Krajobraz miejsca rodzinnego.
Różnorodność krajobrazów. Ukształtowanie powierzchni (formy terenu, rodzaje skał, rodzaje
wód). Organizmy charakterystyczne dla mojego regionu. Obiekty chronione. Wpływ
warunków środowiska na życie ludzi w rodzinnej miejscowości ucznia - zagospodarowanie
terenu. Ludzie, kultura i tradycja. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody.
* Po realizacji działu Miejsce człowieka w środowisku uczeń powinien:
 opisać położenie rodzinnej miejscowości,
 podać walory przyrodnicze rodzinnej miejscowości,
 określić cechy i elementy krajobrazu rodzinnej miejscowości,
 rozpoznawać formy terenu,
 rozpoznawać rodzaje skał w najbliższej okolicy,
 podać znaczenie gospodarcze niektórych skał,
 rozpoznawać na mapie topograficznej rodzaje zbiorników wodnych,
 podać różnice między zbiornikami wodnymi,







wymienić bogactwa naturalne najbliższej okolicy,
wskazać znaczenie zasobów przyrody dla życia człowieka,
wymienić organizmy charakterystyczne dla najbliższej okolicy,
wymienić obiekty chronione i zasługujące na ochronę w rodzinnej miejscowości,
wykazać związek środowiska z warunkami życia człowieka,
wskazać możliwości rekreacji w najbliższej okolicy,
opisać tradycje i kulturę swojego regionu.
Dział 5: CZYNNOŚCI ŻYCIOWE CZŁOWIEKA
Warunki życia na lądzie. Podstawowe czynności życiowe człowieka (reakcja na bodźce
środowiska zewnętrznego, ruch, odżywianie się, oddychanie, rozmnażanie się).
* Po realizacji działu Czynności życiowe człowieka uczeń powinien:
 wymienić czynniki warunkujące życie na lądzie,
 określić rolę zmysłów człowieka w poznawaniu otaczającego świata,
 wskazać elementy budowy ciała człowieka odpowiedzialne za ruch,
 podać znaczenie składników pokarmowych,
 wymienić czynniki warunkujące różne wymagania pokarmowe ludzi,
 rozumieć znaczenie procesu oddychania,
 wymienić etapy rozwojowe człowieka,
 omówić objawy okresu dojrzewania.
Dział 6: ZDROWY STYL ŻYCIA
Pojęcie zdrowia i choroby. Wirusy i bakterie wywołujące choroby. Choroby zakaźne i
sposoby zapobiegania im. Związek między trybem życia człowieka a jego zdrowiem. Wpływ
alkoholu i nikotyny na organizm. Zasady prawidłowego odżywiania się. Higiena osobista i
otoczenia (z uwzględnieniem okresu dojrzewania). Styl życia człowieka a wyczerpywanie się
zasobów naturalnych. Pozytywna i negatywna działalność człowieka w środowisku.
* Po realizacji działu Zdrowy styl życia uczeń powinien:
 wyjaśnić pojęcie zdrowia,
 określić pojęcie choroby jako zakłócenie stanu zdrowia,
 wskazać wirusy i bakterie jako przyczynę chorób,
 wskazać drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu,
 wymienić sposoby zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych,
 określić zasady prawidłowego żywienia,
 wymienić przyczyny i skutki niewłaściwego 9dżywiania się,
 omówić szkodliwy wpływ alkoholu i nikotyny na organizm człowieka,
 uzasadnić konieczność zachowania przez uczniów postawy antyalkoholowej i
antynikotynowej,
 przestrzegać zasad higieny osobistej i otoczenia (z uwzględnieniem okresu
dojrzewania),
 wykazać związek między trybem życia a zdrowiem organizmu,
 korzystać umiejętnie z telewizji, komputerów, walkmanów,
 określić właściwy dla siebie sposób rekreacji,
 omówić zmiany zachodzące w przyrodzie pod wpływem działalności człowieka,
 wykazać wpływ stylu życia ludzi na środowisko,
 chronić środowisko w trakcie codziennych czynności życiowych
KLASA 5
Dział I: LĄD JAKO ŚRODOWISKO ŻYCIA
Warunki życia na lądzie. Powstawanie gleby. Gleba i jej właściwości. Hodowle doniczkowe.
Budowa rośliny i znaczenie jej organów. Różnorodność organizmów lądowych.
Rozpoznawanie organizmów lądowych.
* Po realizacji działu Ląd jako środowisko życia uczeń powinien:
 omówić czynniki warunkujące życie na lądzie,
 omówić budowę gleby
 scharakteryzować główne typy gleb w najbliższej okolicy
 wykazać rolę organizmów w powstawaniu gleby
 omówić wymagania życiowe roślin hodowanych w szkole i w domu,
 podać przykłady bezkręgowców i kręgowców lądowych,
 wykazać cechy wspólne organizmów lądowych,
 rozpoznawać pospolite gatunki organizmów lądowych z pomocą atlasów /
kluczy/przewodników.
