proces socjalizacji socjalizacja powstawanie społeczeństwa
advertisement
2013-11-18 POWSTAWANIE SPOŁECZEŃSTWA; PROCES SOCJALIZACJI CZY WIEMY, O CO TUTAJ CHODZI ? . POWSTAWANIE SPOŁECZEŃSTWA SOCJALIZACJA wzory zachowań społeczne interakcje Działając ludzie nawiązują interakcje. Kiedy przestają działać– nawiązane wcześniej sieci powiązań przestają istnieć. Każde wejście nowego aktora, powoduje pojawienie się nowych problemów, budowanie nowych powiązań, systemów, organizacji……. Interakcje stanowią klucz dla zrozumienia sposobów w jakie powstają wzory społecznych zachowań i organizacje społeczne. To klucz dla zrozumienia przebiegu działań społecznych ZACHOWANIE DAJĄCE SIĘ ZAOBSERWOWAĆ PRZEJAWY ZEWNĘTRZNE (BEHAVORYZM) DZIAŁANIE DAJĄCE SIĘ ZAOBSERWOWAĆ PRZEJAWY ZEWNĘTRZNE + ŚWIADOMOŚĆ DZIAŁAJĄCEGO OSOBNIKA (INTERPRETACJE, ZNACZENIA, MOTYWACJE…) INTERAKCJA ODPOWIEDŹ NA ZACHOWANIA INNYCH LUDZI (INTER-AKCJE) DZIAŁANIA SPOŁECZNE Działania społeczne, społeczne powstają wtedy, kiedy aktor “kieruje kieruje swoje zachowania” zachowania do innych. Ich celem jest próba wywarcia wpływu, poprzez różne formy komunikowania werbalnego czy też pozawerbalnego Istnieje nieskończona liczba sposobów nawiązywania relacji z innymi. Cokolwiek robimy, cokolwiek myślimy, wszystko to są przykłady działań społecznych! Kluczem do społecznego działania jest działanie z innymi, podejmowane w sposób świadomy. Działanie społeczne ma charakter intencjonalny. Myślenie o innych jest także przykładem działania. 1 2013-11-18 Działania cd. Nie wszystkie działania są działaniami mającymi znaczenie społeczne. Kiedy otwieramy parasol, bo pada deszcz - nie jest to działanie społeczne Interakcja społeczna Proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich Kiedy jednak otwieram parasol, bo nie chcę być postrzegana jako osoba niemądra, chodząca podczas deszczu z zamkniętym parasolem, to jest to już przykład działania społecznego (pojawiają się „inni”; spektakl) PODEJŚCIA GEORG SIMMEL (1858-1918) W PSYCHOLOGII – ASPEKTY PRAKTYCZNE, Np. TRENING ASERTYWNOŚCI, AUTOPREZENTACJI W SOCJOLOGII – SPOŁECZEŃSTWO JAKO SIEĆ JEDNOSTKOWYCH SPOTKAŃ I POWIĄZAŃ MIĘDZYLUDZKICH PODEJŚCIA cd. SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA Interakcja jako komunikacja Symboliczna (język, strój, wygląd, mina, ton głosu…) G.H.Mead (1863-1931) Manipulowanie wrażeniami (E.Goffman 1922-1982) Treści jakie jednostka przekazuje i wywołuje „Scena” na której odbywają się występy, „kulisy”, gdzie je się przygotowuje „fasada” (dekoracja, powierzchowność jednostki, jej sposób bycia. Definiują one sytuację SOCJOLOGIA SCJENTYSTYCZNA Interakcja jako wymiana lub gra (G.Homans) Rola kary i nagrody, częstość ich otrzymywania Gra między podejmującymi decyzje racjonalnymi osobnikami (modele matematyczne) O sumie zerowej O sumie zmiennej („dylemat więżnia”) Dylematy społeczne (np. Tragedia wspólnego pastwiska) Wzory zachowań Społeczne interakcje prowadzą do powstania społecznych wzorów zachowań (stosunków społecznych) Stosunki społeczne są podstawą dla powstawania organizacji społecznych: wiemy czego od siebie wzajemnie oczekiwać, czego możemy się spodziewać (małżeństwo, randka, kłótnia). Prowadzi to do zachowań o charakterze rutynowym; jesteśmy coraz mniej zaskakiwani przez zachowania innych ludzi, stajemy się „przewidywalni” Rozwijamy określone wzory zachowań, zachowań a one kreują społeczne organizacje, których są częścią 2 2013-11-18 WZORY ZACHOWAŃ cd. wzory działania społecznego są to ustanawiane i społecznie definiowane modele reagowania w ważnych, z punktu widzenia grupy, sytuacjach społecznych (np. modele zachowań w trakcie obrzędów, ceremonii, uroczystości itp.) instytucjonalizacja Obok norm i wartości społecznych są one uwewnętrzniane przez jednostkę w procesie socjalizacji Ich pogwałcenie (na przykład poprzez wprowadzenie nowej definicji sytuacji) prowadzi do konfliktu I. SPOŁECZEŃSTWO W CZŁOWIEKU PROCES SOCJALIZACJI ROLA SPOŁECZNA KULTUROWY IDEAŁ OSOBOWOŚCI SOCJALIZACJA PROCES SOCJALIZACJI Proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne (Malewska,1973) KULTURA INTERNALIZACJA (OSOBOWOŚĆ) EKSTERNALIZACJA (DZIAŁANIA) KONTROLA SPOŁECZNA Argumenty za stanowiskiem „społecznym” ludzkie społeczności są bardzo różne; wzory, reguły, idee oczywiste w jednej społeczności w innej są odrzucane lub w ogóle nie funkcjonują. Jest to tzw. pluralizm kulturowy; kulturowy należy pamiętać iż uniwersaliów kulturowych /wzorów czy reguł spotykanych zawsze i wszędzie/ jest niezwykle mało przypadki dzieci wychowanych w środowisku zwierzęcym nie przejawiają one typowo ludzkich umiejętności czy kompetencji np. posługiwania się mową, poczucia tożsamości, etc. W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie: Umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych: język, interpretacja zachowań innych ludzi Normy i wzory zachowań (seksualnych, głodu itp.) Wartości Umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami PROBLEMY I PYTANIA I. CZŁOWIEK NIE ROZWINĄŁBY SWOICH CECH LUDZKICH, GDYBY ZNAJDOWAŁ SIĘ POZA SPOŁECZEŃSTWEM KASPAR HAUSER KAMALA ANNA (1812r) (1920r) (1938r) II. CZŁOWIEK JEST TAKI, JAK SPOŁECZEŃSTWO, KTÓRE GO WYCHOWAŁO III. CZŁOWIEK POSIADA „INSTYNKT SPOŁECZNY”, tj. ZDOLNOŚĆ DO BYCIA W GROMADZIE H.Harlow – pierwotna potrzeba miłości 3 2013-11-18 SOCJALIZACJA SOCJALIZACJA: „Proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i określonej kultury” (B.Szacka, 2006). WPŁYW INFORMACYJNY (w sytuacji niepewności) • SOCJALIZACJA PIERWOTNA SOCJALIZACJA WTÓRNA • ZNACZĄCY INNY • ROLE SPOŁECZNE • UOGÓLNIONY INNY • INSTYTUCJE NAGRODY) WPŁYW NORMATYWNY (nieodróżnianie się od innych) • • naśladowanie (BYCIE PODOBNYM) EKSPERYMENT ASCHA METAFORA TEATRALNA • KONFORMIZM • wzmacnianie (KARY, EKSPERYMENT MILGRAMA (1962r) • przekaz symboliczny ( MIEĆ SŁUSZNOŚĆ) EKSPERYMENT ZIMBARDO (1971) KONFORMIZM L. FESTINGER „ GDY RZECZYWISTOŚĆ FIZYCZNA STAJE SIĘ CORAZ BARDZIEJ NIEPEWNA, LUDZIE POLEGAJĄ NA RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ” EKSPERYMENT ASHA X A B C 75% błędnych odpowiedzi • wielkość grupy • jednomyślność opinii większośći • osobowość badanego • poczucie bezpieczeństwa • skład grupy ( specjaliści, podobieństwo, autorytety) Konformizm w eksperymentach Ascha OSOBOWOŚĆ PODSTAWOWA – Gordon Allport „CZĘŚĆ POWIĄZANYCH ZE SOBĄ ELEMENTÓW OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCYCH U PRZEDSTAWICIELI DANEJ KULTURY I ZHARMONIZOWANEJ Z JEJ INSTYTUCJAMI” MODALNA – WYSTĘPUJĄCA NAJCZĘŚCIEJ W DANEJ ZBIOROWOŚCI (B.SZACKA, 2005) 4 2013-11-18 OSOBOWOŚĆ ELEMENTY BIOGENNE ELEMENTY PSYCHOGENNE ELEMENTY SOCJOGENNE POZYCJA PŁEĆ, WZROST, BUDOWA