Sztuka starożytnej Grecji i Rzymu

Sztuka starożytnej Grecji
i Rzymu


1.
2.
3.
Pod pojęciem sztuki greckiej rozumie się twórczość artystyczną
Greków, jaka rozwijała się na Półwyspie Bałkańskim, wyspach
Morza Egejskiego, w zachodniej części Azji Mniejszej, południowej
Italii i Sycylii oraz na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego
między XII a I w.p.n.e.
Sztuka grecka dzielona jest przez historyków na trzy podstawowe
okresy :
Okres archaiczny ( XII – V w.p.n.e. )
Okres klasyczny ( V w.- poł.IV w.p.n.e. )
Okres hellenistyczny ( poł. IV w.p.n.e. – I w.p.n.e. )
Okres archaiczny greckiej rzeźby trwał od końca VII w. p.n.e. do
ok.480r. p.n.e. Charakterystyczne dla niego były postaci nagich
młodzieńców i ubranych dziewcząt . Kompozycja była statyczna ; a ich
postaci sztywne i wyprostowane ( w przypadku kurosów można mówić
o pozie wykrocznej ). Na twarzach pojawiał się wymowny uśmiech.
Kuros
Kora
W okresie klasycznym rzeźba dążyła do ukazania perfekcyjnie
modelowanego ciała w kompozycjach rytmicznych i dynamicznych.
Wykorzystanie kontrapostu, czyli przeciwwagi : ciężarów, mas, napięć,
kierunków.
Poliklet, Doryforos
Myron, Dyskobol




W okresie hellenistycznym rzeźbiarze zainteresowali się człowiekiem
nie tylko jako modelem, ale także jego wiekiem ( rzeźbiono i
starców, i dzieci ), przynależnoscią społeczną ( niewolnicy i ludzie
wolni), etniczną.
Kompozycja działała często bardzo silnie – była dynamiczna.
Artystów nie tyle interesował mechanizm ruchu, co jego wyraz,
ekspresja.
Posągi hellenistyczne wyrażają ból, cierpienie, rozpacz ruchem
ciała.
Wenus z Milo


Nike z Samotrake
Jest to posąg nieznanego autora z okresu hellenistycznego
znaleziony w 1863 r. w ruinach teatru na wyspie Samotrake.
Rzeźba zachowała się bez głowy i rąk. W takim stanie mierzy 3,28
m.
Zapewne została poświęcona w 190 r. przed Chr. jako ex voto
Rodyjczyków na pamiątkę zwycięstwa nad Antiochem III.
Bogini ukazana jest tutaj w pełnym locie, w momencie, gdy
stopami opiera się o pokład okrętu. Szerokie rozłożone skrzydła są
gęsto pokryte piórami. Cała postać, silnie napięta, pochylona lekko
naprzód, opiera się pędowi wiatru. Chiton z cienkiej, przejrzystej,
delikatnie pomarszczonej materii prawie nie osłania pod nim ciała.
Płaszcz zsunął się, przykrył prawą nogę cienkim fałdem.
Kompozycja posągu, oparta na dwóch przeciwstawnych osiach
ruchu górnej i dolnej partii ciała, nabiera dodatkowej głębi i
zróżnicowania dzięki fałdom ubioru, ukształtowanego niemal
niezależnie od postaci. Szata załamująca się gwałtownie pod
kątem prostym nadaje rzeźbie napięcia dramatycznego i podkreśla
ruch. Jest to jeden ze stosunkowo nielicznych oryginalnych
przykładów hellenistycznej rzeźby greckiej. Obecnie znajduje się
w Luwrze, w Paryżu.

Nike z Samotrake

Nike z Samotrake
Ujęcie z przodu
Oto Hermes, boski posłaniec, trzymający na ramieniu młodego
Dionizosa, greckiego boga wina i odradzającej się natury.
Artemida
Grupa Laokoona - typowy przykład hellenistycznego
realizmu


