Burke P - Historicus

Kultura i społeczeńśtwo w renesansowych Włoszech
Rozdz. 3 Artyści i literaci.
Płeć – tylko 3 osoby na 600 to kobiety można określić mianem artysty. Pojawiają się pod koniec epoki.
Rozwój sztuki w gł ośrodkach: Toskanii, Wenecji, Lombardii, i Państwie Kościelnym. Mały wkład Rzymu – 4, ale Rzym był ledwie 8
pod względem wielkości miastem.
Także rodzaj sztuki zależna od regionu w którym artysta mógł się rozwijać.
Rzeźbiarze np. Michał Anioł z okolic gdzie było dużo kamienia – mała wioska Settignano – oddany był tam
mamce do wykarmienia, która byłą żoną kamieniarza – jak żartował swoje zamiłowanie do rzeźby wyssał wraz z mlekiem matki.
Lombardia 22% rzeźbiarzy i 25% architektów.
Dalmatyńczycy – 41 artystów i pisarzy.
Na ogół artyści byli dziećmi rzemieślników i sklepikarzy, pisarze ojców mieli ze szlachty i wolnych zawodów.
Wyraźny podział: w 36 przypadkach na 96 artysta był dzieckiem artysty, np. Rafael.
W renesansowych Włoszech malarstwo i rzeźbiarstwo stanowiło zajęcia rodzinne.
Przepisy cechowe sprzyjały rozwojowi interesów rodzinnych zmniejszając opłaty dla krewnych mistrza.
Ojcowie z dobrych domów uznawali zajęcia artystyczne synów za haniebne i sprzeciwiali się, woleli żeby syn został np. notariuszem
lub lekarzem.
Kariera dla biedaków była prawie niemożliwa, jedynie poprzez duchową.
Ośrodki rzemieślnicze Florencja były korzystniejsze dla artystów niż ośrodki handlowe czy usługowe Neapol, Rzym.
Szlachta – pisarstwo ponieważ wykształcenie uniwersyteckie, obycie z literaturą. Literat – zawód wykonywany przez amatorów.
Kształcenie poprzez terminowanie 13 lat nauki. Statut cechu malarzy Wenecji wymagał 5 lat terminowania, 2
lata czeladnictwa zanim mógł złożyć pracę mistrzowską.
Nauka poprzez kopiowanie dzieł mistrza. Mistrz płaci terminatorowi i odwrotnie.
Spośród 13 ośrodków uniwersyteckich najważniejszy był w Padwie, wspierany przez Wenecję na którego
terytorium leżała.
Architektury nie uważano za samodzielne rzemiosło – wykształcenie zdobywano w innych zawodach.
Cechą renesansowego człowieka był powszechny uniwersalizm w wykształceniu. Malarze znali matematykę i
kosmografię. Architekci muzykę.
Architektura pociągała ludzi wszechstronnych, ponieważ była pomostem pomiędzy nauką mechaniki, rzeźby, humanistykę.
Warsztat
Używano pomocników zwł do dużych zleceń. System rodzinny. Współpraca malarzy przy dziełach. Spółki.
Podział pracy, szczegółowy np. w budownictwie. Budownictwo wymagało dużej kooperacji, różne szkoły i
podziały hamowało to postęp nowatorstwa. – wierność wobec tradycji i poznanych technik.
Cechą funkcjonowania sztuki było przemieszczanie się uprawiających nią osób.
Pozycja społeczna artysty - Sami artyści uważali ja za wysoką.
Zwykli ludzie uważali ich za rzemieślników. Niekiedy pełnili inne funkcje np. malarz Mariotto Albertinelli był
właścicielem gospody., żołnierzami, zajmowali się handlem solą i serem, handel medykamentami i przyprawami.
Kilku malarzy otrzymało nawet nobilitację uzyskaną od patronów.
Niektórzy traktowali zajęcia jako pracę fizyczną miał powiązania z handlem i nie wymagał wykształcenia..
Były to zajęcia brudne, a szlachcic nie mógł sobie brudzić rąk.
Uprzedzenia:
1.
2.
3.
jw. Malarstwo to sztuki mechaniczne. Arystoteles odmawiał praw obywatelskich rzemieślnikom, Plutarch oświadczył, że
nikt z dobrej rodziny nie chciałby zostać rzeźbiarzem.
utrzymują się z handlu detalicznego – wielu wstydziło brać się zapłaty za swe dzieła
artyści to ignoranci – brak wykształcenia np. w teologii czy klasyki
Literatura, humanistyka i nauki przyrodnicze cieszyły się większym szacunkiem niż sztuki plastyczne i
muzyka. Pogardzani przez jednych i podziwiani przez drugich.
