Reprezentacja spółki przed sądem

Ar
t. 860. § 1. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu
gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
§ 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.
Nie jest to podmiot, a jedynie umowa obligacyjna między przedsiębiorcami
Zobowiązanie do dążenia do celów gospodarczych (określonych), określony sposób realizacji.
Spółka cywilna jest spółką osobową
Substratem istnienia jest zespół osób połączonych umową spółki, w przeciwieństwie do
kapitałowych, w których to wyodrębniony prawnie majątek.
Przesłanką uczestnictwa jest powiązanie z pozostałymi wspólnikami umową spółki (stosunek
osobisty/podstawowy).
Zmiana wspólników zasadniczo jest możliwa jedynie w drodze zmiany umowy spółki
(wyjątek – art. 872, przewidujący możliwość zastrzeżenia automatycznego wejścia na miejsce
zmarłego wspólnika jego spadkobierców)
Cechy:
*brak osobowości prawnej
*podmiotami praw i obowiązków są wspólnicy (pojęcie „spółka” - wygodny skrót myślowy,
oznaczający jedynie stosunek spółki między określonymi osobami)
*majątek nie stanowi własności spółki, lecz należy wprost do wszystkich wspólników, w postaci
tzw. współwłasności łącznej
*spółka cywilna nie ma organów, odrębnych od wspólników, dzięki którym mogłaby bezpośrednio i
samodzielnie we własnym imieniu prowadzić swoje sprawy i występować w obrocie prawnym.
Wkład: w szczególności – przykładowe wskazanie (spółki prawa handlowego nie mogą istnieć
bez wkładu, w cywilnej jest to tylko przykład)
*pieniężny
*aportowy – prawa (własności rzeczy ruchomych i nieruchomości, użytkowanie wieczyste,
zobowiązanie do świadczenia pracy na rzecz spółki)
Przydatny – służący prowadzeniu działalności
Wkład wnosimy:
*na własność (zwrot części majątku)
*do używania (zwrot w naturze)
Art. 864 – za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie (skrót myślowy),
bezpośrednio, całym majątkiem osobistym. Po samodzielnym spłaceniu całości długu, w ramach
roszczeń regresowych można żądać od współdłużnika, zwrotu kwoty, która na nas nie przypada.
Typy spółek cywilnych
*wewnętrzna – stosunek zobowiązaniowy, łączący wspólników
Jej istnienie nie ma znaczenia w stosunkach zewnętrznych.
Wobec osób trzecich występują tylko wspólnicy, którzy są stroną umowy
(stanowisko: ta konstrukcja jest regulacją umożliwiającą w ramach zasady swobody umów,
funkcjonowanie znanych z Kodeksu handlowego spółek cichych – art. 682 § 1 KH spółka cicha
polegała na tym, że dana osoba jako wspólnik cichy jedynie określonym wkładem uczestniczyła w
przedsiębiorstwie innej osoby (kupca), które jednak poza tym było prowadzone przez tę osobę tylko
w jej własnym imieniu) – spółka ta sprowadza się do skutków wewnętrznych między wspólnikami
(rozliczenie zysków i strat)
- tradycyjna (zwykła) spółka cywilna zewnętrzna –
zorganizowana całość, odrębna od majątków osobistych wspólników
w stosunkach z osobami trzecimi nadal występuje jako wielość wspólników
*od strony aktywów: majątek wspólny wspólników
*od strony pasywów: solidarna odpowiedzialność za długi
- zewnętrzna, prowadząca działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa – tak wysoki stopień
organizacji i odrębności, że zgodnie z dominującą koncepcją uznawana jest za przedsiębiorcę.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spółek cywilnych, które są przedsięb iorcami
Prowadzenie spraw spółki – sfera wewnętrznej aktywności wspólników, tj. czynności faktycznych
związanych z wykonywaniem działalności spółki, zwłaszcza dotyczących jej majątku wspólnego, a
także czynności prawnych między wspólnikami.
Reprezentowanie spółki – sfera jej stosunków zewnętrznych, czyli czynności prawnych między
spółką a osobami trzecimi.
