między głównym nurtem a pograniczami badań

POLSKIE TOWARZYSTWO SOCJOLOGICZNE
SEKCJA SOCJOLOGII RELIGII
oraz
INSTYTUT SOCJOLOGII
UNIEWRSYTETU KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
W WARSZAWIE
mają zaszczyt zaprosić Państwa na konferencję naukową pt.
MIĘDZY GŁÓWNYM NURTEM A POGRANICZAMI BADAŃ
SOCJOLOGII RELIGII. SPORY TEORETYCZNE
I METODOLOGICZNE
26-27. 05. 2015 Warszawa
Honorowy patronat nad konferencją objął Jego Magnificencja
ks. prof. dr hab. Stanisław Dziekoński, Rektor UKSW w Warszawie
Koleżanki i Koledzy,
Członkinie i Członkowie Sekcji Socjologii Religii PTS,
Szanowni Państwo,
Zapraszamy do udziału w konferencji, której celem jest dyskusja nad społecznym
wymiarem religii, religijności oraz duchowości. Pluralizm społeczno-kulturowy, który jest
zasadniczym kontekstem funkcjonowania współczesnych społeczeństw skutkuje nie tylko
przemianami tradycyjnych odniesień do sacrum, ale także sprzyja pojawianiu się nowych
fenomenów religijnych. Identyfikujemy i opisujemy je w terminach religijności
instytucjonalnej, religijności zindywidualizowanej; wciąż dostrzegamy sekularyzację, ale
również mówimy o desekularyzacji, respirytualizacji czy nowej duchowości. Ta wielość
kategorii analitycznych pokazuje bogactwo wymiarów życia religijnego i więzi z
transcendencją, ale także pozwala sądzić, że nie wyczerpaliśmy sposobów ich opisywania.
W ramach konferencji chcielibyśmy zaprezentować aktualne badania z zakresu
socjologii religii: pokazać ich przedmiot, sposoby analizy, główne obszary eksploracji, ale
także tematy, które choć cieszą się mniejszą popularnością, to niewątpliwie są wartościowe
poznawczo, podobnie jak te które dominują. Proponujemy Państwu następujące sekcje
tematyczne:
1
1. Religia i polityka – między sakralizacją a sekularyzacją życia publicznego
W państwach kręgu kultury chrześcijańskiej wartości religii obywatelskiej pełnią przede
wszystkim funkcję integrującą społeczeństwo i legitymizującą system demokratyczny. Panel
jest próbą poszukiwania odpowiedzi na pytanie czy istnieją społeczeństwa rozwinięte bez
jakiejś formy religii politycznej? Czy religia obywatelska to tożsamość wspólnotowa i
narodowa oparte na jednolitym układzie idei, wartości i symboli? Czy w religii politycznej
instytucja władzy przyjmuje funkcję nadprzyrodzoności, lecz nadprzyrodzoności pozbawionej
swoich konstytutywnych atrybutów, zapośredniczonej i wymagającej dodatkowego
uprawomocnienia?
2. Religia i ideologie pieniądza - poszukiwania elementów religii w systemach i
działaniach ekonomicznych
Kontrowersje związane z tezą Webera zainspirowały środowisko socjologów do podjęcia
badań teoretyczno-empirycznych nad rolą i funkcjami religii w gospodarce wolnorynkowej.
Czy współczesna krytyka koncepcji Weberowskiej dyskwalifikuje ideę wpływu wartości
religijno-moralnych na system gospodarczy? Czy inkorporacja tezy o ideacyjnej
przyczynowości systemu gospodarczego, jako jednego z podstawowych czynników struktury
ekonomicznej jest milowym krokiem socjologii ekonomicznej, a ogólnie ideologicznej
zawartości systemów gospodarczych?
3. Religia w popkulturze – religia instant, Karma cola, feeryczność religii
Eliminacja bariery informacyjnej po 1989 roku i przyłączenie się Polski do strefy wolnego
rynku mediów publicznych doprowadziły do wzbogacenia tradycyjnego systemu
aksjonormatywnego o nowe propozycje. Czy wartości hedonistyczne, egotyczne i utylitarne
społeczeństw demokracji liberalnej zyskały przewagę nad wartościami tradycyjnymi,
umocowanymi w systemie religijnym? Czy osłabienie socjalizującej funkcji rodziny i
instytucji religijnych, włączenie ich do kultury medialnej, czyni obecnie popkulturowy
przekaz trwałym elementem świadomości społecznej Polaków?
4. Socjologia religii – eksploracje metodologiczne
Socjologowie religii, z racji funkcjonowania w wielozmiennej rzeczywistości, zobligowani są
do deskrypcji wielu aspektów rzeczywistości, co zakłada subiektywny wybór badacza.
Socjolog może chcieć szukać tych deskrypcji w uogólnieniach zachowań ludzkich lub może
być również zainteresowany cechami partykularnymi aktorów i znaczeniami, jakie przypisują
oni swoim działaniom. Czy metoda naukowa socjologii jest wyborem z nieskończonych
wariantów empirycznie poznawalnej rzeczywistości? Do jakiego stopnia rozwój metod i
technik badań socjologicznych znalazł swoje odzwierciedlenie w badaniach socjoreligijnych?
