Przedmałżeńska aktywność seksualna – w opinii młodych dorosłych

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
PRZEDMAŁŻEŃSKA
AKTYWNOŚĆ
SEKSUALNA
- w opinii młodych dorosłych-
Opracowała:
Izabela Stankowska
[email protected]
Zakład Promocji Zdrowia
i Psychoterapii
UAM Poznań
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Tematyka prezentacji
Prezentacja jest próbą ustalenia stosunku młodych dorosłych
do przedmałżeńskiej aktywności seksualnej
oraz analizą czynników mogących różnicować podejście do
tematu.
CZĘŚĆ I – TEORETYCZNA
Wyjaśnienie podstawowych pojęć
i zagadnień omawianych
w prezentacji.
CZĘŚĆ II - BADAWCZA
Analiza wyników badań własnych.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
CZĘŚĆ I – TEORETYCZNA
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Periodyzacja okresu wczesnej
dorosłości (1)
• etap wczesnej dorosłości trwa średnio od 20. do 35. roku
życia
(Lew-Starowicz, 2004)
• analizując ten etap życia pod kątem intymności
i zdolności do miłości, wczesną dorosłość lokuje się
między 19. a 25. rokiem życia (Erikson, 1959, 1968
za: Trempała, 2006)
• bardziej obszerna klasyfikacja dopatruje
się tego okresu pomiędzy 20. a 49.
rokiem życia (Harwas-Napierała, Trempała 2006; Gurba, 2006)
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Periodyzacja okresu
wczesnej dorosłości (2)
Mając, na uwadze przede wszystkim:
- osiągniętą już dojrzałość fizyczną oraz
- charakterystyczne zadania tego okresu tj. na przykład
poszukiwanie partnera do małżeństwa, nauka
wspólnego życia z partnerem czy założenie rodziny
(Havighurst, 1981, za: Kielar-Turska, 2006; Gurba, 2006),
w niniejszym opracowaniu skupiono się na opiniach
i postawach osób między 19. a 27. rokiem życia.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Dziewictwo
- jako fizyczne posiadanie błony dziewiczej,
o nierozpoczęciu aktywności płciowej;
świadczącej
- jako fenomen kulturowo-moralny utożsamiany nie tylko
z brakiem doświadczenia seksualnego, ale również ze swoistą
wartością, darem człowieka dla ukochanej osoby, „fizycznym
wyrazem określonej postawy, która nakazuje zachowanie czystości
aż do momentu ślubu” (Beisert, 1991, s. 172);
- jako
pewien
światopogląd
niekoniecznie
uwarunkowany
wyznawaną religią, w którym stan dziewictwa jest pewną
„koncepcją miłości jako więzi partnerskiej, mającej pełen
psychofizyczny wymiar” (Lew-Starowicz, 2004, s. 87).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Przedmałżeńskie stosunki
seksualne z perspektywy
normatywnej(1)
• Norma w seksuologii to „pewien układ odniesienia pozwalający
na określenie prawidłowości lub nieprawidłowości. Można także
normę rozumieć jako precyzyjnie zdefiniowaną wartość, swoistą
miarę pozwalającą na ocenę innych wartości poprzez ustalenie
stopnia jej rozbieżności z wartością uznawana za normę”
(Gapik, 1990).
• Ostrowska tłumaczy sens i konieczność istnienia norm „choćby
po to, by wykazać, że stoją one na straży wartości istotnych
z punktu widzenia różnych systemów społecznych, a także
odmienności sankcji, którymi dysponujemy” (Ostrowska, 2004, s. 143).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Przedmałżeńskie stosunki
seksualne z perspektywy
normatywnej(2)
ZACHOWANIE
W NORMIE:
(przy założeniu, że spełnia ono
warunki wyznaczające te normy)
• Medyczna
• Funkcjonalna
• Indywidualna
• Partnerska
• Prawna
ZACHOWANIE
PATOLOGICZNE:
• Społeczna
• Moralna
• Obyczajowa
• Religijna
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Dwa podejścia do przedmałżeńskiej
aktywności seksualnej
ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA
„Akt płciowy
powinien mieć
miejsce wyłącznie
w małżeństwie;
poza nim stanowi
zawsze grzech
ciężki i wyklucza
z Komunii
sakramentalnej”
(KKK 2390).
