Praca serca - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

2.33. Miej serce dla
serca!
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Serce - funkcjonowanie
Potrzebuje nieco czułości, chętnie odpoczywa,
lubi lekką dietę oraz ruch...
Tak samo jak ty!
Ale czy to wszystko, co służy sercu? A co jest jego wrogiem?

Serce zdecydowanie jest prawdziwym przodownikiem pracy w organizmie.
Serce bowiem kurczy się około 80 razy na minutę i... tak bez przerwy przez
całe życie.

Każdego dnia pompuje prawie 7 ton krwi, która tętnicami i żyłami pokonuje
ok. 90 000 km.

Ten wyjątkowo wytrzymały mięsień nie działa samotnie, jest jednak
najważniejszym ogniwem całego układu krążenia.

Stąd, jeśli w naczyniach dzieje się coś niepokojącego (np. nadmiernie rośnie
ciśnienie krwi albo rozwija się miażdżyca), od razu wpływa to na stan serca.
Serce - funkcjonowanie

Serce pracuje wydajniej i ekonomiczniej niż najdoskonalszy mechanizm.
Potrafi też przystosowywać się szybko do zmieniających się warunków,
umożliwiając organizmowi pracę na różnych poziomach wysiłku.

Ale serce nie może się zatrzymać. Zatrzymanie się serca choćby na kilka
minut to śmierć. Nie możemy serca porównać do żadnej maszyny. Nie
znamy bowiem takiej pompy, która pracowałaby nieprzerwanie i bez
remontu tak wydajnie i tak długo.

Pompę można wyłączyć, zatrzymać, wymienić części i włączyć
ponownie. Z sercem jest zupełnie inaczej. Serca, wyłączając nieliczne
przypadki skomplikowanych operacji, remontować się w zasadzie nie da.

Trzeba więc o serce troszczyć się w sposób szczególny stosując zabiegi
wspomagające jego kondycję i przedłużające mu życie. Trzeba też
unikać tego wszystkiego, co sercu może zaszkodzić.
Serce - budowa






Zbudowane jest z tkanki mięśniowej
serca. Jest to rodzaj mięśnia
poprzecznie prążkowanego, ale
działającego niezależnie od woli
człowieka.
Ma kształt spłaszczonego stożka.
Położone jest asymetrycznie w klatce
piersiowej – 2/3 po stronie lewej.
Ma wielkość zaciśniętej pięści. Serce
mężczyzny waży około 300 g, a kobiety
270 g.
Serce otoczone jest osierdziem –
elastyczną błoną łącznotkankową
wypełnioną płynem surowiczym. Chrani
on serce przed tarciem podczas jego
pracy.
System naczyń wieńcowych
doprowadza składniki odżywcze i tlen
niezbędne do pracy tkanki mięśnia
sercowego.
Praca serca
Praca serca polega na rytmicznych skurczach.
Jeden cykl pracy serca trwa około 1 sekundy. Wyróżniamy trzy fazy
pracy serca:

skurcz przedsionków – krew z przedsionków tłoczona jest do
komór. Komory są rozkurczone, zastawki półksiężycowate zamknięte.

skurcz komór – krew tłoczona jest z komór do tętnic. Przedsionki
rozkurczone, zastawki przedsionkowo – komorowe zamknięte.

pauza – krótki odpoczynek serca (kilka milisekund). Komory
i przedsionki rozkurczone. Krew biernie napływa do przedsionków.
Pokochaj ruch - twoje serce
będzie ci wdzięczne

Lekarze mówią, że ruch może zastąpić każdy lek. Natomiast wszystkie leki świata
go nie zastąpią.
Ważny jest regularny wysiłek, który:







wzmacnia mięśnie, a zatem i serce, które jest przecież mięśniem,
zwiększa sieć naczyń krwionośnych, co polepsza ukrwienie i dotlenienie
wszystkich tkanek i narządów,
obniża za wysokie ciśnienie tętnicze krwi, tak groźne dla serca,
zmniejsza poziom trójglicerydów i cholesterolu całkowitego oraz złego, czyli LDL,
zwiększa natomiast dobrego, czyli HDL – przeciwdziała w ten sposób rozwojowi
miażdżycy,
zmniejsza krzepliwość krwi, a zatem ryzyko zakrzepów, które mogą zablokować
światło naczyń krwionośnych i doprowadzić do zawału,
zapobiega cukrzycy, która przyspiesza rozwój miażdżycy i nadciśnienia,
łagodzi szkodliwy dla serca stres, bo trening zwiększa wydzielanie endorfin –
hormonów szczęścia.
ZAGROŻENIE DLA SERCA
Miażdżyca tętnic wieńcowych
skutkuje takimi chorobami, jak:
nadciśnienie tętnicze,
 przerost lewej komory serca,
 narastająca niewydolność mięśnia sercowego, co w
ekstremalnej sytuacji może zakończyć się zawałem
mięśnia sercowego.

