partenon - „Hubal” Radom

PARTENON
Wizytówka
Aten!
Partenon!
•
•
•
•
•
•
•
Partenon, słynna świątynia Ateny Partenos ("dziewicy") na Akropolis
ateńskiej, wzniesiona w latach 447-432 p.n.e. z inicjatywy Peryklesa przez
Iktinosa i Kallikratesa na miejscu dwóch starszych świątyń:
Hekatompedonu z ok. 570-550 p.n.e. i nie dokończonego tzw. Starszego
Partenonu z ok. 488-480 p.n.e., zburzonego przez Persów.
Klasyczne dzieło architektury attyckiej, łączące porządek dorycki z
elementami jońskimi.
Partenon wzniesiony został z marmuru pentelickiego na trzystopniowej
podbudowie (stylobacie) w typie doryckiego peripterosu (8 na 17 kolumn) z
płytkim pronaosem i opistodomosem o 6 kolumnach in antis.
Wymiary świątyni wynosiły 69,51 m na 30,86 m. Wnętrze dzieliło się na 2
części:
trójnawową celę o długości 100 stóp (stąd nazwa Hekatompedon naos),
gdzie przechowywano kultowy posąg Ateny (Atena Partenos dłuta Fidiasza)
Partenon właściwy - salę o 4 jońskich kolumnach, dla dziewcząt w służbie
bogini.
Dekorację rzeźbiarską wykonali artyści pod
kierunkiem Fidiasza.
Dekoracja rzeźbiarska!
1) na belkowaniu - 92 metopy (ok. 447-443 p.n.e.) z przedstawieniem
gigantomachii (wschód),
amazonomachii (zachód), wojny trojańskiej (północ), centauromachii i dziejów
Erechteusza (południe).
2) ciągły fryz na zewnętrznych ścianach celi (442-438 p.n.e.) o długości ok.
160 m, przedstawiający procesję panatenajską (Panatenaje).
3) na przyczółkach ukazano (438-432 p.n.e.) narodziny Ateny (wschód) i spór
Ateny z Posejdonem o miasto (zachód).
Metopa
Średniowiecze.
• We wczesnym średniowieczu (ok. 662) świątynia została
zamieniona na kościół chrześcijański, a w 1460, po wybudowaniu
minaretu, na meczet. W 1674 ambasador Ludwika XIV przy
Wysokiej Porcie markiz C.M.F. de Nointel polecił sporządzić rysunki
detali Partenonu. Rysownikami byli: nieznany z imienia Carrey,
prawdopodobnie Flamandczyk i tzw. anonim Nointel, o którym nic
nie wiadomo.
• Partenon uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia Aten
przez wojska weneckie w 1687 (Partenon był wtedy arsenałem),
kiedy to oficer floty Wenecji trafił z działa okrętu w zgromadzone tam
prochy.
Rysunki Carreya i Nointela mają ogromne znaczenie dla poznania
wyglądu zabytku i jego rekonstrukcji.
W latach 1802-1812 część zachowanych rzeźb Partenonu wywiózł
(wyrywając je z ich naturalnych miejsc i niszcząc przy tym)
do Londynu (dziś w British Museum) lord T.B. Elgin (Elgina
marmury).
Zmiany w Partenonie.
• Ruiny Partenonu poddano wstępnej konserwacji w poł. XIX w.
W 1929-1930 dokonano częściowej rekonstrukcji kolumnady północnej.
W miejsce wywiezionych przez Elgina metop (rząd Grecji stara się od
lat o zwrot rzeźb partenońskich) wmontowano kopie.
Obecnie w Partenonie trwają bardzo szeroko zakrojone prace
restauracyjne, które w wielu środowiskach wywołują polemiki nad
granicą odbudowy zabytków.
Z Partenonu, znajdującej się na Akropolu świątyni Ateny Dziewicy, ma
zniknąć siedem płaskorzeźb (metopów). Greccy konserwatorzy
zabytków obawiają się szkód wyrządzanych im przez zanieczyszczenie
środowiska, dlatego zostaną zastąpione kopiami.
Informacje od Marii Loannidou.
• Metopy to płyty przedstawiające sceny rodzajowe z życia bogów i
herosów.
Rozmieszczono je między tryglifami, czyli czworobocznymi płytami, w
których znajdują się dwa pionowe wyżłobienia dzielące całość na 3
pozbawione ozdób pola. Metopy i tryglify są charakterystyczne dla
porządku doryckiego.
