Przeczytaj cały raport SMG/KRC
advertisement
RAPORT - OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE NA RYNKU PRACY WARSZAWA; LUTY 2006 1 O BADANIU Badanie zrealizowano w lutym 2006 roku w następujących lokalizacjach Warszawa (3FGI) Radom (1FGI) Charakterystyka 4 grup FGI Miasto Warszawa Warszawa Warszawa Miasto w Warszawy okolicach Wiek Płeć wykształcenie Sytuacja społeczno zawodowa 25 – 45 lat K/M Średnie+ pracują 25 – 45 lat K/M Średnie+ Pracowały do niedawna. Teraz poszukują pracy 25 – 45 lat K/M Średnie+ Od dawana nie pracują, ale myślą o znalezieniu pracy 25 – 45 lat K/M Średnie+ Grupa mieszana (zróżnicowana sytuacja społeczno - zawodowa) Cele badania Projekt ma na celu: 1.promocję możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych, identyfikację trudności i przeszkód w funkcjonowaniu tej grupy na rynku pracy. 2.wypracowanie wzorców oraz upowszechnienie dobrych praktyk, które mogłyby przyczynić się do poprawy sytuacji niepełnosprawnych na polskim rynku. 2 1. Wizerunek 1.1 Postrzegany wizerunek osoby niepełnosprawnej Większość niepełnosprawnych jest przekonana, że w Polsce - pomimo licznych zmian, odczuwanych głównie w większych ośrodkach miejskich – funkcjonuje powszechnie negatywny obraz osoby niepełnosprawnej. Postrzegana jest jako ubezwłasnowolniony chory człowiek, który potrzebuje pomocy innych. To nie jest dobry obraz. Najlepiej taka osobę zepchnąć na margines. Niech w łóżku leży Postrzeganie to społeczeństwem negatywnie i wpływa autoidentyfikacje na stopień osoby integracji ze niepełnosprawnej. Niezmiernie często ma ona poczucie wykluczenia ze społeczeństwa i zbędności. Dobrze ilustrują to liczne wypowiedzi mówiące o poczuciu opuszczenia i obcości w relacjach społecznych – oni na nas patrzą jak na UFO, my jesteśmy dla nich obcy, jak kosmici. Prowadzi to w konsekwencji do niskiej samooceny, a nawet braku samoakceptacji Brak jest tej akceptacji dla samego siebie. Człowiek nie chce zaakceptować siebie. Człowiek boi się odrzucenia. Bo nasze społeczeństwo wbrew pozorom nie jest tolerancyjne Bo ludzie nas nie znają jacy jesteśmy. Myślą, że my tylko opieki potrzebujemy w łóżku leżenia 3 Przekonanie o niezbyt dobrych relacjach z pełnoprawną częścią społeczeństwa i stereotypów jakie ono posiada na temat niepełnosprawności przekłada się na niski stopień zaufania społecznego w grupie osób niepełnosprawnych i negatywne postrzeganie przedstawicieli instytucji, w tym przedsiębiorców. Szczególnie niską samoocenę posiadają niepełnosprawni w mniejszych ośrodkach. Większość przekonana jest, że znajduje się na marginesie społecznym i pozbawiana jest przez zdrową część społeczeństwa statusu podmiotu i cech pełnowartościowej osoby ludzkiej. W Warszawie to człowiek niepełnosprawny jest bardziej akceptowany. A tutaj to jest traktowany jak – gorszy człowiek 1.2 Docelowy wizerunek Większość niepełnosprawnych – szczególnie są to osoby zamieszkujące mniejsze ośrodki - czuje się odrzucona przez społeczeństwo lub nawet odczuwa, że jest dyskryminowana. Wyłapywane są wszelkie negatywne reakcje dotyczące niepełnosprawności. Jako obraźliwe i uwłaczające traktowane jest zarówno pomijanie niepełnosprawności jak i przypisywanie jej zbyt dużej wagi. Taka postawa traktowana jest wówczas przez niepełnosprawnych jako wykluczająca. My jesteśmy przeczuleni na pytania o niepełnosprawność Ale ta niepełnosprawność jest i musi być uwzględniane. 