Zespół Misyjny „Wschód” powstał w odpowiedzi na potrzebę

Zespół Misyjny „Wschód” jako wyraz realizacji charyzmatu
redemptorystów
XXX Jubileuszowy Zjazd Zespołu Misyjnego Wschód to okazja, aby zatrzymać się i
dokonać refleksji nad czternastoletnią historią Zespołu. Z perspektywy tych lat, kiedy Zespół
pełni posługę w Kościele i Zgromadzeniu Najświętszego Odkupiciela, można odnaleźć pewne
charakterystyczne rysy, które określają charyzmat Zespołu. Jest to także okazja aby na
podstawie dotychczasowej historii zastanowić się nad dalszym kierunkiem rozwoju. Artykuł
ten stanowi taką próbę.
Zespół Misyjny „Wschód” powstał w odpowiedzi na potrzebę ewangelizacji krajów
Europy Wschodniej. Po upadku ZSSR, za naszą wschodnią granicą pojawiły się nowe
możliwości głoszenia Dobrej Nowiny dla ludzi, którzy byli opuszczeni i potrzebujący
pomocy duchowej. Wielu z nich było uciskanych i prześladowanych przez reżim sowiecki za
wyznawanie wiary. Wyjście do tych ludzi przez współbraci z naszego Zgromadzenia i
podjęcie dzieła ewangelizacji stało się jasnym znakiem realizacji dzieła mesjańskiego Jezusa
Chrystusa w dzisiejszych czasach1. W takim kontekście eklezjalnym i historycznym należy
umiejscowić początek działalności Zespołu2.
Nowością Zespołu było to, że do głoszenia Dobrej Nowiny wraz redemptorystami
włączone zostały osoby świeckie. Była to odpowiedź na dojrzewającą świadomość powołania
do ewangelizacji i odpowiedzialność osób świeckich za Kościół. Ojciec Święty Jan Paweł II
w adhortacji spostolskiej Christifideles Laici wyraził tę rzeczywistość jako początek nowej
epoki zrzeszeń katolików świeckich3.
Po Soborze Watykańskim II doceniona została rola świeckich w Kościele. W okresie
tym „Duch Święty nieprzerwanie odnawiał młodość Kościoła, budząc w wielu świeckich nowe
energie świętości i uczestnictwa. Świadczą o tym między innymi: nowy styl współpracy między
kapłanami, zakonnikami i świeckimi, czynny udział świeckich w liturgii, w głoszeniu Słowa
Bożego i w katechezie, powierzanie świeckim wielorakich posług oraz zadań, bujny rozkwit
grup, zrzeszeń, ruchów duchowości i zaangażowania świeckich, szerszy i bardziej znaczący
udział kobiet w życiu Kościoła i w rozwoju społeczeństwa”4. Wiele nowych ruchów,
wspólnot, czy instytutów życia konsekrowanego, jakie powstały w odpowiedzi na działanie
Ducha Świętego, którego znakiem był Sobór w posiadają w swoich strukturach miejsce dla
świeckich, którzy zgodnie ze swoją specyfiką wraz z prezbiterami i osobami konsekrowanymi
pełnią swoją misję.
Zgromadzenie Najświętszego Odkupiciela zostało założone w czasach, gdy w Kościół
inaczej jak obecnie widział miejsce i role osób świeckich. Byli oni postrzegani jako adresaci
prowadzonej przez Kościół misji, nie byli zaś widziani jako odpowiedzialny jej podmiot. W
Zgromadzeniu Redemptorystów podjęte zostały po Soborze prace w celu odnowienia wizji
apostolskiej działalności. Wyrazem tej pracy była odnowa Konstytucji i Statutów. Wieloletnie
poszukiwania i wysiłki współbraci doprowadziły do powstania odnowionego ustawodawstwa,
które określa misję i miejsce redemptorystów w Kościele. Odnowa ta nie miała jedynie na
Por. Konstytucje i Statuty Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, Rzym 1986, Konstytucja 4.
Brat kleryk Grzegorz Ruksztełło wraz z grupą świeckich animatorów przeprowadził pierwsze rekolekcje dla
dzieci i młodzieży z Widz (Białoruś) oraz z Mejkszt i Visaginas (Litwa) w lecie 1991 roku.
3
Por. Jan Paweł II, Adhortacja Apostolska Christifideles Laici (30.12.1988), n. 29.
