pieniądz zastępczy
advertisement
Beata Myrt Zespół Szkół Ekonomicznych w Świdnicy Praca konkursowa na temat: „Rola pieniądza zastępczego na ziemiach polskich i jego znaczenie w gospodarce państwa w XIX i XX wieku” Tytuł: „PIENIĄDZ ZASTĘPCZY gra strategiczna planszowa” WPROWADZENIE gra dla 2-5 osób od 12 lat „Pieniądz zastępczy” to fascynująca i pouczająca gra wprowadzająca do historii świata rynku mikro i makroekonomicznego. Gra pozwala na odbycie wędrówki przez XIX i XX wiek gospodarki wolnorynkowej, gdzie pieniądz zastępczy odgrywał ważną rolę w życiu ekonomicznym europejskich krajów, zwłaszcza podczas przełomów historycznych, takich jak wojny. Uczestnikom gry gwarantujemy możliwość poznania zasad funkcjonowania rynku przy użyciu różnych form płatności, w tym pieniądza zastępczego. Gra daje możliwość odnalezienia się w sytuacji kryzysowej kraju, pozwoli nabyć umiejętności funkcjonowania w czasach trudnych społecznie, kiedy w gospodarce rynkowej brakuje tradycyjnych form płatniczych, a pieniądz zastępczy pełni priorytetową funkcję. Gracze mogą wcielić się w funkcję emitenta pieniądza zastępczego, jako między innymi: władza lokalna, cywilna, wojskowa, bądź we właścicieli firm prywatnych lub spółdzielni. Uczestnicy gry mogą emitować pieniądze obozowe, kolejowe, pańszczyźniane lub miejskie czy urzędowe. Graczami kierują zawirowania w sferze gospodarki państwa, które powodują niedobór oficjalnych środków płatniczych. Uczestnicy będą mieli okazję oswoić się z typowymi dla gospodarek wolnorynkowych zwrotami, takimi jak; inflacja, bezrobocie, pieniądz. Będą mogli również nauczyć się w jakich sytuacjach pieniądz zastępczy wchodzi i wychodzi z obiegu. Ciągłe zmiany w obrębie danego regionu (miasta, gminy, powiatu) spowodowane różnymi zdarzeniami życia codziennego wymuszają na uczestnikach postępowanie zgodne z zasadami ekonomii i obowiązującego prawa przy udziale pieniądza zastępczego. Gra jest zarówno edukacyjna, jak i emocjonująca. Ma ona również określony czas ważności, przez co gracze będą mogli nauczyć się koncentrowania na więcej niż 1 rzeczy. Gra jest doskonałą rozrywką zarówno dla młodzieży jak i dla dorosłych - uczy i bawi. Może ona również służyć jako pomoc dydaktyczna dla nauczycieli do zajęć edukacyjnych z przedsiębiorczości lub historii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. 1 Gra składa się z : A/ Instrukcji wraz z 20 pytaniami i odpowiedziami z zakresu pieniądza zastępczego oraz mikro i makroekonomii. Niektóre odpowiedzi zawierają również obszerniejsze wyjaśnienia, które poszerzają wiedzę dotycząca roli pieniądza zastępczego na ziemiach polskich i jego znaczenia w gospodarce państwa w XIX i XX wieku B/ Symulacji gry C/ Rekwizytów: kart typu „NIESPODZIANKA” i kart typu „LOS”, kart emitentów pieniądza zastępczego, kostki do gry, pionków, nazw regionów: A, B, C, D, E, planszy, banknotów pieniądza tradycyjnego 10zł, 20 zł, 50zł, 100zł, oraz bonów pieniądza zastępczego 10zł, 20zł, 50zł, 100zł. A. INSTRUKCJA ( zasady gry) Przygotowanie do gry Gra przeznaczona jest dla 2-5 osób. Przed rozpoczęciem należy rozłożyć planszę, wybrać swoje pionki oraz wylosować swój region. Kolejność graczy ustala rzut kostką: osoba, która pierwsza wyrzuci 6 oczek rozpoczyna grę z pola „START”. Kolejność pozostałych graczy jest zgodna z ruchem wskazówek zegara. Uczestniczy wybierają spośród siebie „bankiera”, osobę która będzie odpowiedzialna za „BANK”. Przed rozpoczęciem gry każdy z graczy dostaje po 500 zł. Zawodnicy poruszają się po torze zgodnie z ilością oczek wyrzuconych na kostce (wyrzucenie 6 pozwala (ale nie nakazuje!) na ponowny rzut). Pola trasy mają różne