4 Większość niepełnosprawnych nie chce być stygmatyzowana. Optymalny sposób relacji ze zdrowa częścią społeczeństwa – w opinii osób niepełnosprawnych - opisują takie słowa i pojęcia jak: równość, normalność, brak dyskryminacji, tolerancja, podmiotowość. My chcemy być traktowani jak równi. Na równi ze wszystkimi My chcemy żyć normalnie Nie chcemy być postrzegani jako osoby niepełnosprawne. Nie przez pryzmat niepełnosprawności My nie chcemy być dyskryminowani przez zdrową część społeczeństwa. Wytykanie takie – o idzie kulawa! Preferowany wizerunek osoby niepełnosprawnej wspomagany jest posiadanymi – w optyce badanych niepełnosprawnych - przez nią atutami. Osoby niepełnosprawne posiadają – zdaniem części badanych – takie cechy osobowościowe jak: Pracowitość Rzetelność Systematyczność Dokładność Elastyczność Punktualność Mają one również – jak wynika z relacji badanych - większą motywacje do pracy niż osoby pełnosprawne. Starają się bowiem w opinii badanych osób zrekompensować swoje słabości („niezawinione”) 5 To jakby uzupełnienie, taka ucieczka od tej niepełnosprawności Szczególnie wyraźnie atuty te ujawniają się na rynku pracy, na którym obok kwalifikacji liczą się coraz bardziej predyspozycje osobowościowe Niepełnosprawni bardziej rzetelni są przede wszystkim Są bardziej dokładni w pracy My musimy udowodnić. Ludzie nie udowadniają takich rzeczy. A my musimy przekonać do siebie. Ma większą motywacje, żeby do siebie przekonać, żeby udowodnić. Udowadniam, ze nie jestem gorszy od pełnosprawnego My jesteśmy bardziej elastyczni Niechęć do stygmatyzacji i nie przekłada się automatycznie na preferowane relacje w obszarze aktywności zawodowej. W tym obszarze niepełnosprawni – a szczególnie ci, którzy mają mniejsze kwalifikacje i większy stopień niepełnosprawności – pragną uwzględnienia swoich ograniczeń przy dostosowaniu zadań i określaniu charakteru pracy. Żeby było te dopasowanie stopnia sprawności do zadań w pracy 6 2. Postrzeganie rynku pracy 2. 1 Rynek pracy w Polsce Sytuacje osób niepełnosprawnych na rynku pracy należy rozpatrywać w kontekście jego obecnej sytuacji i specyfiki. Polski rynek pracy charakteryzuje się licznymi patologiami. Od lat występuje w Polsce najwyższa w Europie stopa bezrobocia i relatywnie niska – w porównaniu do pozostałych państw UE – rejestrowana aktywność zawodowa ludności. Część pracowników, która opuszcza rynek pracy nie wraca na niego ponownie tj. nie podejmuje pracy zawodowej lub rozpoczyna aktywność zawodową w „szarej strefie”. Jak przez pięć, sześć lat się nie podejmuje pracy to pracodawcy źle patrzą Znaczącym problemem jest aktywność zawodowa osób po 50 roku życia i młodzieży. Dla tych pierwszych brak jest propozycji pracy, które pozwoliłyby wypracować emeryturę. Młodzi – i to nawet ci z wyższym wykształceniem - mogą natomiast liczyć w większości wyłącznie na niskopłatne płacę czasowe. Często zdarza się, ze są też obciążani kosztami uzyskania przychodu. U mnie przy przyjęciu do pracy liczyło się to, żebym miał dostęp do Internetu. Taka była klauzula w umowie 7 Reasumując - wiele barier, które napotykają niepełnosprawni podczas aktywności zawodowej lub prób jej podjęcia ma swoją genezę w negatywnej sytuacji na rynku pracy w Polsce. Krótko mi powiedział, my pracy dla zdrowych nie mamy, a pani chce, żebyśmy dla chorych mieli Jest takie podejście. Macie rentę to po co szukacie pracy jak dla zdrowych jej nie ma 2.2 Rynek pracy osób niepełnosprawnych Rynek pracy jest w ocenie badanych postrzegany jako nieprzyjazny osobom niepełnosprawnym Bardzo ciężko jest. Ciężko ze znalezieniem pracy Ciężko – trzeba mieć wykształcenie. Ale i magistrowie nie mogą znaleźć pracy Trzy lata tu w Radomiu szukałem pracy, żeby cokolwiek znaleźć Charakteryzuje się on według niepełnosprawnych: Niską aktywnością zawodową osób niepełnosprawnych Niską skłonnością do podnoszenia kwalifikacji przez osoby niepełnosprawne Niską aktywnością niepełnosprawnych na „otwartym rynku pracy” 8 Trzeba przyznać, że pomimo tego, że my szukamy pracy to większość niepełnosprawnych pracy nie szuka Większość jest bierna i z renty żyje Dodatkowo zauważalna jest wśród