4
Jan Paweł II, Christifideles Laici, n. 2.
1
2
1
celu zmianę praw, ale „rozwój duchowej i apostolskiej żywotności całego Zgromadzenia”5.
Odnowienie ustawodawstwa było konieczne, aby odpowiedzieć na przemiany, jakie
dokonywały się w Kościele. Za tymi zmianami powinna także iść przemiana mentalności i
stylu działania redemptorystów. Powstanie i działalność Zespołu Misyjnego „Wschód” jest
jednym z przykładów przemiany mentalności dotyczącej apostolskiej działalności
redemptorystów w Polsce.
Rozszerzenie kręgu ewangelizatorów do osób świeckich jest znakiem dynamizmu
misyjnego. Konstytucja 13 obliguje bowiem współbraci do podejmowania „śmiałych
inicjatyw i poważnych wysiłków”6 aby wypełniać wiernie dzieło misyjne. Statut 025
zobowiązuje zaś redemptorystów do tworzenia zespołów, które będą poszukiwały wcielały w
życie nowe formy działalności misyjnej7. Konstytucja 43 ukazuje natomiast źródło takich
poszukiwań: „radość Ewangelii, którą sami żyją, dzielą ze wszystkimi ludźmi, aby w ten
sposób stać się zaczynem dla świata i żywym świadectwem nadziei”. W świetle tych
konstytucji należy odczytać zaangażowanie się osób świeckich w apostolskie dzieło
prowadzone przez redemptorystów. Z biegiem czasu działalność Zespołu została oficjalnie
uznana przez Przełożonego Prowincji i włączona w struktury Warszawskiej Prowincji
Redemptorystów. Wyrazem tego są statuty, które po raz pierwszy zostały zatwierdzone przez
ojca Prowincjała Leszka Gajdę w roku 1993.
Pierwsze rekolekcje, głoszone przez grupę wyjazdową, która była zaczynem Zespołu
Misyjnego „Wschód” za temat miały miłość Boga do człowieka8. Było to przepowiadanie
Obfitego Odkupienia rozumianego w duchu Konstytucji Zgromadzenia Najświętszego
Odkupiciela, czyli miłości „Boga Ojca, który “pierwszy nas umiłował i posłał Syna swojego
jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy” (1J 4,10) i przez Ducha Świętego ożywia
wszystkich w niego wierzących”9. Inspiracja wyjazdu na rekolekcje grupy, z której powstał
Zespół, była wyjściem do osób najbardziej opuszczonych i ubogich oraz pozbawionych
koniecznej troski duszpasterskiej. Takimi ludźmi byli katolicy zamieszkujący tereny Białorusi
i Litwy w 1991 roku. Ludziom tym była głoszona zasadnicza prawda Dobrej Nowiny –
bezgraniczna miłość Boga do człowieka. Formą, jaka była wykorzystana do tego celu to
rekolekcje, w czasie których w sposób bezpośredni głoszone było Słowo Boże. Fakty te
wskazują, że powstanie Zespołu znajduje swoje korzenie w centrum charyzmatu
Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela. Do udziału w tym charyzmacie zaproszone
zostały osoby świeckie.
Z kilkunastoletniego doświadczenia apostolskiej działalności Zespołu można
stwierdzić, że osoby świeckie i redemptoryści znajdują wspólną płaszczyznę w odniesieniu do
zasadniczego celu istnienia naszego Zgromadzenia jakim jest ewangelizacja ubogich.
Działalność Zespołu poprzez rekolekcje, spotkania formacyjne, dzieła charytatywne i
zaangażowanie jego członków w działalność kościoła lokalnego, stanowi praktyczną
realizację tego, co mówi pierwszy rozdział naszych Konstytucji i Statutów, zatytułowany
„Misyjne dzieło Zgromadzenia”. W rozdziale tym zawarta jest „racja bytu Zgromadzenia”10.
Na poziomie tej racji bytu, którą jest głoszenie poprzez świadectwo życia i słowa, ewangelii
zbawienia najbardziej opuszczonym i ubogim, zarówno redemptoryści jak osoby świeckie
Józef Pfab, Wstęp do Konstytucji, w: Statuty i Konstytucje CSsR, Rzym 1986, str.4.
Konstytucja 13.