PODEJŚCIE ŚWIECKIE
„Ze świeckiego
punktu widzenia
jest rzeczą moralnie
obojętną,
kiedy (przed czy po
ślubie)
odbywa się pierwsze
współżycie
seksualne
małżonków (...)”
(Kozakiewicz, 1971, s. 56).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Przedmałżeńskie stosunki
seksualnych z perspektywy
wybranych systemów etycznych
RESTRYKCYJNA
ETYKA SEKSUALNA
ETYKA SEKSUALNA
„ZŁOTEGO ŚRODKA”
PERMISYWNA ETYKA
SEKSUALNA
- seks posiada wartość
jedynie, gdy jest
elementem miłości i
małżeństwa oraz
prowadzi do prokreacji;
- seks jest pozytywną
wartością zależną od
kontekstu;
- seks jest wartością
nadrzędną i
autonomiczną;
- dopuszcza
- potępia
przedmałżeńskie stosunki przedmałżeńskie stosunki
- potępia
seksualne, gdy spełniony seksualne, jedynie gdy
przedmałżeńskie stosunki
jest warunek
są zbyt wczesne;
seksualne;
dojrzałości, miłości i
odpowiedzialności;
(Kozakiewicz, 1977)
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
CZĘŚĆ II – BADAWCZA
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Organizacja badania
• W celu przedstawienia opinii młodych dorosłych na
temat przedmałżeńskiej aktywności seksualnej przebadano
215 osób, z czego do analizy, zakwalifikowano 170
kompletnie wypełnionych kwestionariuszy.
•
Grupa badanych ostatecznie liczyła 170 osób obu płci.
• Badanie przeprowadzone zostało w maju i czerwcu
2008 roku.
• Analizy statystycznej dokonano za pomocą pakietu
statystycznego SPSS oraz programu Microsoft Excel.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Narzędzie badawcze
• Respondenci poproszeni zostali o wypełnienie
kwestionariusza skonstruowanego dla potrzeb niniejszych
badań, składającego się z 12 pytań poprzedzonych metryczką.
• Pytania był zamknięte, w większości wielokrotnego wyboru.
• Udział w badaniu był dobrowolny; osobom badanym
zapewniono całkowitą anonimowość, stąd można wnioskować
o szczerości udzielonych odpowiedzi.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Charakterystyka grupy
badawczej
• Dane, które posłużyły do przedstawienia i analizy
problematyki zebrano wśród osób pomiędzy 19. a 27. rokiem
życia.
• Wśród nich znalazło się 138 kobiet i 32
mężczyzn.
• Wszyscy respondenci w dniu badania byli studentami Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu (85,3%) lub Politechniki Poznańskiej (14,7%).
• Badaniem objęto studentów trybów stacjonarnych
i niestacjonarnych.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Charakterystyka grupy badawczej
WIEK
40
• Najliczniejszą grupę w próbie
stanowiły dwudziestoletnie kobiety
(39,9%) oraz dwudziestotrzyletni
mężczyźni (40,6%).
Procent
30
• Liczne grupy utworzyły też osoby
w wieku od 21 do 22 r.ż., przy
uwzględnieniu obu płci
jednocześnie – kolejno 14,1%
i 14,7%.
20
• Najmniej respondentów
zaliczono do grupy osób między 25.
a 27. r.ż., przy czym w grupie
mężczyzn w ogóle nie odnotowano
badanych w wieku 26 i 27 lat.
10
0
19 lat
20 lat
21 lat
22 lata
23 lata
wiek
24 lata
25 lat
26 lat
27 lat
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Charakterystyka grupy badawczej
MIEJSCE POCHODZENIA
• Najliczniejsza grupa
respondentów pochodzi z miasta
do 50 tyś. mieszkańców - 35,3%
oraz wsi - 32,4%.
40
Procent
30
20
10
0
wieś
miasto do 50 tyś. miasto od 50 tyś. do miasto powyżej 100
100 tyś.
tyś.
miejscowość
• Stopień rozpowszechnia
stosunków przedmałżeńskich
związany jest z „poziomem
urbanizacji kraju lub regionu. Im
wyższy poziom urbanizacji, tym
stosunki przedmałżeńskie są
powszechniejsze.