Oryginalne metopy zostaną przeniesione do Muzeum Akropolu —
poinformowała Maria Loannidou, dyrektor służb zajmujących się
odnawianiem zabytku. Archeolodzy zdecydowali się na to posunięcie,
zaniepokojeni zniszczeniami powodowanymi przez kwaśne deszcze i
erozję. Cała operacja zakończy się w 2008 roku. Ze względu na
stopień jej skomplikowania i wysokie koszty usunięte zostaną tylko
niektóre płaskorzeźby. Wiele bardziej znanych rzeźb, np. kariatydy, już
dawno temu zastąpiono replikami.
Kariatydy.
• Rzeźby podziwiane
przez turystów.
Fryz
Panatenajski!
Uważany za jedno z absolutnych arcydzieł reliefu architektonicznego dojrzałej
epoki klasycznej,
ozdabiał górną partię ścian celi (czyli właściwego przybytku w obrębie świątyni
greckiej,
która wbrew temu, co się może wydawać na podstawie niektórych ruin, nie
składała się tylko z otwartej kolumnady...).
Fryz ciągły jest charakterystyczny dla porządku jońskiego, ale został
zastosowany również w dekoracji doryckiego Partenonu.
Znajdował się na wysokości ok. 11 m nad ziemią, toteż mimo iż sam mierzył
metr wysokości,
był polichromowany i uzupełniony metalowymi elementami (np. atrybutami
bóstw),
pozostawał raczej słabo widoczny dla odwiedzających lub oglądających
świątynię.
Powstawał w latach ok. 442-432 w ramach kompleksowej odbudowy ateńskiej
Akropolis,
z pewnością w pracach nad rzeźbami przyczółków i fryzu brał udział Fidiasz i
jego uczniowie.
Przedstawiał procesję panatenajską - najważniejsze święto ateńskie,
odbywające się z pełną pompą co cztery lata.
Pierwszy Fryz Panatenajski.
Scena centralna, znajdująca się bezpośrednio nad
wejściem i poniżej wschodniego przyczółka:
przekazanie peplosu, który raz na cztery lata dziewczęta z
dobrych domów tkały dla prastarego,
drewnianego posągu kultowego Ateny. Dziecko (nie
wiadomo:
chłopiec czy dziewczynka) podaje złożony peplos
archontowi Basileusowi,
czyli urzędnikowi sprawującemu pieczę nad sprawami
religijnymi.
Po lewej (zdjęcia) kapłanka Ateny, po prawej Atena i
Hefajstos - bogowie na fryzie siedzą "niewidoczni" dla
śmiertelników,
obserwujący nadciągającą procesję.
Drugi Fryz Panatenajski.
Po drugiej stronie od sceny centralnej siedzi
władca bogów Zeus,
a obok niego jego małżonka Hera, która
zarzuca sobie rąbek szaty na głowę w
geście charakterystycznym dla
panny młodej lub po prostu oznaczającym
skromność. Obok stoi towarzysząca
bogom olimpijskim Nike lub Iris.
Trzeci Fryz Panatenajski.
Jedną z grup biorących udział w procesji,
położoną niedaleko centralnej sceny,
ale już na dłuższych bokach świątyni, są
kobiety z kadzidłami i naczyniami
ofiarnymi (fiale i dzbanami).
Czwarty Fryz Panatenajski.
Pomiędzy uczestnikami procesji, przed
konnicą, prowadzone są zwierzęta ofiarne,
głównie woły.
Piąty Fryz Panatenajski.
Największą grupę postaci stanowią jeźdźcy, zajmujący cały zachodni fryz,
a także sporą część południowego i północnego. Są jako typy bardzo
zróżnicowani,
zarówno pod względem rysów twarzy jak i układu postaci, indywidualnie
potraktowane zostały również konie
(za twórcę ich prototypów uważa się Fidiasza).
Oprócz tu pokazanych grup na fryzie znajdują się jeszcze rydwany,
muzykanci, starcy, rzemieślnicy z darami, urzędnicy i herosi ateńscy.
Większość zachowanych płaskorzeźb (w tym te na zdjęciach) znajduje się w
British Museum,
pozostałe w Atenach i Paryżu; część fryzu rekonstruuje się na podstawie
siedemnastowiecznych szkiców,
wykonanych na krótko przed zbombardowaniem Akropolis przez Wenecjan w
1687r.
KONIEC!
Dziękuję za obejrzenie prezentacji.
Wykonała:
Milena Brzózek