RAPORT - OSOBY
NIEPEŁNOSPRAWNE NA RYNKU
PRACY
WARSZAWA; LUTY 2006
1
O BADANIU
Badanie zrealizowano w lutym 2006 roku w następujących
lokalizacjach
Warszawa (3FGI)
Radom (1FGI)
Charakterystyka 4 grup FGI
Miasto
Warszawa
Warszawa
Warszawa
Miasto w
Warszawy
okolicach
Wiek
Płeć
wykształcenie
Sytuacja społeczno zawodowa
25 – 45 lat
K/M
Średnie+
pracują
25 – 45 lat
K/M
Średnie+
Pracowały
do
niedawna.
Teraz
poszukują pracy
25 – 45 lat
K/M
Średnie+
Od
dawana
nie
pracują, ale myślą o
znalezieniu pracy
25 – 45 lat
K/M
Średnie+
Grupa
mieszana
(zróżnicowana
sytuacja
społeczno - zawodowa)
Cele badania
Projekt ma na celu:
1.promocję możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
identyfikację trudności i przeszkód w funkcjonowaniu tej
grupy na rynku pracy.
2.wypracowanie wzorców oraz upowszechnienie dobrych
praktyk, które mogłyby przyczynić się do poprawy sytuacji
niepełnosprawnych na polskim rynku.
2
1. Wizerunek
1.1 Postrzegany wizerunek osoby niepełnosprawnej
Większość niepełnosprawnych jest przekonana, że w Polsce - pomimo
licznych zmian, odczuwanych głównie w większych ośrodkach miejskich
– funkcjonuje powszechnie negatywny obraz osoby niepełnosprawnej.
Postrzegana jest jako ubezwłasnowolniony chory człowiek, który
potrzebuje pomocy innych.
To nie jest dobry obraz. Najlepiej taka osobę zepchnąć na margines. Niech w
łóżku leży
Postrzeganie
to
społeczeństwem
negatywnie
i
wpływa
autoidentyfikacje
na
stopień
osoby
integracji
ze
niepełnosprawnej.
Niezmiernie często ma ona poczucie wykluczenia ze społeczeństwa i
zbędności. Dobrze ilustrują to liczne wypowiedzi mówiące o poczuciu
opuszczenia i obcości w relacjach społecznych – oni na nas patrzą jak
na UFO, my jesteśmy dla nich obcy, jak kosmici. Prowadzi to w
konsekwencji do niskiej samooceny, a nawet braku samoakceptacji
Brak jest tej akceptacji dla samego siebie. Człowiek nie chce zaakceptować
siebie. Człowiek boi się odrzucenia. Bo nasze społeczeństwo wbrew pozorom
nie jest tolerancyjne
Bo ludzie nas nie znają jacy jesteśmy. Myślą, że my tylko opieki potrzebujemy
w łóżku leżenia
3
Przekonanie o niezbyt dobrych relacjach z pełnoprawną częścią
społeczeństwa
i
stereotypów
jakie
ono
posiada
na
temat
niepełnosprawności przekłada się na niski stopień zaufania społecznego
w
grupie
osób
niepełnosprawnych
i
negatywne
postrzeganie
przedstawicieli instytucji, w tym przedsiębiorców.
Szczególnie niską samoocenę posiadają niepełnosprawni w mniejszych
ośrodkach. Większość przekonana jest, że znajduje się na marginesie
społecznym i pozbawiana jest przez zdrową część społeczeństwa
statusu podmiotu i cech pełnowartościowej osoby ludzkiej.
W Warszawie to człowiek niepełnosprawny jest bardziej akceptowany. A tutaj
to jest traktowany jak – gorszy człowiek
1.2 Docelowy wizerunek
Większość niepełnosprawnych – szczególnie są to osoby zamieszkujące
mniejsze ośrodki - czuje się odrzucona przez społeczeństwo lub nawet
odczuwa, że jest dyskryminowana. Wyłapywane są wszelkie negatywne
reakcje dotyczące niepełnosprawności. Jako obraźliwe i uwłaczające
traktowane
jest
zarówno
pomijanie
niepełnosprawności
jak
i
przypisywanie jej zbyt dużej wagi. Taka postawa traktowana jest
wówczas przez niepełnosprawnych jako wykluczająca.
