BIBLIA

BIBLIA
SŁOWO BOGA
O BOGU
I CZŁOWIEKU
SPIS TREŚCI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Terminologia
Etapy powstawania Biblii
Autor(zy) Biblii
Natchnienie Biblijne
Języki Biblijne
Podział ksiąg
Kanon Biblijny
Typy ksiąg
Sigla biblijne
Ważniejsze przekłady Biblii
Przydatne adresy www
TERMINOLOGIA
Biblia, Pismo Święte pochodzi z języka
greckiego:
• βιβλίον, biblion – zwój papirusu, księga,
• w liczbie mnogiej βιβλία, biblia – księgi
BIBLIA = KSIĘGI
ETAPY POWSTAWANIA BIBLII
1. Tradycja ustna
(ustne, nie
piśmienne,
przekazywanie opisu
wydarzeń)
2. Formowanie się
źródeł (tzw. glosy,
perykopy)
3. Ostateczna redakcja
tekstu
AUTOR(zy) BIBLII
Za faktycznego autora Biblii uznaje się Boga,
który poprzez swoje natchnienie kierował
autorami ludzkimi w przekazywaniu nauki o
zbawieniu.
Poza tym istnieją autorzy ludzcy, którym
przypisuje się poszczególne księgi.
NATCHNIENIE BIBLIJNE
Natchnienie biblijne bezpośredni, pozytywny i
nadprzyrodzony wpływ Boga
na umysł i wolę piszącego,
dzięki czemu księga, która
powstaje jest dziełem dwóch
autorów: Boga i człowieka.
Natchniona jest cała Biblia.
NATCHNIENIE BIBLIJNE
• Kryterium odróżniania ksiąg natchnionych
jest tradycja apostolska.
• Rodzaje natchnienia:
– czynne: charyzmatyczny wpływ Boga na człowieka
piszącego, który trwa do ukończenia księgi,
– bierne: oznacza przyjęcia działania Bożego przez
człowieka.
NATCHNIENIE BIBLIJNE
• W powstawaniu księgi współpracują trzy rodzaje władz:
rozum, wola, władze wykonawcze, dlatego na każdą z nich
rozciąga się Boże działanie.
• Wpływ na rozum polega na oświeceniu, dzięki któremu pisarz
może wszystko należycie pojąć. Pod wpływem Bożego światła
pisarz wypowiada swój sąd o prawdzie rzeczy, którą chce
przekazać na piśmie, a którą poznał przez Objawienie albo
drogą naturalną.
• Wpływ na wolę jest impulsem, poruszeniem, mającym na celu
skłonienie woli pisarza do pisania. Poruszenie Boga jest
skuteczne, nie znosi jednak wolności autora. Bóg bowiem
działa na stworzenia zgodnie z ich naturą, jeżeli są wolne, Bóg
nie niszczy ich wolności.
NATCHNIENIE BIBLIJNE
Ludzki wymiar Biblii
Boski wymiar Biblii
• w tekście widoczna jest
osobowość autora, walory i
braki ludzkie, cechy człowieka,
psychologia, kultura i język,
także wyobrażenia,
wrażliwość, wykształcenie oraz
sposób myślenia.
• Wykluczone jest natomiast to,
co sprzeciwia się prawdzie i
świętości Bożej.
•
prawda
•
świętość.
NATCHNIENIE BIBLIJNE
• Świadectwa biblijne o natchnieniu:
• 2 Tm 3,16-17: "Wszelkie Pismo od Boga natchnione /jest/ i
pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania,
do kształcenia w sprawiedliwości - aby człowiek Boży był
doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu."
• 2 P 1,20-21: "To przede wszystkim miejcie na uwadze, że
żadne proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjaśnienia.
Nie z woli bowiem ludzkiej zostało kiedyś przyniesione
proroctwo, ale kierowani Duchem Świętym mówili /od Boga/
święci ludzie."
