Propedeutyka pediatrii

PROGRAM NAUCZANIA PROPEDEUTYKI CHORÓB
DZIECI DLA III ROKU WYDZIA£U LEKARSKIEGO
Zajêcia odbywaj¹ siê w jednostkach klinicznych Katedry Chorób Dzieci, na bazie Przyklinicznej Poradni Specjalistycznej dla Dzieci, oddzia³u
noworodków Kliniki Perinatologii oraz w miejskim ¿³obku i przedszkolu.
1.
2.
3.
4.
5.
Cele kszta³cenia
Metodyka badania podmiotowego i przedmiotowego dziecka.
Odrêbnoœci badania dziecka w zale¿noœci od wieku.
Fizjologia rozwoju fizycznego i psychomotorycznego dziecka.
Metody oceny rozwoju fizycznego i psychoruchowego.
Profilaktyka w pediatrii: szczepienia, zasady ¿ywienia dzieci w ró¿nym wieku, zasady przeprowadzania powszechnych przesiewowych
badañ lekarskich w populacji dzieciêcej, profilaktyka chorób niedoborowych (krzywica, anemia z niedoboru ¿elaza i kwasu foliowego), profilaktyka próchnicy i wad zgryzu. Zasady profilaktyki
w wieku dzieciêcym chorób cywilizacyjnych wystêpuj¹cych w wieku
dojrza³ym.
Tematyka seminariów
1. Sprawy organizacyjne. Badanie podmiotowe (wywiad).
2. Badanie przedmiotowe: ocena stanu ogólnego.
3. Badanie: skóry i tkanki podskórnej, uk³adu miêœniowego, wêz³ów
ch³onnych.
4. Badanie przedmiotowe: ocena rozwoju psychomotorycznego.
5. Badanie przedmiotowe: g³owa i szyja.
6. Badanie przedmiotowe: uk³ad oddechowy.
7. Badanie przedmiotowe: uk³ad kr¹¿enia.
8. Badanie przedmiotowe: jama brzuszna.
9. Badanie przedmiotowe: ocena neurologiczna dziecka.
10. Badanie przedmiotowe: uk³ad moczowo-p³ciowy.
11. Kszta³towanie siê odpornoœci. Szczepienia ochronne.
12. Niedokrwistoœæ fizjologiczna pierwszego kwarta³u. Niedokrwistoœci niedoborowe z niedoboru ¿elaza, i kwasu foliowego.
13. ¯ywienie niemowl¹t. Ogólne zasady ¿ywienia dzieci powy¿ej pierwszego roku ¿ycia. Kszta³towanie prawid³owych nawyków ¿ywieniowych w aspekcie zapobiegania chorobom cywilizacyjnym.
14. Ocena rozwoju fizycznego dziecka.
1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Tematyka æwiczeñ
Oddzia³ Noworodków
System „matka razem z dzieckiem” (rooming-in).
Podzia³ noworodków z uwzglêdnieniem wieku p³odowego i urodzeniowej masy cia³a.
Cechy morfologiczne i fizjologiczne noworodka donoszonego. Badanie przedmiotowe noworodka. Pielêgnacja noworodka donoszonego.
Ocena morfologiczna i fizjologiczna wczeœniaka: kryterium wczeœniactwa, przyczyny wczeœniactwa, odrêbnoœci morfologiczne i fizjologiczne noworodka urodzonego przedwczeœnie, pielêgnacja
wczeœniaka.
Ocena morfologiczna i fizjologiczna noworodka z zespo³em hipotrofii wewn¹trzmacicznej (IUGR, SGA): okreœlenie hipotrofii wewn¹trzmacicznej, klasyfikacja noworodków urodzonych z hipotrofi¹, etiologia
wewn¹trzmacicznego zahamowania wzrastania p³odu, cechy morfologiczne i fizjologiczne noworodka urodzonego z hipotrofi¹.
Ocena stanu ogólnego noworodka: skala Apgar, pojêcie zamartwicy, postêpowanie z noworodkiem urodzonym w zamartwicy.
Adaptacja noworodka do ¿ycia pozamacicznego (stany przejœciowe): ¿ó³taczka fizjologiczna noworodków, pourodzeniowy spadek
masy cia³a, adaptacyjne zaburzenia termoregulacji, odczyny hormonalne, zaburzenia krzepniêcia u noworodków, stolce przejœciowe,
rumieñ toksyczno-alergiczny.
Odrêbnoœci adaptacji u wczeœniaków i noworodków z hipotrofi¹
wewn¹trzmaciczn¹.
Oddzia³ Niemowlêcy
Æwiczenie 1
1. Rozwój fizyczny (somatyczny) niemowlêcia: dynamika przyrostów
masy i d³ugoœci cia³a oraz obwodu g³owy i klatki piersiowej, zmiany
proporcji cia³a w okresie niemowlêcym, rozwój narz¹du ¿ucia i uzêbienia; z¹bkowanie, metody oceny rozwoju fizycznego (siatki centylowe, tabele norm, wskaŸniki proporcji).