My jesteśmy przeczuleni na pytania o niepełnosprawność
Ale ta niepełnosprawność jest i musi być uwzględniane.
4
Większość
niepełnosprawnych
nie
chce
być
stygmatyzowana.
Optymalny sposób relacji ze zdrowa częścią społeczeństwa – w opinii
osób niepełnosprawnych - opisują takie słowa i pojęcia jak: równość,
normalność, brak dyskryminacji, tolerancja, podmiotowość.
My chcemy być traktowani jak równi. Na równi ze wszystkimi
My chcemy żyć normalnie
Nie chcemy być postrzegani jako osoby niepełnosprawne. Nie przez pryzmat
niepełnosprawności
My nie chcemy być dyskryminowani przez zdrową część społeczeństwa.
Wytykanie takie – o idzie kulawa!
Preferowany wizerunek osoby niepełnosprawnej wspomagany jest
posiadanymi – w optyce badanych niepełnosprawnych - przez nią
atutami. Osoby niepełnosprawne posiadają – zdaniem części badanych
– takie cechy osobowościowe jak:
Pracowitość
Rzetelność
Systematyczność
Dokładność
Elastyczność
Punktualność
Mają one również – jak wynika z relacji badanych - większą motywacje
do pracy niż osoby pełnosprawne. Starają się bowiem w opinii badanych
osób zrekompensować swoje słabości („niezawinione”)
5
To jakby uzupełnienie, taka ucieczka od tej niepełnosprawności
Szczególnie wyraźnie atuty te ujawniają się na rynku pracy, na którym
obok kwalifikacji liczą się coraz bardziej predyspozycje osobowościowe
Niepełnosprawni bardziej rzetelni są przede wszystkim
Są bardziej dokładni w pracy
My musimy udowodnić. Ludzie nie udowadniają takich rzeczy. A my musimy
przekonać do siebie. Ma większą motywacje, żeby do siebie przekonać, żeby
udowodnić. Udowadniam, ze nie jestem gorszy od pełnosprawnego
My jesteśmy bardziej elastyczni
Niechęć do stygmatyzacji i nie przekłada się automatycznie na
preferowane relacje w obszarze aktywności zawodowej. W tym obszarze
niepełnosprawni – a szczególnie ci, którzy mają mniejsze kwalifikacje i
większy stopień niepełnosprawności – pragną uwzględnienia swoich
ograniczeń przy dostosowaniu zadań i określaniu charakteru pracy.
Żeby było te dopasowanie stopnia sprawności do zadań w pracy
6
2. Postrzeganie rynku pracy
2. 1 Rynek pracy w Polsce
Sytuacje osób niepełnosprawnych na rynku pracy należy rozpatrywać w
kontekście jego obecnej sytuacji i specyfiki. Polski rynek pracy
charakteryzuje się licznymi patologiami. Od lat występuje w Polsce
najwyższa w Europie stopa bezrobocia i relatywnie niska – w
porównaniu do pozostałych państw UE – rejestrowana aktywność
zawodowa ludności. Część pracowników, która opuszcza rynek pracy
nie wraca na niego ponownie tj. nie podejmuje pracy zawodowej lub
rozpoczyna aktywność zawodową w „szarej strefie”.
Jak przez pięć, sześć lat się nie podejmuje pracy to pracodawcy
źle patrzą
Znaczącym problemem jest aktywność zawodowa osób po 50 roku życia
i młodzieży. Dla tych pierwszych brak jest propozycji pracy, które
pozwoliłyby wypracować emeryturę. Młodzi – i to nawet ci z wyższym
wykształceniem - mogą natomiast liczyć w większości wyłącznie na
niskopłatne płacę czasowe. Często zdarza się, ze są też obciążani
kosztami uzyskania przychodu.
U mnie przy przyjęciu do pracy liczyło się to, żebym miał dostęp do Internetu.