7
Statut 025: „Poleca się, by dla rozwoju dzieła apostolskiego, Zarząd (wice)prowincji łącznie z sekretariatem
życia apostolskieo powoływał określone zespoły współbraci przeznaczone do wypróbowania nowych forma
działalności misyjnej”.
8
Por. Artykuł Żanny Garnisz, Historia powstania Zespołu Misyjnego „Wschód”.
9
Konstytucja 6.
10
S. Raponi, Il carisma dei Redentoristi nella Chiesa, Roma 1993, str. 128.
5
6
2
odnajdują swoją misję w kościele. Wyraża się to dokładnie na przykładzie działania Zespołu.
Dokonuje się to przez katechizację11 i rekolekcje12.
Zespół nie jest wspólnotą ludzi, którzy żyją razem, ale są to osoby zaangażowane w
życie Kościoła w ich lokalnych środowiskach i miejscach pracy. Dotyczy to redemptorystów,
którzy mieszkają we wspólnotach zakonnych i tam realizują powołanie, zgodnie z ich
specyfiką jako osoby konsekrowane. Dotyczy to także osób świeckich, które żyją i pracują w
świecie realizując powołanie specyficzne dla nich. Zarówno redemptorystów, jak osoby
świeckie łączy misja do ubogich. Dobrze wyraża to paragraf 4 drugiego rozdziału Statutów
Zespołu: „Celem Zespołu jest działanie na rzecz pomocy parafiom katolickim w krajach
Europy Wschodniej zgodnie z charyzmatem Zgromadzenia Redemptorystów, którym jest
głoszenie Obfitego Odkupienia ubogim i najbardziej opuszczonym”13.
Redemptoryści są oddani tej misji poprzez życie we wspólnocie apostolskiej 14. Osoby
świeckie czynią to poprzez włączenie się w działalność apostolską na zasadzie wolontariatu.
Z jednego źródła jakim jest charyzmat naszego Zgromadzenia wypływają różne sposoby jego
realizacji, w zależności od miejsca i funkcji, jaką dana osoba pełni w Kościele. Na tym polega
specyfika i nowość działalności Zespołu Misyjnego Wschód.
Wspólne źródło misji, jakim jest charyzmat redemptorystów sprawia, że zarówno
osoby konsekrowane, jak świeccy stają się współpodmiotami w ewangelizowaniu oraz
podejmują współodpowiedzialność za prowadzoną misję15. W praktyce przejawia się to
poprzez wspólne planowanie i prowadzenie rekolekcji dla dzieci i młodzieży, oraz wspólną
drogę formacji do prowadzenia misji. Koordynacją nad całością działalności apostolskiej
zajmuje się Zarząd, w skład którego wchodzi Przewodniczący Zespołu, którym jest ojciec ze
Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, Sekretarz, Skarbnik oraz członkowie zarządu,
wybierani z grona braci kleryków i osób świeckich.
Aby móc prowadzić misję potrzebna jest odpowiednia formacja apostolska. Kolejne
wyjazdy na rekolekcje pokazały potrzebę formacji członków grup wyjazdowych. Zaczęto
organizować spotkania formacyjne w Polsce, które przybrały formę Ogólnopolskich Zjazdów
oraz regionalnych spotkań grup. Został także zaproponowany program formacji składający się
z czterech spotkań opartych na przesłaniu czterech Ewangelii. Są to cztery stopnie formacji
biblijnej. Pierwszy stopień to Ewangelia według św. Marka. Poświecony jest on spotkaniu z
Jezusem przedstawionym przez tego autora jako Ewangelizator, który głosi Królestwo
Niebieskie. Etap ten ma na celu pomoc w osobistym spotkaniu Jezusa. Drugi stopień to
Ewangelia według św. Mateusza, który przedstawia Jezusa jako Nauczyciela formującego
uczniów. Jest to przygotowanie do wspólnotowego wymiaru misji i zachęta to pogłębiania
tajemnicy objawienia poprzez przyjęcie postawy ucznia. Trzeci etap to św. Łukasz. Misja
Jezusa jest tu przedstawiona jako głoszenie Dobrej Nowiny ubogim i opuszczonym.
