ANOREKSJA
advertisement
ANOREKSJA Choroba XXI wieku Jadłowstręt psychiczny Zaburzenie odżywiania, polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobii. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Największe zagrożenie zachorowaniem dotyczy wieku między 14 a 18 rokiem życia. Wyróżnia się dwie postaci anoreksji – jadłowstręt psychiczny i jadłowstręt psychiczny atypowy Główne cechy anoreksji Głównym cechami anoreksji jest m.in. usiłowanie kontrolowania własnego świata i radzenia sobie z napotkaną traumą poprzez restrykcje w przyjmowaniu pokarmów. Powodem może być również, potrzeba wewnętrznej czystości lub perfekcjonizm. Spotyka się także inne powody, jak chęć bycia lekkim, czy pragnienie poniesienia kary lub śmierci. Chorzy często rezygnują ze spożywania mięsa lub przechodzą na wegetarianizm. Ilości przyjmowanego pożywienia ulegają znacznemu zmniejszeniu, co prowadzi do spadku masy ciała, często o ponad 15%. Zachowania osób cierpiących na anoreksję różnią się. Anoreksja często przeplata się, lub tez całkowicie przekształca się w żarłoczność (bulimię), gdzie często występują: prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Obecnie rozpoznaje się tzw. niezidentyfikowany typ anoreksji, której źródłem są media, powodujące nienaturalne postrzeganie ludzkiego ciała i zaniżające samoocenę młodzieży. Ofiarami tego typu są najczęściej dziewczęta i chłopcy w wieku 11–20 lat. Kryteria diagnostyczne Możemy podejrzewać anoreksję, gdy osoba: • • • • • • • • • przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma niedowagę; nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym; nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę; lekceważy skutki nagłego spadku wagi; w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny brak miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi); uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne; kłamie o ilości zjedzonych posiłków; główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu w produktach i diety. Rozpoznano dwa typy anoreksji: • Typ restrykcyjny Charakteryzuje się tym, że chory ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje środki przeczyszczające. • Typ bulimiczny Anorektyk, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia. Przyczyny anoreksji Osoby cierpiące na anoreksję to w większości przypadków dziewczęta i kobiety, które odczuwają nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią. Nie zgadzają się z własną seksualnością, unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną płcią, a także odchudzają się by w wyniku diety zachować sylwetkę dziecka, jaką miały przed okresem pokwitania. Często dochodzi do tego wtórny brak miesiączki. Obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze sprawia, że obsesyjnie myślą o jedzeniu i przekonane są, że "szczupła" figura jest kluczem do sukcesu. Chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle są za grubi. • • • • Powszechnie w anoreksji występują: niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie, niezadowolenie ze swojej figury, zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała, lęk przed dorosłością i dojrzewaniem Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję • • • • • • • • • • • • wyniszczenie zwolnienie czynności serca i tętna niskie ciśnienie krwi wzdęcia zaparcia obrzęki dłoni i stóp sucha, łuszcząca się skóra meszek na twarzy i ciele znaczna utrata włosów zimne dłonie nadmierne pocenie się stóp niedokrwistość (anemia) …Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję • brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety) • drażliwość • dezorientacja/zakłopotanie • nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena) • izolowanie się od otoczenia • bezsenność • zachowania obsesyjno – kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia • krótki oddech • częste bóle głowy • zawroty głowy • omdlenia • podkrążone oczy • bladość skóry Leczenie anoreksji Leczenie anoreksji jest procesem długim i trudnym. Z powodu braku jednoznacznych czynników powodujących zachorowanie na anoreksję, niemożliwie jest podjęcie najbardziej pożądanego sposobu leczenia w medycynie, czyli leczenia przyczynowego. Osoba chora, aby jeść, musi przezwyciężyć lęk przed przytyciem, wstręt do