Taka była klauzula w umowie
7
Reasumując - wiele barier, które napotykają niepełnosprawni podczas
aktywności zawodowej lub prób jej podjęcia ma swoją genezę w
negatywnej sytuacji na rynku pracy w Polsce.
Krótko mi powiedział, my pracy dla zdrowych nie mamy, a pani chce, żebyśmy
dla chorych mieli
Jest takie podejście. Macie rentę to po co szukacie pracy jak dla zdrowych jej
nie ma
2.2 Rynek pracy osób niepełnosprawnych
Rynek pracy jest w ocenie badanych postrzegany jako nieprzyjazny
osobom niepełnosprawnym
Bardzo ciężko jest. Ciężko ze znalezieniem pracy
Ciężko – trzeba mieć wykształcenie. Ale i magistrowie nie mogą znaleźć pracy
Trzy lata tu w Radomiu szukałem pracy, żeby cokolwiek znaleźć
Charakteryzuje się on według niepełnosprawnych:
Niską aktywnością zawodową osób niepełnosprawnych
Niską skłonnością do podnoszenia kwalifikacji przez osoby
niepełnosprawne
Niską aktywnością niepełnosprawnych na „otwartym rynku pracy”
8
Trzeba przyznać, że pomimo tego, że my szukamy pracy to większość
niepełnosprawnych pracy nie szuka
Większość jest bierna i z renty żyje
Dodatkowo zauważalna jest wśród niepełnosprawnych niechęć do
elastycznego dostosowania swoich kwalifikacji do zmieniających się
potrzeb rynku pracy i pracodawców. Część niepełnosprawnych –
szczególnie osób, które są niepełnosprawne od niedawna - preferuje
zajęcia, które wykonywali przed utratą sprawności. Często stoją one w
opozycji do tożsamości osoby niepełnosprawnej i komunikują pełną
sprawność np. policjant, ochroniarz. Często plany ich podjęcia są
łączone z przywróceniem – na poziomie symbolicznym – normalnego
funkcjonowania i statusu pełnowartościowej osoby.
Ja byłem dziesięć razy na rozmowie w Komendzie Głównej Policji
Ja bym chciał w sklepie z ubraniami pracować, bo pracowałem przed
wypadkiem
9
3. Rola i znaczenie pracy zawodowej
3.1 Korzyści z pracy zawodowej
Praca zawodowa dostarcza szeregu korzyści. Jest traktowana przez
niepełnosprawnych jako ważna aktywność życiowa i sposób na:
Zmianę autoprezentacji
praca daje podniesienie poczucia własnej wartości
praca dowartościowuje i wtedy czuje się pewniej
Integracje ze społeczeństwem
Rozwój życiowy i zawodowy
Część uznaje, że aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych
gwarantuje zmianę ich postrzegania wśród ogółu społeczeństwa.
Praca to aktywizacja społeczna. To wyjście do ludzi
To kontakt z pełnosprawnymi. Żeby być wśród ludzi
Człowiek nie czuje się odizolowany
To jest też szansa na zmianę wizerunku osoby niepełnosprawnej
Ma się wrażenie rozwoju. Człowiek nie cofa się
Dowartościowanie to jest
Jest się z ludźmi
10
Atrakcyjność aktywności zawodowej jest często rozpatrywana w opozycji
do sytuacji bierności zawodowej lub bezrobocia. Brak zatrudnienia
kojarzy się z bardzo negatywnymi odczuciami i stanami:
Nuda
Zniechęcenia
Brak perspektyw i celu
Brak ram organizujących czas
Często – jak wynika z relacji badanych - prowadzą one do utrwalania się
poczucia izolacji i negatywnych autocharakterystyk
Jak człowiek ma dużo czasu to myśli o tym jaki jest nieszczęśliwy
Praca, która jest postrzegana w opozycji do braku aktywności nie może
być jednak pracą, która nie gwarantuje rozwoju i satysfakcji. Optymalnie
powinna dawać – w opinii badanych z Warszawy - szanse na
doskonalenie się, rozwijanie swoich pasji
Żeby to nie było przyszywanie guzików
11
3.2 Otwarty rynek pracy vs. Zakłady Pracy Chronionej
Większość niepełnosprawnych – szczególnie z dużych miast - pragnie
zatrudnienia z osobami sprawnymi na „otwartym rynku pracy”.