W społeczeństwach wiejskich
stopień rozpowszechnienia tego
zjawiska jest mniejszy niż w
miejskich” (Kozakiewicz, 1985, s. 77).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Charakterystyka grupy badawczej
WYZNAWANA RELIGIA
• Wśród respondentów 91,8% osób określiło się, jako osoby wyznania
katolickiego.
• W grupie osób wierzących znalazło się 60,3% osób „wierzących
praktykujących” oraz 39,7% osób „wierzących niepraktykujących”.
100
70
60
80
Procent
Procent
50
60
40
30
40
20
20
10
0
0
nie wierzący
Wyznawana religia
katolicyzm
praktykujący
niepraktykujący
Stosunek do religii
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Charakterystyka grupy badawczej
STAN CYWILNY
• Najwięcej badanych osób
żyje w związkach
niesformalizowanych 54,7%.
Procent
30
• Dużą grupę utworzyły
również osoby wolne –
41,8%.
20
10
• Wśród respondentów
jedynie 3,5% żyje
w związkach małżeńskich.
0
do 6 miesięcy do 12 miesięcy do 24 miesięcy do 36 miesięcy powyżej 3 lat
Czas trwania związku
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
Czy akceptujesz przedmałżeńskie
stosunki seksualne?
TAK 85,9%
NIE 14,1%
- osoby „wierzące praktykujące”,
- osoby pochodzące z miast powyżej
100 tys. mieszkańców oraz wsi
- single
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
INICJACJA SEKSUALNA
80
70
78,3
Istnieje statystycznie istotny
związek pomiędzy akceptacją
przedmałżeńskich stosunków
seksualnych i inicjacją seksualną
(Phi=0,298, p=0,001).
75,3
kobiety
62,5
60
mężczyźni
50
37,5
40
30
21,7
obie płcie
24,7
20
10
0
po inicjacji
przed inicjacją
Większy odsetek respondentów
po inicjacji nie widzi problemu
w rozpoczęciu życia płciowego
przed ślubem.
Osoby, które dotychczas nie
inicjowały, najczęściej nie
zgadzają się na współżycie
seksualne przed
usankcjonowaniem związku.
Dezaprobatę wobec
przedmałżeńskich stosunków
płciowych wyraziło 7% osób
będących już po inicjacji.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
INICJACJA SEKSUALNA
Średni wiek inicjacji seksualnej
wynosi 18,56 lat dla całej grupy
młodych dorosłych,
a w tym 18,60 lat dla kobiet
i 18,40 lat dla mężczyzn.
Istnieje bardzo silna siła związku
między faktem odbycia pierwszego
stosunku seksualnego
a życiem w związku ze swoim
pierwszym partnerem seksualnym
(Phi=0,984, p=0,000).
Dokładnie połowa badanych osób po
inicjacji bez ślub pozostaje obecnie
w związku ze swoim pierwszym
partnerem seksualnym.
Prawie 3/4 badanych, którzy odbyli już pierwszy stosunek seksualny nie miało nigdy
przygodnych aktów seksualnych tj. jednorazowych stosunków
seksualnych z osobą nie będącą partnerem.
Wśród osób, które przyznały się do pozapartnerskich zbliżeń seksualnych 15,6% osób
zadeklarowało trwanie w związku ze swoim pierwszym partnerem seksualnym, co
oznacza, że taki odsetek badanych dopuścił się zdrady.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ SEKSUALNA
Wśród osób
przed pierwszym
stosunkiem seksualnym
(24,7% wszystkich
respondentów),
- jedynie 28,6% deklaruje,
że zachowa
wstrzemięźliwość
seksualną do ślubu,
40,5% - nie będzie
czekało
z rozpoczęciem
życia płciowego
do momentu
sformalizowania
związku,
a 31% nie potrafi
udzielić odpowiedzi
na to pytanie.
Motywy wstrzemięźliwości płciowej:
- ponad 60% - brak partnera,
- niecałe 16% - brak ślubu, nakazy wiary,
- pojedyncze osoby: strach przed ciążą,
zdrowy rozsądek czy obawy partnerki.