niepełnosprawnych niechęć do elastycznego dostosowania swoich kwalifikacji do zmieniających się potrzeb rynku pracy i pracodawców. Część niepełnosprawnych – szczególnie osób, które są niepełnosprawne od niedawna - preferuje zajęcia, które wykonywali przed utratą sprawności. Często stoją one w opozycji do tożsamości osoby niepełnosprawnej i komunikują pełną sprawność np. policjant, ochroniarz. Często plany ich podjęcia są łączone z przywróceniem – na poziomie symbolicznym – normalnego funkcjonowania i statusu pełnowartościowej osoby. Ja byłem dziesięć razy na rozmowie w Komendzie Głównej Policji Ja bym chciał w sklepie z ubraniami pracować, bo pracowałem przed wypadkiem 9 3. Rola i znaczenie pracy zawodowej 3.1 Korzyści z pracy zawodowej Praca zawodowa dostarcza szeregu korzyści. Jest traktowana przez niepełnosprawnych jako ważna aktywność życiowa i sposób na: Zmianę autoprezentacji praca daje podniesienie poczucia własnej wartości praca dowartościowuje i wtedy czuje się pewniej Integracje ze społeczeństwem Rozwój życiowy i zawodowy Część uznaje, że aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych gwarantuje zmianę ich postrzegania wśród ogółu społeczeństwa. Praca to aktywizacja społeczna. To wyjście do ludzi To kontakt z pełnosprawnymi. Żeby być wśród ludzi Człowiek nie czuje się odizolowany To jest też szansa na zmianę wizerunku osoby niepełnosprawnej Ma się wrażenie rozwoju. Człowiek nie cofa się Dowartościowanie to jest Jest się z ludźmi 10 Atrakcyjność aktywności zawodowej jest często rozpatrywana w opozycji do sytuacji bierności zawodowej lub bezrobocia. Brak zatrudnienia kojarzy się z bardzo negatywnymi odczuciami i stanami: Nuda Zniechęcenia Brak perspektyw i celu Brak ram organizujących czas Często – jak wynika z relacji badanych - prowadzą one do utrwalania się poczucia izolacji i negatywnych autocharakterystyk Jak człowiek ma dużo czasu to myśli o tym jaki jest nieszczęśliwy Praca, która jest postrzegana w opozycji do braku aktywności nie może być jednak pracą, która nie gwarantuje rozwoju i satysfakcji. Optymalnie powinna dawać – w opinii badanych z Warszawy - szanse na doskonalenie się, rozwijanie swoich pasji Żeby to nie było przyszywanie guzików 11 3.2 Otwarty rynek pracy vs. Zakłady Pracy Chronionej Większość niepełnosprawnych – szczególnie z dużych miast - pragnie zatrudnienia z osobami sprawnymi na „otwartym rynku pracy”. Większość z nich nie rozważa pracy w Zakładach Pracy Chronionej. Postrzegane są one bardzo negatywnie i określane mianem „zamkniętych gett” dla osób ubezwłasnowolnionych, w których: wykonuje się najprostsze fizyczne pracę nie gwarantujących rozwoju istnieją liczne patologie Miejsca takie pogłębiają – w opinii badanych z Warszawy – izolacje i utwierdzają negatywny wizerunek osoby niepełnosprawnej. Jakieś szczotki się robi. Jakieś drobne rzeczy. To jest takie mało rozwojowe, wtórne takie W takim zakładzie to człowiek myśli tylko o niepełnosprawności Mi proponowano w takim zakładzie pracę. Na umowę byłem recepcjonistą, a w rzeczywistości byłem kasjerem, tragarzem Zakład Pracy Chronionej - to jest tak jakbyśmy nie dawali sobie rady w życiu. To jest obóz, getto. Odizolowanie od zdrowego społeczeństwa Odmiennie do Zakładów Pracy Chronionej podchodzą niepełnosprawni z mniejszych ośrodków. Silna świadomość odrzucenia przez społeczeństwo sprawia, że zakłady tego typu stanowią – według ich relacji – azyl, w którym czują się bezpiecznie. Pełnią przy tym także często – w małych ośrodków miejskich gdzie brak jest aktywnie 12 działających organizacji na rzecz osób niepełnosprawnych - rolę instytucji integrujących i wspomagających. Najlepiej to między swoimi. Najlepiej w takich zamkniętych Najlepiej to razem, wśród swoich być Razem tak się w nich czujemy. Tam jest taka