CIAŁA PAMIĘĆ, WOLA, WYOBRAŻNIA ROLA SPOŁECZNA JAŻŃ SUBIEKTYWNA JAŻŃ ODZWIERCIEDLONA KULTUROWY IDEAŁ OSOBOWOŚCI Rola a pozycja społeczna (status społeczny): pozycja społeczna to usytuowanie jednostki w zbiorowości – może być: przypisany i osiągany, centralny i naczelny, „widoczny” społecznie. rola jako element „dynamiczny” pozycji : zespół praw i obowiązków związanych z pozycją; schemat (scenariusz) zachowań związanych z pozycją elementy roli: nakazane i zakazane oraz „margines swobody”; inne ważne pojęcia: „zespół ról”, „konflikt ról”, „dobór ról”, „rola kluczowa” KULTUROWY IDEAŁ OSOBOWOŚCI Wg Szczepańskiego, kulturowy ideał osobowości jest swoistym ideałem wychowawczym, zestawieniem wzorów do naśladowania Pozycja (status) : miejsce zajmowane przez jednostkę w jakiejkolwiek konfiguracji społecznej (zbiorowość, grupa, organizacja, społeczeństwo) Status społeczny jest najważniejszym czynnikiem społecznego umiejscawiania jednostki w hierarchicznych strukturach społecznych. Pomiar statusu dokonywany jest w relacji do innych (wyższych, niższych) statusów w tej samej konfiguracji przypisany (wiek, płeć, pochodzenie rasowe, etniczne) osiągany (status jako rezultat wysiłków i osiągnięć jednostki) Interpretacje „roli społecznej”: ujęcie funkcjonalno-strukturalne klasyfikują i porządkują rzeczywistość; są czymś „zewnętrznym” wobec nas; traktowanie zbiorowości (społeczeństwa, struktury społecznej itp..) jako „układu ról”, role więc „stabilizują” społeczeństwo. ujęcie interakcyjne (E. Goffman): główne pytanie to, jak rola (-e) jest (są) odgrywana (-e)?; powstaje w interakcjach z innymi osobami i otoczeniem; „scena” i „kulisy”, rola „fasady”; uwaga na zachowania niewerbalne; liczy się „margines swobody” Modele kobiet IKONA „MATKI-POLKI” nie jest to koncepcja osobowości podstawowej – charakteru społecznego (czyli charakteru narodowego) Charakter narodowy - Typ osobowości występujący statystycznie najczęściej (jako średnia modalna) - Zespół wspólnych cech występujących u jednostek w dużych zbiorowościach - Cechy osobowości ludzi żyjących w danym społeczeństwie, które najpełniej wyrażają istotne wartości kultury (zbliżone do pojmowania typu idealnego M. Webera) Kulturowy ideał osobowości to też wzór społeczny (przeciętny, idealny, zarówno pozytywny jak i negatywny) PRACUJĄCA DZIEWCZYNA KOBIETA – MENEDŻER DOMOWEGO OGNISKA KOBIETA W POLITYCZNEJ DEBACIE 5 2013-11-18 Rola społeczna a osobowość jednostki Osobowość: „zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowania jednostki, decydujących o jej przystosowaniu do środowiska” – typy osobowości; • osobowość a zróżnicowanie społeczne (praca) badania M. L. Kohna (typ samosterowny i konformistyczny); • osobowość „autorytarna” (T. W. Adorno): bezkrytyczna akceptacja wartości i autorytetów, duża punitywność, etnocentryzm; • „osobowość podstawowa” (A. Kardiner): podłoże uczuć i wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości (bliskie pojęciu „charakteru narodowego”); • „osobowość modalna”- najczęściej występujące połączenie cech psychicznych w zbiorowości; • osobowość „nowoczesna” i „tradycyjna”. · NA CZYM POLEGA SOCJALIZACYJNA FUNKCJA MEDIÓW? WZÓR SPOŁECZNY Wzór społeczny wg Szczurkiewicza, to zespół norm określających właściwości, jakie należy wykazywać i zachowań, które należy realizować ze względu