2. Rozwój psychomotoryczny niemowlêcia: etapy rozwoju lokomocji i kontroli postawy cia³a, rozwój procesów poznawczych i koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwój kontaktów spo³ecznych, etapy
rozwoju percepcji mowy i wokalizacji niemowl¹t, znaczenie
2
3.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
emocjonalnej wiêzi z matk¹ dla prawid³owego rozwoju osobowoœci dziecka, metody oceny rozwoju psychomotorycznego:
• diagnostyka psychologiczna rozwoju (iloraz rozwoju),
• próby testowe s³u¿¹ce do orientacyjnej oceny rozwoju psychomotorycznego niemowl¹t (karta rozwoju psychoruchowego wg
Chrzanowskiej, Orientacyjny Test Psychoruchowego Rozwoju Dziecka Denver, skala rozwoju ruchów niemowlêcia Zdañskiej-Brincken
i Wolañskiego, skala osi¹gniêæ w rozwoju mowy Przetacznikowa
i Spionek oraz Silvera, siatki centylowe motoryki niemowlêcia Zdañskiej-Brincken i Wolañskiego).
Badanie przedmiotowe niemowlêcia.
Æwiczenie 2
Odrêbnoœci wywiadu auksologicznego i chorobowego w okresie
niemowlêcym.
Badanie przedmiotowe niemowlêcia.
Terminy i zakres powszechnych, profilaktycznych badañ lekarskich u noworodków, niemowl¹t i dzieci do lat 2.
Profilaktyka chorób zakaŸnych: szczepienia ochronne.
Æwiczenie 3
Choroby niedoborowe okresu niemowlêcego i wczesnodzieciêcego: niedokrwistoœæ fizjologiczna I kwarta³u, niedokrwistoœæ z
niedoboru ¿elaza i kwasu foliowego, krzywica.
¯ywienie noworodków i niemowl¹t: karmienie naturalne, rodzaje
mieszanek od¿ywczych, schemat sztucznego ¿ywienia niemowl¹t.
Badanie przedmiotowe niemowlêcia.
Przychodnia
Æwiczenie 1
Badanie podmiotowe i przedmiotowe dziecka: kierunkowe zbieranie wywiadu, postawienie wstêpnego rozpoznania i jego weryfikacja, planowanie postêpowania diagnostycznego i terapeutycznego.
Diagnostyka auksologiczna w praktyce pediatrycznej: wywiad rodzinny i auksologiczny, ocena somatoskopowa, przedmiotowe
badanie pediatryczne.
Dyspanseryzacja i pojêcie czynnego poradnictwa lekarskiego.
Æwiczenie 2
Badanie podmiotowe i przedmiotowe dziecka.
Ocena rozwoju fizycznego: metody oceny, pojêcie wieku biologicznego (rozwojowego), warianty rozwoju fizycznego i dojrzewania
p³ciowego w praktyce pediatrycznej, budowa i postawa cia³a a rozwój dziecka, przewidywanie ostatecznej wysokoœci cia³a.
3
3. Rozwój psychiczny dziecka i metody jego oceny: pojêcie rozwoju
psychicznego, metody oceny rozwoju psychicznego dziecka, rozwój
psychiczny w poszczególnych okresach rozwojowych, najczêstsze odchylenia w dynamice i harmonii rozwoju psychomotorycznego.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
Oddzia³ Dzieci Starszych
Æwiczenie 1
Rozwój fizyczny dziecka w okresie przedszkolnym (4–7 r.¿.): dynamika przyrostów masy i wysokoœci cia³a, zmiany proporcji cia³a,
postawa habitualna 4- i 6-latków, dymorfizm p³ciowy, rozwój uzêbienia.
Rozwój psychiczny dziecka w okresie przedszkolnym (4–7 r.¿.):
doskonalenie ruchów postawno-lokomocyjnych i narzêdziowych
(praksji), rozwój kontaktów spo³ecznych, rozwój mowy, ocena
psychologiczna zdolnoœci intelektualnych (iloraz inteligencji),
lateralizacja.
Badanie podmiotowe i przedmiotowe dziecka.
Æwiczenie 2
Zasady ¿ywienia dzieci starszych: zapotrzebowanie na bia³ko i energiê po okresie niemowlêcym, zapotrzebowanie na t³uszcze po okresie niemowlêcym, zalecane spo¿ycie wêglowodanów po okresie
niemowlêcym, zalecane normy spo¿ycia makro- i mikroelementów, zapobieganie niedoborom witaminowym, gotowe przetwory
spo¿ywcze dla dzieci starszych.
Profilaktyka pierwotna chorób uk³adu kr¹¿enia. Zapewnienie dziecku: racjonalnego ¿ywienia, aktywnoœci fizycznej. Kszta³towanie
u dziecka: zachowañ zdrowotnych sprzyjaj¹cych zdrowiu, poczucia
w³asnej wartoœci, radzenia sobie w sytuacjach stresowych.
Ogólne zasady zapobiegania próchnicy zêbów i chorobom przyzêbia: higiena jamy ustnej, racjonalne ¿ywienie, uzupe³nienie
zwi¹zków fluoru.
