Szlak kulturowo-historyczny 3 Kultury/3 Religie Wielokulturowość

Szlak kulturowo-historyczny 3 Kultury/3 Religie
Wielokulturowość przez wiele wieków była stałym elementem Obszaru Funkcjonalnego
Doliny Rzeki Warty. W znaczący sposób wpłynęło to na kulturę materialną i niematerialną
regionu. Już od czasów średniowiecznych poza ludnością polską mieszkali na tych terenach
również Żydzi i Niemcy. Nie ma jednak źródeł, które potwierdziłyby dokładny czas
przybycia ludności żydowskiej na ziemię sieradzką. Pewne jest, że ludność żydowska
zamieszkiwała te tereny w XV w. Ze źródeł historycznych wynika, że w połowie XVI w. 15%
ludności Sieradza stanowili wyznawcy judaizmu. Okres rozwoju kultury żydowskiej
w Sieradzu zahamowany został wydaniem zakazu wykupu nieruchomości i prowadzeniem
handlu w dniach nietargowych przez Żydów. Sytuacja ta zmieniła się w XVIII wieku za
panowania króla Augusta Poniatowskiego, który pozwolił na ich ponowne osadnictwo
w mieście. W raz z rozwojem przemysłu stopniowo zwiększała się liczba osadników
żydowskich. Ten sam przywilej carski, który nadawał prawa miejskie Zduńskiej Woli określał
również sytuację Żydów w mieście. Mogli oni osadzać się w określonych rejonach miasta, a
miejsce na cmentarzu było im bezpłatnie udostępnione.
W Sieradzu także następował rozwój osadnictwa żydowskiego. Tuż przed wybuchem I wojny
światowej prawie 50% mieszkańców miasta stanowili wyznawcy judaizmu. Po odzyskaniu
niepodległości przez Polskę zmniejszył się ich procentowy udział w społeczności regionu,
jednak nadal stanowili mniejszość. W Sieradzu, w okresie międzywojennym istniał żydowski
klub sportowy Makabi, szkoła, a Żydzi zasiadali w Radzie Miasta.
Rozwój kultury żydowskiej na tych terenach zakończyła II wojna światowa. W 1940 r.
Niemcy utworzyli dwa duże getta w tym regionie, pierwsze w Sieradzu, a drugie w Zduńskiej
Woli, w których łącznie przebywało kilkanaście tysięcy osób pochodzenia żydowskiego, a w
1942 roku, wraz z likwidacją gett, zostali oni z tego regionu wywiezieni.
Mniejszość niemiecka z kolei na terenach Obszaru Funkcjonalnego pojawiła się wraz z
rozwojem osadnictwa w okresie średniowiecza. Głównym powodem przybycia mniejszości
niemieckiej była lokacja miast na prawie niemieckim w XIV i XV wieku. W XIX wieku
powstała parafia ewangelicko-augsburska w Zduńskiej Woli, która skupiała głównie
mniejszość niemiecką, a zwiększenie się liczby ludności tego pochodzenia było widoczne
także poza dużymi ośrodkami miejskimi. Wiele wsi było zakładanych lub wykupowanych
przez przybyszy z Niemiec. Przykładem są wsie Annopole Nowe i Stare, Henryków, a także
Opiesin. Również Sieradz zamieszkiwany był przez wielu Niemców. Wielokulturowość
regionu zanikała z biegiem czasu. Uwarunkowania polityczne i historia zmieniły zupełnie
strukturę ludności na tych terenach. Zachowane ślady tamtych czasów stanowią jednak
atrakcje tego Obszaru, stanowią także podstawę materialna i kulturową do powstania szlaku
3 Kultury/3 Religie.
Trasa szlaku: Sieradz – Zduńska Wola – Zapolice – Pstrokonie – Strońsko - Beleń – Piaski –
Sieradz / Zduńska Wola
Ważne miejsca na szlaku
1. Sieradz
a) Istniejące:
 Kościół farny p.w. Wszystkich Świętych to miejsce przedstawiające kolebkę
kultury polskiej na tym terenie.
„Aktywna Dolina Rzeki Warty”
 Kościół p.w. św. Stanisława oraz klasztor podominikański to XIII wieczne
zabytki, których historia powstania wiąże się z przybyciem dominikanów na te
ziemie.
 Budynek dawnej synagogi to zabytek po religii judaistycznej. Od 1824 r. Żydzi
mieli własną świątynię, która funkcjonowała do wybuchu II wojny światowej.
W trakcie okupacji niemieckiej budynek zatracił charakter sakralny.
 Cmentarz żydowski powstały w roku 1812 jest jednym ze starszych
istniejących na terenie Polski. Powierzchnia cmentarza wynosiła około 1 ha.