Większość z nich nie rozważa pracy w Zakładach Pracy Chronionej.
Postrzegane
są
one
bardzo
negatywnie
i
określane
mianem
„zamkniętych gett” dla osób ubezwłasnowolnionych, w których:
wykonuje się najprostsze fizyczne pracę nie gwarantujących
rozwoju
istnieją liczne patologie
Miejsca takie pogłębiają – w opinii badanych z Warszawy – izolacje i
utwierdzają negatywny wizerunek osoby niepełnosprawnej.
Jakieś szczotki się robi. Jakieś drobne rzeczy. To
jest
takie
mało
rozwojowe, wtórne takie
W takim zakładzie to człowiek myśli tylko o niepełnosprawności
Mi proponowano w takim zakładzie pracę. Na umowę byłem
recepcjonistą, a w rzeczywistości byłem kasjerem, tragarzem
Zakład Pracy Chronionej - to jest tak jakbyśmy nie dawali sobie rady w
życiu. To jest obóz, getto. Odizolowanie od zdrowego społeczeństwa
Odmiennie do Zakładów Pracy Chronionej podchodzą niepełnosprawni z
mniejszych
ośrodków.
Silna
świadomość
odrzucenia
przez
społeczeństwo sprawia, że zakłady tego typu stanowią – według ich
relacji – azyl, w którym czują się bezpiecznie. Pełnią przy tym także
często – w małych ośrodków miejskich gdzie brak jest aktywnie
12
działających organizacji na rzecz osób niepełnosprawnych - rolę
instytucji integrujących i wspomagających.
Najlepiej to między swoimi. Najlepiej w takich zamkniętych
Najlepiej to razem, wśród swoich być
Razem tak się w nich czujemy. Tam jest taka solidarność
13
4. Postrzeganie pracodawców
4.1 Wstęp
Osoby niepełnosprawne – pomimo funkcjonowania na trudnym rynku dla
ogółu zatrudnionych i poszukujących pracy - spotykają ze specyficznymi
barierami,
które
są
w
mniejszym
stopniu
odczuwane
przez
pełnosprawnych pracowników np.
brak szansy na zaprezentowanie swoich umiejętności pracodawcy
bo
oni
nie
chcą
często
rozmawiać
jak
słyszą
o
niepełnosprawności
większe zagrożenie zwolnieniem
4.2 Postrzeganie przyszłego pracodawcy
Wśród
–
większości
badanych
–
niepełnosprawnych
dominuje
przekonanie, że przedsiębiorcy na „otwartym rynku pracy” niechętnie
zatrudniają niepełnosprawnych, a już zatrudnianych zwalniają częściej i
z mniejszym oporem niż pracowników pełnosprawnych.
Bo oni potrzebują tak naprawdę zdrowych inwalidów
Jak mają zwalniać to zwalniają niepełnosprawnych najpierw bo
oni mają renty i będą mieli z czego żyć niby
14
U
genezy
niechęci
zawiązywania
stosunków
pracy
z
osobą
niepełnosprawną leży szereg czynników o silnie zróżnicowanym
charakterze. Częstokroć mają one charakter stereotypu, który nie ma
oparcia w rzeczywistości.
Oni mają zakorzenione własne opinie na temat niepełnosprawności i to
wpływa na ich wszystkich, na tych pracodawców, że nie chcą zatrudniać
Oni mają uprzedzenia po prostu wobec nas
Z założenia – w odczuciu badanych osób - niepełnosprawny postrzegany
jest przez przedsiębiorców jako mało wydajny pracownik, którego
zatrudnienie wiąże się z możliwością występowania wielu ryzyk i
niedogodności zakłócające efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa:
Niższa wydajność
Częste zwolnienia chorobowe
Większe narażenie na wypadki
Oni się boja, że nie damy rady. Że mniejsza wydajność pracy będzie
Ze nie wypracujemy tego co osoba pełnosprawna, że nie damy rady
Oni się boją, że ta osoba będzie chodziła często do lekarza i na urlopy
Oni patrzą, że norma ma być zrobiona i ich nie interesuje, czy ta osoba
jest zdrowa lub niezdrowa. To ma być zrobione i koniec
To jest obawa, że będziemy chorować
15
Brak wiedzy na temat specyfiki zatrudniania osób niepełnosprawnych to
kolejny czynnik – według badanych osób - utrudniający pracodawcy
podjęcie decyzji o zatrudnieniu.