znaczenie. Cel gry Każdy z graczy stara się przetrwać czasy kryzysu. Musi wykazać się wiedzą i umiejętnością gospodarowania w codziennych sytuacjach życiowych podczas kryzysów ekonomicznych. Zawodnicy muszą jednak pamiętać, że pieniądz zastępczy nie jest podstawowym środkiem płatności, obowiązuje w ściśle określonych sytuacjach, zatem nie może być jednostką obrachunkową i spełniać funkcji przechowywania bogactwa. Znaczenie kart i pól na torze gry KARTY EMITENTÓW PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO Uczestnik podczas gry stara się zdobyć jedną z posad: pracownika administracji lokalnej, cywilnej, wojskowej, firmy prywatnej bądź spółdzielni. Może ją zdobyć stając swoim pionkiem na jednym z 5 pól będących odnośnikiem tego stanowiska. Uczestnikowi należy się wówczas karta potwierdzająca jego miejsce pracy i możliwość do emitowania pieniądza zastępczego w razie kryzysu. Każdy z uczestników może posiadać tylko jedną z tych kart. Pensja każdego z zawodów wynosi 500zł. Stając na polu posady przeciwnika, należy zapłacić właścicielowi stanowiska, opłatę za korzystanie z jego usług – 50zł. 2 POLE „KRYZYS” Na planszy znajduje się 5 pól „KRYZYS”. Każde z nich ma przypisany sobie region (A, B, C, D, E), który losują zawodnicy przed rozpoczęciem gry. Jeśli zawodnik stanie na polu „KRYZYS” dla wylosowanego swojego regionu, od tego momentu musi zacząć postępować tak, by przetrwać do jego odwołania (patrz przypis „POLE „KONIEC KRYZYSU””). Musi zacząć myśleć ekonomicznie i umiejętnie posługiwać się pieniądzem tradycyjnym, a w przypadku jego braku pieniądzem zastępczym. Jeśli zawodnik stanie na nie swoim polu „KRYZYS”, a tam ów panuje, musi również postępować zgodnie z jego zasadami oraz wypłacić właścicielowi regionu kwotę w wysokości 100zł. Jeśli zawodnik nie posiada pieniądza tradycyjnego, musi zapłacić pieniądzem zastępczym. POLE „KONIEC KRYZYSU” Na planszy znajduje się 5 pól „KONIEC KRYZYSU”. Każde z nich ma przypisany sobie region (A, B, C, D, E). Jeśli zawodnik stanie na polu „KONIEC KRYZYSU” dla wylosowanego swojego regionu: a) wcześniej stanął na polu „KRYZYS” - kryzys odwołany. Zawodnik może funkcjonować jak wcześniej. Musi jednak dorobić się od początku banknotu tradycyjnego (w przypadku, gdy kryzys nie pochłonął jego całego majątku, nie musi). Może to zrobić czerpiąc zyski ze swojej pracy. b) wcześniej nie stając na polu „KRYZYS” - nic się nie dzieje. POLE START Na tym polu rozpoczyna się cała przygoda. Ma ono także inne zastosowanie. Każdy z uczestników po minięciu tego pola otrzymuje swoją pensję, ale również powinien wpłacić do banku zobowiązania pieniężne (czynsz, rachunki, zakupy niezbędne do codziennego życia). Zobowiązania wynoszą 150zł. Jeśli gracz jest w trakcie kryzysu, może uregulować należności pieniądzem zastępczym, jeśli brakuje mu oficjalnych środków płatniczych. Jeśli jednak nie jest w trakcie kryzysu i nie posiada żadnych pieniędzy (pieniądzem zastępczym nie może zapłacić, gdyż czas kryzysu minął) może zaciągnąć kredyt w BANKU. Musi jednak pamiętać, że zadłużenie będzie powiększone o odsetki. Gracze sami muszą pamiętać o płatnościach i swoich zadłużeniach. Bankier wypłaca całą należną kwotę i nie przypomina o zadłużeniu. Jeśli gracz zapomni o wpłacie, przy następnym minięciu pola „START” reguluje zaległości powiększone o 50zł. Musi jednak pamiętać, że reguluje zarówno zaległości jak i bieżące wydatki. Jeżeli gracz będzie notorycznie „zapominał” o regulowaniu należności, BANK ma prawo odebrać cały majątek, a uczestnik bankrutuje, kończąc tym samym grę. KARTY „LOS”. POLE „LOS” Po przetasowaniu, karty „LOS” należy ustawić na polu „LOS”, które znajduje