NATCHNIENIE BIBLIJNE
Błędy rzutujące na niewłaściwe rozumienie Biblii:
• negowanie, ograniczanie lub osłabianie ludzkiej natury
słowa Bożego; to pewien typ mentalności, ograniczona wizja
Biblii; traktowanie jej jako zbioru wzniosłych zasad, jako dzieło
jakby spadłe z nieba, za tylko słowo Boże, przy zapomnieniu,
że jest to równocześnie prawdziwie ludzkie słowo ze
wszystkimi jego właściwościami,
• traktowanie Biblii jako dzieła typowo i czysto ludzkiego; jest
to naturalistyczne i laickie podejście do tekstu natchnionego;
Biblia jest tu dziełem jedynie ludzkim, wytworem ducha
ludzkiego, literaturą narodu, czasu i miejsca, w oderwaniu od
wierzeń i kultury religijnej.
JĘZYKI BIBLIJNE
ST
• hebrajski
• greka
NT
• aramejski
• hebrajski
• greka
PODZIAŁ BIBLII
Zasadniczo Biblia dzieli się na dwie części:
• ST – Stary Testament
• NT – Nowy Testament
Każda z tych części dzieli się na księgi.
Księgi dzielą się na rozdziały.
Rozdziały podzielone są na wiersze.
Pierwotnie księgi Biblii były spisane bez tych podziałów, zostały one
wprowadzone by zwiększyć czytelność tekstu.
Pierwszy podział wprowadził w 1206 r. paryski uczony biskup Stefan Langton.
Ostateczny podział uformował się w XVI (ok 1551 - 1555) za sprawą Roberta
Estienne`a.
KANON BIBLIJNY - DEFINICJA
Zbiór natchnionych przez Boga ksiąg, przyjętych
przez Kościół i uznanych za nieomylną regułę
wiary i moralności z racji zawartej w nich,
objawionej przez Boga, prawdy o zbawieniu.
KANON BIBLIJNY - KRYTERIA
Podstawowe kryteria kanoniczności
• Kryterium zasadnicze - Tradycja JezusowoApostolska
• Kryteria ogólne
KANON BIBLIJNY - KRYTERIA
Kryterium zasadnicze - Tradycja Jezusowo-Apostolska
Aby księgę można było nazwać kanoniczną, potrzebne jest
potwierdzenie jej Boskiego pochodzenia (natchnienia) przez
Kościół (Nauczycielski Urząd Kościoła). Tylko Kościół może
orzekać o natchnieniu księgi, włączając ją w ten sposób do
kanonu.
KANON BIBLIJNY - KRYTERIA
KRYTERIA GŁÓWNE
1.
Przekaz Tradycji. O natchnieniu danej księgi informuje nas Objawienie zawarte w Tradycji.
2.
Apostolskie pochodzenie. Dana księga może być uznana za natchnioną, gdy jej autorem
jest Apostoł. Trzeba pamiętać, że pisma te nie wyszły bezpośrednio spod pióra Apostołów,
lecz zostały spisane lub ostatecznie zredagowane przez ich uczniów, którzy utrwalili główne
myśli swojego nauczyciela lub redagowali pisma z pozostawionych przez niego materiałów.
Tak powstałe księgi, zgodnie zresztą ze starożytnym pojmowaniem autorstwa, również
uznajemy za pochodzące od Apostołów. W ten sposób za natchnione możemy uznawać
również księgi lub ich fragmenty powstałe do połowy II w. po Chr.
KRYTERIA POMOCNICZE
1.
Czytanie liturgiczne danej księgi w Kościele jako Pismo Święte.
2.
Budująca treść księgi zgodna z nauką całego Pisma Świętego.
Kryteria pomocnicze nie mogą być stosowane w sposób wyłączny, w oderwaniu od kryteriów
głównych.
KANON BIBLIJNY - KRYTERIA
Dlaczego Kościół rości sobie wyłączne prawo do autentycznego i bezbłędnego
rozpoznawania natchnienia Biblii? Powodów jest kilka.
1. Stary Testament powstał w łonie wspólnoty ludu Bożego Starego Przymierza,
Izraela, który - jako ich "właściciel" - stopniowo rozpoznawał niektóre ze swoich
ksiąg jako natchnione. Kościół jako lud Boży Nowego Przymierza przejął od
Izraela te Pisma i od początku uznawał je za natchnione.
2. Pisma Nowego Testamentu powstały we wspólnocie Kościoła i tylko Kościół może
bezbłędnie rozpoznawać w nich znamiona natchnienia.