5. Religijność zinstytucjonalizowana i niezinstytucjonalizowana (optyki badawcze)
Pytania, jakie stawiają organizatorzy sekcji dotyczą możliwości i ograniczeń
dominujących w polskiej socjologii religii ujęć teoretycznych i metodologicznych,
związanych z modelem „kościelności”. Czy socjologia „niekwestionariuszowa” (rozumiejąca)
może dzisiaj adekwatnie badać zjawiska religijności niezinstytucjonalizowanej,
zindywidualizowanej? Czy w społeczeństwie polskim zaczynają one mieć charakter
dominujący?
2
6. Tradycja wynaleziona? Religijność i duchowość w życiu społecznym
Pytanie o obecność tradycji w życiu społecznym przeżywa obecnie renesans. Czy
religijność i duchowość można dzisiaj odczytywać w formule kryzysu tradycji, tradycji
wynalezionej, a może tradycji rozproszonej? Jaka jest współczesna recepcja treści związanych
z tradycją teologiczną, duchową i ascetyczną? Jakie jest miejsce „nowych” form religijności i
duchowości (np. mistycyzm, magia, New Age, familiaryzm, samorealizacja) w postawach i
działaniach społecznych Polaków? W jaki sposób ujmuje te fakty socjologia codzienności?
Na ile konieczny jest udział innych subdyscyplin oraz dyscyplin pozasocjologicznych (np.
religioznawstwa, teologii, historii, psychologii) w badaniu tego typu zjawisk?
7. Kwestia prywatyzacji i deprywatyzacji religii (Kościoły – denominacje – sekty)
We współczesnej socjologii religii obserwujemy współwystępowanie i ścieranie się
rozmaitych paradygmatów, a wśród nich prywatyzacji/indywidualizacji i deprywatyzacji/
deindywidualizacji religii. Na ile stanowiska te znajdują oddźwięk w podejmowanych
badaniach socjologicznych Kościołów (w tym katolickiego), denominacji i sekt religijnych?
Jakie są przejawy procesów prywatyzacji religii w społeczeństwie polskim? W jakich
dziedzinach życia społecznego szczególnie widoczne jest zjawisko deprywatyzacji religii?
8. Socjalizacja religijna wobec wyzwań współczesności
W warunkach ponowoczesności, procesy socjalizacyjno-wychowawcze stają wobec
trudnych wyzwań, nieznanych we wcześniejszych okresach. Ważne są zatem pytania
dotyczące m.in.: kształtu współczesnej transmisji pokoleniowej w rodzinie, obecności
wzorów osobowych o charakterze religijnym w świadomości młodego pokolenia Polaków,
ciągłości i zmiany w zakresie duszpasterstwa dzieci i młodzieży (żywotność szkolnej
katechezy oraz treści religijnych w mediach), obecności wartości religijno-moralnych w
edukacji do życia rodzinnego i dojrzałej seksualności (w kontekście teorii/ideologii gender).
9. Instytucje i wspólnoty religijne (między hierarchicznością a sieciowością)
Przeobrażenia życia społecznego prowadzą od socjologii „twardych” do socjologii
„miękkich” struktur. Pojawia się zatem pytanie, czy zmienia się sposób badania
współczesnych instytucji religijnych, m.in. Kościoła, wspólnot religijnych, relacji między
duchowieństwem a laikatem. Czy socjologia organizacji religijnych staje wobec nowych
wyzwań, związanych z ponowoczesnością?
10. Nowe ruchy religijne i społeczne w przestrzeni globalizacji i lokalizacji
Nowe ruchy religijne i społeczne stają się ważnymi aktorami na scenie społecznej. Czy
ruchy społeczne odnoszą się w swoich przesłaniach do treści religijnych? Jaka jest żywotność
nowych ruchów religijnych w społeczeństwie polskim? Jakie możliwości i bariery posiadają
NRR, związane z Kościołem katolickim?
Informacje organizacyjne
Konferencja odbędzie się na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,
w dniach 26-27.05. 2015 r. Gościć Państwa będzie Instytut Socjologii tegoż Uniwersytetu (ul.
Wóycickiego 1/3, bud.23) i jego Dyrektor ks. prof. dr hab. Sławomir H. Zaręba, wieloletni
członek Sekcji Socjologii Religii PTS. Udział w konferencji wiąże się z wniesieniem opłaty
konferencyjnej, której wysokość podana jest w karcie zgłoszeniowej.
3
Abstrakty (o objętości maksimum 300 słów) prosimy zgłaszać do 31.03, ze wskazaniem
grupy tematycznej, w której referat ma być wygłoszony. Opłaty prosimy wnosić do 20.04.
Przed dokonaniem opłat, najpóźniej do 7.04., zostaną Państwo poinformowani o przyjęciu
referatów. Abstrakty prosimy przesyłać do sekretarza konferencji mgr Marcina
Choczyńskiego na adres: [email protected]
Program konferencji w dniu 26. i 27. 05. przewiduje część rekreacyjną tj. kolację oraz wyjście
do jednego z warszawskich muzeów, które nie są objęte wspomnianymi opłatami
konferencyjnymi. O pozostałych kwestiach organizacyjnych poinformujemy Państwa w
oddzielnych komunikatach w miesiącu marcu.
Komitet organizacyjny
Prof. dr hab. Irena Borowik (IS UJ)
Ks. prof. dr hab. Sławomir H. Zaręba (IS UKSW)
Dr hab. Maria Sroczyńska, prof. UKSW (IS UKSW)
Dr Wojciech Klimski (IS UKSW)
Dr Marcin Zarzecki (IS UKSW)
Mgr Marcin Choczyński (IS UKSW) – sekretarz
4