solidarność 13 4. Postrzeganie pracodawców 4.1 Wstęp Osoby niepełnosprawne – pomimo funkcjonowania na trudnym rynku dla ogółu zatrudnionych i poszukujących pracy - spotykają ze specyficznymi barierami, które są w mniejszym stopniu odczuwane przez pełnosprawnych pracowników np. brak szansy na zaprezentowanie swoich umiejętności pracodawcy bo oni nie chcą często rozmawiać jak słyszą o niepełnosprawności większe zagrożenie zwolnieniem 4.2 Postrzeganie przyszłego pracodawcy Wśród – większości badanych – niepełnosprawnych dominuje przekonanie, że przedsiębiorcy na „otwartym rynku pracy” niechętnie zatrudniają niepełnosprawnych, a już zatrudnianych zwalniają częściej i z mniejszym oporem niż pracowników pełnosprawnych. Bo oni potrzebują tak naprawdę zdrowych inwalidów Jak mają zwalniać to zwalniają niepełnosprawnych najpierw bo oni mają renty i będą mieli z czego żyć niby 14 U genezy niechęci zawiązywania stosunków pracy z osobą niepełnosprawną leży szereg czynników o silnie zróżnicowanym charakterze. Częstokroć mają one charakter stereotypu, który nie ma oparcia w rzeczywistości. Oni mają zakorzenione własne opinie na temat niepełnosprawności i to wpływa na ich wszystkich, na tych pracodawców, że nie chcą zatrudniać Oni mają uprzedzenia po prostu wobec nas Z założenia – w odczuciu badanych osób - niepełnosprawny postrzegany jest przez przedsiębiorców jako mało wydajny pracownik, którego zatrudnienie wiąże się z możliwością występowania wielu ryzyk i niedogodności zakłócające efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa: Niższa wydajność Częste zwolnienia chorobowe Większe narażenie na wypadki Oni się boja, że nie damy rady. Że mniejsza wydajność pracy będzie Ze nie wypracujemy tego co osoba pełnosprawna, że nie damy rady Oni się boją, że ta osoba będzie chodziła często do lekarza i na urlopy Oni patrzą, że norma ma być zrobiona i ich nie interesuje, czy ta osoba jest zdrowa lub niezdrowa. To ma być zrobione i koniec To jest obawa, że będziemy chorować 15 Brak wiedzy na temat specyfiki zatrudniania osób niepełnosprawnych to kolejny czynnik – według badanych osób - utrudniający pracodawcy podjęcie decyzji o zatrudnieniu. Oni nie wiedzą jak zatrudnić taką osobę niepełnosprawną, żeby nie zaburzyć funkcjonowania firmy Kolejną barierą jest obawa przed ponoszeniem zbyt dużych kosztów zatrudnienia i pracy osoby niepełnosprawnej. Oni, pracodawcy boją się, bo myślą, że będą musieli ponieść dodatkowe nakłady finansowe np. na przełamanie barier architektonicznych Barierą jest też potencjalny konflikt pracowniczy. Zdarza się – a badani niepełnosprawni wskazywali nam na ten problem – że pełnosprawni pracownicy wyrażali niezadowolenie z otrzymywania takiego samego wynagrodzenia jak osoby niepełnosprawne Mają pretensje, że dostają takie same pieniążki jak osoby niepełnosprawne. A wydaje się im, ze powinny dostać więcej bo więcej normy zrobili Dodatkowo kontakt z niepełnosprawnym rodzi – w opinii badanych osób – wiele negatywnych emocji. Można nawet mówić o lęku przedsiębiorcy – często oparty na stereotypie – przed osobami niepełnosprawnymi Oni po prostu się boją i nie mają zaufania To jest trochę strach 16 Lęki pracodawców przekłada się na – negatywnie oceniane - proces rekrutacji osoby niepełnosprawnej. Pracodawca koncentruje się podczas niego na ocenie stanu zdrowia a nie na kompetencjach i przydatności zawodowej przyszłego pracownika. Taki model rekrutacji odbierany jest często jako dyskryminujący. Nie spełnia wówczas roli integracyjnej, lecz ma cechy sytuacji wykluczającej Często pracodawca zamiast pytać o kompetencje zawodowe to schodzi od razu na poziom; co panu jest, co panu dolega? My musimy na pierwszej rozmowie eksponować, że mamy problemy ze zdrowiem, ale my chcemy po prostu pracować Akceptowana - i postrzegana jako uprawniony sposób poznania predyspozycji osoby niepełnosprawnej – jest rekrutacja, która prowadzi do uwzględnienia zakresu obowiązków i zadań pracowniczych. A może tak nie jest. Bo czasem chcą wiedzieć jak będziemy pracować? Czy potrzebujemy czegoś? Co nam będzie potrzebne jeśli jesteśmy niepełnosprawni? Może my tak patrzymy, bo chcemy być normalnie traktowani. A może on pytając się o zdrowie chce się dowiedzieć na jakim stanowisku może nas zatrudnić. Przecież pełnosprawny też musi mieć badania okresowe. 