na naszą przynależność do zbiorowości społecznej. Należą do niego: - wzór fizyczny - style życia - zainteresowania kulturalne - wykonywane funkcje zawodowe - zachowania Kardiner – osobowość podstawowa – zespół cech osobowości wspólnych wszystkim członkom danego społeczeństwa, lecz nie występujących w innych społeczeństwach TOŻSAMOŚĆ (CH.COOLEY 1864-1923) Rola społeczna a tożsamość społeczna (problemy identyfikacji i internalizacji ról społecznych): tożsamość jest pochodną naszej przynależności do różnych grup i kategorii społecznych – wymiary: „subiektywne” (indywidualne poczucie tożsamości); „obiektywne” (sposób zaklasyfikowanie przez „innych”); problem zgodności tych wymiarów lub jej braku tożsamość osobista (kim jestem?) – świadomość „swojej spójności” i odrębności – problemy: krystalizacji tożsamości; zaburzeń i „kryzysów” tożsamości. tożsamość z zewnątrz („jaźń odzwierciedlona”) – jak moja tożsamość jest postrzegana przez innych i przez nich określana ? • ROLE SPOŁECZNE (zachowania) „CELEBRITIES” JAŻŃ SUBIEKTYWNA SPOSÓB POSTRZEGANIA SAMYCH SIEBIE JAŻŃ ODZWIERCIEDLONA ODBICIE NASZEGO JA W OCZACH INNYCH • Status – pozycja społeczna 6 2013-11-18 PŁEĆ SPOŁECZNOKULTUROWA Pictured above: We'wha (1849-96), a Zuni berdache, lived in New Mexico. He is shown holding a ritual vessel, dressed in women's clothing Żródło: /members.aol.com/matrixwerx/ glbthistory/berdache.htm Winkte miał często prawo ubierać się w sposób łączący elementy porządku żeńskiego z elementami porządku męskiego lub w sposób właściwy płci przeciwnej Pełnił ważne funkcje społeczne, magiczne, religijne. Wiele obrzędów i ceremonii wymagało bezwarunkowo obecności winkte'ów. Np. Taniec słońca u Indian Dakota mógł być wykonywany tylko przez winkte'ów. Ich obecności wymagały także uroczystości weselne. Miał przywilej dostępu do prac kobiecych i męskich, od polowania po szycie i przyrządzanie posiłków. Uznawany był często za autorytet w sprawach estetycznych, w sprawach rzemiosła, etc. Jego pozycja miała charakter uprzywilejowany. Bywali prorokami, w niektórych plemionach takie kobiety zostawały wodzami Winkte (ang. "Two Spirit", "Podwójna dusza", "Osoba o podwójnej duszy") & dziewice zaprzysiężone (Albania) Specjalna rola kulturowa stworzona przez wiele społeczeństw Indian północnoamerykanskich dla mężczyzn homoseksualnych, transseksualnych, nie identyfikujących się z męskimi rolami kulturowymi lub własną płcią biologiczną, stawiająca ich ponad podziałem na płci i dająca im dostęp do obydwu sfer kulturowych: męskiej i żeńskiej. Termin ten może też obejmować kobiety o tego rodzaju cechach, które mogły pełnić podobną rolę Mężczyzna-winkte miał prawo wyjść za mąż, co było społecznie postrzegane jako zjawisko korzystne Nie zawsze jego małżonek był homoseksualistą. Zdarzało się, że bogaty mężczyzna lub bardzo dobry myśliwy uzbrojony już w broń palną potrzebował kilku żon, żeby mogły uporać się np. z całą upolowaną przez niego zwierzyną (oporządzić mięso, wygarbować skóry i wykonać z niej np. odzież), więc oprócz jednej czy kilku kobiet poślubiał także winkte'a. Wpływ cywilizacji zachodu, w tym przemoc stosowana przez białych wobec winkte'ów , spowodowały rozwój tendencji homofobicznych w niektórych społeczeństwach Indian północnoamerykańskich 7 2013-11-18 ALBANIA – dziewice zaprzysiężone (virgijneshë) KAREN HORNEY Urodzona 16 września 1885 Zmarła 4 grudnia 1952 Zawód : psychiatra, psychoanalityk, wspóltwórczyni neopsychoanalizy Żródło: www. nakrancuswiata.pl KAREN HORNEY nacisk na czynniki kulturowe w rozwoju osobowości raczej niż biologiczne podkreślanie ważności realcji interpersonalnych zarówno dla zdrowego jak i zaburzonego funkcjonowania osobowości lęk podstawowy – dziecięce poczucie bycia osamotnionym i bezbronnym w potencjalnie wrogim świecie trzy neurotyczne wzorce reagowania na lęk podstawowy: nastawienie ku (ludziom) – przesadne zainteresowanie tym, aby być akceptowanym, chwalonym, potrzebnym; osoba taka staje się nadmiernie podporządkowana, niewymagająca, poświęcająca się dla innych nastawienie od (ludzi) – odczuwanie wrogości innych i walka przeciwko nim, zaprzeczanie, że potrzebuje się innych nastawienie przeciwko (ludziom) – odsuwanie się od innych, tworzenie dystansu u neurotyków jedna z tendencji dominuje, ale pojawia się także konflikt między trzema tendencjami czynniki kulturowe ważniejsze niż biologiczne, większa możliwość zmiany i samorealizacji K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 NERWICA zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się występowaniem lęków i środków obronnych stosowanych przeciwko tym lękom oraz poszukiwaniem rozwiązań kompromisowych w powstających sytuacjach konfliktowych. K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 Definicja normalności : Pogląd na temat tego, co jest normalne, a co nie wynika z przyjęcia pewnych wzorców zachowania i odczuwania, obowiązujących w danej grupie i narzucającej je swoim członkom. Wzory te różnią się w zależności od kultury, klasy społecznej, epoki, płci, warunków życia jednostki. Mogą dotyczyć takich kwestii, jak : współzawodnictwo, dążenie do sukcesu, związku między miłością a seksem K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 NERWICE SYTUACYJNE pojawiają się u osób o osobowości niezaburzonej, jako reakcja na zewnętrzną sytuację konfliktową. Takie zaburzenie można nazwać nerwicą tylko w przypadku kiedy odbiega od wzorca powszechnie występującego w danej kulturze. 8 2013-11-18 K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 NERWICE CHARAKTERU Takie sytuacje, w których główne zaburzenie polega na zniekształceniu osobowości objawy mogą być takie same, jak w nerwicy sytuacyjnej. Są one wynikiem procesu, rozpoczynającego się z reguły w dzieciństwie i obejmującego z większym lub mniejszym nasileniem większe lub mniejsze obszary osobowości. K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 KLASYFIKACJA POSTAW : 2. Postawy związane z oceną własnej osoby wewnętrzny brak poczucia bezpieczeństwa 3. Postawy związane z samopotwierdzeniem się zahamowania K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 KLASYFIKACJA POSTAW : 1. Postawy związane z dawaniem i przyjmowaniem uczuć zależność od aprobaty lub uczucia innych osób sprzeczność między pragnieniem uczucia a własną niezdolnością do jego przeżywania czy dawania innym K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 Zachowania obronne : izolacja społeczna, poszukiwanie bezpieczeństwa (prestiż władza, pieniądze, miłość) 4. Przejawy agresji 5. Postawy związane z płcią K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 Cechy osób neurotycznych : Zahamowania związane z : nadmierna zależność od aprobaty lub uczuć innych osób wyrażaniem swoich życzeń lub próśb, opinii, nawiązywaniem kontaktów, brak obrony przed atakiem nieumiejętność mówienia „nie”, brak uświadamiania sobie własnych pragnień, bierne uleganie zdarzeniom pod wpływem neurotycznego lęku sprzeczność między pragnieniem uczucia, a własną niezdolnością do jego przekazywania lub dawania innym wewnętrzny brak poczucia bezpieczeństwa, wyrażający się w zależności od innych, poczucia niższości i nieadekwatności 9 2013-11-18 K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 Zahamowania cd Kryteria nerwicy : tendencje konfliktowe: skłonność do agresji, dominacji, krytykowania lub przyjmowanie postaw człowieka oszukanego lub poniżonego sztywność reakcji rozbieżność między możliwościami a osiągnięciami kompulsywne pragnienie kontaktów seksualnych lub zahamowania w tym zakresie K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 PRZEJAWY NEUROTYCZNEJ MIŁOŚCI Związek między uczuciem miłości, wyrazem czułości, a seksem : 1. Zwiększone pragnienia seksualne PRZYCZYNY Ujście dla lęku i napięć, poczucie niepewności zagrożenia 2. Liczne i przypadkowe kontakty seksualne 3. Zahamowania w kontaktach seksualnych ale tworzenie erotycznej atmosfery wokół siebie nie jest ścisły 4. Brak różnicowania w doborze partnera Dążenie do pokonania, ujarzmienia innych lub 5. Zaburzenia związku emocjonalnego z zależy od warunków zewnętrznych i różnic kulturowych partnerem; stosunki seksualne jako jedyny Brak wiary w miłość, podejrzliwość, niska kontakt samoocena żądanie miłości bezwarunkowej zaborczość nienawiść w przypadku odrzucenia K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, Rebis 1993 CELE WŁADZA PRESTIŻ POSIADANIE OBRONA PRZED BEZRADNOŚCIĄ DOMINACJĄ UPOKORZENIEM WROGOŚĆ W POSTACI SKŁONNOŚĆ DO PONIŻANIA OBAWA PRZED NEDZĄ POZBAWIANIE RZECZY INNYCH Zachowanie : reakcja na bodziec zewnętrzny Działanie : zachowanie świadome, celowe celowo - racjonalne: działanie, w którym działający dobiera adekwatne w jego rozumieniu środki dla osiągnięcia zamierzonego celu tradycjonalne : działanie, w którym cele wyznacza dotychczasowe doświadczenie ( tradycja, przeszłość, rutyna) bez względu na efekty emocjonalne: działanie jest motywowane emocją takie jest oznaką, że działający nie panuje nad swoimi emocjami (miłością, pasją, nienawiścią, gniewem); działanie 10 2013-11-18 Stereotyp : społeczne (zbiorowe) skrzywienie opinii o zjawiskach i kategoriach społecznych. Opinie stereotypowe są powielane i upowszechniane w życiu zbiorowym Pozycja (status) : miejsce zajmowane przez jednostkę w jakiejkolwiek konfiguracji społecznej (zbiorowość, grupa, organizacja, społeczeństwo) . Status społeczny jest najważniejszym czynnikiem społecznego umiejscawiania jednostki w hierarchicznych strukturach społecznych. Pomiar statusu dokonywany jest w relacji do innych (wyższych, niższych) statusów w tej samej konfiguracji. przypisany (wiek, płeć, pochodzenie rasowe, etniczne) osiągany (status jako rezultat wysiłków i osiągnięć jednostki) Postawa : w miarę trwała dyspozycja jednostki do określonych zachowań; inaczej: gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na różne sytuacje. Postawa to pochodna osobowości. element poznawczy: wiedza element oceniający : wartości i motywy 11