Oni nie wiedzą jak zatrudnić taką osobę niepełnosprawną, żeby nie
zaburzyć funkcjonowania firmy
Kolejną barierą jest obawa przed ponoszeniem zbyt dużych kosztów
zatrudnienia i pracy osoby niepełnosprawnej.
Oni, pracodawcy boją się, bo myślą, że będą musieli ponieść
dodatkowe
nakłady
finansowe
np.
na
przełamanie
barier
architektonicznych
Barierą jest też potencjalny konflikt pracowniczy. Zdarza się – a badani
niepełnosprawni wskazywali nam na ten problem – że pełnosprawni
pracownicy wyrażali niezadowolenie z otrzymywania takiego samego
wynagrodzenia jak osoby niepełnosprawne
Mają
pretensje,
że
dostają
takie
same
pieniążki
jak
osoby
niepełnosprawne. A wydaje się im, ze powinny dostać więcej bo więcej
normy zrobili
Dodatkowo kontakt z niepełnosprawnym rodzi – w opinii badanych osób
– wiele negatywnych emocji. Można nawet mówić o lęku przedsiębiorcy
– często oparty na stereotypie – przed osobami niepełnosprawnymi
Oni po prostu się boją i nie mają zaufania
To jest trochę strach
16
Lęki pracodawców przekłada się na – negatywnie oceniane - proces
rekrutacji osoby niepełnosprawnej. Pracodawca koncentruje się podczas
niego na ocenie stanu zdrowia a nie na kompetencjach i przydatności
zawodowej przyszłego pracownika. Taki model rekrutacji odbierany jest
często jako dyskryminujący. Nie spełnia wówczas roli integracyjnej, lecz
ma cechy sytuacji wykluczającej
Często pracodawca zamiast pytać o kompetencje zawodowe to schodzi
od razu na poziom; co panu jest, co panu dolega?
My musimy na pierwszej rozmowie eksponować, że mamy problemy ze
zdrowiem, ale my chcemy po prostu pracować
Akceptowana - i postrzegana jako uprawniony sposób poznania
predyspozycji osoby niepełnosprawnej – jest rekrutacja, która prowadzi
do uwzględnienia zakresu obowiązków i zadań pracowniczych.
A może tak nie jest. Bo czasem chcą wiedzieć jak będziemy pracować?
Czy potrzebujemy czegoś? Co nam będzie potrzebne jeśli jesteśmy
niepełnosprawni?
Może my tak patrzymy, bo chcemy być normalnie traktowani. A może
on pytając się o zdrowie chce się dowiedzieć na jakim stanowisku może
nas zatrudnić. Przecież pełnosprawny też musi mieć badania okresowe.
4.4 Obraz pracodawcy, który zatrudnia osoby niepełnosprawne
Dominujący obraz pracodawcy, który z dystansem podchodzi do
zatrudniania i kontaktów z niepełnosprawnymi nie pozostaje bez wpływu
17
na recepcje pracodawcy, który zatrudnia takie osoby. Przypisuje się mu
powszechnie interesowność i niskie pobudki, którym kieruje się
decydując
mówiono
się
o
nająć
pracownika
pobudkach
niepełnosprawnego.
materialnych
i
korzyściach
Najczęściej
finansowych.
Zadecydowanie rzadziej – zarówno w Warszawie jak i w Radomiu –
wspominano o korzyściach wizerunkowych lub postawie altruistycznej
(która jest lub może być oparta na własnym doświadczeniu życiowym).