Dział 2: WODA JAKO ŚRODOWISKO ŻYCIA
Warunki życia w wodzie. Rodzaje zbiorników wodnych. Woda jako rozpuszczalnik.
Rozpuszczalność. Rola mikroskopu w poznawaniu przyrody. Organizmy jednokomórkowe.
Rośliny wodne. Organizmy żyjące w wodach słodkich: skorupiaki, owady, pajęczaki,
mięczaki, ryby. Organizmy morskie: glony, jamochłony, ryby.
* Po realizacji działu Woda jako środowisko życia uczeń powiniel1:
 określić warunki życia w środowisku wodnym,
 wskazać wodę jako dobry rozpuszczalnik substancji stałych i gazów,
 wykazać różnice między roztworem a zawiesiną, mieszaniną jedno- i niejednorodną,
 wykazać wpływ temperatury na rozpuszczalność substancji stałych i gazów w
wodzie,
 przedstawić modelowo proces rozpuszczania i krystalizacji,
 wymienić elementy budowy komórki,
 omówić przystosowania roślin do życia w wodzie,
 wyjaśnić, że woda jest głównym składnikiem wszystkich organizmów,
 rozpoznawać pospolite gatunki organizmów wodnych z pomocą atlasów,
przewodników, kluczy,
 podać przykłady organizmów morskich,
 wykazać przystosowania w budowie organizmów do środowiska wodnego.
Dział 3: KRAJOBRAZY NATURALNE POLSKI
Krainy geograficzne Polski. Cechy krajobrazów górskich, wyżynnych, nizinnych. Rośliny i
zwierzęta jako element krajobrazu. Budowa warstwowa lasu. Rośliny zarodnikowe. Pospolite
grzyby jadalne i trujące. Znaczenie grzybów w przyrodzie. Zależności między organizmami.
Zmiany w krajobrazach naturalnych.
* Po realizacji działu Krajobrazy naturalne Polski uczeń powinien:
 omówić pasowy układ krain geograficznych Polski,
 wskazać na mapie krainy geograficzne Polski,
 opisać cechy krajobrazów górskich, wyżynnych, nizinnych,








wykazać związek elementów pogody i ukształtowania powierzchni Ziemi z
piętrowością roślinności,
omówić warstwową budowę lasu,
rozpoznawać pospolite grzyby jadalne i trujące,
wykazać ogromne znaczenie grzybów w krążeniu materii (jako reducentów
szczątków organicznych),
wykazać zależności między organizmami występującymi w środowisku,
obserwować zmiany zaistniałe w otoczeniu, rejestrować je, porównywać i opisywać,
wyciągać wnioski,
wykazać podstawowe zależności między elementami środowiska w poznanych
krajobrazach,
wykazać piękno krajobrazów naturalnych Polski.
Dział 4: KRAJOBRAZY PRZEKSZTAŁCONE
Cechy krajobrazu przekształconego przez człowieka. Krajobraz rolniczy, przemysłowy,
miejski. Węgiel kamienny. Rośliny uprawiane przez człowieka (zbożowe, przemysłowe).
Warzywnictwo, sadownictwo. Rośliny zielarskie. Hodowla zwierząt. Różnorodność
krajobrazów. Region, w którym żyję.
* Po realizacji działu Krajobrazy przekształcone uczeń powinien:
 podać cechy krajobrazu przekształconego,
 określić warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa,
 rozpoznawać podstawowe rośliny zbożowe, przemysłowe,
 omówić znaczenie roślin zielarskich dla człowieka,
 rozpoznawać warzywa i owoce uprawiane w Polsce,
 wskazać różnice między rolnictwem ekologicznym a konwencjonalnym,
 omówić warunki hodowli zwierząt wynikające z Ustawy ,,0 Ochronie Zwierząt" ,
 określić cechy krajobrazu przemysłowego,
 określić cechy miast,
 wykazać związek między elementami środowiska a działalnością człowieka,
 wykazać wpływ działalności człowieka na różnicowanie się krajobrazów,
 omówić zwyczaje i tradycje w regionie.
Dział 5: CZŁOWIEK W ŚRODOWISKU
Zanieczyszczenia powietrza, gleby, wody. Rośliny trujące. Pasożyty człowieka. Formy
ochrony przyrody.