Osoby deklarujące wstrzemięźliwość
seksualną do ślubu to w 60%
osoby nieakceptujące przedmałżeńskich
aktów płciowych
Grupę osób przed pierwszym stosunkiem seksualnym
w ponad 73% tworzą osoby nie będące aktualnie
w żadnym związku partnerskim.
Istnieje siła związku między stanem cywilnym a inicjacją
seksualną. Odsetek osób po inicjacji jest największy kolejno
u osób: w związku małżeńskim (100%), w związku
niesformalizowanym, wśród singli (V=0,376, p=0,000).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
UCZUCIA ZWIĄZANE
Z PRZEDMAŁŻEŃSKIMI KONTATAMI
SEKSUALNYMI
70
60
61,2
58,8
50
zadowolenie
37,1
40
30
radość
satysfakcja
30,6
świadomość grzechu
20,6
20
wątpliwość
17,1
10
0
wyrzuty sumienia
wstyd
3,5
zadowolenie
radość
satysfakcja
świadomość
grzechu
wątpliwość
wyrzuty
sumienia
wstyd
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
STOSUNEK DO RELIGII A UCZUCIA ZWIĄZANE
Z PRZEDMAŁŻEŃSKIMI KONTAKTAMI SEKSUALNYMI
Osoby o różnym stosunku do religii różnią się między sobą pod względem
uczuć związanych z przedmałżeńską aktywnością seksualną:
• radość najczęściej odczuwają osoby wierzące niepraktykujące
(p = 0,012),
• wyrzuty sumienia częściej odczuwają osoby wierzące praktykujące
(p = 0,000),
• zadowolenie najczęściej towarzyszy osobom, które określiły się, jako ateiści oraz
wierzący niepraktykujący (p = 0,000),
• świadomość popełnienia grzechu towarzyszy częściej osobom wierzącym
praktykującym (p = 0,000),
• satysfakcję odczuwają częściej respondenci z grupy wierzących niepraktykujących
(p = 0,000),
• wątpliwości najczęściej odczuwają osoby wierzące praktykujące
(p = 0,019).
Na tej podstawie można wnioskować, że w ocenie przedmałżeńskich stosunków
seksualnych uczucia, które uznawane są za pozytywne, znacznie częściej
towarzyszą osobom z grupy wierzących niepraktykujących, natomiast uczucia
negatywne – osobom wierzącym praktykującym.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
POSTRZEGANIE PRZEDMAŁŻEŃSKICH I
MAŁŻEŃSKICH STOSUNKÓW SEKSUALNYCH
80
70
78,8
68,2
60
50
Przedmałżeńskie
stosunki seksualne
43,5
40
31,2
Małżeńskie stosunki
seksualne
30
20
10
0
10,6
10,6
1,2
przyjemność
grzech
1,2
norma
obowiązek
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
POSTRZEGANIE PRZEDMAŁŻEŃSKICH
STOSUNKÓW SEKSUALNYCH
Istnieje statystycznie istotny związek między poziomem akceptacji
przedmałżeńskich stosunków seksualnych i spostrzeganiem go:
• w kategoriach przyjemności – osobom, które akceptują przedmałżeńskie stosunki
seksualne kojarzy się one częściej z przyjemnością niż osobom z grupy drugiej
(Phi=0,231, p=0,003);
• w kategoriach grzechu - zdecydowanie częściej postrzegany jest przez osoby
wyrażające dezaprobatę wobec przedmałżeńskich stosunków seksualnych, niż osoby,
które zaliczono do drugiej grupy (Phi=0,574, p=0,000);
• w kategoriach normy – przy stosunkowo niewielkiej ilości osób (53) spostrzegających
przedmałżeński seks jako normę, w 50 przypadkach kategoria ta wskazana była przez
osoby akceptujące tę formę aktywności płciowej (Phi=0,163, p=0,033).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
KONSEKWENCJE PRZEDMAŁŻEŃSKIEJ
AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
82,9
68,2
57,1
11,2
pozwala na
jest
ma pozytywny
poznanie siebie i dopełnieniem wpływ na rozwój
partnera
każdego związku
miłości
uniemożliwia
prawdziwe
oddanie
późniejszemu
małżonkowi/-ce
8,8
wpłaywa
negatywnie na
rozwój miłości
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
KONSEKWENCJE PRZEDMAŁŻEŃSKIEJ
AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ
Istnieje średnia siła związku między poziomem akceptacji
przedmałżeńskich stosunków seksualnych i opinii, że seks przedmałżeński:
• wpływa negatywnie na rozwój miłości – grupa osób nieakceptujących współżycia
przed ślubem znacznie częściej niż osoby je akceptujące wyraża taką opinię
(Phi=0,529, p=0,000);
• wpływa pozytywnie na rozwój miłości – takie zdanie ma większość osób
pozytywnie nastawionych do seksu bez formalnego związku, a przeważająca liczba
osób z drugiej grupy sądzi odwrotnie (Phi=0,331, p=0,000);
• pozwala na poznanie siebie i partnera – uważa tak ponad 90% osób
akceptujących i ponad 30% osób z drugiej grupy (Phi=0,535, p=0,000);
• jest dopełnieniem każdego związku – uważa tak ponad 70% respondentów,
którzy akceptują przedmałżeńskie stosunki płciowe, a ponad 70% respondentów
z drugiej grupy sądzi, że jest odwrotnie (Phi=0,340, p=0,000);
• uniemożliwia prawdziwe oddanie późniejszemu małżonkowi/-ce – ankietowani
negatywnie nastawieni do przedmałżeńskiego seksu znacznie częściej zaznaczali
taką odpowiedź (Phi=0,285, p=0,000).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
OCENA JAKOŚCI STOSUNKÓW SEKSUALNYCH
PO ŚLUBIE:
50
50
45
znacznie się
pogarsza
znacznie się
poprawia
nie ulega zmianie
40
35
30
22,9
25
nie wiem
20
15
10
10
12,9
4,1
5
0
Jakość stosunków seksualnych po
zawarciu związku małżeńskiego
zmienia się
indywidualnie
Stwierdzono istnienie
związku między postawą
wobec przedmałżeńskich
stosunków seksualnych
i oceną jakości zbliżeń po
ślubie (V=0,243, p=0,039).
Osoby wyrażające
dezaprobatę wobec
kontaktów seksualnych bez
ślubu najczęściej uważają,
że jakość doznań płynących
z seksu po sformalizowaniu
związku znacznie się
poprawia. Najwięcej osób
z drugiej grupy jest zdania,
że nie ulega zmianie.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wyniki badań
OCZEKIWANIA WOBEC PARTNERA
45
43,5
40
nie ma dla
mnie większego
znczenia
34,1
35
chcę, aby miał
doświadczenia
seksualne
30
25
20
chcę być jego
pierwszym
partnerem/-ką
seksualną
17,6
15
10
nie wiem
4,7
5
0
Oczekiwania wobec partnera
Istnieje statystycznie istotny
związek pomiędzy akceptacją
przedmałżeńskich stosunków
seksualnych i oczekiwań wobec
doświadczeń partnera
(V=0,245, p=0,017).
Dla osób akceptujących
stosunki płciowe przed
zawarciem związku
małżeńskiego doświadczenia
seksualne partnera najczęściej
nie mają większego znaczenia.
Osoby wyrażające dezaprobatę
wobec takich zachowań
najczęściej chcą, aby ich
partner przeżył inicjację
seksualną właśnie
z nimi.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wnioski
• Dziewictwo przed zawarciem związku małżeńskiego nie jest współcześnie wartością
uznaną przez całą populację młodych dorosłych. Oznacza to, że większy odsetek
młodych dorosłych nie przestrzega nakazów etyki chrześcijańskiej, która nie
akceptuje odbywania stosunków seksualnych przed połączeniem węzłem małżeńskim.
• Nie ma obecnie badań, które pozwoliłyby stwierdzić, że któryś z tych wyborów jest
lepszy bądź gorszy. Jest to indywidualna sprawa każdego człowieka, wyznaczana
przez akceptowane i przestrzegane przez niego wartości. W obu przecież sytuacjach
istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się problemów seksualnych, których jednak
nie należy łączyć wyłącznie z momentem inicjacji - przed bądź po ślubie.
• „Kryteria rygorystycznego przestrzegania odmiennych dla obu płci norm
seksualnych zostało zastąpione przez podejście liberalne, w którym
wstrzemięźliwość seksualna nie jest jedynym obowiązującym wzorcem zachowania”
(Beisert, 1991, s. 175).