Badanie podmiotowe i przedmiotowe dziecka.
¯³obek
1. Rozwój fizyczny w okresie wczesnego dzieciñstwa (poniemowlêcym): dynamika przyrostów masy i wysokoœci cia³a, obwodu g³owy
i klatki piersiowej, zmiany proporcji cia³a w okresie poniemowlêcym, postawa habitualna dziecka 2-letniego, rozwój narz¹du ¿ucia
i uzêbienia (wiek zêbowy).
4
2. Rozwój psychoruchowy w okresie poniemowlêcym (2–3 r.¿.): doskonalenie czynnoœci motorycznych, postêpy w rozwoju koordynacji
wzrokowo-ruchowej, rozwój mowy, nabywanie nawyków higienicznych i umiejêtnoœci samoobs³ugi, pocz¹tki lateralizacji, chwiejnoœæ
emocjonalna.
3. Badanie bilansowe 2-latka. Zakres badañ:
• testy przesiewowe wykrywaj¹ce: zaburzenia rozwoju somatycznego, zeza (wywiad, badanie ustawienia ga³ek ocznych i symetrii
odbicia na rogówkach), zaburzenia s³uchu (orientacyjne badanie s³uchu), zaburzenia rozwoju psychoruchowego,
• badanie podmiotowe,
• badanie przedmiotowe.
4. Profilaktyka stomatologiczna (zapobieganie próchnicy, chorobom
przyzêbia, wadom zgryzu)
Szko³a Podstawowa
1. Rozwój somatyczny i psychiczny dziecka w okresie wczesnoszkolnym: rozwój fizyczny, rozwój umys³owy i emocjonalny, ocena dojrza³oœci (gotowoœci) szkolnej.
2. Badanie bilansowe dziecka 10-letniego: ocena poziomu i tempa
wzrastania, orientacyjna ocena rozwoju psychospo³ecznego oraz
przystosowania szkolnego (zaburzenia zachowania, nerwice, trudnoœci szkolne), ocena stanu zdrowia z ustaleniem rozpoznania
zaburzeñ i chorób oraz problemu zdrowotnego, w tym ocena
wad postawy, kwalifikacja do zajêæ wychowania fizycznego.
Szpital Dziennego Pobytu
1. Rozwój somatyczny i psychiczny dziecka w okresie dojrzewania:
rozwój fizyczny, rozwój umys³owy i emocjonalny.
2. Badanie bilansowe dziecka 14-letniego: ocena poziomu i tempa
wzrastania i dojrzewania p³ciowego (niskoros³oœæ, nadmiar lub niedobór masy cia³a, opóŸnione lub nieharmonijne dojrzewanie p³ciowe, zaburzenia miesi¹czkowania), orientacyjna ocena rozwoju
psychospo³ecznego oraz przystosowania szkolnego (zaburzenia zachowania, nerwice, trudnoœci szkolne, palenie tytoniu, picie alkoholu i u¿ywanie narkotyków), ocena stanu zdrowia z ustaleniem
rozpoznania zaburzeñ i chorób oraz problemu zdrowotnego, kwalifikacja do zajêæ wychowania fizycznego, orzeczenie lekarskie dotycz¹ce dalszego kszta³cenia i nauki zawodu.
5
1.
2.
3.
4.
5.
Przedszkole
Rozwój fizyczny dziecka w okresie przedszkolnym: dynamika przyrostów masy i wysokoœci cia³a, obwodu g³owy i klatki piersiowej,
zmiany proporcji cia³a, dymorfizm p³ciowy, postawa habitualna
dziecka 4- i 6-letniego, rozwój narz¹du ¿ucia i uzêbienia (wiek
zêbowy).
Rozwój psychiczny i ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym:
doskonalenie czynnoœci motorycznych, ruchów postawno-lokomocyjnych i narzêdziowych (praksji), aktywnoœæ i sprawnoœæ ruchowa
dziecka, rozwój mowy, wady wymowy, rozwój kontaktów spo³ecznych, rozwój emocjonalny, nabywanie nawyków higienicznych
i umiejêtnoœci samoobs³ugi, lateralizacja, postêpowanie z dzieckiem leworêcznym, kszta³towanie siê procesów myœlowych – okres
pytañ, fantazjowanie.
Badania bilansowe 4- i 6-latka: zakres i cele badañ bilansowych,
testy przesiewowe, pojêcie gotowoœci szkolnej.
Profilaktyka stomatologiczna: zapobieganie próchnicy, chorobom
przyzêbia i wadom zgryzu.
Badanie podmiotowe i przedmiotowe dziecka.
Zalecana literatura
1. Krawczyñski M.: Propedeutyka pediatrii. PZWL, Warszawa 2002.
2. Chlebna-Sokó³ D., Kardas-Sobantka D.: Badanie lekarskie
dziecka, £ódŸ 1999.
3. Obuchowicz A.: Badanie podmiotowe i przedmiotowe w pediatrii, Katowice 1999.
4. Górnicki B., Dêbiec B., Baszyñski J.: Pediatria, t. 1 i 2. PZWL,
Warszawa 1995.
6