Badanie, zatwierdzanie i og³aszanie sprawozdania - e
advertisement
Badanie, zatwierdzanie i ogłaszanie sprawozdania finansowego Zgodnie z ustawą o rachunkowości badaniu podlegają sprawozdania finansowe jednostek sporządzone przez: banki i ubezpieczycieli, jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym papierami obrocie wartościowymi i funduszach powierniczych, jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, spółki akcyjne, pozostałe jednostki, obrotowym, za które które w poprzedzającym sporządzały roku sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch z trzech następujących wielkości: - średnioroczne zatrudnienie - 50 osób, - suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego – równowartość w walucie polskiej 2.500.000 euro, 1 - przychód netto ze sprzedaży towarów, produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy równowartość w walucie polskiej 5.000.000 euro. Badanie sprawozdania finansowego może być przeprowadzone obligatoryjnie lub dobrowolnie. Badaniu obligatoryjnemu podlegają jednostki, które spełniają wyżej wymienione warunki. Jeżeli jednostka nie spełnia tych warunków, to jest objęta badaniem obligatoryjnym raz na 3 lata. Badanie dobrowolne jest przeprowadzane z woli jednostki. Badanie sprawozdania finansowego przeprowadza biegły rewident. Celem tego badania jest przedstawienie jednostce pisemnej opinii biegłego rewidenta, czy sprawozdanie jest rzetelne i jasno przedstawia sytuację majątkową, finansową oraz wynik finansowy i rentowność badanej jednostki. 2 W związku z przeprowadzanym badaniem kierownik jednostki jest zobowiązany udostępnić biegłemu rewidentowi księgi rachunkowe jednostki oraz dowody źródłowe stanowiące podstawę dokonywanych zapisów księgowych. Ponadto informacji, powinien udzielić wyjaśnień, a jeżeli pełnych wymaga i wyczerpujących tego sytuacja, oświadczeń. Po zbadaniu sprawozdania finansowego biegły rewident powinien wydać opinię i sporządzić raport z badania. Pisemna opinia biegłego rewidenta powinna zawierać ocenę, czy sprawozdanie finansowe jest rzetelne i jasno przedstawia sytuację majątkową, finansową oraz wynik finansowy i rentowność badanej jednostki. Wydana opinia może być: bez zastrzeżeń, z zastrzeżeniami lub negatywna. Opinia bez zastrzeżeń – gdy rewident jest przekonany (zebrał wystarczające dowody) iż sprawozdanie finansowe i księgi rachunkowe spełniają wszelkie warunki, a ewentualne, wpływające na sprawozdanie finansowe, naruszenie prawa 3 bądź statutu lub umowy jednostki oraz nieusunięte uchybienie nie są istotne. Opinia z zastrzeżeniem – jest wydawana gdy: wystąpiły, niezależnie ograniczenia od zakresu biegłego badania, rewidenta, uniemożliwiające biegłemu zastosowanie procedur badania uznanych przez niego za nieodzowne, skutkiem czego nie może on uzyskać wystarczającej pewności co do wiarygodności istotnych pozycji badanego sprawozdania finansowego, niemniej jednak ograniczenia te dotyczą tylko pewnych pozycji i nie wpływają na wiarygodność ogólnego obrazu; zaistniały różnice zdań co do sposobu prezentacji w sprawozdaniu poszczególnych zagadnień, oceny stanów faktycznych bądź interpretacji przepisów między kierownictwem jednostki a biegłym rewidentem, których nie można usunąć; wystąpiły nieprawidłowości lub sprawozdanie finansowe zawiera niezgodne ze stanem faktycznym dane, niezniekształcające jednak całości sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego 4 sprawozdanie finansowe jest niekompletne. Opinia negatywna – w przypadku stwierdzenia i nieusunięcia w wyniku badania nieprawidłowości lub niezgodości ze stanem faktycznym, co zniekształca sytuację majątkową, finansową oraz wynik za badany okres. Odmowa wydania opinii – w przypadku ograniczenia zakresu i metody badania lub z innych przyczyn powodujących znaczną niepewność co do stanu faktycznego przedstawionego w sprawozdaniu finansowym. Raport z badania powinien zawierać: ogólną charakterystykę jednostki, potwierdzenie uzyskania żądanych informacji, wyjaśnień i oświadczeń, ocenę prawidłowości systemu rachunkowości i kontroli wewnętrznej, charakterystykę każdej pozycji lub grupy bilansowej oraz rachunku zysków i strat, 5 przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego