Mrówki

Mrówki- owady społeczne
•
Mrówki tworzą złożone społeczności o
wyraźnej strukturze hierarchicznej i
ściśle przydzielonych obowiązkach.
Robotnice mają do spełnienia funkcje
usługowe. Budują gniazdo, bronią go,
zbierają pożywienie, opiekują się
potomstwem. Rolą samców jest
zaplemnienie królowej; po tym giną.
Zadaniem królowej jest składanie jaj, z
których po przeobrażeniu powstają
nowe mrówki, a także regulacja
działania społeczności za pomocą
feromonów. Mrówki żyją w
zorganizowanej społeczności, w której
każda z nich odgrywa przypisaną sobie
rolę, przyczyniając się do właściwego
funkcjonowania całego mrowiska. Setki
tysięcy mrówek żyją w społeczności
pod kopcem z nagromadzonych igieł
sosnowych i resztek roślin. Cały czas
pracując, mieszają one glebę,
spulchniają ją i wzbogacają.
Nowe gniazda
• Świeżo zaplemnione królowe starają się zapewnić sobie
korzystne warunki do wydania potomstwa. Zakładanie
nowego społeczeństwa przez królową odbywa się na 2
sposoby: zależnie i niezależnie. Pierwszy typ, jeśli
związany jest z czasowym pasożytnictwem, polega na
tym, że wnika ona do społeczeństwa obcego gatunku
(posiadając specjalne przystosowania do tłumienia
agresji atakujących ją z początku mrówek) i zabija jego
królową. Miejscowe robotnice odtąd opiekują się
potomstwem obcej mrówki. W miarę jak wymierają, ich
miejsce zajmuje gatunek pasożyta. W końcu gniazdo
powraca do jednogatunkowości (choć z innym
gatunkiem). Mrówki zakładające gniazda niezależnie,
samodzielnie kopią w ziemi jamki (zalążki przyszłego
gniazda) i opiekują się potomstwem do czasu
wylęgnięcia pierwszych dorosłych robotnic.
Mieszkańcy gniazd
• Większość mieszkańców
mrowiska stanowią
robotnice, których liczba
może dochodzić do kilkuset
tysięcy. Prócz tego znajduje
się w nim zazwyczaj kilka
samic zapłodnionych
(rzadziej jedna), znoszących
jaja. Po przeistoczeniu się z
poczwarek, młode samce i
samice odbywają lot
godowy, w czasie którego
osobniki uskrzydlone obu
płci unoszą w powietrze i
tam odbywają kopulację.
Rozwój larw
• Po kopulacji samce giną, a zapłodnione samice tracą skrzydła i
albo zostają zabrane przez robotnice swego gatunku do jakiegoś
istniejącego już mrowiska, albo zakładają nowe. W tym
przypadku samica znosi kilkanaście jaj i sama hoduje z nich
pierwsze robotnice, które następnie obejmują przypisane im
czynności polegające przede wszystkim na budowie i
utrzymywaniu w porządku gniazda, zdobywaniu pokarmu i opiece
nad samicą, znoszącą jaja i młodym pokoleniem. Larwy mrówek
mają postać beznogich czerwi pokrytych drobnymi włoskami.
Mają one gruczoły przędne i przed przepoczwarzeniem otaczają
się oprzędem. Takie spoczywające w oprzędach (kokonach)
poczwarki mrówek znane są pod nazwą mrówczych jaj.
Robotnice nie tylko dostarczają pokarm czerwiom, ale również
oczyszczają je i przenoszą z komory do komory lub wynoszą na
powietrze, zależnie od zmian temperatury i wilgotności. W
podobny sposób opiekują się jajami i poczwarkami.
Leniwe mrówki
• Jednak nie wszystkie mrówcze
społeczności są tak pracowite.
Jednym z wyjątków jest np. gatunek
Lephotorax emersoni. Jego
przedstawiciele budują swa siedzibę
obok gniazda innego gatunku, łącząc
sąsiadujące komory korytarzami.
Mogą wówczas bez skrupułów
podbierać zapasy sąsiadów,
ponieważ są znacznie mniejsze od
przedstawicieli wykorzystywanego
gatunku, które nie zmieściłyby się
przez równie miniaturowe przejścia.
Drugim ?leniwym? gatunkiem można
nazwać mrówki z rodziny Formicidae.
Kradną one larwy osobniki innych
gatunków i robią z nich niewolników,
każąc im pracować w obrębie
własnego mrowiska.
Znaczenie mrówek
•
Jednym z ważniejszych znaczeń mrówek jest oddziaływanie budowy
podziemnych gniazd na glebę. Mrówki penetrują ją bardzo głęboko. Jedna
kolonia mrówek może wydobyć na powierzchnię wiele metrów
sześciennych ziemi. Ta podziemna działalność rozluźnia i doskonale
przewietrza glebę w bezpośrednim sąsiedztwie gniazda, wzbogacając ją w
znacznym stopniu w materię organiczną. Poza tym następuje odkwaszenie
gleby, co również korzystnie wpływa na wegetację roślin, i to zarówno
zielnych, jak i roślin drzewiastych. Dość często obok starych gniazd spotyka
się drzewa o uderzająco dorodnym ulistnieniu. Ponieważ gniazda mrówek
często zakładane są na pniach, sprzyja to szybszemu ich rozkładowi. Bez
udziału mrówek proces ten postępowałby znacznie wolniej, a ich substancja
wchodziłaby w obieg materii dopiero po znacznie dłuższym okresie czasu.
Niemałe jest znaczenie mrówek w rozsiewaniu nasion roślin. Już przed 50
laty obliczył Sernander, że jedna kolonia mrówek leśnych z rodzaju Formica
rozprzestrzenia w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego ok. 30480 nasion.
W mieszanych lasach dębowych mrówki przyczyniają się do rozsiewania
ok. 80, a w lasach bukowych - ok. 45 gatunków roślin. Zjawisko to jest
zwane myrmekoforią, dotyczy głównie roślin runa. Chociaż rośliny
drzewiaste rozsiewają swe nasiona głównie przy pomocy wiatru, dość
często spotyka się mrówki transportujące nasiona brzóz, świerków i sosen,
które ze względu na zawarte w nich substancje oleiste służą im jako
pożywienie albo jako materiał do budowy gniazda.
Znaczenie mrówek
• Najistotniejsza jednak rola mrówek polega na bezpośrednim
niszczeniu populacji wielu szkodliwych owadów. Są one istotnym
czynnikiem, hamującym masowy pojaw prawie każdego gatunku.
Godne uwagi jest również to, że zarówno w okresach gradacji jak i
pomiędzy nimi, w przeważającej większości ofiar mrówek są owady
szkodliwe. W ciągu jednego dnia pada ofiarą jednego dużego
gniazda ok. 100 tys, a rocznie ok. 10 mln owadów.