Szczególny akcent zostaje tu położony na pogłębienie charyzmatu Zespołu w o parciu o
źródło jakim jest charyzmat redemptorystów. Ostatni etap to Ewangelia według św. Jana,
gdzie Jezus przedstawiony jest jako Słowo, które stało się ciałem i zostaje przyjęte przez
człowieka. Jest to przygotowanie do misji głoszenia Słowa przez członków Zespołu.
Kolejnym sposobem formacji są kilkudniowe rekolekcje, które rozwijają tematykę
spotkań formacyjnych. Posiadają one również strukturę czterech stopni, która wygląda
następująco: Chrystologia, Eklezjologia, Liturgia, Ewangelizacja. Dwa razy do roku
11
Por. Statut 019.
Por. Stuart 020.
13
Statut Zespołu Misyjnego „Wschód”, 2.4.
14
Por. Rozdziały II - V Konstytucji i Statutów, które dotyczą życia i funkcjonowania wspólnoty apostolskiej
oddanej Chrystusowi Odkupicielowi.
15
Por. Zarząd Generalny Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, Communicanda nr. 4. Współpraca
wspólnoty redemptorystów ze świeckimi: dyrektywy i normy (8.09.1995), w: Dokumenty III Sesji XII Kapituły
Prowincjalnej Warszawskiej Prowincji Redemptorystów (do użytku wewnętrznego), Kraków 2004.
12
3
odbywają się Ogólnopolskie Zjazdy, w czasie których członkowie dokonują planowania
pracy.
Zgodnie z zaleceniami Planu pastoralnego Warszawskiej Prowincji Redemptorystów
na lata 2004 – 2006, Sekretariat ds. Laikatu pracuje nad stworzeniem całościowego programu
formacyjnego dla świeckich zaangażowanych w misję redemptorystów, w którego realizację
pragnie włączyć się także ZM „Wschód”16. Program ten podzielony jest na cztery etapy17.
Pierwszy etap to formacja podstawowa, w czasie której uczestników prowadzi się do
pogłębienia wiary i decyzji osobistej odpowiedzi na dar miłości Boga, czyli nawrócenia. Po
dokonaniu tej decyzji następuje wejście na drogę bycia uczniem Jezusa. Kolejnym zadaniem
etapu podstawowego jest formacja do misji w oparciu o charyzmat redemptorystów. W tym
miejscu formacji jest miejsce na udział świeckich w dziełach apostolskich prowadzonych
przez redemptorystów. Drugi etap to pogłębienie formacji, które polega na udziale w kursach
biblijnych, studium wybranych zagadnień z teologii, oraz doświadczeniu charyzmatu i
wspólnoty z redemptorystami. Trzeci etap to decyzja o włączeniu się w bardziej formalny
sposób w apostolstwo jako Świecki Misjonarz Najświętszego Odkupiciela lub Świecki
Współpracownik Redemptorystów. Czwarty etap to dalsza współpraca oraz formacja ciągła
osób zaangażowanych w prowadzenie działa apostolskiego. W obecnej chwili jest to wizja,
która w całości nie jest jeszcze realizowana. Wiele wspólnot i grup działających pod
kierownictwem redemptorystów realizuje niektóre z elementów tego projektu. Brak jest
jednak całościowej jego realizacji. W dyskusjach z osobami świeckimi i redemptorystami
przejawia się także potrzeba stworzenia „wspólnoty otwartej”, która stanowić może centrum
jednoczące i ośrodek formacyjny, który będzie wspierał realizację tego projektu18.
Członkowie Zespołu Misyjnego „Wschód” częściowo realizują ten projekt programu
poprzez formację początkową w formie kursów biblijnych, prowadzenie rekolekcji dla dzieci
i młodzieży, co jest wyrazem udziału w misji głoszenia obfitego Odkupienia. Były także
podejmowane próby pracy apostolskiej zbliżonej do proponowanej przez Zarząd Generalny
figury Świeckiego Misjonarza Najświętszego Odkupiciela. Była to roczna posługa kilku osób
świeckich w naszych parafiach w Rosji w Orenburgu i Orsku. Wyrazem zaś pogłębiania
formacji, są studia magisterskie i doktoranckie, które były inspirowane działalnością w
Zespole19.