Dewianci: Podczas burd zabijali Cellini, Leone Leoni, samobójstwa Rosso, Torrigiani, sodomici jak
Leonardo.
Opis kapryśności i ekscentryczności artystów. Ekscentryczność artysty była wyzwaniem dla społeczeństwa –
np. odrzucenie zamówienia dobrze płatnego na korzyść nędznej zapłaty.
Rozdz V Wykorzystanie dzieł sztuki gł w sferze religii. Dewocjonalia.
Rozróżnić należy dzieło sztuki współcześnie od tego, co kiedyś było świętym obrazem.
Wierzono (dziś nie bez racji, ale na podłożu psychicznym i relaksującym), że muzyka leczy – rozumieć jako uzdrawia.
Wierzono w nadprzyrodzone siły obrazów.
Część obrazów należała do magicznego systemu na motywach astrologicznych, np. dająca fortunę.
Innym polem wykorzystywania była dydaktyka - dla niepiśmiennych.
Także forma propagandy – Polityka. Oczywiste oddziaływanie literatury.
Wznoszenie posągów, inskrypcji usprawiedliwiających system, popierający politykę.
Sceny zwycięstw na obrazach także treści polityczne.
Inne wykorzystanie:
-
portrety córek na wydaniu – portret miał robić odpowiednie wrażenie
prezenty
przedmioty honorowane momentami np. narodzin, śmierci, śluby
Sztuka jako rozrywka – dostarczanie przyjemności – jednak głównie motywy dekoracyjne
Rozdz VIII Światopoglądy – dominujące trendy
Poglądy na temat:
-
-
-
Boga i kosmosu: ludzie z problemami zwracali się do księdza i astrologa, Bóg ponad 7 niebiosami. Bóg pełen słodyczy i
czuły.
Przyrody i natury ludzkiej: świat ziemski składa się z 4 żywiołów: ziemia, woda, powietrz, ogień; same żywioły składają się
z 4 przeciwieństw: gorąco, zimno, wilgoci i suchości. 4 poziomy ziemskiej egzystencji, tzw łańcuch bytów: ludzki,
zwierzęcy, roślinny i mineralny. Wierzono w istnienie nimf, takich abstrakcji jak fortuna określana jako koło i wiatr. Dla
zrozumienia świata posługiwano się alchemią, magią i czarami. Alchemia związek z astrologią, odnosiła się do metali, każdy
metal odnosił się do planety. Magia – czarna i biała. Czarna – władza demonów. Biała – filozofia naturalna. Czary były
magią ludzi ubogich, gł kobiet. Elita odróżniała magię od czarów. Czary uprawiały kobiety, które zawarły pakt z diabłem.
Oświeceni nie wierzyli w jej skuteczność, ale wierzyli w jej istnienie. Pierwsze głosy sceptyczne.
Życia i śmierci
Czasu i przestrzeni: Ziemia otoczona przez 7 sfer czy niebios, w każdej krążyła planeta, każdą planetą poruszała inteligencja
kojarzona z starożytnym bogiem. Planety miały wpływy na talenty ludzkie. Astrologia nie była sprzeczna z rel chrz. 12
znaków zodiaku łączono z 12 apostołami.
Dobra i piękna
Poglądy na społeczeństwo
Istnienie republik i księstw uświadamiało ludziom, że system polityczny nie został dany od Boga, lecz został stworzony przez
człowieka. Uświadamiano sobie ostro z istnienia różnic w statusie społecznym
Poglądy na człowieka:
Rozróżniano 4 typy osobowości:
-
choleryk
sangwinik
flegmatyk
melancholik – (Arystoteles uważał, że wszyscy wielcy byli m.)
Tworzy się koncepcja indywidualizmu ( np. w sztuce, malarstwie dostrzega się dzieła jednostki)
Właściwym odrodzeniu staje się żądza sławy.
Samoświadomość – potęgowana przez rywalizację. Świadczą o tym także autobiografie.
Koncepcja godności – w rzeczy samej boskości człowieka ma wpływ na sztukę. Zachwyt ciałem człowieka. Jeszcze pp Innocenty III
uważał ciało za odrażające 1198-1216.