jedzenia, oraz wszystkie negatywne emocje będące udziałem anoreksji. Organizm wyniszczony długotrwałą głodówką często nie może czekać na efekty psychoterapii - wymaga zdecydowanej i szybkiej interwencji. Z kolei psychoterapia, której skuteczność ściśle zależy od tego czy pacjent je, wymaga czasu. Osoba z anoreksją tak na prawdę musi nauczyć się jeść od nowa. Jest to swoista kwadratura koła - z jednej strony jedzenie, które stanowi o życiu i zdrowiu chorej/chorego, z drugiej choroba, która nie pozwala jeść. Leczenie komplikuje także fakt, że osoby cierpiące na anoreksję bardzo często zaprzeczają, że są chore i nie chcą się leczyć . Główne cele leczenia anoreksji: • przywrócenie normalnej masy ciała, a także leczenie ewentualnych fizycznych następstw długotrwałego niedożywienia; • leczenie problemów psychicznych związanych z zaburzonym jedzeniem; • wyeliminowanie zachowań i myśli, które towarzyszyły zaburzonemu jedzeniu, głównie celem zapobiegnięcia nawrotowi choroby. Rokowania • Skuteczność leczenia zależy od wieku pacjenta - u osób młodszych zachowania skojarzone z chorobą są słabiej wpisane w osobowość, niż u osób starszych, a także od tego ile czasu trwa choroba - im dłużej, tym nawyki zaburzonego jedzenia są bardziej utrwalone i trudniej jest je wyeliminować. • Szacuje się, że około 10% przypadków anoreksji kończy się śmiercią na skutek samobójstwa lub komplikacji spowodowanych niedożywieniem. W zależności od czasu trwania choroby szanse no kompletne wyzdrowienie wahają się od 80% (gdy leczenie jest podjęte w pierwszym roku choroby) do 50% (gdy leczenie jest podjęte później). U części osób obserwuje się powrót do w miarę normalnego życia, przy czym część objawów anoreksji utrzymuje się. Dość często zdarza się także, że anoreksja przechodzi w bulimię. Dieta w leczeniu anoreksji • • • • W leczeniu anoreksji sprawą priorytetową jest dostarczenie wygłodzonemu organizmowi wszystkich niezbędnych składników: odpowiedniej ilości wody, elektrolitów, białek, węglowodanów, tłuszczów oraz pierwiastków śladowych. W zależności od stanu fizycznego i psychicznego osoby chorej, zdolności organizmu do przyswajania pokarmów, chęci współpracy ze strony pacjenta, a także od tego w jakim trybie odbywa się leczenie istnieje kilka możliwości podawania składników odżywczych: doustnie - sposób ten najbardziej odpowiedni fizjologicznie, wiąże się też z najmniejszą ilością powikłań; dojelitowo - w przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie sam jeść lub odmawia jedzenia zalecanych posiłków, a jego stan fizyczny wymaga szybkiej interwencji; przez sondę do żołądkową - jak wyżej; pozajelitowo (dożylnie) - często stosowane jako uzupełnienie pozostałych metod lub jako samodzielny sposób dożywiania w sytuacjach gdy stan osoby chorej jest szczególnie ciężki. Duży nacisk kładzie się też na inne powikłanie anoreksji, czyli osteopenię, czyli zmniejszenie masy kostnej prowadzące w ostateczności do osteoporozy. Leczenie tego powikłania ogranicza się do odpowiedniej diety zawierającej odpowiednie ilości wapnia, witaminy D oraz przywrócenie prawidłowej czynności hormonalnej. Niestety nie istnieje cudowny "lek na anoreksję". Depresja i problemy emocjonalne związane z tym zaburzeniem odżywiania są przede wszystkim efektem głodzenia, dlatego w leczeniu uwaga koncentruje się głównie na zwiększeniu masy ciała osoby chorej. Lekarze decydują się na leczenie farmakologiczne dla zmniejszenia lęków związanych z jedzeniem i przytyciem, zwiększania szans powodzenia psychoterapii, poprawy nastroju, zmniejszenie ryzyka śmierci. Psychoterapia • Zasadniczą rolę w leczeniu anoreksji odgrywa psychoterapia. Istnieje wiele różnych szkół terapeutycznych, z których każda ma swoje wady i zalety. Wybór konkretnej metody powinien odbywać się w zależności od indywidualnej sytuacji danego pacjenta - jego wieku, stanu fizycznego i psychicznego, oraz zaangażowania najbliższych w proces leczenia. Terapia grupowa Osoby dotknięte anoreksją często czują się wyobcowane i niezrozumiane, więc ten rodzaj terapii stwarza możliwość kontaktu z innymi chorymi, którzy doskonale rozumieją tryby anorektycznego myślenia i zachowania. Terapia grupowa zwykle towarzyszy terapii indywidualnej, jako motywacja i wsparcie w procesie leczenia. W zależności