Oni dadzą, zapłacą niepełnosprawnemu złotówkę, a wezmą trzy złote
za niego
Oni po prostu chcą zarobić i już
Oni zarabiają na zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej. Zniżki mają.
A może to taka osoba, która chce pomóc. Może kogoś w rodzinie
takiego ma. Może właśnie dlatego otwarta
18
5. Strategie poszukiwania pracy
5.1 Źródła wiedzy
Większość niepełnosprawnych szuka pracy wykorzystując ogłoszenia w
gazetach lub poprzez – jednak dotyczy to tylko dużych miast - Internetu,
specjalistyczne biura pracy.
Tu w Radomiu nie ma takich organizacji. Tu ksiądz prowadzi taką organizacje.
Ale tam nie o pracy się rozmawia i pracy się szuka. To takie spotkania przy
ciastkach
A nie wszyscy mają dostęp do Internetu
Znacznie rzadziej – w stosunku do osób pełnosprawnych - wykorzystują
informacje od znajomych. Dla pełnosprawnych jak pokazują liczne
badania – lecz mają oni relatywnie więcej kontaktów - znajomi to
najlepsze źródło wiedzy o wolnych miejscach pracy i możliwościach jej
zdobycia.
U mnie znajomi to na ostatnim miejscu jako sposób na poszukiwanie pracy
U mnie też. Internet, gazety bardziej
5.2 Strategie poszukiwania pracy
Postrzeganie rynku pracy i pracodawców przez osoby niepełnosprawne
nie pozostaje bez wpływu na strategie poszukiwania pracy. Część
19
badanych nie przyznaje się do niepełnosprawności zarówno w CV,
listach motywacyjnych jak i podczas rozmów z pracodawcą. Przyznanie
się do niepełnosprawności na „otwartym rynku pracy” kończy się bowiem
często zerwaniem umowy o pracę lub odmową jej zawarcia
Ja po prostu się nie przyznaje do mojej niepełnosprawności
Ja się zastanawiam czy tej wady nie ukryć
Mnie już przyjęli i zaczęliśmy rozmawiać o wypełnieniu umowy o pracę i tam
trzeba było podać o ZUS – ie informacje. I wtedy powiedziałem, ze mam rentę
i on mi podziękował ten pracodawca
Negatywne doświadczenia w poszukiwaniu pracy są demotywujące.
Motywacje do aktywności tracą najczęściej osoby, które:
Spotkały się z kilkakrotną odmowa zatrudnienia
Nie mogły przedstawić swoich atutów i zaprezentować się
jako pełnowartościowi pracownicy
Nie skontaktowano się z nimi po rozmowie kwalifikacyjnej
Ja cały czas chodziłem na spotkania i nic z tego nie wyszło. Mam
dość i już nie będę chodził na rozmowy
Mówią, żeby przyjść a potem nie zatrudniają. To po co przychodzić?
Po co?
Jak po piątym, szóstym razie jest odmowa to człowiek się blokuje
20
Pomimo negatywnych doświadczeń większość chciałoby dostać szansę
na zaprezentowanie swoich umiejętności i predyspozycji pracodawcy.
Uznano, że dobrym rozwiązaniem byłyby dwu – trzy miesięczne staże.
Takie staże byłyby dobre, bo można by zaprezentować swoje umiejętności. I
dobrze, że byłby niezobowiązujący. To jest uczciwe
Trudno zaprezentować swoje umiejętności przez piętnaście minut. Taki staż to
by było jakieś rozwiązanie
6. Rola i znaczenie instytucji i stowarzyszeń
Większość
niepełnosprawnych
jest
przekonana,
że
indywidualne
strategie zmierzające do przezwyciężania negatywnych stereotypów na
temat osób niepełnosprawnych oraz poprawy ich sytuacji na rynku pracy
są bardzo mało efektywne.