i rentowności jednostki oraz wskazanie tych zjawisk, które w porównaniu z okresami poprzednimi wpływają negatywnie na tę sytuację, a zwłaszcza zagrażają kontynuowaniu działalności przez jednostkę. Po badaniu procedurze sprawozdanie finansowe zatwierdzenia przez poddawane organ jest nadzorujący. Zatwierdzenie sprawozdania musi być dokonane w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego. Zbadane i zatwierdzone sprawozdanie finansowe kierownik jednostki składa w sądzie lub organie prowadzącym rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki. Jeżeli jednostka objęta jest obowiązkiem ogłaszania sprawozdania, jeden egzemplarz sprawozdania składa się w Monitorze Polskim celem publikacji. 6 Sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień zamknięcia ksiąg Dzień bilansowy Do 85 dni po dniu bilansowym – sporządzenie zestawienia obrotów i sald Do 3 miesięcy po dniu bilansowym - zamknięcie ksiąg rachunkowych i sporządzenie sprawozdania finansowego Badanie sprawozdania finansowego – w sytuacjach przewidzianych ustawą Udostępnienie wspólnikom, akcjonariuszom lub członkom spółdzielni sprawozdania – na 15 dni przed zgromadzeniem Do 6 miesięcy po dniu bilansowym – zatwierdzenie sprawozdania finansowego Złożenie do właściwego rejestru sprawozdania finansowego Ogłaszanie sprawozdania finansowego w Monitorze Polskim B lub w Monitorze Spółdzielczym 7 Zasady analizy sprawozdania finansowego Adresatami a zarazem użytkownikami sprawozdań finansowych są: inwestorzy i analitycy finansowi – decyzje inwestycyjne; wierzyciele – podejmowanie decyzji o udzieleniu pożyczki, kredytu czy sprzedaży z odroczonym terminem płatności; agendy rządowe i samorządy – ocena zgodności działań firmy z obowiązującymi regulacjami prawnymi; pracownicy i ich ugrupowania – ocena zdolności firmy do wypełniania zobowiązań wobec pracowników; konkurencja – ocena mocnych i słabych stron oraz strategii konkurencyjnej firmy; zarządzający – decyzje związane z zarządzaniem firmą. 8 Sprawozdania finansowe udzielają odpowiedzi zasadniczo na cztery pytania: 1. Czy prowadzona działalność gospodarcza jest opłacalna? (rachunek zysków i strat) 2. Czy podmiot gospodarczy będzie w stanie ją kontynuować? (bilans) 3. W jaki sposób podmiot generował i wykorzystywał zasoby środków pieniężnych? (sprawozdanie z przepływów pieniężnych) 4. Jak kształtuje się przedsiębiorstwa? wysokość kapitału (zestawienie zmian w sprawozdań finansowych własnego kapitale własnym) Na podstawie można przeprowadzić analizę i ocenić sytuację finansową jednostki, jak również opracować prognozy ekonomiczne na kolejne lata. Jest to finalny etap rachunkowości. 9 w procesie informacyjnym Wstępem do pogłębionej analizy sprawozdania finansowego jest czytanie sprawozdania. Umiejętne prześledzenie danych zawartych w sprawozdaniu umożliwia uzyskanie podstawowych informacji ekonomicznych. Na podstawie bilansu uzyskujemy następujące informacje: ile wynosi majątek trwały i obrotowy i z jakich składa się elementów, jakie jest zorganizowanie kapitałów własnych i obcych, na jaki okres zaangażowane są kapitały, jakie zostały utworzone rezerwy i jaki stanowią stopień zabezpieczenia finansowego jednostki, jak kształtują się zapasy, jak kształtują się rozrachunki (należności i zobowiązania). Z rachunku zysku i strat uzyskujemy natomiast informacje: jak zrealizowano przychody ze sprzedaży produktów, towarów, usług, jakie były przychody finansowe przychody, 10 oraz pozostałe jakie były koszty uzyskania tych przychodów, jaki był wynik działalności operacyjnej, gospodarczej brutto i netto, jaka jest wielkość i struktura obciążenia wyniku finansowego. Rachunek przepływów pieniężnych dostarcza informacji o: źródłach pochodzenia środków pieniężnych według typów działalności jednostki, kierunkach wykorzystania środków pieniężnych przez działalność operacyjną, finansową i inwestycyjną, stopniu zależności między poszczególnymi typami działalności. Dodatnie saldo środków pieniężnych oznacza wypracowanie nadwyżki środków pieniężnych przez dany typ działalności jednostki. Nadwyżka środków pieniężnych może być wykorzystana na różne cele działalności jednostki. Ujemne saldo oznacza zapotrzebowanie danej działalności na środki pieniężne. 