się na środku planszy. Po stanięciu na polu „LOS” należy sięgnąć po kartę „LOS”. Znajdują się na nich pytania, na które trzeba odpowiedzieć. Po udzieleniu poprawnej odpowiedzi uzyskuje się dodatkowy rzut kostką, po udzieleniu złej odpowiedzi - cofa się o 2 pola. Na kartach znajdują się zarówno pytania otwarte, jak i zamknięte. ( Pytania oraz poprawne odpowiedzi znajdują się na końcu instrukcji ). KARTY „NIESPODZIANKA”. POLE „NIESPODZIANKA” Po przetasowaniu, karty „NIESPODZIANKA” należy ustawić na polu „NIESPODZIANKA”, które znajduje się na środku planszy. Po stanięciu na polu „NIESPODZIANKA” należy sięgnąć po kartę „NIESPODZIANKA”. Znajdują się na nich „niespodzianki” np. „Znalazłeś 50zł” ( po wyciągnięciu takiej karty Bankier wypłaca należną kwotę). Jednakże możesz też 3 trafić na niemiłą „niespodziankę” np. „Ukradli Ci 50zł” ( w takiej sytuacji należy oddać do banku należną kwotę). POLE „DODATKOWY RZUT KOSTKĄ” Po stanięciu na tym polu, graczowi należy się dodatkowy rzut kostką. POLE „WIĘZIENIE” Stając na polu „WIĘZIENIE”, dokonałeś czynu karalnego jakim jest używanie fałszywych pieniędzy, trafiasz do aresztu na 2 lata. (Przez 2 kolejki jesteś wyłączony z gry oraz zostaje potrącone ci z pensji – 50zł za pobyt w więzieniu). POLE „MAJĄTEK” Stając na polu „MAJĄTEK” możesz, ale nie musisz, się wzbogacić. Masz dodatkowo 4 rzuty kostką. Jeśli uzbierasz łączną sumę 21 oczek możesz odebrać połowę majątku graczowi, który ma najwięcej funduszy.( Nie należy się dodatkowy rzut po wyrzuceniu 6 oczek! ). POLE „BANKRUCTWO” Stając na polu „BANKRUCTWO” tracisz wszystko i zaczynasz grę od nowa. Możesz się jednak przed tym uchronić wyrzucając na kostce 1 lub 5 oczek. Jeśli jednak Ci się nie uda, musisz oddać wszystko co posiadasz do banku i grę zaczynasz od nowa. Pytania zawarte w kartach „LOS” oraz poprawne odpowiedzi i wyjaśnienia dodatkowe 1. Kiedy pieniądz zastępczy pojawił się po raz pierwszy w Europie? a) w XIX wieku b) w XVI wieku c) w XVII wieku Odpowiedź B jest poprawna Wyjaśnienie dodatkowe: Pieniądz zastępczy pojawił się po raz pierwszy jako żołd dla żołnierzy i urzędników w oblężonych twierdzach w XVI wieku w Europie w formie monet. [2] 2. W jakiej formie wydawany był pieniądz zastępczy? a) monet b) banknotów c) papierowych bonów nie posiadających prawa menniczego, specjalnie bitych monet oraz kontrasygnowanych monet państwowych wycofanych z obiegu [3] Odpowiedź C jest poprawna Wyjaśnienie dodatkowe: Przykładem form pieniądza zastępczego może być wybicie 1330 sztuk 6-groszowych monet miedzianych w 1813 roku w czasie oblężenia Zamościa , które przebito z wycofanych z obiegu sześciokrajcarówek pobranych z kasy magistratu. Pieniądzem zastępczym bitym w okresie międzywojennym w Zamościu, Hrubieszowie i Tomaszowie były marki kredytowe Spółdzielni Wojskowych, za które można było kupować tylko w kantynach wojskowych.[3] 3. Która z definicji pieniądza zastępczego jest poprawna? a)Pieniądz zastępczy jest to znak pieniężny wydawany przez różne osoby, by wypełnić luki w obiegu pieniądza tradycyjnego. 4 b)Pieniądz zastępczy jest to odmiana pieniądza tradycyjnego, wydawany przez władze państwa by ulepszyć obieg pieniądza w gospodarce finansowej państwa c)Pieniądz zastępczy jest to dokument upoważniający do wpłat i wypłat z Banku. Może go wydać każdy. Odpowiedź A jest poprawna 4.Co było najczęstszą przyczyną produkowania zastępczych środków płatniczych? Odp.: Problemy z obiegiem pieniądza tradycyjnego, a zwłaszcza jego niedobór ( często niedobór określonych nominałów pieniądza oficjalnego) w systemie finansowym państwa utrudniający codzienne życie gospodarcze. Wyjaśnienie dodatkowe: Jako przykład przyczyny produkowania pieniądza zastępczego może posłużyć fakt, iż po wybuchu I wojny światowej na terenach polskich pojawiły się liczne emisje pieniądza, ponieważ wojska rosyjskie wycofując się z Królestwa zabrały ze sobą pół miliarda rubli i w obiegu zabrakło pieniądza oficjalnego. W tym samym czasie na terenach ówczesnych Niemiec nagle zabrakło monet srebrnych i złotych, ponieważ ludność wpadła w panikę i wycofała swoje wkłady z banków przechowując wartościowy pieniądz oficjalny w domach.