Samotnie działać to trudno bardzo. To trzeba walczyć. Trudno jest
działać samemu
Bardziej efektywne – w opinii większości - są organizacje społeczne,
które reprezentują interesy osób niepełnosprawnych. Według części są
one „rzecznikiem” osoby niepełnosprawnej na forum społecznym i
powinny:
Zmieniać obraz niepełnosprawnego w mediach
Uświadamiać sytuacje osób niepełnosprawnych decydentom
21
o Kampanie społeczne
o Wydawnictwa
o Programy telewizyjne
Integrować środowisko niepełnosprawnych
o Spotkania
o Szkolenia
Wspierać niepełnosprawnych na rynku pracy
o Szkolenie pracodawców
o Uświadamianie
pracodawcom
atutów
osób
niepełnosprawnych
o Przygotowywanie staży dla niepełnosprawnych
Kontaktować się z darczyńcami
Działanie organizacji społecznych jest w optyce badanych szansą na
przełamanie marginalizacji i wykluczenia osób niepełnosprawnych.
Pozwala też – i na ten potencjał zwrócili uwagę badani z Radomia – na
wytyczenie nowych wyzwań i celów osobom niepełnosprawnym
Dzięki nim pojawiają się nowe horyzonty
Człowiek nie jest sam
Jak by nie było tych organizacji to by nas nie było. Nikt by o nas nikt nic
wiedział. Dzięki tym organizacjom temat niepełnosprawności nie jest tabu
22
Dzięki nim nie boimy się mówić na inne tematy
One przełamują barierę pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a reszta
społeczeństwa
Podkreślając
znaczenie
niepełnosprawne
organizacji
przytaczano
reprezentujących
negatywny
przykład
osoby
sytuacji
niepełnosprawnych mieszkających w małych ośrodkach miejskich i
wiejskich
Tam w mojej wsi, w której ja mieszkałam to mieszka człowiek, który całe życie
przeżył na wózku i ja go nigdy nie widziałam. On tylko widział swoją rodzinę i
listonosza może. A my mamy teraz kontakt z innymi niepełnosprawnymi i się
wspieramy. I widzimy, że inni też szukają pracy i nie chcą siedzieć w domu
W Radomiu nie ma takich organizacji. Tu każdy jest sam
Twierdzono przy tym, że sytuacja na prowincji szybko się nie zmieni.
Niepełnosprawni – szczególnie dobrze widać to w Radomiu – nie widzą
szans
na
stworzenia
organizacji
działających
na
rzecz
osób
niepełnosprawnych w oparciu o własne, lokalne zasoby. Przekonani są,
że powinni być wspierani w tworzeniu takich organizacji przez działające
już w dużych miastach fundacje i stowarzyszenia
Ktoś nam musi pomóc. Samemu się tego nie zrobi
7. Sytuacja osób niepełnosprawnych za granicą
Istnieje powszechne przekonanie, że w krajach UE sytuacja osób
niepełnosprawnych jest diametralnie lepsza niż w Polsce
23
W Szwecji nawet w TV są niepełnosprawni dziennikarze, prezenterzy
Większość chciałaby, żeby w Polsce niepełnosprawni byli równie dobrze
traktowani jak w UE. Postulowano, by byli bardziej obecni w mediach i
życiu publicznym.
Prowadzenie programu informacyjnego w TV (np. „Wiadomości”)
przez osobę niepełnosprawną uznano by za przełom i sygnał, że
sytuacja osób niepełnosprawnych się diametralnie zmienia. Byłby
on zauważone również przez pracodawców i zmieniłaby ich optykę
na temat niepełnosprawności.