 Dawny kościół ewangelicki znajdował się w budynku wybudowanym pod
koniec XIX wieku, jednakże funkcję świątyni protestanckiej pełnił dopiero od
1925 r. Po wojnie początkowo był kościołem filialnym parafii ewangelickiej ze
Zduńskiej Woli, następnie świątynią polsko-katolicką, a od 2001 roku to
kościół garnizonowy.
2. Zduńska Wola
a) Istniejące:
 Bazylika Mniejsza p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, obiekt o
dużym znaczeniu dla kultu religii katolickiej - Sanktuarium Urodzin i Chrztu
Świętego Maksymiliana Kolbego, męczennika, który urodził się w Zduńskiej
Woli w roku 1894.
 Kościół ewangelicko-augsburski rozpoczął swoją historię w pierwszej połowie
XIX wieku. Dzisiejsza świątynia powstała dopiero kilkadziesiąt lat później
w 1871 r. W przeciwieństwie do sieradzkiej świątyni przetrwała przez wiele lat
i nadal jest miejscem ważnym dla wyznawców.
 Kościół Chrześcijan Baptystów w Zduńskiej Woli znajduje się przy ul.
Dąbrowskiego 22. Historia społeczności baptystów sięga II poł. XIX w., a
jedną z ważniejszych dat był rok 1885 kiedy w Zduńskiej Woli powstała
parafia. Kościół działał do momentu wkroczenia wojsk rosyjskich do miasta.
Do 17 maja 1990 r. budynek spełniał głównie funkcje magazynowe. Dopiero
wspomnianego dnia budynek powrócił do dawnych właścicieli, a w 2005 r.
został gruntownie odremontowany.
 Dom urodzenia Maksymiliana Kolbe, który jednocześnie jest muzeum pamięci
tego męczennika. Polski święty podczas wojny poświęcił swoje życie za
współwięźnia w obozie hitlerowskim w Auschwitz Birkenau.
 Cmentarz żydowski powstał w 1828 r. Jest to jeden z największych cmentarzy
żydowskich, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Znajduje się w nim około 3
tysięcy macew, z czego najstarsze pochodzą z okresu tuż po jego założeniu.
 Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola posiada bogate zbiory, które głównie
przedstawiają życie codzienne w XIX i XX wieku. Dużo eksponatów
związanych jest z przemysłowym charakterem miejscowości, ale są także
takie, które odnoszą się do religii i historii. W muzeum organizowane są
wystawy czasowe ukazujące religijne życie miasta.
 Festiwal Trzech Kultur 3K to stosunkowo nowa impreza w kalendarzu
kulturalnym Zduńskiej Woli. Ideą powstania festiwalu to wielokulturowa
historii regionu. W ramach festiwalu organizowane są wydarzenia kulturalne tj.
koncerty, wystawy, warsztaty oraz zwiedzanie zduńskowolskich świątyni. W
„Aktywna Dolina Rzeki Warty”
imprezie biorą udział przedstawiciele kultury polskiej, żydowskiej i
niemieckiej. Wskazana jest rozbudowa festiwalu i zwiększenie oferty atrakcji
turystycznych. Na rozwój imprezy wpływałoby powstanie estrady plenerowej
do organizacji koncertów w ramach tego festiwalu, a miejscem imprezy
mógłby być teren nad zbiornikiem Kępina, szczególnie z uwagi na walory
przyrodnicze. Również zagospodarowanie zbiornika i utworzenie ścieżek
pieszo-rowerowych prowadzących do tego miejsca zwiększyłoby dostępność
terenu. Istotnym elementem jest stworzenie sezonowej bazy gastronomicznej z
kuchnią polską, niemiecką i żydowską. Utworzenie bazy lokalowej, która
zajmowałaby się serwowaniem dań charakterystycznych dla tych kultur
proponuje się również w centrum, szczególnie w pobliżu zabytków
znajdujących się na szlaku - restauracja specjalizująca się w potrawach
koszernych. Uzupełniłoby to w znaczący sposób ofertę kierowaną do turystów
pochodzenia żydowskiego, a także osób chcących lepiej poznać tradycję tego
narodu.
3. Strońsko
a) Istniejące:
 Kościół par. p.w. św. Urszuli w Strońsku to jeden z najstarszych zabytków
sztuki sakralnych w Polsce, a w szczególności na tych ziemiach. Budowla z
początku XIII wieku jest przykładem sztuki romańskiej. Dla pielgrzymów
odwiedzających to miejsce duże znaczenie ma źródełko jakie wybija z pod
kościoła, ponieważ wierzą oni w uzdrawiającą moc wody.
Szlak 3Kultury/3 Religie można by wzbogacić o inne elementy trzech najważniejszych kultur
zamieszkujących ten Obszar, tj. przydrożne kapliczki, krzyże oraz nagrobki.
„Aktywna Dolina Rzeki Warty”