4.4 Obraz pracodawcy, który zatrudnia osoby niepełnosprawne Dominujący obraz pracodawcy, który z dystansem podchodzi do zatrudniania i kontaktów z niepełnosprawnymi nie pozostaje bez wpływu 17 na recepcje pracodawcy, który zatrudnia takie osoby. Przypisuje się mu powszechnie interesowność i niskie pobudki, którym kieruje się decydując mówiono się o nająć pracownika pobudkach niepełnosprawnego. materialnych i korzyściach Najczęściej finansowych. Zadecydowanie rzadziej – zarówno w Warszawie jak i w Radomiu – wspominano o korzyściach wizerunkowych lub postawie altruistycznej (która jest lub może być oparta na własnym doświadczeniu życiowym). Oni dadzą, zapłacą niepełnosprawnemu złotówkę, a wezmą trzy złote za niego Oni po prostu chcą zarobić i już Oni zarabiają na zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej. Zniżki mają. A może to taka osoba, która chce pomóc. Może kogoś w rodzinie takiego ma. Może właśnie dlatego otwarta 18 5. Strategie poszukiwania pracy 5.1 Źródła wiedzy Większość niepełnosprawnych szuka pracy wykorzystując ogłoszenia w gazetach lub poprzez – jednak dotyczy to tylko dużych miast - Internetu, specjalistyczne biura pracy. Tu w Radomiu nie ma takich organizacji. Tu ksiądz prowadzi taką organizacje. Ale tam nie o pracy się rozmawia i pracy się szuka. To takie spotkania przy ciastkach A nie wszyscy mają dostęp do Internetu Znacznie rzadziej – w stosunku do osób pełnosprawnych - wykorzystują informacje od znajomych. Dla pełnosprawnych jak pokazują liczne badania – lecz mają oni relatywnie więcej kontaktów - znajomi to najlepsze źródło wiedzy o wolnych miejscach pracy i możliwościach jej zdobycia. U mnie znajomi to na ostatnim miejscu jako sposób na poszukiwanie pracy U mnie też. Internet, gazety bardziej 5.2 Strategie poszukiwania pracy Postrzeganie rynku pracy i pracodawców przez osoby niepełnosprawne nie pozostaje bez wpływu na strategie poszukiwania pracy. Część 19 badanych nie przyznaje się do niepełnosprawności zarówno w CV, listach motywacyjnych jak i podczas rozmów z pracodawcą. Przyznanie się do niepełnosprawności na „otwartym rynku pracy” kończy się bowiem często zerwaniem umowy o pracę lub odmową jej zawarcia Ja po prostu się nie przyznaje do mojej niepełnosprawności Ja się zastanawiam czy tej wady nie ukryć Mnie już przyjęli i zaczęliśmy rozmawiać o wypełnieniu umowy o pracę i tam trzeba było podać o ZUS – ie informacje. I wtedy powiedziałem, ze mam rentę i on mi podziękował ten pracodawca Negatywne doświadczenia w poszukiwaniu pracy są demotywujące. Motywacje do aktywności tracą najczęściej osoby, które: Spotkały się z kilkakrotną odmowa zatrudnienia Nie mogły przedstawić swoich atutów i zaprezentować się jako pełnowartościowi pracownicy Nie skontaktowano się z nimi po rozmowie kwalifikacyjnej Ja cały czas chodziłem na spotkania i nic z tego nie wyszło. Mam dość i już nie będę chodził na rozmowy Mówią, żeby przyjść a potem nie zatrudniają. To po co przychodzić? Po co? Jak po piątym, szóstym razie jest odmowa to człowiek się blokuje 20 Pomimo negatywnych doświadczeń większość chciałoby dostać szansę na zaprezentowanie swoich umiejętności i predyspozycji pracodawcy. Uznano, że dobrym rozwiązaniem byłyby dwu – trzy miesięczne