[1] 5.W którym okresie, na ziemiach polskich, było najwięcej emisji pieniędzy zastępczych? Odp.: Był to czas I wojny światowej oraz kolejne najbliższe lata ( lata 1914-1924 ) Wyjaśnienie dodatkowe: W latach 1914-1924 własne pieniądze emitowały zarządy powiatowe i gminne, miejskie i powiatowe banki, kasy oszczędnościowe i pożyczkowe, fabryki, kopalnie, huty, kina, teatry, hotele, sanatoria, indywidualni przedsiębiorcy, kupcy, rzemieślnicy, obozy jenieckie, ochotnicze straże pożarne, gazety terenowe, komitety pomocy żołnierzom, organizacje wyznaniowe i charytatywne, stowarzyszenia kulturalne i patriotyczne i inni. Taki ogrom emitentów powodował nadmierną emisję pieniądza, co prowadziło do inflacji i destabilizowało efektywne funkcjonowanie rynku i gospodarki. Dopiero reformy walutowe z 1924 roku zakończyły proceder wydawania pieniądza zastępczego na taką skalę.[1] i [5] 6.Co to jest inflacja? a) Wzrost ogólnego poziomu cen b )Spadek ogólnego poziomu cen c) Ogólny poziom cen się nie zmienia Odpowiedź A jest poprawna 7.Gdzie można było wydawać pieniądz zastępczy? a) Wszędzie b) W granicach państwa c) Na terenie danego obszaru emisji, czyli miasta, gminy, powiatu Odpowiedź C jest poprawna Wyjaśnienie dodatkowe: Pieniądz zastępczy zachowywał swoją ważność tylko na terenie podległym administracji emitenta np. urzędu miejskiego i można nim było obracać w granicach danego miasta [10] 8. Co było przyczyną kolejnych emisji pieniądza zastępczego w przedkryzysowym ożywieniu gospodarczym w latach 1926 –1929? Odp.: Potrzeba było pieniędzy do obsługi zwłaszcza lokalnych procesów gospodarczych. Wyjaśnienie dodatkowe: Pieniądze zastępcze emitowały w tym okresie kasyna, stołownie, 5 handel spółdzielczy i prywatny, rzadziej samorządy lokalne i prywatni pracodawcy. Ten dodatkowy pieniądz ożywiał handel i drobną gospodarkę [1]. 9.Czy pieniądz zastępczy został uznany przez państwo jako oficjalny środek płatniczy? Odp.: Nie Wyjaśnienie dodatkowe: Przez państwo emisje pieniądza zastępczego były tolerowane, ponieważ były niezbędne do życia gospodarczego. 10. Wymień co najmniej dwa typy pieniądza zastępczego? Odp.: urzędowy, prywatny, jeniecki, żetony gazowe, bony tramwajowe Wyjaśnienie dodatkowe: Obecnie wyróżnia się trzy typy pieniądza zastępczego: urzędowy wydawany przez władze lokalne, prywatny emitowany przez prywatne podmioty gospodarcze i jeniecki, którym opłacano żołd jeńców wojennych. Osobną grupę stanowią żetony rozliczeniowe zakładów komunalnych( gazowni, elektrowni, zakładów wodociągowych) i bony przedsiębiorstw tramwajowych [ 2] i [1] 11.Co nie jest ważne przy wykonywaniu fizycznej postaci pieniędzy zastępczych? Odp.: Sposób oraz precyzja wykonania i czy jest podobny do oficjalnego środka płatniczego. Wyjaśnienie dodatkowe: Pieniądz zastępczy był przede wszystkim nieoficjalnym zastępczym środkiem płatniczym, ale był również traktowany jako środek przenoszenia treści historycznych np. na rewersach nanoszono rysunki zabytków, czy propagandowych np. na notgeldach Polacy i Niemcy umieszczali propagandowe slogany i hasła. Dzisiaj pieniądz zastępczy pełni rolę wspaniałej pamiątki