11 Analiza przepływów pieniężnych polega w pierwszym rzędzie na ocenie trzech podstawowych strumieni gotówki pochodzących z poszczególnych rodzajów działalności firmy. W literaturze zwykle analizuje się 8 możliwych kombinacji strumieni pieniężnych: Strumienie pieniężne Przepływy z działalności operacyjnej Przepływy z działalności inwestycyjnej Przepływy z działalności finansowej 1 + 2 + 3 + 4 + 5 - 6 - 7 - 8 - - - + + - + + - + - + - + + - - Należy pamiętać, że ocena konkretnej kombinacji przepływów pieniężnych zależeć będzie między innymi od takich czynników jak: profil działalności (udział działalności operacyjnej i inwestycyjnej), czy faza rozwoju jednostki. Ponadto istotne w ocenie są przede wszystkim kwoty przepływów, nie zaś wyłącznie ich znak. Po wstępnym czytaniu sprawozdania należy przystąpić do bardziej pogłębionej analizy. Do podstawowych metod analizy sprawozdania należy: analiza pionowa, 12 analiza pozioma, analiza wskaźnikowa. Analiza pionowa polega na badaniu sprawozdania finansowego za dany rok. Na podstawie tej metody ustala się udział procentowy każdej pozycji sprawozdania w stosunku do kwoty ogółem. W bilansie za kwotę ogółem, czyli 100%, przyjmujemy sumę aktywów lub pasywów. Dzięki temu możemy zbadać strukturę aktywów i pasywów. W rachunku zysków i strat wielkością, którą traktujemy jako 100%, jest przychód ze sprzedaży lub koszt własny sprzedanych towarów i produktów. W ten sposób można ustalić procentowy udział każdej pozycji rachunku zysków i strat w stosunku do przychodu bądź kosztu własnego. Analiza pozioma polega na badaniu powiązań między poszczególnymi grupami aktywów i pasywów. Na przykład ustala się tu, w jakiej części kapitały własne pokrywają majątek trwały i obrotowy, czy występuje proporcja między sumą kredytów bankowych a wartością majątku. Jest to badanie powiązań bilansowych w przekroju poziomym, umożliwiające ocenę prawidłowości finansowania środków 13 oraz analizę wyniku wypracowanego w poszczególnych segmentach działalności jednostki. Celem analizy jest również zbadanie dynamiki zmian poszczególnych składników bilansu i rachunku zysków i strat. Każda pozycja sprawozdania finansowego jest analizowana przez określenie zmian składnika w danym okresie w stosunku do jego stanu w poprzednim okresie. Zmiany podawane są w liczbach absolutnych lub procentowych. Analiza wskaźnikowa polega na ustaleniu określonych relacji pomiędzy charakterystycznymi kategoriami dla danego ekonomicznymi, obszaru działalności jednostki. Wśród wskaźników można wyróżnić pewne określone grupy jak na przykład: wskaźniki zyskowności, wskaźniki płynności finansowej, 14 wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia, wskaźniki rynku kapitałowego. Wskaźniki zyskowności obrazują relację zysku netto do różnych kategorii ekonomicznych. Należą do nich: wskaźnik rentowności sprzedaży, który zysk netto wyraża poziom marży zysku osiągniętego sprzedaż netto ze sprzedaży; zwiększenie wskaźnika jest tendencją korzystną. wskaźnik rentowności aktywów, czyli zwrotu aktywów, wyraża efektywność zysk netto wykorzystania majątku jednostki; wzrost majątek ogółem wskaźnika oznacza poprawę wykorzystania majątku i jest zjawiskiem pozytywnym. wskaźnik rentowności kapitałów własnych, wskazuje na efektywność zysk netto zainwestowanych w firmie kapitałów kapitały własne własnych; informuje o możliwych korzyściach właścicieli. dźwignia finansowa, wyraża korzyści jakie jednostka odnosi z wykorzystania kapitału obcego; dodatni wynik oznacza, że dźwignia finansowa korzystnie wpływa zyskowność kapitałów na zyskowność kapitału powiększonego własnych – zyskowność dzięki obcym kapitałom; wynik ujemny majątku sygnalizuje, że wysokość wykorzystywanych kapitałów obcych wpływa obniżająco na zyskowność własnych kapitałów. 