Wybrane choroby wysypkowe Dr n. med. Małgorzata Bednarek Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Odra - morbilli Czynnik etiologiczny – Morbillivirus – Rodzina – Paramyksoviridae Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 9-11 dni Zakaźność – okres nieżytowy i 3 dni po wystąpieniu wysypki Odra na świecie Odra – obraz kliniczny Okres nieżytowy (2- 4 dni): ostry metaliczny kaszel, nieżyt nosa, zapalenie spojówek, światłowstręt, gorączka, złe samopoczucie, plamki Koplika (2 dni przed wysypką , znikają w ciągu 3dni okresu wysypkowego) Odra - obraz kliniczny Okres wysypkowy (3-5 dni) Wysyka grubo-plamisto-grudkowa Nie swędząca Ma charakter zstępujący Pozostawia po sobie skórę lamparcią i drobnootrębiaste łuszczenie naskórka Inne objawy: zapalenie gardła, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, wymioty, biegunka Odra - okres wysypkowy Odra – okres wysypkowy Odra – łuszczenie drobnootrębiaste Następstwa odry - wczesne 1. 2. 3. Zapalenie płuc – pierwotne, wtórne 4. Zapalenie mózgu, zapalenie opon m-rdz, poprzeczne zapalenie rdzenia Zapalenia ucha środkowego Podgłośniowe zapalenie krtani z suchym, szczekającym kaszlem Następstwa odry - późne Powolne stwardniające zapalenie istoty białej mózgu - SSPE Stwardnienie rozsiane Odra - profilaktyka Profilaktyka czynna Profilaktyka bierna Dwukrotne szczepienie – Hyperimmunizowana, poliwalentna – W 2 roku życia MMR immunoglobulina – W 10 roku życia MMR podana do 72 godz od kontaktu z osobą chorującą Liczba zachorowań na odrę przed i po wprowadzeniu szczepień Różyczka - Rubeolla Czynnik etiologiczny – Togavirus – Rodzina – Togaviridae Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 14-21 dni Zakaźność– 7dni przed wysypką i 4 dni okresu wysypkowego Różyczka – obraz kliniczny Przebieg często bezobjawowy ( 25-50%) Łagodny przebieg : okres nieżytowy nie zawsze występuje, wysypka plamisto grudkowa nie swędząca, pojawiająca się na całym ciele Wysypka utrzymuje się 12 godz-5 dni Ustępuje bez pozostawienia śladów Charakterystyczne powiększenie węzłów chłonnych potylicznych, karkowych, zausznych Różyczka - okres wysypkowy Różyczka - wysypka Powikłania różyczki Przemijające zapalenie stawów (0,5-15% przypadków różyczki) Małopłytkowa skaza krwotoczna (1/3000 przypadków) Zapalenie mózgu (1/6000 przypadków) Zakażenie wewnątrzmaciczne Patogeneza różyczki wrodzonej Zahamowanie podziałów komórkowych w komórkach zakażonych Produkcja czynnika hamującego podziały mitotyczne innych zakażonych komórek Indukcja apoptozy W soczewkach, ślimaku i mózgu - zapalenie naczyń prowadzące do niedokrwienia i wtórnych uszkodzeń Zespół różyczki wrodzonej (ZRW): Zespół różyczki wrodzonej występuje w 1/1000 urodzeń i stanowi 5-10% wszystkich wad wrodzonych. Wady wrodzone to: zaćma, mikroftalmia, jaskra, niedorozwój tęczówki, zmętnienie rogówki, wady serca, zahamowanie rozwoju umysłowego, głuchota, hepato splenomegalia, zmiany radiologiczne w kościach długich, plamica małopłytkowa Śmiertelność w ZRW - ponad 15% Różyczka wrodzona Ryzyko wystąpienia różyczki wrodzonej Zakażenie wewnątrzmaciczne Tydzień ciąży Ryzyko embrionopatii 1-6 7-9 10-12 13-21 56% 25% 15% 10-15% powyżej 22 spadek do 0 Przebycie różyczki na kilka tygodni przed zapłodnieniem może mieć wpływ na powstanie wad u płodu, a nawet utratę ciąży Różyczka - profilaktyka Profilaktyka czynna Szczepienia w 2 roku życia MMR Szczepienie w 10 roku życia MMR Profilaktyka bierna Dotyczy kobiet ciężarnych i osób z zaburzeniami immunologicznymi – podawanie hyperimmunizowanej poliwalentnej immunoglobuliny do 72 godz po kontakcie z osoba chorą Zachorowania na różyczkę przed i po wprowadzeniu szczepień Varicella-zoster: jeden wirus - dwie choroby Wirus varicella-zoster- Rodzina Herpesviridae Ospa wietrzna Półpasiec Wirusy herpes chorobotwórcze dla człowieka alfa beta gamma HSV1 CMV EBV HSV2 HHV6 HHV8 VZV HHV7 Genotypy VZV Europa: genotypy B i C Azja Wschodnia: genotyp J Afryka i Azja: genotyp A Cały świat: krążenie genotypów wraz z podróżnikami Sengupta N i wsp ESPID 2008 Epidemiologia ospy wietrznej przebieg powikłany – ok. 1% dzieci śmiertelność – 2/100 000 zachorowań u dzieci – 50/100 000 zachorowań u dorosłych półpasiec – zapadalność – dzieci < 10 r.ż. – 74/100 000 – dorośli 35-44 lat – 300/100 000 – dorośli > 75 r.