Akcja społeczna – w małych ośrodkach: Radom – w ramach której
decydenci lokalni poruszaliby się przez jeden dzień na wózkach
inwalidzkich. Twierdzono, ze akcja taka przybliżyłaby optykę osób
niepełnosprawnych
To by oznaczało, że coś się w końcu ruszyło
To by oznaczało, że coś się ruszyło
Może wtedy jakby byli na wózkach by zobaczyli ci burmistrzowie, że są
bariery
Jakby taki pracodawca zobaczył taką osobę która prowadzi taki
program to by pomyślał i coś zmienił u siebie
24
8. Wnioski i rekomendacje
Główne wnioski
Funkcjonuje – pomimo pozytywnych zmian, szczególnie w dużych
ośrodkach - negatywny wizerunek osoby niepełnosprawnej:
Obcy, budzący lęk chory, który potrzebuje opieki w domu i renty
Postrzegany wizerunek wpływa negatywnie na
Stopień integracji
Autocharakterystyki i tożsamość
Zdiagnozowano – postrzegane przez niepełnosprawnych – bariery
utrudniające aktywność na rynku pracy. Znaczna cześć leży po stronie
pracodawców:
Nie mają wiedzy o niepełnosprawności
Obawiają się:
o kłopotów: mniejsza wydajność, choroby
o kosztów: konieczność dostosowania stanowisk pracy
25
o konfliktów pracowniczych
Bariery, które napotykane są w procesie rekrutacji wpływają negatywnie
na postrzeganie pracodawców. Kierują się oni – w optyce badanych przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niskimi pobudkami; głownie
materialnymi
Rekomendacje
Należy intensyfikować kontakty z organizacjami pracodawców (np.
Lewiatan)
i
komunikować
im
problemy
niepełnosprawnych
pracowników
Należy intensyfikować kontakty z pracodawcami i komunikować im
problemy niepełnosprawnych pracowników na rynku pracy
W ramach tych działań należy zaktywizować pracodawców
do poszukiwania niepełnosprawnych pracowników
Konieczne jest przygotowanie publikacji na temat
pozyskiwania niepełnosprawnych pracowników
procesu
rekrutacji
niepełnosprawnych
pracowników
26
zasad
przygotowania
warsztatu
pracy
niepełnosprawnego pracownika
Należy również opracować dla pracodawców
proste instrukcje określające prawa pracodawcy i obowiązki
w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych
informacje o służbach wspierających (i dostępie do nich),
które mogą wspierać osoby niepełnosprawne w sprawach
dotyczących zatrudnienia
informacje o dofinansowaniu pracy osób niepełnosprawnych
przewodnik dla pracodawców (z listą kontaktów, danych
teleadresowych)
mówiący
o
załatwianiu
spraw
w
administracji publicznej a dotyczących zatrudniania osób
niepełnosprawnych
Należy zintensyfikować kontakt z mediami
Dziennikarze działów opinii oraz ekonomicznych powinni
poznać na szkoleniach problemy osób niepełnosprawnych, w
tym na rynku pracy
Należy zintensyfikować kontakty z ośrodkami analitycznymi
27
Analitycy
firm
doradczych
(np.
CASE),
który
często
występują w mediach powinni poznać na szkoleniach
niepełnoprawnych
specyfikę
niewykorzystany
publikacjach
i
przedstawić
potencjał,
ocenach
pracowników,
a
następnie
prezentowanych
wpływ
aktywizacji
w
w
ich
swoich
mediach
zawodowych
niepełnosprawnych na rozwój gospodarczy
Należy
zintensyfikować
kontakty
z
ośrodkami
doradztwa
personalnego
Konieczne są szkolenia dla pracowników działów rekrutacji
oraz firm zajmujących się doradztwem personalnym. Mogą
one oferować doradztwo zawodowe oraz usługi oceniania
kandydatów do pracy dla pracodawców
Dodatkowo:
Bariery architektoniczne nadal powinny stanowić ważne wyzwanie.
Problem ten należy przedstawiać decydentom w formie akcji
społecznych
propagowanych
w
mediach
np.
decydenci
społeczności lokalnej na wózkach inwalidzkich
Należy przełamywać bariery pojawiające się podczas rekrutacji i
rozważyć możliwość wprowadzenia instytucji: staże dla osób
niepełnosprawnych
28
Należy
budować
–
szczególnie
na
prowincji
–
instytucje
wspierające nowy wizerunek osoby niepełnosprawnej i bardziej
atrakcyjny sposób integracji niż Zakłady Pracy Chronionej (obecnie
to one np. w Radomiu pełnią role integracyjną)
Należy pokazywać atuty osoby niepełnosprawnej. Należy rozważyć
obecność
niepełnosprawnych
w
mediach
w
ogólnopolskich
programach informacyjnych
29