• Istnienie znaczącego odsetka osób nieinicjujcych przed ślubem wskazuje, że „nowy
typ obyczajowości dopuszczającej współżycie przedmałżeńskie, choć ma wielu
zwolenników, jednak nie objął wszystkich młodych ludzi” (Kozakiewicz, 1971, s. 56).
• „W podejściu normatywnym do seksu dominować powinna ocena, czy konkretny
kontakt seksualny, rozpatrywany z punktu widzenia więzi międzyludzkich, służy
budowie komunikacji i więzi, czy ich zniszczeniu” (Imieliński, 1985).
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Wnioski: dominujące
nurty seksozofii
nurt tradycyjno-religijny
• wynikający z religijności i
uszanowania tradycji,
• normy rozpatrywane są perspektywy
grzechu;
• duża trwałość, rygoryzm i
niezmienność,
• wierzący zobowiązani są do uznania
za własne normy wskazane przez
wyznawaną religię
Lew-Starowicz (1998)
nurt pragmatyczno-romantyczny
 nurt pragmatyczny
• seks traktowany jest jako narzędzie do
osiągania wyznaczonych celów np. awans
w pracy,
• przyjmuje on różne formy, nie tylko
pełnych stosunków seksualnych,
 nurt romantyczny
• wszelkie przejawy seksualności to
zachowania „w imię miłości”,
• miłość jest uczuciem, które pozwala na
wiele i usprawiedliwia m.in. zakazany przez
Kościół Katolicki seks przedmałżeński.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia
• Beisert, M. (1991). Seks twojego dziecka. Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
• Gapik, L. (2006). Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Podstawy diagnostyki i terapii. Przegląd
terapeutyczny nr 1/2006.
• Gapik, L. (1992). Psychologiczne uwarunkowania aktywności seksualnej. W: Z. Izdebski (red.). Wychowawcze,
etyczne i społeczne problemy zachowańń seksualnych młodzieży. Warszawa-Zielona Góra: Towarzystwo Rozwoju
Rodziny .
• Gapik, L. (1977). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego. W: K. Imieliński (red.) Seksuologia społeczna.
Zagadnienia psychospołeczne. Warszawa: PWN.
• Gurba, E. (2006). Wczesna dorosłość. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.). Psychologia rozwoju człowieka.
Warszawa: PWN.
• Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.). (2006). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: PWN.
• Imieliński, Z. (1973). Życie seksualne. Warszawa: PZWL.
• Katechizm Kościoła Katolickiego (2000). Poznań: Pallotynum.
• Kielar-Turska, M. (2006). Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia. W: B. Harwas- Napierała, J. Trempała (red.).
Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: PWN.
• Postawy młodzieży wobec kontaktów seksualnych. Komunikat z badań, wrzesień 1994.
• Młodzież o życiu seksualnym. Komunikat z badań, CBOS 1999.
• Kozakiewicz, M. (1971). Małżeństwo niemal doskonałe. Warszawa: Iskry.
• Kozakiewicz, M. (1985). Młodzież wobec seksu, małżeństwa i rodziny. Warszawa: IWZZ.
• Kozakiewicz, M. (1977). Moralne aspekty wychowania seksualnego. W: K. Imieliński (red.) Seksuologia społeczna.
Zagadnienia psychospołeczne. Warszawa: PWN.
• Lew-Starowicz, Z. (2004). Encyklopedia erotyki. Warszawa: Muza S.A.
• Lew-Starowicz, Z. (1988). Seks partnerski. Warszawa: PZWL.
• Ostrowska, A. (2004). Spojrzenie socjologa. W: Z. Izdebski, A. Ostrowska. Seks po polsku. Zachowania seksualne
jako element stylu życia Polaków. Warszawa: Muza S.A.
• Trempała, J. (2006). Koncepcje rozwoju człowieka. W: J. Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki.
Gdańsk: GWP.
Zdjęcia i rysunki zamieszczone w prezentacji pochodzą z Internetu i nie są własnością autorki.
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
PRE-MARITAL SEXUAL ACTIVITY
-young adults’ opinions-
Izabela Stankowska
[email protected]
The Department of Health Promotion
and Psychotherapy
Adam Mickiewicz University Poznań