historycznej, jest świadectwem dziedzictwa kulturowego oraz jest wspaniałą lekcją historii dla obecnych i przyszłych pokoleń. [4] i [2] 12.Wymień przynajmniej 3 miasta, w których w latach 1914-1923 zanotowano największą liczbę typów bonów i monet pieniądza zastępczego? Odp.: Wrocław, Poznań, Gdańsk, Wałbrzych, Kwidzyń, Piła. 13.W którym roku zakończono wydawanie pieniędzy zastępczych w Polsce? a)1939 r b)1993 r c)1924 r Odpowiedź A jest poprawna Wyjaśnienie dodatkowe: Latem 1939 roku w Polsce, gdy wzrastało zagrożenie wybuchem wojny oraz w pierwszych dniach wojny odbyła się kolejna niepaństwowa emisja pieniądza w nominałach od 50 groszy do 10 złotych. Te pieniądze zastąpiły ( i uzupełniły braki w obiegu pewnych nominałów) znikające wtedy z rynku nadwartościowe monety srebrne 2,5 i 10 złotych. Należy wspomnieć, że pieniądz wojskowy emitowano od drugiej połowy XIX wieku, aż po pierwsze lata po II wojnie światowej, ale ten temat należy traktować osobno ze względu na jego specyfikę. [1] 14. Jak nazywano pieniądz zastępczy w Niemczech? Odp.: Notgeld 15. Przez kogo wydawany był urzędowy pieniądz zastępczy? Odp.: Przez władze lokalne 16. Czym charakteryzuje się kryzys? Podaj przynajmniej 3 cechy charakterystyczne. 6 Odp.: Nadmierne zapasy, obniżka cen towarów, spadek wielkości produkcji, wzrost bezrobocia, brak zainteresowania inwestycjami, obniżenie oprocentowania kredytów i lokat depozytowych, spadek cen papierów wartościowych. 17. Co to jest bezrobocie? Odp.: Bezrobocie oznacza sytuację, w której wielkość podaży siły roboczej jest większa od wielkości jej popytu, czyli na rynku pracy pozostaje wolna siła robocza nie mogąca znaleźć zatrudnienia. 18.Czy pieniądzem zastępczym można regulować każdą transakcję? Odp.: To zależało od tego kto emitował pieniądz, czyli od rodzaju pieniądza zastępczego. Wyjaśnienie dodatkowe: Na przykład urzędowy pieniądz zastępczy był wydawany w kasach miejskich za większe nominały pieniądza państwowego (których nie brakowało tak, jak nominałów mniejszych) i można nim było opłacać wszystkie transakcje. Kupcy nie mieli obowiązku przyjmowania tego typu środków płatniczych, ale w praktyce była to jedyna droga uratowania się od bankructwa, dlatego pieniądz zastępczy był w obrocie handlowym powszechnie akceptowany.[10] 19. Czy pieniądz zastępczy można było tezauryzować ( gromadzić jako bogactwo)? Odp.: Tak, ale pieniądz zastępczy rzadko był tezauryzowany Wyjaśnienie dodatkowe: Fakty historyczne mówią o produkowaniu pieniądza zastępczego dla celów osiągania zysków, gdy przy nadmiernej emisji, pieniądza takiego nie można było później wykupić lub można było, ale po znacznie niższej cenie i zysk wystawcy był oczywisty. [1] 20.Czy próby skatalogowania pieniędzy zastępczych na Śląsku trwają do dziś? Jeśli tak, dlaczego? a)Tak, ponieważ dopiero teraz je odkryto b)Nie c)Tak, ponieważ jest to proces wymagający czasu Odpowiedź C jest poprawna. Wyjaśnienie dodatkowe: Źródła historyczne podają, że już w 1914 roku, kiedy pieniądz zastępczy pojawił w lokalnym obrocie pieniężnym na Ziemi Śląskiej stał się przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów i zbieraczy, ale dopiero z czasem kiedy liczba emisji wzrosła znacząco i wykonanie pieniądza zastępczego stawało się bardziej dojrzałe i profesjonalne pojawiła się olbrzymia liczba numizmatyków. Zainteresowanie pieniądzem zastępczym spowodowało zainicjowanie prób ich skatalogowania i naukowego opisu tego zjawiska. Proces ten trwa to do chwili obecnej, bo wynika to z napotykanych trudności związanych z krótkim czasem znajdowania się pieniądza zastępczego w obiegu, wydawania go w ograniczonych nakładach i jego niszczenia po wycofaniu z obiegu.