staże. Takie staże byłyby dobre, bo można by zaprezentować swoje umiejętności. I dobrze, że byłby niezobowiązujący. To jest uczciwe Trudno zaprezentować swoje umiejętności przez piętnaście minut. Taki staż to by było jakieś rozwiązanie 6. Rola i znaczenie instytucji i stowarzyszeń Większość niepełnosprawnych jest przekonana, że indywidualne strategie zmierzające do przezwyciężania negatywnych stereotypów na temat osób niepełnosprawnych oraz poprawy ich sytuacji na rynku pracy są bardzo mało efektywne. Samotnie działać to trudno bardzo. To trzeba walczyć. Trudno jest działać samemu Bardziej efektywne – w opinii większości - są organizacje społeczne, które reprezentują interesy osób niepełnosprawnych. Według części są one „rzecznikiem” osoby niepełnosprawnej na forum społecznym i powinny: Zmieniać obraz niepełnosprawnego w mediach Uświadamiać sytuacje osób niepełnosprawnych decydentom 21 o Kampanie społeczne o Wydawnictwa o Programy telewizyjne Integrować środowisko niepełnosprawnych o Spotkania o Szkolenia Wspierać niepełnosprawnych na rynku pracy o Szkolenie pracodawców o Uświadamianie pracodawcom atutów osób niepełnosprawnych o Przygotowywanie staży dla niepełnosprawnych Kontaktować się z darczyńcami Działanie organizacji społecznych jest w optyce badanych szansą na przełamanie marginalizacji i wykluczenia osób niepełnosprawnych. Pozwala też – i na ten potencjał zwrócili uwagę badani z Radomia – na wytyczenie nowych wyzwań i celów osobom niepełnosprawnym Dzięki nim pojawiają się nowe horyzonty Człowiek nie jest sam Jak by nie było tych organizacji to by nas nie było. Nikt by o nas nikt nic wiedział. Dzięki tym organizacjom temat niepełnosprawności nie jest tabu 22 Dzięki nim nie boimy się mówić na inne tematy One przełamują barierę pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a reszta społeczeństwa Podkreślając znaczenie niepełnosprawne organizacji przytaczano reprezentujących negatywny przykład osoby sytuacji niepełnosprawnych mieszkających w małych ośrodkach miejskich i wiejskich Tam w mojej wsi, w której ja mieszkałam to mieszka człowiek, który całe życie przeżył na wózku i ja go nigdy nie widziałam. On tylko widział swoją rodzinę i listonosza może. A my mamy teraz kontakt z innymi niepełnosprawnymi i się wspieramy. I widzimy, że inni też szukają pracy i nie chcą siedzieć w domu W Radomiu nie ma takich organizacji. Tu każdy jest sam Twierdzono przy tym, że sytuacja na prowincji szybko się nie zmieni. Niepełnosprawni – szczególnie dobrze widać to w Radomiu – nie widzą szans na stworzenia organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych w oparciu o własne, lokalne zasoby. Przekonani są, że powinni być wspierani w tworzeniu takich organizacji przez działające już w dużych miastach fundacje i stowarzyszenia Ktoś nam musi pomóc. Samemu się tego nie zrobi 7. Sytuacja osób niepełnosprawnych za granicą Istnieje powszechne przekonanie, że w krajach UE sytuacja osób niepełnosprawnych jest diametralnie lepsza niż w Polsce 23 W Szwecji nawet w TV są niepełnosprawni dziennikarze, prezenterzy Większość chciałaby, żeby w Polsce niepełnosprawni byli równie dobrze traktowani jak w UE. Postulowano, by byli bardziej obecni w mediach i życiu publicznym. Prowadzenie programu informacyjnego w TV (np. „Wiadomości”) przez osobę niepełnosprawną uznano by za przełom i sygnał, że sytuacja osób niepełnosprawnych się diametralnie zmienia. Byłby on zauważone również przez pracodawców i zmieniłaby ich optykę na temat niepełnosprawności. Akcja społeczna – w małych ośrodkach: Radom – w ramach której decydenci lokalni poruszaliby się przez jeden dzień na wózkach inwalidzkich. Twierdzono, ze akcja taka przybliżyłaby optykę osób niepełnosprawnych To by oznaczało, że coś się w końcu ruszyło To by