3. W Kościele działa ten sam Duch Święty, który natchnął święte księgi. Kościół więc
prowadzony przez "Ducha Prawdy" może bezbłędnie rozpoznać Go jako autora
swoich Pism.
4. Księgi Pisma Świętego uznawane w czasach apostolskich za natchnione zostały
przez apostołów przekazane Kościołowi. Przekaz ten jest kontynuowany do dziś
dzięki nieprzerwanemu następstwu biskupów.
KANON HEBRAJSKI
Biblia hebrajska dzieli księgi Starego Testamentu na trzy
grupy:
1. Tora (Prawo): Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt
2. Nebiim (Prorocy):
- wcześniejsi: Joz, Sdz, 1-2 Sm, 1-2 Krl
- późniejsi: Iz, Jr, Ez, Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So,
Ag, Za, Ml
3. Ketubim (Pisma):
- wielkie: Ps, Prz, Hi
- pięć zwojów: Pnp, Rt, Lm, Koh, Est
- inne: Dn, Ezd, Ne, 1-2 Krn
KANON KATOLICKI ST
Biblia katolicka dzieli Stary Testament na następujące grupy:
1.
2.
3.
Księgi historyczne
- Pięcioksiąg (5): Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt
- dzieło Deuteronimisty (6): Joz, Sdz, 1-2 Sm, 1-2 Krl
- dzieło Kronikarza (4): 1-2 Krn, Ezd, Ne
- księgi dydaktyczno- historyczne (6): Rt, Tb, Jdt, Est, 1-2 Mch
Księgi dydaktyczne (7): Hi, Ps, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr
Księgi prorockie (18):
- prorocy więksi (6): Iz, Jr (+ Ba, Lm), Ez, Dn
- prorocy mniejsi (12): Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za,
Ml
KANON KATOLICKI NT
1.
Księgi historyczne
• Mt - Ewangelia według św. Mateusza
• Mk - Ewangelia według św. Marka
• Łk - Ewangelia według św. Łukasza
• J - Ewangelia według św. Jana
• Dz - Dzieje Apostolskie
2. Księgi dydaktyczne
• listy św. Pawła: Rz,1 Kor,2 Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1Tes, 2Tes, 1Tm, 2Tm, Tt, Flm
• Hbr - List do Hebrajczyków (autor nieznany)
• List św. Jakuba Apostoła
• 1P, 2P - Dwa Listy św. Piotra Apostoła
• 1J, 2J, 3J - Trzy Listy św. Jana Apostoła
• Jud - List św. Judy Apostoła
3. Księgi prorockie
• Apokalipsa św. Jana
PODZIAŁ KSIĄG BIBLIJNYCH - TYPY
SIGLA BIBLIJNE
Siglum (z łac. singlae litterae - pojedyncze litery;
l. mn. sigla) - symbol literowy lub literowocyfrowy będący oznaczeniem fragmentu Biblii.
SIGLA BIBLIJNE - ST
Rdz
Wj
Kpł
Lb
Pwt
Joz
Sdz
Rt
1 Sm
2 Sm
1 Krl
2 Krl
1 Krn
2 Krn
Ezd
Ne
Tb
Jdt
Est
1 Mch
2 Mch
Hi
Ps
Ks. Rodzaju
Ks. Wyjścia
Ks. Kapłańska
Ks. Liczb
Ks. Powtórzonego Prawa
Ks. Jozuego
Ks. Sędziów
Ks. Rut
1 Ks. Samuela
2 Ks. Samuela
1 Ks. Królewska
2 Ks. Królewska
1 Ks. Kronik
2 Ks. Kronik
Ks. Ezdrasza
Ks. Nehemiasza
Ks. Tobiasza
Ks. Judyty
Ks. Estery
1 Ks. Machabejska
2 Ks. Machabejska
Ks. Hioba
Ks. Psalmów
Prz
Koh
Pnp
Mdr
Syr
Iz
Jr
Lm
Ba
Ez
Dn
Oz
Jl
Am
Ab
Jon
Mi
Na
Ha
So
Ag
Za
Ml
Ks. Przysłów
Ks. Koheleta
Pieśń nad Pieśniami
Ks. Mądrości
Mądrość Syracha
Ks. Izajasza
Ks. Jeremiasza
Lamentacje