od sposobu prowadzenia terapii grupowej możemy wyróżnić kilka różnych jej typów: • psychodynamiczne/interpersonalne - grupy funkcjonujące w oparciu o założenie, że zaburzenia odżywiania są efektem konfliktów wewnątrz danej osoby i w jej relacjach z innymi osobami, terapia polega na wyrażaniu tych konfliktów oraz poprzez budowanie samooceny pozwala uczestnikom na zaakceptowanie ich niedoskonałości oraz zdanie sobie sprawy, że otwarte wyrażanie emocji jest zdrowsze niż wyrażanie ich poprzez zaburzone odżywianie. …terapia grupowa • psychoedukacyjne - grupy takie są zazwyczaj bardzo dokładnie zaplanowane, każde spotkanie ma określony temat przewodni, często są prowadzone w formie wykładów prowadzonych przez lidera grupy, z towarzyszącymi pytaniami i dyskusją uczestników, dodatkowo uczestniczy otrzymują zadania do samodzielnego wykonania oraz materiały uzupełniające treść spotkania; • grupy samopomocy - formalnie nie są rodzajem terapii w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, są prowadzone przez uczestników, a nie profesjonalistów, zaburzenia odżywiania są w nich traktowane jak uzależnienia (grupy samopomocy funkcjonują na zasadach takich jak np. grupy AA). Terapia interpersonalna • Ten rodzaj terapii traktuje anoreksję jako wyraz negatywnych emocji związanych z negatywnymi relacjami z innymi ludźmi. Głównym obiektem zainteresowania tego rodzaju terapii jest funkcjonowanie chorej osoby w związkach i relacjach z innymi ludźmi, oraz jak wpływają one na uczucia tej osoby. W czasie terapii pacjent pod nadzorem terapeuty uczy się jak radzić sobie z frustracją i napięciami pojawiającymi się w relacjach z innymi, oraz jak reagować na takie emocje jak np. żal spowodowany utratą bliskiej osoby, czy też negatywne uczucia towarzyszące konfliktom w związkach. Inne cele terapii interpersonalnej to budowanie poczucia własnej wartości pacjenta, jego pozytywnej samooceny, które pozwalają na lepsze funkcjonowanie w związkach i relacjach z innymi ludźmi. Arteterapia • Ten rodzaj terapii polega na wykorzystaniu wszelkich form artystycznych - plastycznych, muzycznych, teatralnych. W terapii zaburzeń odżywiania najczęściej wykorzystywanymi formami są różnorodne techniki malarskie oraz tworzenie w glinie. Podobnie jak w terapii tańcem, tak tutaj tworzenie jest formą ekspresji uczuć i emocji trudnych do wyrażenia słowami lub też nierozumianych przez pacjentów. W czasie malowania czy też rzeźbienia wyzwalają się odczucia. Osoby z zaburzeniami odżywiania doświadczają emocji, z których istnienia nie zdawały sobie sprawy. • Arteterapia ma przeważnie formę zajęć grupowych, podczas których terapeuta poddaje uczestnikom temat do namalowania. Tematy są tak sformułowane, aby w sposób niebezpośredni odwoływać się do skrywanych emocji lub przeżyć związanych z chorobą. Poprzez wyrażanie swoich emocji w tworzonych pracach pacjenci uczą się lepiej rozumieć swoje uczucia oraz zyskują kontrolę nad własnymi emocjami, które są wyrażane poprzez sztukę, a nie jak do tej pory zachowania anorektyczne. Anoreksja fakty i mity Mity • Anoreksja i bulimia to tylko fanaberie młodych dziewczyn. • Anoreksja dotyczy tylko kobiet. • Anorektyczka jest bardzo chuda, wygląda jak szkielet. • Anorektyczka nic nie je. Dopóki jem nic mi nie jest. Fakty • Anoreksja i bulimia to poważne zaburzenia na podłożu psychicznym. Nie da się ich przerwać tylko przez próby uregulowania jedzenia, czyli spożywanie odpowiedniej liczby kalorii dziennie pod przymusem. Niezbędna jest psychoterapia gdyż problem nie leży w jedzeniu ani w odchudzaniu. Do 20% anorektyczek ulega swojej chorobie i umiera. • Kobiety to większość pacjentek, jednak choruje też coraz więcej mężczyzn. • Anoreksja w rezultacie prowadzi do znacznego spadku wagi i często rzeczywiście do stanu określanego jako “skóra i kości”. Jednak zaburzenia łaknienia można mieć przy każdej wadze, istotne jest bowiem to, co się myśli i czuje, nie to ile się waży i jak się wygląda. • Rzeczywiście, anorektyczka często aż tak ogranicza jedzenie, że w którymś momencie nie je już prawie nic. Nie można jednak sądzić że ktoś jest zdrowy, bo je. Anorektyczka może jeść, dla niej istotne jest jedynie aby było tego mniej i mniej. KONIEC Prezentację wykonały: • Paulina Stuglik • Magdalena Mrowiec