ż. – 1200/100 000 • zapadalność w Polsce 424,7/100 000 do 234,9/100 000 w latach 1997-2002 • liczba hospitalizacji w 2004 r. > 1000 Sytuacja ospy wietrznej w Polsce 2007 2008 2009 2010 Liczba zachorowań 160 174 129 515 140 115 183 323 Zapadalność /100 tys 420,2/ 340,2 367,24 480,49 800 969 Hospitalizacje 1112 Ospa wietrzna Varicella Drogi zakażenia – Inhalacja zakażonej wydzieliny na drodze kropelkowej – Bezpośredni kontakt z osobą chorą – Zakażenie przezłożyskowe 2. Okres wylęgania – 14-21 dni 3. Zakaźność – 1-2 dni przed wysypką, do przyschnięcia pęcherzyków w strupki 1. Patogeneza ospy wietrznej Incubation period Infection of the conjunctiva and/or mucosa of the upper respiratory tract Day 0 Viral replication in regional lymph nodes Primary viraemia Day 4–6 Viral replication in liver, spleen and other organs Secondary viraemia Według Grose, 1981 Infection of the skin and appearance of the vesicular rash Day 14 Ospa wietrzna - objawy kliniczne Wzrost temperatury ciała bez uchwytnej przyczyny Wysypka skórna - swędząca, umiejscowiona dośrodkowo, zajmująca skórę owłosioną i błony śluzowe, dośrodkowe części ciała, polimorfizm zmian (grudka, pęcherzyk, krostka, strupek, blizenka) Po odpadnięciu strupków i wyrównaniu blizenki nie pozostaja trwałe ślady Pęcherzyk w ospie wietrznej Polimorfizm zmian w ospie wietrznej Ospa wietrzna - wysypka Powikłania ospy wietrznej – – – – Powikłania ogólnoustrojowe Powikłania neurologiczne zapalenie mózgu pod postacią zapalenia móżdżku porażenie nn. Czaszkowych, zapalenie opon m-rdz zespół Guillain-Barre poprzeczne zapalenie rdzenia Inne powikłania ogólnoustrojowe posocznica zapalenie płuc (pierwotne i wtórne) zapalenie ucha środkowego i zatok obocznych nosa Zapalenie tkanki łącznej podskórnej małopłytkowość Powikłania miejscowe zapalenie spojówek i rogówki z następową ślepotą ropnie, czyraki, szpecące, trwałe blizny na skórze Zgon w następstwie choroby Ospa wietrzna – nadkażenia bakteryjne OSPA WRODZONA zakażenie VZV w I i II trymestrze ciąży zakażenie płodu – ryzyko urodzenia martwego dziecka – poronienie – poród przedwczesny – urodzenie dziecka o niskiej masie ciała – urodzenie dziecka z zespołem wrodzonej ospy płodu Zespół ospy wrodzonej Trwałe blizny skórne Zaburzenia wykształcenia kończyn Zaburzenia w obrębie oczu Zaburzenia w OUN Ospa noworodkowa Zakażenie matki wcześniej niż 6 dni przed porodem – wytworzenie ochronnych przeciwciał w klasie IgG chroniących płód Zakażenie matki od 5 dni przed porodem do 2dni po porodzie – ospa noworodkowa Ospa wietrzna - profilaktyka Profilaktyka czynna Profilaktyka bierna Hyperimmnunizowana Szczepionka przeciwko immunoglobulina ospie wietrznej ( w Polsce monowalentna – Varitect zarejestrowana - Varilrix) podana do 72 godz po kontakcie z osobą chorującą Ospa wietrzna - leczenie Leczenie objawowe Leki p/ciw gorączkowe Leki p/ciw histaminowe Leczenie przyczynowe ( w grupach zwiększonego ryzyka) Leki przeciwwirusowe – acyklowir Hyperimmunizowana immunoglobulina Wirus VZV przejście w formę latentną i reaktywacja Korzeń tylny Włókna czuciowe Zwój czuciowy Włókna czuciowe Skóra Pęcherzyki półpaśca Słup tylny Rdzeń kręgowy Włókna mieszane Skóra Słup przedni Włókna czuciowe Pęcherzyki półpaśca Korzeń przedni Włókna ruchowe Adaptacja: Hope-Simpson, 1965 Skóra Półpasiec Półpasiec oczny Zakażenie HSV HSV-1 (HHV-1) – Herpes labialis-opryszczka wargowa HSV-2(HHV-2) – Herpes genitalis- opryszczka narządów płciowych Postacie kliniczne zakażenia pierwotnego opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł wyprysk opryszczkowy Opryszczkowe zakażenie błon śluzowych i skóry zewnętrznych narządów płciowych Opryszczka noworodków Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki Płonica - scarlatina Czynnik etiologiczny – paciorkowiec βhemolizujący grupy A Droga zakażenia - kropelkowa Okres wylęgania – 1-5 dni Zakaźność – 3 dni po wystąpieniu wysypki do 24 godz po rozpoczęciu antybiotykoterapii Płonica – obraz kliniczny Nagły początek z bólami brzucha, wymiotami Wzrost temperatury ciała Na skórze wysypka drobno-plamisto-grudkowa, nie swędzaca, zajmuje całe ciało pacjenta z wyjątkiem trójkąta nosowo-brudkowego, zlewająca się, pozostawia po sobie gruboplatowe łuszczenie naskórka Dodatni objaw Pastii i inne objawy naczyniowe W jamie ustnej - język malinowy Płonica – wysypka skórna Płonica – trójkąt Fiłatowa Płonica – objaw Pasti Płonica Płonica – łuszczenie płatowe naskórka Płonica - następstwa Wczesne Ropień około migdałkowy, Śródmiąższowe zapalenie nerek Późne Kłębkowe zapalenie nerek, Zapalenie mięśnia serca, Zapalenie stawów Płonica - leczenie Antybiotykoterapia – penicyliny,makrolidy Leki przeciwgorączkowe Leki przeciwhistaminowe