Ks. Barucha
Ks. Ezechiela
Ks. Daniela
Ks. Ozeasza
Ks. Joela
Ks. Amosa
Ks. Abdiasza
Ks. Jonasza
Ks. Micheasza
Ks. Nahuma
Ks. Habakuka
Ks. Sofoniasza
Ks. Aggeusza
Ks. Zachariasza
Ks. Malachiasza
SIGLA BIBLIJNE - NT
Mt
Mk
Łk
J
Dz
Rz
1 Kor
2 Kor
Ga
Ef
Flp
Kol
1 Tes
2 Tes
Ew. wg św. Mateusza
Ew. wg św. Marka
Ew. wg św. Łukasza
Ew. wg św. Jana
Dzieje Apostolskie
List do Rzymian
1 List do Koryntian
2 List do Koryntian
List do Galatów
List do Efezjan
List do Filipian
List do Kolosan
1 List do Tesaloniczan
2 List do Tesaloniczan
1 Tm
2 Tm
Tt
Flm
Hbr
Jk
1P
2P
1J
2J
3J
Jud
Ap
1 List do Tymoteusza
2 List do Tymoteusza
List do Tytusa
List do Filemona
List do Hebrajczyków
List św. Jakuba
1 List św. Piotra
2 List św. Piotra
1 List św. Jana
2 List św. Jana
3 List św. Jana
List św. Judy
Apokalipsa św. Jana
WAŻNIEJSZE PRZEKŁADY BIBLII
Pierwsze i najważniejsze tłumaczenia
• Septuaginta - pierwsze tłumaczenie Starego
Testamentu na język grecki powstało w Aleksandrii
(k/Egiptu) na przełomie III i II wieku p.n.e.(skrót: LXX).
• Wulgata - (z łac. vulgata versio "wersja popularna")
tłumaczenie całości Pisma Świętego na język łaciński.
Pomysłodawcą i pierwszym autorem tego tłumaczenia
był św. Hieronim (+420). Wulgata jest oficjalnym
przekładem Kościoła katolickiego od Soboru
Trydenckiego (1546).
WAŻNIEJSZE PRZEKŁADY BIBLII
Polskie przekłady historyczne (XV-XVII w.):
• Psałterz floriański (Psałterz królowej Jadwigi) - ok. koniec
XIV w.
• Psałterz puławski - pocz. XVw.
• Psałterz krakowski - 1532r.
• Biblia Królowej Zofii - połowa XV w.
• Nowy Testament Stanisława Murzynowskiego, pierwszy
drukowany przekład polski (luteranie) - 1551r.
• Biblia Leopolity - pierwszy drukowany polski przekład
katolicki całej Biblii - 1561r.
• Nowy Testament ks. Jakuba Wujka - 1593r.
• Biblia ks. Jakuba Wujka - 1599r.
PRZEKŁADY LITERACKIE
• Jan Kochanowski - Psałterz Dawidów (wyd.
1579).
• Roman Brandstaetter - Przekład wybranych ksiąg
Biblii hebrajskiej oraz Ewangelii, Dz, Ap i Listów
św. Jana (tłum. 1959-1986)
• Czesław Miłosz - 10 księg: Ps, Hi, Pnp, Rt, Lm,
Koh, Est, Mk, Ap, Mdr (tłum. 1971-1986).
• Hymnie o Logosie - R.Brandstaetter (J 1,1-3)
Przed wszystkim / Jest Słowo, / A Słowo / Jest u Boga, / A Bóg / Jest Słowem. Ono
jest przed wszystkim u Boga, / Przez Nie wszystko jest, / A bez Niego nic nie jest, /
Co jest.
PRZEKŁADY GWAROWE
• Biblia Ślązoka (2000)
• Przekład na gwarę góralską (2002-2005)
• Dobra Czytanka wg św. ziom'a Janka - przekład
na współczesny, slangowy język (Warszawa,
2005)
LINKI DO STRON O BIBLII
•
•
•
•
•
•
•
http://biblijna.pl/
http://biblia.deon.pl/
http://www.codexsinaiticus.org/en/
http://biblia.apologetyka.com/
http://www.biblia.info.pl/
http://pl-pl.facebook.com/biblia.audio
http://www.tyniec.benedyktyni.pl/pspo/?page_id=2033