[2] Koniec gry Gra kończy się, gdy jeden z graczy pozostanie bez żadnych środków płatniczych. (Musi zbankrutować sam, nie stając na polu „BANKRUCTWO”). Wygrywa ta osoba, która w tym momencie ma największy majątek. Życzymy wielu emocji oraz udanej zabawy !!! 7 B. SYMULACJA GRY W grze bierze udział 2 zawodników. Zawodnik X wylosował region „E”, zawodnik Y wylosował region „C”. Rozłożyli planszę, potasowali karty „LOS” oraz „NIESPODZIANKA” ułożyli na odpowiednich miejscach na planszy. Bankierem został zawodnik X, wypłacił graczom po 500zł. Pierwszy rzut wykonał gracz X – wyrzucił 5 oczek. W związku z tym, że do rozpoczęcia gry potrzebne jest 6 oczek, kostka przechodzi w ręce gracza Y. Jednakże i jemu się nie udało – wyrzucił 4 oczka. Kostka wraca do rąk uczestnika X. Udało się – wyrzucił 6 oczek. Wiemy już, kto będzie rozpoczynał grę. Zawodnicy ustawili pionki na polu „START”. Pierwszy rzut wykonuje gracz X. Wyrzucił 1 oczko. Stanął na polu „KONIEC KRYZYSU „A”. W związku z tym, że rejonem zawodnika nie jest „A”, nic się nie dzieje. Kostka trafia do gracza Y. Gracz Y wyrzucił 3 oczka. Trafił do więzienia co oznacza, że przez 2 kolejki nie może się ruszyć. Kostką rzuca zawodnik X. Wyrzucił 3 oczka – trafił na pole „KRYZYS „E””. Jest to jego region, więc od teraz musi żyć w czasach kryzysu. Ma jednak problem. Nie posiada żadnego stanowiska pracy, więc nie może emitować pieniądza zastępczego. Musi jak najszybciej zdobyć posadę. Ma do dyspozycji jeszcze jeden rzut, ponieważ jego przeciwnik przebywa w areszcie. Gracz X wyrzucił 2 oczka, zdobył posadę pracownika firmy prywatnej. Bankier wydaje z banku kartę emitenta pieniądza zastępczego pod tytułem: PRACOWNIK FIRMY PRYWATNEJ. Od tej pory zawodnikowi należy się każdorazowo, po minięciu pola „START” wypłata. Może także od tej pory emitować pieniądz zastępczy. Do gracza X należy ostatni rzut kostką. Zawodnik wyrzucił 1 oczko. Wylądował na polu „LOS”. Pociągnął kartę i wylosował pytanie: 5.W którym okresie na ziemiach polskich było najwięcej emisji pieniędzy zastępczych? Udzielił poprawnej odpowiedzi (lata 1914-1924) ), w związku z czym należy się mu dodatkowy rzut kostką. Wyrzucił 2 oczka. Stanął na polu „KRYZYS „A””. Ten region nie należy do nikogo, więc nic się nie dzieje. Kostka trafia w ręce zawodnika Y. Musi jednak zapłacić, za pobyt w więzieniu- 50zł. (W tym momencie posiada 450zł). Gracz wyrzucił 2 oczka – pole „KONIEC KRYZYSU „C””. zasady gry „POLE MAJĄTEK”). Gracz Jest to co prawda jego region, ale nie stanął wcześniej na polu: ”KRYZYS „C””, więc nic się nie dzieje. Kostka przechodzi do zawodnika X. Wyrzucił on 6 oczek. Trafił na pole „BANKTUCTWO”. Jednakże po wyrzuceniu 6 oczek można wykonać kolejny rzut kostką, zawodnik korzysta z tej możliwości i wyrzuca 3 oczka. „NIESPODZIANKA”. Sięgnął po kartę „NIESPODZIANKA”, a jej treść brzmiała: „Byłeś u dentysty-leczenie kosztowało Cię 100zł”. Gracz musi oddał do BANKU 100zł. (Obecnie dysponuje 400zł). Kolej zawodnika Y. Wyrzucił 3 oczka- zdobywa posadę pracownika spółdzielni. Bankier wydaje kartę emitenta pieniądza zastępczego: PRACOWNIK SPÓŁDZIELNI. Od tej pory zawodnikowi należy się każdorazowo, po minięciu pola „START” wypłata. Może także od tej pory emitować pieniądz zastępczy. Gracz X wyrzucił 4 oczka. Trafił na pole „START”. Jednakże nic się nie dzieje-dopiero po minięciu pola „START” można odebrać wszelkie należności oraz uregulować zobowiązania. Gracz Y wyrzucił 4 oczka i stanął na polu „MAJĄTEK”. Rzuca więc 4 razy kostką sumując ilość oczek: rzut 1-5 oczek; 2-6 oczek (nie należy się dodatkowy rzut kostką!);3-4 oczka; 4-3 oczka – łączna suma 18 oczek ( patrz: nie może odebrać połowy majątku przeciwnikowi). Kostka trafia do rąk zawodnika X. Wyrzucił on 1oczko - „KONIEC KRYZYSU „A”” nic się nie dzieje. Gracz jednak otrzymuje wynagrodzenie z pracy – 500zł, ponieważ minął pole START. (Dysponuje 900zł). Reguluje także zobowiązania – wpłaca do BANKU 150zł.