Laokoon, Laokos (gr. Λαοκοων) – według mitologii greckiej, syn
Antenora czy też Akoitesa, kapłan Tymbrajskiego Apollina. Popełnił
świętokradztwo żeniąc się i łamiąc tym samym nakaz celibatu, czym
ściągnął na siebie gniew boga. Żona, Antiope, urodziła mu dwóch
synów – Etrona i Melantosa (według innej wersji Antifasa i
Tymbrajosa).
Podczas oblężenia Troi Laokoon ostrzegał Trojan o
niebezpieczeństwie, jakim był drewniany koń. Rzucił oszczepem w
bok konia by pokazać Trojanom, że jego boki głucho dźwięczą. Gdy
składał ofiarę Posejdonowi prosząc go o zesłanie burzy na wrogą
flotę, z morza wyszły dwa ogromne węże, zabijając Laokoona i jego
dwóch synów. Nie wiedzący nic o świętokradztwie Laokoona
Trojanie nie mieli pojęcia że była to zemsta Apollona i uznali że
Laokoon zginął z ręki bogów za sprzeciw wobec przyjęcia konia, co
skłoniło ich do przyjęcia podarunku który spowodował upadek
miasta.
Byk farnezyjski
Architektura starożytnej Grecji dzieli się na 3 okresy:
1. Archaiczny - do roku 500 p.n.e. (do najazdu Persów). Powstały wtedy
pierwsze świątynie murowane.
2. Klasyczny - od 500 r. p.n.e. do 336 r. p.n.e. (do podboju Grecji przez
Aleksandra Wielkiego). Wykształciły się wzory architektury greckiej.
3. Hellenistyczny - od 336 r. p.n.e. do 146 r. p.n.e. (wcielenie Grecji do
Imperium Rzymskiego). Na skutek podbojów Aleksandra architektura
grecka rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód.
Partenon w Atenach
Porządek architektoniczny to system konstrukcyjno-dekoracyjny, którego
elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane
określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów. Porządek
obejmuje podporę (kolumna z bazą, trzonem i głowicą) oraz belkowanie.
Najbardziej wyróżniającym elementem każdego porządku jest głowica.
Podstawowe porządki architektoniczne wykształciły się w starożytności,
w kręgu kultury klasycznej. W końcu VII wieku p.n.e. ustaliły się w Grecji
zasady porządku doryckiego (prawdopodobnie najstarszy) i jońskiego
(wywodzi się z Azji Mniejszej). Koryncki - trzeci po doryckim i jońskim
klasyczny porządek grecki, wynaleziony w Atenach w V wieku p.n.e.,
Architektura dorycka wywodzi się prawdopodobnie z budownictwa
drewnianego. Wiele dekoracyjnych szczegółów w budownictwie
kamiennym imituje elementy drewniane, np. tryglif nad każdą kolumną w
budownictwie drewnianym pełnił rolę ochrony czoła belki stropowej,
umieszczane pod okapem regulae - naśladują deseczki, guttae to imitacja
drewnianych kołków łączących konstrukcje.
a. abakus (inaczej plintus)
b. echinus
c. trzon z kanelurami
d. anuli
e. scamillus
f. architraw (epistyl)
g. metopa
h. tryglif
i. geison (gzyms wieńczący)
Porządek joński
* lekkość, smukłe proporcje, bogate zdobienia
* baza oparta na plincie: w wariancie attyckim trójczłonowa złożona z dwóch
torusów i trochilusu między nimi, albo w wariancie małoazjatyckim – wieloczłonowa,
dowolnie zestawiona z torusów i trochilusów
* trzon kolumny ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami),
żłobkowanie jest węższe niż w stylu doryckim. Mniej wyraźnie jest zaznaczony
entasis, zwężenie trzonu poniżej głowicy jest też mniejsze
* głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński
ukształtował się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, opisywanej często
jako przypominającej baranie rogi, woluty. Kształt woluty wywodzi się z
rolowanej nad wejściem maty. Powyżej woluty abakus o profilowanych
krawędziach, często dość bogato zdobiony
* belkowanie złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się w
wariancie attyckim bogato zdobiony fryz ciągły (w porządku doryckim fryz zdobiony
był metopami rozdzielonymi tryglifami). Fryz zdobiony był reliefem z scenami
mitologicznymi, historycznymi. Najbardziej znanym i ciekawym przykładem jest fryz
Partenonu zwany fryzem partenońskim. Świątynie budowane w stylu jońskim kryte
były, podobnie jak świątynie w stylu doryckim, dwuspadowym dachem
zwieńczonym tympanonem, z gzymsem ozdobionym akroterionami. Wzdłuż dachu
biegła rynna (sima) zakończona rzygaczami w postaci lwich pysków. Pole
przyczółka wypełniała bogata dekoracja rzeźbiarska
* świątynie stawiano na trzystopniowej podbudowie (krepidoma)
Porządek koryncki
Cechy charakterystyczne:
* smuklejsze proporcje i bardziej ozdobna głowica niż w porządku jońskim
* baza – jako w porządku jońskim, czyli trójczłonowa złożona z dwóch torusów i
trochilusu między nimi,
* trzon kolumny, jak w stylu jońskim, ozdobiony 24 kanelurami połączonych
listewkami (stegami), kolumna o smuklejszych proporcjach
* głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl
koryncki, ma kształt koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści
akantu mocno rozchylonych na zewnątrz, powyżej liści znajdują się cztery
pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Pomiędzy tymi wolutami znajdują
się jeszcze cztery pary mniejszych wolut, spomiędzy których wyprowadzona
jest palmeta lub inny motyw roślinny
* belkowanie podobne jak w stylu jońskim, czyli złożone z trójczłonowego architrawu
na którym opiera się zdobiony fryz ciągły. Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa
część belkowania – gzyms wieńczący, często podparty wspornikami, jest to dodatkowy
element w porównaniu porządku korynckiego z porządkiem jońskim
Panteon w Rzymie (z greckiego pan – wszystko, theoi – bogowie, panteon – miejsce poświęcone
wszystkim bogom), to okrągła świątynia ufundowana przez Hadriana w roku 125.
Koloseum
Wnętrze Koloseum
Najświetniejsze przykłady malarstwa Rzymian zachowały się na
ścianach domostw i budynków użyteczności publicznej w Pompejach.
Widoczne tu malowidła pochodzące z Sali tajemnic, dają wrażenie
trójwymiarowości oraz imponują bogactwem kolorów.