15 Wskaźniki płynności finansowej umożliwiają ocenę zdolności jednostki do terminowego regulowania zobowiązań. Są to między innymi następujące wskaźniki: płynność bieżąca określa możliwość środki obrotowe ogółem spłacenia zobowiązań zobowiązania bieżące krótkoterminowych środkami obrotowymi. Za optymalną wysokość wskaźnika uznaje się 1,5-2,0. szybkość spłaty zobowiązań określa płynne środki obrotowe zdolność do szybkiego regulowania zobowiązania bieżące zobowiązań; optymalna wielkość wskaźnika wynosi około 1,0 i powyżej. obrót należnościami określa ilość cykli sprzedaż netto obrotu należnościami w ciągu okresu, przeciętny stan należności wyższy wskaźnik oznacza zwiększenie ilości cykli, a tym samym przyspieszenie inkasa należności. cykl inkasa należnościami w dniach, 360 określa ilość cykli obrotu należnościami wskaźnik obrotu w ciągu roku; malejąca wielkość należnościami wskaźnika oznacza skrócony cykl inkasa należności, a więc jest objawem pozytywnym. Analogicznie, jak dla obrotu należnościami, można ustalić wskaźniki obrotu zapasami. Wskazują one na stopień zamrożenia środków w zapasach. Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia, zwane wskaźnikami wypłacalności, mają na celu dostarczenie 16 informacji o możliwościach jednostki do obsługi jej zadłużenia, a więc zapłaty należnych odsetek i zwrotu zaciągniętych pożyczek i kredytów: pokrycie odsetek zyskami, informuje zysk brutto + odsetki o zdolności obsługi długookresowych odsetki płacone pożyczek; jest to podstawowy miernik oceny jednostki ubiegającej się o kredyt; optymalna wielkość jego wynosi 2 i powyżej. obciążenie majątku zobowiązaniami zobowiązania ogółem informuje o stopnieniu zadłużenia majątek ogółem jednostki. pokrycie majątku własnymi kapitałami informuje o stopniu pokrycia majątku kapitał własny + rezerwy własnymi kapitałami; wzrost wskaźnika majątek ogółem świadczy o zwiększeniu udziału kapitałów własnych w finansowaniu majątku; ocena tego wskaźnika powinna być rozpatrywana wspólnie ze wskaźnikiem „dźwignia finansowa”. pokrycie zobowiązań nadwyżką nadwyżka finansowa finansową określa zdolność do pełnej zobowiązania spłaty zobowiązań z nadwyżki finansowej (zysk netto + amortyzacja) bez uszczuplania majątku. Należy zauważyć, że suma wskaźników - obciążenie majątku zobowiązaniami i - pokrycie majątku własnymi kapitałami jest zawsze wielkością 1, a więc wzrost jednego z nich oznacza zmniejszenie drugiego; 17 Wskaźniki rynku kapitałowego określają pozycję jednostki na rynku kapitałowym. Służą do oceny efektywności finansowej jednostki przez jej właścicieli i potencjalnych inwestorów. Podstawowymi wskaźnikami z tej grupy są: zysk netto ogólna liczba emitowanych akcji cena rynkowa jednej akcji zysk na jedną akcję dywidenda na jedną akcję cena rynkowa jednej akcji dywidenda na jedną akcję zysk na jedną akcję zysk na 1 akcję informuje o skali potencjalnych korzyści współwłaścicieli, ponieważ jest to marża zysku przypadająca na jedną akcję relacja ceny do zysku na jedną akcję informuje, jaką cenę należy zapłacić za jednostkę zysku przy kupnie akcji; może być wykorzystywany do oceny opłacalności lokaty kapitałów; stopa dywidendy określa skalę korzyści udziałowców w stosunku do ceny rynkowej akcji; stopa wypłaty dywidend wyraża udział zysku wypłaconego w formie dywidendy w osiągniętym zysku. 18 Zalety analizy wskaźnikowej: prostota pomiaru zjawisk analizę można przeprowadzić w sposób szybki i tani wskaźniki umożliwiają identyfikację krytycznych obszarów działania firmy powszechność stosowania wskaźników pozwala na prowadzenie analiz porównawczych z innymi firmami analiza ta może być z powodzeniem wykorzystywana wspólnie z inną metodą. Wady analizy wskaźnikowej: analiza operuje relacjami, które są w dużym stopniu uzależnione od inflacji analiza nie ukazuje przyczyn negatywnych zjawisk istnieje niebezpieczeństwo niewłaściwej interpretacji wskaźników na wartości wskaźników mają wpływ podejmowane decyzje inwestycyjne (inwestycje mogą osłabiać bieżące wyniki i w danej chwili pokazywać niekorzystne wartości wskaźników) 19 na wartości wskaźników mogą mieć wpływ transakcje jednorazowe (straty i zyski nadzwyczajne, różnice kursowe) nie ma uniwersalnych wzorców wartości wskaźników przyjęty w firmie sposób ewidencji (amortyzacja, zużycie materiałów) determinuje wielkości w sprawozdaniach finansowych i w konsekwencji wpływa na wartości wskaźników. Analiza Du Ponta Może być wykorzystywana zarówno do analizy prowadzonej ex post, jak też do oceny wpływu różnych strategii na efektywność działania firmy osiągniętymi przez akcjonariuszy 20 mierzonej korzyściami 21