(Pozostało mu 750zł). Zawodnik Y wyrzucił 4 oczka - „KRYZYS „C””. Jest to jego 8 region, więc od teraz musi żyć ekonomicznie, tak by nie zbankrutować. Zawodnik X wyrzucił 2 oczka i trafia do aresztu na dwie kolejki. Kolej gracza Y – 3 oczka. Pole „NIESPODZIANKA”. Zawodnik sięga po kartę „NIESPODZIANKA”, pociągnął kartę, a jej treść brzmi: „Pomogłeś policji ująć fałszywego emitenta pieniądza zastępczego. Za postawę obywatelską otrzymujesz 500zł”. Bankier wypłaca graczowi należną kwotę.(Jego budżet wynosi 950zł). Kostka dalej pozostaje w jego rękach. Następny rzut wyniósł 5 oczek. Gracz otrzymuje wypłatę 500zł (posiada 1450zł), reguluje zobowiązania w wysokości 150zł (pozostaje mu 1300zł) i wykonuje ponowny rzut, który wyniósł 5 oczek. Stanął na polu stanowiska pracy przeciwnika. W związku z tym, że gracz X powrócił już do gry, wypłaca mu należną kwotę-50zł (pozostaje mu 1250zł). Przed rzutem, gracz X płaci należność za pobyt w areszcie w wysokości 50zł – pozostaje mu więc 750zł). Gracz X wyrzucił 4 oczka - „LOS”. Jego pytanie: „14. Jak nazywano pieniądz zastępczy w Niemczech? ”. Gracz odpowiedział źle, więc cofa się o 2 pola. „KONIEC KRYZYSU „C”” - nic się nie dzieje. Rzut należy do zawodnika Y – wyrzucił 5 oczek i uzyskał dodatkowy rzut kostką. Wyrzucił 4 oczka - „BANKRUCTWO”. Może się uratować wyrzucając 1 lub 5 oczek. Gracz wyrzucił 3 oczka, Niestety oddaje wszystko do BANKU (zawód oraz cały majątek). Bankier wydaje mu 500zł i zaczyna grę od pola „START”. Gracz X wyrzucił 4 oczka, nic się nie dzieje. Zawodnik Y wyrzucił 2 oczka i zdobył posadę pracownika administracji wojskowej, bankier wydaje mu kartę emitenta pieniądza zastępczego „PRACOWNIK ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ”. Zawodnik X wyrzucił 3 oczka- nic się nie dzieje. Gracz Y wyrzucił 4 oczka i musi wypłacić przeciwnikowi 50zł (pozostaje mu 450zł). Zawodnik X wyrzucił 5 oczek- „NIESPODZIANKA”- „Niestety, kontrahenci nie uregulowali zobowiązań wobec Twojej firmy, zadłużając Cię na 1000zł” Gracz musi oddać do BANKU należność 1000zł. Jednakże ma tylko 750zł. Nie zapominajmy jednak, że jest pracownikiem firmy prywatnej i jest w czasie kryzysu, więc może się posłużyć pieniądzem zastępczym. Wpłaca więc do BANKU całą posiadaną gotówkę oraz wydaje pieniądz zastępczy wartości 250zł, by móc uregulować zadłużenie. Będzie jednak musiał je wykupić, gdy tylko dorobi się pieniądza oficjalnego. Gracz Y wyrzucił 6 oczek. Postanowił nie korzystać z dodatkowego rzutu kostką, tylko spróbować odebrać majątek przeciwnikowi. 1 rzut- 5 oczek, 2-6 oczek, 34 oczka, 4- 6 oczek. Udało się, ale w związku z tym, że przeciwnik nie posiada żadnego majątku- zbankrutował. Tym oto sposobem gracz Y wygrał. 9 C. REKWIZYTY a/ Przykładowe karty „NIESPODZIANKA” i kart „LOS” AWERS Byłeś u dentysty - leczenie kosztowało Cię 100zł. REWERS NIESPODZIANKA Pomogłeś policji ująć fałszywego emitenta pieniądza zastępczego. Za postawę obywatelską otrzymujesz 500zł. NIESPODZIANKA Zalało Ci mieszkanie. Remont kosztował Cię 500zł. NIESPODZIANKA Niestety, stałeś się ofiarą przestępstwa. Okradziono Cię na kwotę w wysokości 1000zł NIESPODZIANKA 4.Co było najczęstszą przyczyną produkowania zastępczych środków płatniczych? 6.Co to jest inflacja? a) Wzrost ogólnego poziomu cen b )Spadek ogólnego poziomu cen c) Ogólny poziom cen się nie zmienia LOS LOS 10 18.Czy pieniądzem zastępczym można regulować każdą transakcję? 