Każdy ze wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki (art. 865 § 1
KC) – iuris dispositivi – możliwe są odstępstwa, polegające na umownych modyfikacjach przez
wspólników:
*pozbawienie niektórych prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki lub zwolnienie z obowiązku
*wyraźne powierzenie prowadzenia spraw spółki tylko określonym wspólnikom (kiedy niezbędne
jest posiadanie szczególnych umiejętności lub kwalifikacji zawodowych).
*powierzenie prowadzenia spraw spółki osobom trzecim, obok wspólników lub nawet zamiast nich
(w spółkach cywilnych, będących przedsiębiorcami) – na podstawie umowy zlecenia, umowy o
dzieło lub z zakresu prawa pracy.
Zakres prowadzenia spraw spółki
Art. 865.
§ 1. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki.
§ 2. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie
przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy
chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała
wspólników.
§ 3. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której
zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.
Zakres zwykłych czynności spółki nie jest zdefiniowany ustawowo. W doktrynie – równoznaczne
z pojęciem zakresu zwykłego zarządu rzeczą wspólną lub majątkiem wspólnym – obejmuje
wszystkie czynności, które zazwyczaj prowadzą do osiągnięcia umówionego celu gospodarczego
spółki, lub takie czynności, które zwykle wiążą się z działalnością gospodarczą, jeżeli jest ona
prowadzona przez tę spółkę. Z uwagi na wymóg pewności obrotu gospodarczego krąg czynności
zwykłego zarządu w spółce cywilnej ujmowany powinien być dość szeroko.
SN w uchwale z 14.1.1997 r., I CKN 42/96 czynnością, do jakiej każdy ze wspólników może być
samodzielnie uprawniony, jest przyjęcie świadczenia od wspólnego dłużnika, chyba że z treści
umowy spółki, która jest mu znana, wynika, iż wspólnicy uregulowali zasady prowadzenia spraw
spółki oraz jej reprezentację w inny sposób, niż to stanowi art. 865 i 866 KC.
Reprezentacja spółki wobec osób trzecich
Art. 866 KC – w braku odmiennej umowy każdy ze wspólników jest umocowany do
reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Powierzenie prowadzenia spraw spółki osobie trzeciej może polegać nawet na całkowitym
wyłączeniu wspólników od ich prowadzenia. Nie można jednak pozbawić ich uprawnienia do
reprezentowania spółki, gdyż przynajmniej jeden powinien zachować to prawo w zakresie
niezbędnym do ewentualnego odwołania udzielonego osobie trzeciej upoważnienia do prowadzenia
spraw spółki lub jej reprezentacji.
Skutki czynności prawnych dokonanych przez wspólnika(ów)
Dokonywanie przez jednego wspólnika czynności prawnych wchodzących w zakres działalności
spółki cywilnej prowadzi do wywołania skutków w sferze majątkowej wszystkich wspólników.
Wspólnicy są wzajemnie swoimi przedstawicielami w zakresie ich uprawnień do
reprezentowania spółki. Granice umocowania do reprezentowania pozostałych mogą być
uregulowane w umowie spółki lub w uchwale wspólników, a w ostateczności w art. 866 KC.
Każdorazowo podmiotami stosunków są jednocześnie wszyscy wspólnicy. Zgodnie z art. 95 § 2 KC
czynność prawna, dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania, pociąga za sobą
skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
Skutki wobec pozostałych wspólników wywołują jedynie czynności, dokonane w granicach
umownego lub ustawowego upoważnienia do reprezentowania spółki Oceny ich skutków
dokonywać należy na podstawie art. 103 i 104 KC – pełnomocnictwo. Jednostronne czynności
prawne wspólnika dokonane poza zakresem uprawnienia do reprezentacji spółki są bezwzględnie
nieważne. Umowy zawarte w takich okolicznościach są obciążone sankcją bezskuteczności
zawieszonej (tzw. czynności prawne kulejące, łac.: negotium claudicans). Ich ważność zależy od
potwierdzenia przez pozostałych wspólników. Druga strona takiej umowy może wyznaczyć im
odpowiedni termin do potwierdzenia. Brak potwierdzenia lub bezskuteczny upływ terminu
ostatecznie skutkuje nieważnością umowy.