Rozwój miażdżycy

Miażdżyca wkrada się do organizmu podstępnie, wieloma ścieżkami.

Gdy wzrasta krzepliwości krwi, ułatwia to płytkom krwi przyleganie
(adhezję) do ścianek tętnicy.

Te, które się osadziły na gładkich ścian naczynia zapoczątkowały
miażdżycę, gdyż stały się "lepkim portem" ułatwiającym przyleganie
cholesterolowi krążącemu we krwi.

Im więcej cholesterolu jest we krwi, tym więcej go się osadzi.
Miażdżyca nie oszczędza
młodzieży

Nawet nastolatki nie powinny zapominać o zagrożeniu chorobami serca.
Najgorsza jest nadwaga, widoczna u znacznej części młodzieży.

Miażdżyca tętnic rozpoczyna się od osadzania się komórek tłuszczu na
wewnętrznych ściankach arterii, co sprawia, że tracą normalną elastyczność.
Kiedy warstwa tłuszczu zmniejsza "światło" arterii unaczyniających mózg,
pojawia się niebezpieczeństwo wystąpienia udaru mózgu. Kiedy podobne
zmiany obejmą naczynia wieńcowe serca, występuje zagrożenie atakiem
serca.

Do mało pocieszających wyników doszli również amerykańscy badacze z
Uniwersytetu w Minnesota, którzy szukali odpowiedzi na pytanie o czynniki
ryzyka chorób serca u młodych ludzi w wieku 13 i 15 lat. Okazało się,
że w bardzo wielu przypadkach mieli oni zbyt wysokie ciśnienie krwi, które
powoduje m.in. odporność na insulinę, co z kolei sprzyja powstawaniu
cukrzycy typu 2. Profilaktyka polega tu na stałej aktywności fizycznej,
zdrowej diecie i ciągłym kontrolowaniu wagi ciała.
Zaburzenia w krążeniu krwi
Choroba wieńcowa jest to niedokrwienie mięśnia sercowego
spowodowane zatykaniem tętnic wieńcowych. Jest ona najczęstszą
przyczyną zawału serca. Zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych
skrzepem powoduje zawał – czyli martwicę fragmentu mięśnia
sercowego, zaopatrywaną przez tę tętnicę. W zależności od tego ile
tętnic wieńcowych uległo zatkaniu zawał może być mniej lub
bardziej rozległy.
Nadciśnienie tętnicze jest to zwiększone ciśnienie krwi
spowodowane najczęściej złogami cholesterolu w naczyniach
krwionośnych. Ciśnienie krwi podnosi również nikotyna, kofeina,
alkohol i nadmiar soli w pożywieniu. Może to prowadzić do pęknięć
naczyń krwionośnych i wewnętrznych wylewów.
ZŁY I DOBRY CHOLESTEROL

Zły cholesterol nazywany w skrócie LDL (od ang. low-density lipoprotein). Jego nadmiar zagraża rozwojem
miażdżycy. Jest podatny na utlenianie przez wolne rodniki i inicjuje powstawanie ognisk miażdżycowych we wnętrzu arterii.
Jego poziom powinien być możliwie jak najniższy – najlepiej poniżej 100 miligramów na 0,1 litra surowicy krwi.

Cholesterol HDL określany potocznie jako dobry cholesterol (HDL)

Tłuszcze krążące we krwi – czyli trójglicerydy ( tryglicerydy ).

Czynniki, które mają wpływ na cholesterol to: czynniki dziedziczne, wiek, płeć,
dieta, waga ciała, aktywność fizyczna oraz palenie tytoniu. Na pierwsze trzy nie mamy żadnego
przeciwdziała miażdżycy.
Cholesterol HDL wręcz “wypłukuje” komórki tłuszczu z naczyń krwionośnych. Jego poziom we krwi powinien być jak najwyższy
- powyżej 40 miligramów do ok. 60 miligramów. Jednak najpełniej chroni on serce, jeśli jego ilość przekracza 60 miligramów.
Poza tym przyjęto limit: oba rodzaje cholesterolu nie mogą przekraczać ilości 200 miligramów na 0,1 litra surowicy krwi.
Tę grupę tłuszczów należy
usilnie eliminować z krążenia, gdyż organizm może je przetwarzać na zły cholesterol. Poziom tej grupy tłuszczów we krwi nie
powinien przekraczać 150 miligramów na 0,1 litra surowicy krwi.
wpływu, natomiast na pozostałe - tak. Należy przede wszystkim ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, które należą do
grupy tłuszczów nasyconych i zastąpić olejami oraz wprowadzić jak najszybciej zdrowy tryb życia.