oznaczało, że coś się ruszyło Może wtedy jakby byli na wózkach by zobaczyli ci burmistrzowie, że są bariery Jakby taki pracodawca zobaczył taką osobę która prowadzi taki program to by pomyślał i coś zmienił u siebie 24 8. Wnioski i rekomendacje Główne wnioski Funkcjonuje – pomimo pozytywnych zmian, szczególnie w dużych ośrodkach - negatywny wizerunek osoby niepełnosprawnej: Obcy, budzący lęk chory, który potrzebuje opieki w domu i renty Postrzegany wizerunek wpływa negatywnie na Stopień integracji Autocharakterystyki i tożsamość Zdiagnozowano – postrzegane przez niepełnosprawnych – bariery utrudniające aktywność na rynku pracy. Znaczna cześć leży po stronie pracodawców: Nie mają wiedzy o niepełnosprawności Obawiają się: o kłopotów: mniejsza wydajność, choroby o kosztów: konieczność dostosowania stanowisk pracy 25 o konfliktów pracowniczych Bariery, które napotykane są w procesie rekrutacji wpływają negatywnie na postrzeganie pracodawców. Kierują się oni – w optyce badanych przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niskimi pobudkami; głownie materialnymi Rekomendacje Należy intensyfikować kontakty z organizacjami pracodawców (np. Lewiatan) i komunikować im problemy niepełnosprawnych pracowników Należy intensyfikować kontakty z pracodawcami i komunikować im problemy niepełnosprawnych pracowników na rynku pracy W ramach tych działań należy zaktywizować pracodawców do poszukiwania niepełnosprawnych pracowników Konieczne jest przygotowanie publikacji na temat pozyskiwania niepełnosprawnych pracowników procesu rekrutacji niepełnosprawnych pracowników 26 zasad przygotowania warsztatu pracy niepełnosprawnego pracownika Należy również opracować dla pracodawców proste instrukcje określające prawa pracodawcy i obowiązki w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych informacje o służbach wspierających (i dostępie do nich), które mogą wspierać osoby niepełnosprawne w sprawach dotyczących zatrudnienia informacje o dofinansowaniu pracy osób niepełnosprawnych przewodnik dla pracodawców (z listą kontaktów, danych teleadresowych) mówiący o załatwianiu spraw w administracji publicznej a dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych Należy zintensyfikować kontakt z mediami Dziennikarze działów opinii oraz ekonomicznych powinni poznać na szkoleniach problemy osób niepełnosprawnych, w tym na rynku pracy Należy zintensyfikować kontakty z ośrodkami analitycznymi 27 Analitycy firm doradczych (np. CASE), który często występują w mediach powinni poznać na szkoleniach niepełnoprawnych specyfikę niewykorzystany publikacjach i przedstawić potencjał, ocenach pracowników, a następnie prezentowanych wpływ aktywizacji w w ich swoich mediach zawodowych niepełnosprawnych na rozwój gospodarczy Należy zintensyfikować kontakty z ośrodkami doradztwa personalnego Konieczne są szkolenia dla pracowników działów rekrutacji oraz firm zajmujących się doradztwem personalnym. Mogą one oferować doradztwo zawodowe oraz usługi oceniania kandydatów do pracy dla pracodawców Dodatkowo: Bariery architektoniczne nadal powinny stanowić ważne wyzwanie. Problem ten należy przedstawiać decydentom w formie akcji społecznych propagowanych w mediach np. decydenci społeczności lokalnej na wózkach inwalidzkich Należy przełamywać bariery pojawiające się podczas rekrutacji i rozważyć możliwość wprowadzenia instytucji: staże dla osób niepełnosprawnych 28 Należy budować – szczególnie na prowincji – instytucje wspierające nowy wizerunek osoby niepełnosprawnej i bardziej atrakcyjny sposób integracji niż Zakłady Pracy Chronionej (obecnie to one np. w Radomiu pełnią role integracyjną) Należy pokazywać atuty osoby niepełnosprawnej. Należy rozważyć obecność niepełnosprawnych w mediach w ogólnopolskich programach informacyjnych 29