Z jakiego majątku mam prowadzić egzekucję? (jako wierzyciel mam wskazać majątek dłużnika –
komornik wydaje) Jako wierzyciel osobisty mogę po 6 miesiącach bezskutecznej egzekucji z
ruchomości rozwiązać umowę dłużnika spółki cywilnej (on występuje, a jego wkład jest sądownie
zabezpieczony i przysługuje wierzycielowi)
Prawo upadłościowe
Roszczenia od dłużników niewypłacalnych (zaprzestał płacenia swoich minimalnych zobowiązań)
Postępowanie upadłościowe:
*układowe (nie odbieramy majątku upadłego, może prowadzić go sobie dalej), cel: rada wierzycieli
i upadły zawierają układ, jeżeli układ nie zostanie wykonany, sędzia-komisarz zmieni go w
likwidację
*z likwidacją majątku upadłego (likwidacyjna – sensu stricte) odbiera się prawo dysponowania
majątkiem, w jego miejsce wchodzi syndyk, który spienięża całą masę upadłościową, spłaca
wierzycieli i zgłasza wykreślenie podmiotu z rejestru; Syndyk – wynagrodzenie równe 5%
masy upadłościowej
Reprezentacja spółki przed sądem
Odnosi się to jedynie do tych spółek cywilnych, które są uznawane za przedsiębiorców (tylko one
posiadają zdolność sądową przed sądami gospodarczymi). W pozostałych wypadkach w
postępowaniu sądowym bezpośrednio uczestniczą sami wspólnicy jako podmioty praw i
obowiązków związanych ze spółką, wyposażone we własną zdolność sądową.
Przy założeniu, iż chodzi o spory mieszczące się w granicach umocowania do reprezentowania
spółki w sferze stosunków materialnoprawnych, w szczególności w sporach objętych zakresem
zwykłego zarządu majątkiem wspólnym wspólników. Korzystając z dotychczasowego dorobku
orzecznictwa SN, należy podkreślić, iż obecnie nie ma zasadniczych wątpliwości co do tego, że
oznaczenie takiej spółki jako strony procesu musi zostać dokonane przez wymienienie imion i
nazwisk (lub nazw) wszystkich wspólników z dodatkiem wskazującym na spółkę. Knieczne jest
posiadanie przez spółkę również zdolności procesowej, którą - z braku organów spółki - mogą
wykonywać tylko jej wspólnicy. Podstawą do takiego uprawnienia byłoby zatem umocowanie do
reprezentacji spółki. Ten wniosek pozwala przyjąć możliwość występowania poszczególnych
wspólników w imieniu własnym i pozostałych wspólników wprost na podstawie upoważnienia do
reprezentowania ze stosunku spółki. Proces spółki jest jednocześnie procesem jej wspólników.
Jednakże z drugiej strony, z uwagi na działanie w sferze interesów majątkowych spółki
rozstrzygnięcie odnosiłoby skutek tylko w zakresie majątku wspólnego wspólników, w
szczególności wyrok przeciwko spółce uprawniałby na podstawie art. 778 KPC do prowadzenia
egzekucji z majątku wspólnego wspólników, ale już nie z ich majątków osobistych, gdyż w tym
zakresie nie był umocowany do ich reprezentowania w procesie spółki na podstawie art. 866 KC.
Przedstawione stanowisko sprzyja postulatowi szybkości i pewności obrotu gospodarczego z
udziałem spółki cywilnej, chociaż trzeba przyznać, że problem ich zdolności sądowej należy do
bardzo kontrowersyjnych, i można nawet w ogóle kwestionować celowość przyznania im zdolności
sądowej. W związku z tym nie byłby dopuszczalny jakikolwiek proces z ich udziałem jako
samodzielnej strony procesowej lub reprezentacja procesowa wspólników z powołaniem się na art.
866
KC.