* Po realizacji działu: Człowiek w środowisku uczeń powinien:
 wykazać zależność między człowiekiem a środowiskiem,
 ocenić stan czystości powietrza i wody za pomocą prostych metod,
 wymienić źródła zanieczyszczenia wody, powietrza i gleby,
 podać różnice między mieszaniną niejednorodną i jednorodną,
 wykazać różnice między roztworem a zawiesiną,
 rozdzielić, za pomocą prostych metod, mieszaniny niejednorodne,
 rozpoznawać rośliny trujące w najbliższym otoczeniu,
 rozpoznawać źródła zakażenia się pasożytami,
 wskazać sposoby unikania zakażenia pasożytami zewnętrznymi i wewnętrznymi,
 wymienić formy ochrony przyrody,
 uzasadnić celowość tworzenia parków narodowych i rezerwatów przyrody,
 wykazać zależność między stanem środowiska a zdrowiem człowieka,
 określić zasady zachowania się człowieka w środowisku
KLASA 6
Dział I: CZŁOWIEK I TECHNIKA
Ruch i jego rodzaje. Siła i skutki działania siły. Znaczenie ruchu i siły w technice. Pływanie i
tonięcie ciał. Proste obwody elektryczne. Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami
elektrycznymi. Elementy elektroniczne w obwodach elektrycznych. Właściwości światła odbicie i załamanie. Proste przyrządy optyczne. Dźwięk i jego właściwości. Wybrane
sposoby zapisu dźwięku i obrazu.
* Po realizacji działu: Człowiek i technika uczeń powinien:
 opisywać ruch ciała w sposób elementarny,
 wyjaśnić pojęcie siły,
 wskazać skutki działania siły,
 omówić działanie maszyn prostych - ich występowanie w technice i przyrodzie,
 wyjaśnić, na czym polega pływanie ciał,
 budować proste obwody elektryczne,
 przestrzegać zasad bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z urządzeniami
elektrycznymi,
 wykazać, że światło jest formą energii,
 wymienić źródła światła,
 wykazać, że światło rozchodzi się po liniach prostych, ulega odbiciu i załamaniu,
 wyjaśnić zjawiska optyczne występujące w przyrodzie,
 omówić właściwości dźwięku,
 wyjaśnić, że działanie dźwięków o nadmiernym natężeniu jest szkodliwe,
 omówić wybrane sposoby rejestrowania i odtwarzania obrazu i dźwięku.
Dział 2: PLANETA ZIEMIA
Ziemia w Układzie Słonecznym. Grawitacja. Obserwacje astronomiczne. Globus modelem
Ziemi. Słońce jako źródło energii. Planety, gwiazdy, satelity. Ruchy Ziemi - obiegowy i
obrotowy. Bogactwa naturalne. Substancje w skorupie ziemskiej i ich zastosowanie. Spalanie
paliw. Korozja.
* Po realizacji działu: Planeta ziemia uczeń powinien:
 wskazać miejsce Ziemi w Układzie Słonecznym,
 podać charakterystyczne cechy gwiazd, planet i satelitów,
 wyjaśnić zjawisko grawitacji,
 wykazać wpływ ruchów Ziemi na życie człowieka,
 omówić podstawowe bogactwa naturalne występujące na Ziemi,
 wskazać różnice we właściwościach metali i niemetali,
 klasyfikować substancje według wybranych kryteriów,
 omówić spalanie i korozję jako przemiany chemiczne,
 wykazać, że zastosowanie substancji zależy od ich właściwości,
 prowadzić obserwacje meteorologiczne i astronomiczne - za pomocą przyrządów
pomiarowych.
Dział 3: WYBRANE KRAJOBRAZY ŚWIATA
Oceany na kuli ziemskiej. Życie w oceanach. Wykorzystanie oceanów. Lądy na kuli
ziemskiej. Rodzaje krajobrazów na świecie. Różnorodność krajobrazów.
* Po realizacji działu Wybrane krajobrazy świata liczeń powinien:
 wskazać na mapie i nazwać oceany,
 określić różnorodność warunków życia w oceanach,
 wykazać zależności między bogactwem świata organizmów żywych i warunkami
życia w oceanach,
 wykazać znaczenie oceanów jako źródła zasobów naturalnych,
 wskazać na mapie i nazwać kontynenty,
 określić różnorodność krajobrazów na lądach,
 wykazać przyczyny różnorodności krajobrazów na kuli ziemskiej,
 analizować dane klimatyczne,
 wskazać przystosowania organizmów żyjących na lądzie do różnych warunków
klimatycznych,
 wykazać związki i zależności między elementami środowiska.
Dział 4: CZŁOWIEK POZNAJE I ZMIENIA ŚWIAT
Podróże i odkrycia geograficzne. Badania przyrodnicze - znaczenie w klasyfikacji i
poznawaniu. Udział Polaków w rozwoju nauki. Postęp cywilizacyjny - różne sposoby
pozyskiwania energii. Rozwój transportu i komunikacji. Loty kosmiczne.
* Po realizacji działu Człowiek poznaje i zmienia świat uczeń powinien:
 wykazać znaczenie obserwacji w poznawaniu świata,
 omówić znaczenie podróży dookoła Ziemi,
 określić rolę klasyfikacji w poznawaniu,
 omówić osiągnięcia wybitnych polskich naukowców,
 wykazać, że wiedza i jej rozumienie jest motorem wszelkich zmian,
 wykazać, że niektóre osiągnięcia cywilizacyjne mogą zaburzyć równowagę w
środowisku przyrodniczym.