Można znacząco zmniejszyć poziom cholesterolu bez leków, jedynie przy
zastosowaniu antycholesterolowej diety oraz ćwiczeń fizycznych i unikaniu stresu,
np. dzięki relaksacji. Wyjątek od tej zasady stanowią jednak te osoby, które dziedziczą skłonność do wysokiego
poziomu tego związku we krwi.

Najważniejszym sposobem zwalczania zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we
krwi jest racjonalizacja żywienia – czyli dieta antycholesterolowa. Skuteczne zapobieganie
miażdżycy nie jest możliwe poprzez modyfikację diety i opracowanie właściwego sposobu odżywiania. Konieczne jest
wdrożenie specjalnej diety antytłuszczowej i antycholesterolowej. Jeśli tego nie uczynimy zagraża nam miażdżyca i choroba
wieńcowa oraz ich zagrażające życiu powikłania – zawał i udar.
Dbaj o serce... całym sercem
Dlatego szczególnie istotne jest, by nie dopuścić do
nadciśnienia i utrzymywać cholesterol w normie.
Jak to osiągnąć? A także co robić, gdy już pojawiają
się pierwsze oznaki „sercowych kłopotów”?.
TRYB ŻYCIA A ZAGROŻENIA CHOROBĄ?
ZDROWY TRYB ŻYCIA WSPOMAGA LECZENIE MIAŻDŻYCY
Za miażdżycę odpowiedzialny jest w dużym stopniu niewłaściwy styl życia: stresy, brak ruchu, palenie
papierosów. Każdy moment życia i wiek jest odpowiedni, aby rozstać się ze złymi nawykami, aktywnie
wypoczywać, zwolnić tempo i uwolnić się od nałogu palenia.
Nerwowy tryb życia powoduje, że z nadnerczy
uwalnia się do krwi nadmiar katecholamin (głównie adrenaliny i neoadrenaliny), które wywołują skurcze
naczyń wieńcowych, przyspieszają pracę serca, a w konsekwencji podnoszą ciśnienie krwi. Skutkiem może
być samoistne nadciśnienie tętnicze. Nie leczone nadciśnienie degeneruje ściany naczyń, co przyśpiesza
rozwój miażdżycy.
Palenie papierosów
doprowadza do niedotlenienia mięśnia sercowego i niedokrwienia naczyń krwionośnych, co przyśpiesza
miażdżycę. Eliminacja nikotyny i innych toksyn znajdujących się w dymie papierosa jest ulgą dla serca
i krwioobiegu, jak też dla innych narządów ciała. Udokumentowano, że porzucenie palenia papierosów
znacząco zmniejsza ryzyko zawału.
Osoby mało aktywne fizycznie
są dwukrotnie częściej narażone na choroby serca. Należy dużo chodzić, gimnastykować się, jeździć na
rowerze, pływać.
Sen daje wytchnienie sercu,
dlatego należy dbać o nocny wypoczynek i jego ilość – (7-8 godzin dziennie).
Warunki klimatyczne
Osoby zagrożone miażdżycą nie powinny wybierać na urlop miejsc o „ostrym” klimacie. Szczególnie
niewskazany jest wyjazd w góry (powyżej 600 m n.p.m).
Pomiar pracy serca

Tętno możemy zmierzyć sami na tętnicy szyjnej
lub skroniowej.

Wartość tętna mówi nam o ilości „uderzeń” serca
w ciągu 1 minuty.

W spoczynku powinno wynosić 60 do 80
uderzeń/minutę.

Wysiłek fizyczny i duże emocje wpływają na
szybsze bicie serca.
Pomiar pracy serca
Ciśnienie krwi

mówi nam o sile z jaką serce
pompuje krew do tętnic, ale zależy
też od stanu naczyń krwionośnych.

powinno wynosić u osoby młodej
120/80 mm Hg:
– 120 mmHg to ciśnienie skurczowe,
czyli najwyższe ciśnienie panujące w
tętnicy podczas skurczu lewej komory
serca,
– 80 mmHg to ciśnienie rozkurczowe,
czyli najniższe ciśnienie krwi, jakie
występuje w tętnicy podczas
rozkurczu komór.
Pomiar pracy serca
EKG to zapis pracy serca przy
pomocy sprzętu medycznego –
elektrokardiografu - mówi o częstości
skurczów przedsionków i komór,
o czasie i regularności ich trwania.
Zadania
1.
Wymień trzy czynniki zagrażające zdrowiu serca.
2.
Wyjaśnij, na czym polega wpływ diety na pracę serca.
3.
Wyjaśnij, o czym możemy się dowiedzieć mierząc
tętno.
4.
Podaj trzy propozycje zachowań korzystnych dla serca.
5.
Wyjaśnij na czym polega zawał serca.
Źródła






W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r.
B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r.
J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r.
www.szkolnictwo.pl