Przed Zespołem stoją także nowe wyzwania. Wspólnoty katolickie na Litwie,
Białorusi, Ukrainie, Rosji i Kazachstanie, czyli w krajach, gdzie Zespół prowadził w swej
kilkunastoletniej historii rekolekcje uzyskały swoją strukturę. Parafie jakie tam powstały,
wprawdzie ciągle potrzebują wsparcia, ale posiadają już swoich duszpasterzy oraz
uformowane osoby, które mogą angażować się w życie tamtejszego Kościoła. Nadal istnieje
potrzeba bezpośredniego głoszenia Słowa Bożego i tym powinien zajmować się Zespół.
Pojawia się jednak nowe zadanie, jakim jest formacja liderów, którzy w parafiach będą
Plan pastoralny Warszawskiej Prowincji Redemptorystów na lata 2004 – 2006, w: Dokumenty II Sesji
Kapituły Prowincjalnej Warszawskiej Prowincji Redemptorystów, Kraków 2004, str., 16.
17
Pełny opis projektu formacji dla świeckich współpracowników Redemptorystów znajduje się w Aktach XIII
Kapituły Prowincjalnej Warszawskiej Prowincji Redemptorystów (Tuchów 1-4.02.2005), str. 242 – 245.
18
Por. Zalecenie 5.5: “Zarząd Prowincji rozezna, gdzie i w jakiej formie mogłaby zaistnieć “wspólnota otwarta”,
według wskazań XXII kapituły Generalnej z 1997 (Wskazania, nr. 6.3) oraz Communicandy 4/1995 (p.26).”, w:
Plan pastoralny Warszawskiej Prowincji Redemptorystów na lata 2004 – 2006, w: Dokumenty II Sesji Kapituły
Prowincjalnej Warszawskiej Prowincj Redemptorystów, Kraków 2004, str., 17.
19
Żanna Garnisz, Zespół Misyjny „Wschód” jako przykład współpracy ze Zgromadzeniem Redemptorystów,
Lublin 1999 (Praca magisterska z teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim); Żanna Garnisz,
Aktualne formy współpracy świeckich ze Zgromadzeniem Najświętszego Odkupiciela, Lublin 2004 (praca
doktorska z teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim); Iwona Stasiowska, Święty Alfons
Liguori jako założyciel Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela, Wrocław 2004 (praca magisterska z historii
kościoła na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu).
16
4
pomagać duszpasterzom w pracy duszpasterskiej. Wymaga to bardziej specjalistycznego
przygotowania członków zespołu do takiego typu pracy.
Istnieje wiele nowych wspólnot, w środowisku charyzmatu redemptorystów, które
podobnie jak Zespół ewangelizują na Wschodzie Europy. Zadaniem na przyszłość jest więc
podejmowanie wspólnych wysiłków, w celu głoszenia Słowa Bożego.
Wiele osób z Zespołu, ze względu na obowiązki rodzinne, pracę i zaangażowanie w
środowiskach w których żyją, nie mogą już wyjeżdżać na Wschód. Są jednak gotowi do
włączenia się w dzieło ewangelizacji w Polsce. Przed takimi osobami otwiera się nowe pole
działania, jakim jest włączenie się w dzieło ewangelizacji poprzez misje, rekolekcje parafialne
i szkolne w Polsce.
Przed Zespołem stoi wezwanie do nowej ewangelizacji. Pisze o tym Ojciec Święty Jan
Paweł II liście apostolskim Novo millenio ineunte, który jest jednocześnie programem na
trzecie Tysiąclecie: „Musimy na nowo rozniecić w sobie pierwotną gorliwość i pozwolić, aby
udzielił się nam zapał apostolskiego przepowiadania, jakie wzięło początek z
Pięćdziesiątnicy. Powinniśmy wzbudzać w sobie płomiennego ducha św. Pawła, który wołał:
„Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii” (1 Kor 1,16). Ten zapał z pewnością pobudzi
Kościół do nowej aktywności misyjnej, której nie będzie można powierzyć jedynie wąskiej
grupie „specjalistów”, ale będzie ona wymagać odpowiedzialnego udziału wszystkich
członków Ludu Bożego. [...]. Potrzeba nowego rozmachu w apostolstwie, które byłoby
przeżywane jako codzienne zadanie wspólnot i grup chrześcijańskich”20. Taka jest
perspektywa w jakiej należy patrzeć na przyszłość Zespołu Misyjnego „Wschód”.
o. Paweł Drobot CSsR
20
Jan Paweł II, List Apostolski Novo Millennio Ineunte (6.01.2001), n. 40.
5