14. Jak nazywano pieniądz zastępczy w Niemczech? 5.W którym okresie, na ziemiach polskich, było najwięcej emisji pieniędzy zastępczych? 20.Czy próby skatalogowania pieniędzy zastępczych na trwają do dziś? a)Tak, ponieważ dopiero teraz je odkryto b)Nie c)Tak, ponieważ jest to proces wymagający czasu LOS LOS LOS LOS c/ Karty emitentów pieniądza zastępczego KARTA EMITENTA PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO PRACOWNIK ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ KARTA EMITENTA PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO PRACOWNIK ADMINISTRACJI CYWILNEJ KARTA EMITENTA PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO PRACOWNIK SPÓŁDZIELNI KARTA EMITENTA PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO PRACOWNIK FIRMY PRYWATNEJ KARTA EMITENTA PIENIĄDZA ZASTĘPCZEGO PRACOWNIK ADMINISTRACJI LOKALNEJ 11 d/ Kostka, pionki, nazwy regionów, plansza i pieniądze do gry Kostka Pionki X Y Zawodnik X zawodnik Y Nazwy regionów Region A Region B Region C Region D Region E 12 Plansza LOS PRACOWNIK KRYZYS SPÓŁDZIELNI „A” KONIEC KRYZYSU DODATKOWY RZUT KOSTKĄ „D” PRACOWNIK FIRMY MAJĄTEK PRYWATNEJ KONIEC KRYZYSU PRACOWNIK LOS ADMINISTRACJI LOKALNEJ „C” KONIEC KRYZYSU KRYZYS „E” „B” BANKRUCTWO WIĘZIENIE PRACOWNIK KRYZYS „C” ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ KONIEC KRYZYSU KONIEC KRYZYSU NIESPODZIANKA „A” KRYZYS PRACOWNIKA „E” KRYZYS DMINISTRACJI „B” CYWILNEJ „D” NIESPODZIANKA START 13 PIENIĄDZ ZASTĘPCZY ................................ Wartość: PIENIĄDZ OFICJALNY PRZEZNACZONY DO ZABAWY I NAUKI 10zł Wystawiony dnia: ………………………………………….. Emitowany przez: Pracownika ........................................ Podpis wystawcy: ………………………………………….. PIENIĄDZ ZASTĘPCZY ......................... PIENIĄDZ OFICJALNY PRZEZNACZONY DO ZABAWY I NAUKI 20zł Wartość: Wystawiony dnia: ………………………………………….. Emitowany przez: Pracownika ......................................... Podpis wystawcy: ………………………………………….. PIENIĄDZ ZASTĘPCZY ............................ Wartość PIENIĄDZ OFICJALNY PRZEZNACZONY DO ZABAWY I NAUKI PIENIĄDZ OFICJALNY PRZEZNACZONY DO ZABAWY I NAUKI : 50zł Wystawiony dnia: ………………………………………….. Emitowany przez: Pracownika ......................................... Podpis wystawcy: ………………………………………….. PIENIĄDZ ZASTĘPCZY ................................ Wartość: 100zł Wystawiony dnia: ………………………………………….. Emitowany przez: Pracownika ......................................... Podpis wystawcy: ………………………………………….. 14 Spis bibliograficzny: [1] Dr Janusz Reichel „Pieniądz zastępczy na ziemiach polskich w I-wszej połowie XX wieku” artykuł zamieszczony na stronie www.barter.org.pl [2] Janusz Adam Kujat „ Papierowy pieniądz zastępczy środkowego przedstulecia w latach 1914 – 1924” artykuł umieszczony na stronie www.muzeum-kupiectwa.pl [3] Danuta Regina Kawałko „Historia pieniądza” artykuł zamieszczony w Kwartalniku Społeczno-Gospodarczym „Barometr Regionalny” nr 1 ( 2002 ) str.64-67 na stronie dkawalko.wszia.edu.pl [4] Kłodnicki pieniądz zastępczy artykuł pt. Pieniądz zastępczy” publikowany na stronie www.k-k.pl [5] Barbara Biernat, Aleksandra Grobelna, Anna Warachim „ Ćwiczenia z mikroekonomii” i „Ćwiczenia z makroekonomii” wyd. EDUKATOR s.c Wrocław [6] www.niemodlin.org [7] www.wikipedia.pl [8]. www.kkn.pl [9]. www.olesnica.pl [10] Dr Witold Gorbaczewski artykuł “ Urzędowy pieniądz zastępczy miast, gmin i powiatów” z 11 sierpnia 2006 opublikowany na stronie www.nbportal.pl [11] Wiesław Lesiuk, Janusz Adam Kujat „ Pieniądz na Śląsku w latach 1914-1924” wyd. MS, Opole 2002 15