Inny obraz przedstawia człowieka jako racjonalne, wyrachowane i rozważne zwierzę. Obliczanie stanowiło podstawę życia w
miastach włoskich. Fascynacja dokładnymi danymi liczbowymi. Kalkulowano nawet takie abstrakty jak pojęcie cierpienia i
przyjemności.
Mechaniczny obraz świata
Przekonanie o organicznym modelu kosmosu. Świat jest żywym stworzeniem. Leonardo: Ziemia ma żywą duszę
wegetatywną, ciałem są lądy, skały kośćmi, krwią zbiorniki wodne, oddechem przypływy i odpływy morza.
Pluralizm światopoglądowy w renesansowych Włoszech.
Rozdz. X Przemiany kulturowe i społeczne
Trzy przemiany wg Braudela 1949:
1.
2.
3.
krótkoterminowe – z istnienia sprawę zdawali sobie współcześni
długoterminowe – widoczne w perspektywie historycznej
jeszcze bardziej rozciągnięte w czasie (jednak obejmują więcej niż omawiany okres 2 stuleci)
Pokolenia
Mówi się potocznie, że trwa ok. 30 lat.
1.
2.
3.
pokolenie wojna Mediolanu ks Visconti podbija Weronę, Vicenzę, Padwę, Pizę, Perugię, Siennę i Bolonię ostała się tylko
Florencja, ks zabrała dżuma.
upadek Konstantynopola 1453 (teoria odrodzenia) wielu uczonych i artystów wyjeżdża i znajduje schronienie w miastach
włoskich – odrodzeni myśli antycznej przez osoby mówiące po gr.
pokolenie autentyczne włoskie 1460-1490
Czarne lata: najazdy Francuzów, 1527 Rzym splądrowany Sacco di Roma 1527 – zaciężne wojska niem-hisz.
przez ces Karola V 1516-1556 (abdykował) – największa katastrofa od czasów Wizygotów Alaryka.
Okresy, które wywarły wpływ na sztukę.
Następne lata to okres głodu i zarazy, oblężeń, plądrowania miast, kryzys duchowy, idee Lutra.
Lata 20 XVI w powstaje nowy styl manieryzm – złamanie zasad proporcji, perspektywy, kompozycji.
Zmiany stylu wyrażały zmiany światopoglądowe.
Przemiany strukturalne
Odrodzenie miejsce z Florencji ok. 1400 – wprowadzanie przez małą grupę mieszkańców Florencji nowe
pomysły w sztuce i krytykując tradycyjne przekonania i wartości.
Druk pozwolił na rozprzestrzenianie się nowych idei po Toskanii później całych Włoch i Europy.
Wyrównanie się różnic lokalnych.
W sztuce i literaturze indywidualizacja stylu. W sztuce powolna ale stała laicyzacja świecka.
W sztuce i literat. coraz więcej wagi poświęcano do elegancji, wdzięku, majestat. Eliminacja wulgaryzmów, wyrażeń technicznych.
Wzrost pozycji społecznej artystów. Komercjalizacja sztuki, pojawiają się pierwsi kolekcjonerzy dzieł.
Refeudalizacja – patrycjat oscylował pomiędzy burżuazją a szlachtą na rzecz szlachty – wykup i inwestycja w
ziemię. Kapitał z handlu przenoszono i lokowano w ziemię. Przestawienie z zysków na konsumpcje. Syndrom
3 pokolenia. Np. ruina Medyceuszów dzięki zamiłowaniom humanistycznym. Lorenzo Magnifico układał
wiersze, gdy rodzinny bank chylił się ku upadkowi.
Odkrycie Ameryki i utrata pośrednictwa w handlu międzynarodowym na rzecz Anglików i Portugalczyków a w
XVII w na rzecz Holendrów. Dlatego ziemia jawiła się jako atrakcyjna inwestycja.
Przemiana ta w życiu patrycjatu na krótką metę korzystna dla sztuki. Mecenat – był arystokratycznym stylem
życia. Wobec rozpowszechnianiu idei Odrodzenia w Europie nastąpił eksport artystów do innych krajów.
Tracą swój prymat w dziedzinie kultury. Nastąpił odwrót od twórczości plastycznej na rzecz muzyki. Jednak
do 1680 śm Berniniego sztuka włoska pozostawała przedmiotem zazdrości całej Europy.
Bernini Giovanni Lorenzo 1598-1680 – czołowy artysta rzymskiego baroku, łączący umiejętności rzeźbiarza, architekta oraz malar.